Showing posts with label Jr. Amo. Show all posts
Showing posts with label Jr. Amo. Show all posts

The church is and must remain apolitical

No comments

January 24, 2022

~ Jr Amo

Legislative Assembly Elections for 5 Indian states are coming up early this year, probably by Feb-March - the Election Commission of India had announced. Accordingly, political parties, party workers and candidates have already started campaigning from East to West, reaching far and reaching the unreachable - because election is just ahead of us.



Central leaders are said to be seen more often in these states than in the national capital. Promises of gold and diamond, a land of milk and honey. Although, if such promises will come true, only time will tell. 


What concerns me recently is that political parties and their candidates are penetrating through the churches and that the churches (generally) are often heard to entertain these politicians and sometimes the armed groups too - by accepting little-known gifts they bought or brought for the church. 


It has become a practice since the past few years, politicians especially during Christmas season visiting Churches with their small gifts - Sweets and sometimes with cash, an amount too little to be mentioned here. It is really concerning to see the practice of luring voters by money and gifts during elections is now taking its root inside the churches or as some may say - denomination!


Politicians have all the privilege to campaign when and wherever they wish to until Election Code of Conduct is announced by the ECI. They can go visit every household, community hall, streets, towns and cities, Reverend and pastors. But, they shouldn't be targeting worship places as such activities are alien to the church and it is a grave concern for the church from various possible invaders that we are witnessing around the country now more often.


If this trend continues, sooner or later we may see flags and manifestos by the walls of the Churches. Or we may hear announcements of party manifestos for the church members. Moreover, several denominations are seen to be having huge respect for politicians and having strong bond with them, keeping them in line with Pastors and Reverends. To be fair, I am not speaking ill of politicians wholly. But, what I like to state here is, Churches should restrain from falling in line with politicians just to gain their favour.


The Godly should not bow at the feet of the ungodly.


It is a known phenomena that Churches are a sacred place esp for the Christians. It has always been a place where songs of praises are sung, the Gospel is learned and preached, and place where prayers are offered.


Relieving the political parties and politicians, churches must also guard their platform as well as its sanctity and of course reminds us of its apolitical stand every now and then.


Unless churches stand up and guard their holiness and politicians respect the sentiments of the Churches. Politics will be a threat and endanger the Christian community and the fall of the Churches might not be a distant scenario.


In order to remain in-situ, protect its sacredness - the church is and must remain apolitical.

Khawser: Damna am thina?

No comments

August 07, 2021

- Jr Amo

Hrileng leiin kum 2020 March a inthawk tiem á¹­anin kum khat le thla 5 (kum khat le a chanve) tling á¹­ep chu India ram ah khawser puongin hun harsatak el ei lo hmang tawl taa. Tam takin an thi pha taa, sung le kuo hnai le laina hai hri lei ni naw sien chu la dam dinga ring um hai khawm a thi tam tak an um tah. Ei hang inhawk a, ei hang inti pui tum rak hlak a chu mihriem hringna chunga hin thuneina ei lo nei tlawm kher el!



Hrileng a re ta ding rawm ei sawn leh a vel thar a hung um nawk a, thu dang dang a hung thar nawk pei leiin iengtik am a re phak ta ding hrim maw ti chu ringthu hril ringawt khawm a harsa ta a nih. Hrileng hi bo ni a zuk um el ring a um ta naw a, nisienkhawm, boruok inkieng hun ding hi nghakhla a um ta hle.


Hrileng hun a sawrkarin khawser a puong hi ieng ang a hmang ding am a ni deu a? Khawser hi hri laka inthawka invengna hmangruo tak a ni naw a. Inkaizap sukchaina ding, chu sukchai a ni sunga hrileng dona kawnga inbuotsaia hmangruo le hmalak dan ding hai ngaituona le riruong siemnaa hmang tak a ni a. Khawser sung hin, testing le medical facility hai inthuo thar a ni naw chun khawser zoah ngirhmun pangngaia bawk kir nawkin harsat insiemna an chang thei.


Kum khat neka tam nundan pangngai ta lo, sin thawa inhlawna ding tam tak suk chawl ni tah. Sawrkar sin thaw naw hai po po deu thaw vang sin nei lo ngirhmun a um ei ni ta leiin ei khawsakna ngirhmun hai a á¹­ha bek bek tawl ta naw niin an lang. Chuong lai zing chun, hri a la’n leng zing a, a mi la man zing a, a thi ei la um zing bawk. Hmalatu ta ding khawma ngaituona in a tlin phak chin bak a ni ring a um taa, sawrkar lem chu a pei ta naw a, ka bâng nuom tah a ti deu hlak khawm a hawi tah. Bang el chu a thei bik si naw a, a hmingin curfew dam a mi la zam khum hlak a nih.


Sawrkar curfew annawleh khawser puong hi chu, a enkaitu hai khawm an pei tak tak ngai naw leiin fak le dawn, sin thawna kawnga dingin inhlem san zau zau theiin a um leiin a zie a um. Nisienkhawm, tu ang ngirhmun a ei khêl thei lo le ei inkhawkpui ni a inlang ta chu ei khuo haia khau mangkheng a khawser ei puong le zam hai hi a hawi tah.


Khau takin khawser ei zam a, tukhawm suok ei remti naw a, mi fak le dawn ding ei pek ti um si lo. A Corona dang tum ti inla hlak dang hne chi a ni nawna chin a um bawk, khawser ei zam zing laiin ei khuo hai hlak chu hriin a mi rûn zing bawk. A ieng hi’m an taa ei thiltum ti hi ngaituo thar a hun ta naw am a ni maw.


Thla liemtah laia Chief Medical Officer (CMO) in thusuok a siemnaa khan, Home Isolation ei tam ta leia hri inkaina pung angin a hril a. Indik dingin ring a um. Ei khawsakna in haiin a zir tawl naw a, ei inkai tawl ding ma niin an lang. Hi lei hin, ei khawser zam ringawt hin mi a á¹­hangpui nek hmanin ei khum hai le mipui harsatna ei intlun pei ta khawm a hawi. Khawser huna suok thei hai chu pass nei le a che thei deu hai an hung ni a, a rethei hai ta dingin suokna chance a um nawh. Tukhawma an fak ding le an tangka lam ai an pek ti ei hriet ngai bawk si nawh, kilkhata hin fak ding nei lo le rinum ti em em a khawsa dam hi lo um pal ei tih ti inlau a um ta hle.


Khawser khau taka zam ringawt nekin, hrileng vel khatna laia an vawi lo hai khaw tin deu thawin a khum hranna ei siem pek ang khan hrivawi hai khum hranna ding dam hi siem pek dan ngaituo lem ta inla. Ambulance hmang man khawm hi nitin a lamsuok nei lo ta ding chun vel khata sang khat le ti chu tulai rama dingin mawngkuo a bendawk el thei ni lo chun a harsa ta khawp el. Ei harsatna hi khawser in a suk kieng thei dingin an lang ta naw a, an kieng ding nisien chu an kieng vawng ta ring a um. Chuleichun, hmalak dan thar hun lo liemtah a ei thaw, Centre buotsai hai dam kha ei ngaituo thar nawk a á¹­ul lem ta a hawi. 


Inruithei chîng hai ngaituo lo thei an ni nawh. Zu dawn, damdawi le thil dang dang inrui hai hi an thaw á¹­ha ei ti na ni loin ei mihriem chanpui hai an ni a, ei fak le dawn ang faa khawtlang a khawsa ve. Inzakna chang hrie, an thisen a kawp an tawpsan el thei ta lo inruithei sala intang an ni a. Khawser ei puong a hma ei lakna kawnga hin, hieng ang chîng mi hai hin ka zu dawn ding le ka damdawi thaw ding mi hung la pek ro an ti beiseiin ring nawng ei tiu. Khawser ei puong a hmalakna ei nei zawm pei ding a la ni ngai chun, ei khawsung senga hieng ang harsatna nei hai hi tu tu am an um ti hriet tum a hotuhaiin vantlang hriet kher loa an hring le dam thei dan ding lampui dap pek an á¹­ul, hmelma an ni bik nawh. 


A ieng ieng ding khawma ei hriet buoi lo ding thil chu, hrileng hi a tawp hnai el nawa a zuk bo el naw ding hi chu a chieng taa. Chuleichun, ei hmalakna fepui mek - khawser inzam khumna hi ei sunzawm char char ding am hmalakna dang ei ngaituo ding? July 31 a ei chanchinbu lo tiemtu hai chun ei hmu tawl ka ring a, sawrkar ni leh ei khawsunga hai khawser ei inzam khum a chu state tlangram district ah Churachandpur chu Positivity rate insang tak ngirhmun hautu ah ei la á¹­hang phak a ni kha. Hi hin ei ngirhmun le ei hmalakna iem a ni chen a mi hrilfie. Manipur hin Covid vel hnina a inthawk khawser a la zam deu char char a, vawisun chen hin a la pawtsei a, a thuoin khawsung a hai ei puong tawl bawk. Anachu, ei case chu a la tlahnuoi naw hrim hrim.


Sawrkar hlaka thla khata ding bufai kg 10 a sem bak pek thei nei bik lo, bufai kg 10 fak char char a dam el thei hlak ei ni nawh. Ei ngirhmun hi a buoithlak ta kher el maw. A neinung hai ta dingin harsatna um naw ni a, fakfawm zawng, sin nghet nei loa khawsak rel a sung le kuo chawmtu hai ta ding chun hnarkuo pahniah meikhu a suok naw chau a ni ta ding a nih. Ei suok thei si naw chun tuin am a châwm ding a?


Khuo pakhat a tlung ni a an hril chu, sungkuo harsatak el an um a. A nauhai phingá¹­am fak ding nei loa an um el chu inkhatpa in a en ngam nawa, kutdaw a nuom el si nawh, an nei ang ang thlai hmeruo zawr dinga a suok chu tlawmngai pawl haiin remti loin an lo vau zek ta lem ti ri dam a um a. Fak le dawn inchawk dinga suok thei lo, annawleh, tangka keidawk dinga suok remti nawna hmun hai dam. Damdawi á¹­ul le mamaw lak dinga phallo ti hai dam a ri hriet ding a um zeu zeu taa. Kut inthlakna le in ensanna hai chen a tlung ta ti hriet a ni bawk. Hri ei dona kawnga hin, khawtlang a cheng hmunkhat, kohrana inlawi hmunkhat, Krista zara unau kara dam hin inhmelmakna le iná¹­hena dam intlun pal a tih ti khawm hi inlau a um ta ngawt el. English Rock band Pink Flyod haiin an hla ah - “in\hena dar vuok ri á¹­an a ni tah” tia mawi taka an lo rem le sak kha intlung tir pal ei tih, hmalakna hai khawm fimkhur le á¹­ha taka hri do ei nih ti inhrietchiengna nei zing pum a kal pen a pawimaw hle tah.


Covid hi ka hril hnuol a ni naw a, khawser khawm ka dem tawp a ni nawh. Ei thi zing a ei invawi zing a, ei harsatna hin a thuo thuoin a mi del ta a nih. A buoithlak zuolna chu, khawser hin fak le dawn, mihriem le motor inlawn hai a dangin a khap theia chu hrileng a la dang zo naw hi a pawina tak chu a nih. Chuong lai zing chun, khawtlang le mipui himna ding ngaituoa sawl em em a hmalatu hai inpekna hi innghil ruol a ni nawa. Tlawmngai pawl hai ta dingin chawimawina dar vuok ri ni ve raw sen!


Hrileng harsatna ei la tuok ngai lo tuok ei ni a, hmalakna kawnga tukhawm a buoi naw ei um nawa sawrkar meu khawm a buoi hle. Hmatieng ah ieng thil am a tlung ding hrillawk thei a ni nawh. Nisienkhawm, hrileng ei do mekna kawnga hin a hri ni loin ei mihriem chanpui hai hi lo do tûn tûn pal ei tih ti hi thil inlau um tak chu a ni mek tah. Ei damna ding ni a ei ngai mek hi ei thina khawm a’n chang thei a, ei thi ngei ngei na ding ni a ei hriet hi ei damna ding khawm a ni thei zing ta bawk. Khawser: Damna am thina?

I Kul Sungah Ral A Lien

No comments

December 22, 2020

 


~ Jr Amo

Isu Krista hung pieng nasan hi hmangaina thutiem a ni a. Mihriem chun Pathien thu awi loin, theira fak lo ding a ti chu fa in a chungah thil an lo suksuol a. Chuleiin, mi po po hi suol nauhai ei lo ni tah. Amiruokchu, Pathien chun mihriem chu a hmangai em a, suola thi sawng ding chu phal loin, misuolhai intlan dingin Isu Krista hi a hung insieng tir a nih.

Tuta țum chu sap, inbuon thaw hlakna hmuna thupuongtu haiin "no holds barred" an ti ang deuin, a khuop tu um lo zalen le tlang pawrin ei thaw ding a ni leiin tiemtu hai ei inringlawk met nuom a um. Mimal le pawl hnâm na a țhang naw a, kohran hin a ze indiktak humin fe zing thei sien ti nuomna leia hi thusep hi ziek a nih.

Pathienin mihriem a hmangaina hi an thukin an sang em em a. Mihriemhai ta dinga sandamna lampui a buotsai khawm hi hun sawtnawtea tlung el a ni nawh. Eden huona Pathien thutiem tlungna dingin kum tamtak a fe liem a. Sam 45:7b a chun, “Chuleiin, Pathien i Pathien chun i ruolhai neka nasain, hlimna hriek a nal ta che hi” tiin a hril ei hmu a. Hi hi bawk hi Hebrai 1:9 a hrilin a um nawk a nih. Isu Krista kha misuolhai leia tuorin, nasataka sawisakin, thing krawsah khaikangin a um a. Chu chau chu an nawh, ei Bible ngeiin Isu Krista thi thu a ziek bawk a. Isai 53 ei tiem lem chun, Isu Krista tuorna le Pathienin a chawimawi ding thu chiengtakin a lo hrilllawk a nih. Psalm 45 ah, “Pathien i Pathien chun i ruolhai neka nasain, hlimna hriek a nal ta che hi” a ti khawm hi Isu Krista khan Pathien thutiem a sukpuitling leiin le mihriemhai suola thi ta hai ta dinga sandamna kawt a hung hawngpek ta leiin, Pathienin nasatakin a chawimawi a nih. Philipi zieka chun, “chuleichun, Pathienin ama chu nasatakin a chawimawi ve thung taa” tiin a hril hiel.

Mihriem suola a tluk khan khawvel chu Setanin a hne a. Chuleiin, khawvel hi Setan inlalna le thuneina hmun a hung ni a. Khawvel hi suol thuneina hnuoia um a nih. Eden huona Adam le Evi tlukna leiin, Pathienin thu a tiem ti ei hriet taa. Chu thutiem a chun Pathienin Setan kuomah, “Ama chun i lu la sukthitling a ta, nangin a kekhawng la sukthitling i tih” tiin a hril a nih. Isu Krista in Setan ala hneban ding zie chieng takin a hril a. Adam a inthawkin nasatakin Setan chun Pathien hne tumin thang a lak a. Isu Krista thlatuhai ei hang en lem chun an chat vâng vâng. Kaina in a sang Abel a that a, ama chu tawngsie inphurin a um a, Seth a hung pieng a; Abraham chun tar hnungin nau a nei a; Juda chun a monu Tamar leh Perez a thla a. A renga hril ding chun ei hril seng ring a um nawh. A tawi zawngin, Isu Krista chu a hung pieng ta ngei a, amiruokchu, chutaka khawm chun Setan chun ala bei ta rawp a. Herod hmangin naute kumhni hnuoitieng po chu a that vawng a, amiruokchu, a hlawsam a. Chu zoah a thlem nawk a, khawm chun a hne nawk naw a. Pharisai, Sadukai, Thiempu lalhai le Juda Iskariot le Pilat le Rom sipaihai hmangin a bei nawk a. Isu Krista chu manin krawsah khaikangin a um a. Thlanah Isu Krista chu zalin, Setanin hnena a chang ta rawm an sawn a. Amiruokchu, Isu Krista chu Pathien a ni leiin thina khawmin a chel sawng thei naw a, ropuitakin ni thum niin a tho nawk a nih.

Kolosa 2: 15 a chun, “Chun, inlalna le thuneinahai chu hlip thlain, chu krawsa chun chuonghai chu hnein, Ân langa inhriettirnain a hmang tah a” ti ei hmu a nih. Diebol chun nasataka beiin a hne naw a, mihriemhai ta dingin Isu Krista in sandamna lampui hung siemin, ama ringtu taphawthai kuoma chun chatuona hringna a pek a hung ni tah.

Isu Krista piengchampha ei lawm hlak dan, ei hril zuva tum dan hai hi a pawi. Matthai in Isu thlatuhai chanchin a ziek naah Abraham a inthawkin Isu thlatuhai a hung sui a. Tiem pei um bek bek le tiem hlaw bek bek chu a ni nawh. Amiruokchu a ropui hle. Iengleiin am? Isu hung insiengna ding inthla sâwng pei hi an chat vâng vâng a. Suol nasatakin an rawl a. Chuong sa khawm chun Isu insiengna hi a dang zo nawh. Tlawm takin, lainatum takin a hung pieng a. Chu chu a nih ei lawm chu, thil dang a ni nawh.

Mi tamtakin December ni 25 hi Isu pieng ni a ni nawh tiin an hril rawp a, a then lem chun Bible in ei ngaipawimaw a tulin a hriet nawa a ni le thla ziek lang a ni nawh dam an tih. A ni ngei, December ni 25 hi Isu piengni ngei a nih tia va hrie tukhawm ei um nawh. A ni nawh khawm ei ti thei chuong nawh. Pawngpaw sel a in thaw el chi khawm a zuk hawi el nawh. Hun hung insieng ei hriet thei china inthawka ei Kristienna kalphung, pi le pu haia inthawk ei inthla tung zar zar el tukhawma hi neka indik lem le á¹­halem le rem lem dang ei la suidawk lo thil a nih. A á¹­halem le andik a suidawk ei um pha leh thuthar a la ngaituo ding ning a ta. Krismas hi festival am a nih Gospel concert naran el a ni naw a, a mi sandamtu Isu piengni lawm a ei inser le hmangna ngei chu a nih.

Lawm ei ti khawm hin mi tamtak chun hlim hlawp chên hi an zuk mitthla nghal hlaka. Ei lungril that tâk naw ziet hih! Eini rawiin thil reng reng ei lawm hin, a taluot taka lâwm dân chu ruoi buotsaia lâwm hi a nih. Hi neka ropui lem a lawm dan a hrie ei um chuong am a nih? Chu chu Krismas, Isu hung piengna hin a phu hrim bawk a. Thei sien lem chu Good Friday le Easter Sunday a hai khawm ruoi buotsai thei inla nuom a um hlak. Amiruokchu, ei neiin a tlin ngai naw lei le, a hun hi "sinthaw hun lai" a ni leiin ei nei ngai naw niin an lang. Krismas ruok chu châwl lai tak, a ropui thei pa tawpa ei lawm hi a phu hlie hlie. A ruoi hi a chunghnungtak ti na a ni naw a, ei hril tak hi ei hrietthiem thei ngei ka beisei. Ruoi ti le hlimhlawp, huou huou ei ti hai hi ei inkawktir an ang nawh. Biekin ah ei fe a, hla ei saka ruoi ei thea, Krismas huna hlim le lawm a kut ei ben hai dam hi hlimhlawp chen anga ei ngai a hawi ta bak el? Ei thu lak le fepui dan hai hi a danglam hrat in kohran ei in ennawn a pawimaw hle tain an lang.

Tukum hin hripui laka inthawk ei invengna tiin kumbul a inthawk ei biekin hai po po ei khar vawng a, hieng ang hi ei ringtu kalphunga a vawikhatna a ni a, ei thu le hla khawm a ni nawh, Pathienni ei khar hai chu sawt hle sienkhawm ei la ngaithiem thei hram hram.

Amiruokchu, Isu piengchampha Krismas ni tak. Sawrkarin "khar ro" ti sien hman a hawng lui pawl a È›hang ding ni awm tak hai hin ei hunpui a khawm ei biekin kawt hai ei hawng ngam ta naw el hi chu a na ka ti ngawt el. Krismas a nih ei hril hi. Rawngbawltu á¹­henkhat le inti hre deu met hai chun krismas indiktak ti vel, ei inkhawm naw ding thu vêl hi Pathien thu le hermilin an hril mawi hlur el a. Miin ei mawina an hmua an mi’n pak ti loa mihriemin ei ei thilthaw ei hril mawi hlur hin chu iem a nih thil infuklo ei khik fuk a ni nuom fut hlak. A pawi takzet. Mi dawi thuziek a nih. Jordan ramngaw a chu tlan naw tawp an tih. Inkhawm khera lawm a á¹­ul nawh dam a ti pawl ei um. A pawi zuol pei. Kohran inkhawm pawimaw zie la hre lo tamtak ei um pei hi a pawi zuol. Bible in inkhawm hi a ngai pawimaw khawp el annaw! Nu le pa hai khawm in en fel a hun, kohran hai khawma ei ngirhmun hi ei thlir nawn vang vang chu a pawimaw hle a nih. Mihriem hi khata tla thei lo ei ni a, ringtu nun a khawm chu tho chu a nih. Lo khawlbing deu chun ra á¹­ha an suo ngai naw angin, ringtu khawlbing chun ra á¹­ha an suo ngai nawh. Ringtuhai ei inhmu khawma, Pathien thu le hlaa ei in pâwl khâwm hin taksa phurna chau ni loin thlarau rama khawm hrat tharna nasatak a mi pek hlak a, ei in mut chawktuo hlak a nih. Chu chu manfu nuom lo tamtak ei um tah, ei pung pei. Thaw rak dan khawm a um nawh, á¹­awngá¹­ai pek baka a á¹­ul ang ang a zil le dawnlet hun chu a tlung ta ding a hawi.

Tuk khat tulai hnai el khan ei chanchinbu nitin suok umsun Hmasawnna Thar ah thusep pakhat, Krismas chungthu le ei hmang naw ding chungthu hai zieklang in a um a. Ei krismas hmang hlak hi hrilhuolin Krismas indiktak a mi hung zirtir tawl a, thuziek țha tak el, dilsut taka ngaituona seng a ziek ngei ni dingin ka ring a. Krismas andik le andik naw thlier in a suklang a. Chu le inzawm chun, Krismas hi andik le andik naw pa ei fie ang deuin a um a. Tuta Kohran haiin Krismas ei hmang dan le ei hmang hun hi andik naw a ni chun hmalakna thar nei inla, kum thar a inthawk December 25 Krismas hi Hmar kohran hai po poin andik naw a puongin Krismas indiktak ei hmang dan ding le hmang hun ding chu thupuong siem el ta inla a țha naw'm a ni aw ka ti sa bawk a nih.

Mihriem a famkim ei um naw leiin ro hai khawm rel suol pal thei a ni a. Ei rorel a lo infuk naw deu a ni khawma in hrilmawi tum zawngin țhang la naw hram thei inla. Inzawt tlar det dut loin, tuta tum chu hri ei ti deua ei fimkhur leiin ei inhawng ngam naw a, inkeifan hram hram ei tiu ti el inla. Ei rel fuk naw deu leia hrilmawi ei tum luotna kawnga Krismas indik pa le andik naw pa ei ṭhe ding a ni chun, mipui hriet a fie taka puong a ṭha awm ngei. Hienga ei thaw pei chun, ei hmatieng chu thudik nekin ei hmingsiet vengnain ei beram hai hi ei la ṭhuoikawi tak tak el thei ding khawm nisien an lang a. Pawi sei fut a ti aw! Pulpit rawngbawlna chen a kakhawk thei ding a niin an lang.

Hebrai bung 11 a chun Ringna thu an ziek a. Ringna chu thil umlohai um ngeia hrietna ti a nih. Ei ringna hi a da ta hle a am a ni aw? Hebrai bung 11 a ringnaa mihranghai kha vawisun hin eini lai umhai sien, biekin khar hi ieng tin am ngaidan an nei ding? Biekin hi ringtuhai ei himna tak lem annawm a nih? Tuhin thina tûr kawltua ei ngai el tâk hih!? Ei inkhawm naw sawt taa, ei ringna khawm a da zo el am an tah? Noah kha lawng tuk dinga thu pek a ni khan khaw inthal lai tak a nih. Abraham kha koa a umin ram ala hriet ngai lo pan dinga ti a nih. An thaw el. Zawna an siem nawh. Sadrak, Mesak le Abednego hai lem khan chu "Kan Pathien in a mi sanhim thei a, a mi sanhim naw khawma kûn nawng kan tih" an ti ngat a nih.

Kum khat deu thaw biekin ei khar taa, Krismas ei la zuk in hawng țha ngam tawl nawk naw sa ta pei a. Suol sin thaw a ni ka ring tah, Pathien sin thaw ni ding chun ka ring rak ta le! Suol hi hmelse deu, dum hrel hrul el. Annawleh, in ki fer fur in a hung inlang kher kher ngai naw chu a nih, a vervek khawp el. Mi hrat khawkheng chanchin ei hrietlar em em Samson khawm kui kha, a hmangai mal in tuoi put el inhawi taka a kham laia suolin a hneban a ni dai, a thi pha hiel a ni kha te maw. Fimkhur a va țul de aw. Hri laka inthawk a țul le pawimaw ang anga mi bawisawmtu dinga ei inngir fir fer local task force hai khawm, an sawlna le an inpekna hai a ropuiin inpak a um lai zingin an ramri chin baka sei an pel met met hlak am an ta aw ti thei dingin, khaw dang dang mi le sa haia inthawk ei hriet zau zau ta bawk. Biekin khar le hawng thu ngat lem hi chu khawlai hmuna khawm nisien, a share inchu loa kohran in a pumbil tawp ding thil a nih. Thawsuol pal ei tih, fimkhur ei tiu.

Kum 2018 khan Pastor Mark Harrison chun African Gazelle chanchin a hril a. Sakhi ang deu an nih. An inchawm hrat a, an inchawm sang bawk a. Amiruokchu, huondai feet 4 chaua insang sungah khum la, tlan suok tum naw ni hai. Ienglei? An tlâkna ding an hmu thei naw leiin an inchawm ngam naw a nih tiin a hril a. Chu char chu vawisuna ringtuhaiin ei thaw an tah. Ringnaa kal chawi ding ei ni zing laiin, ei tlâkna ding ei hmu tum phet phet a. Isu tieng en loin ei sir le velhai ei en a. Peter tui chunga a lawn a a tlum khawm ei tluk nawh. Ama chu tuiah ava lawn ngam a nih. Eini chu tuiah ei lawn hma in ei sir le vel ei en nghala, lawng sungah ei inkhum tawk tawk a. Ei dawizepna ei la hang hril tlawr hluom a.

Mithi in, molawm, bu fak khawm, bazaar tihaia SOP ei hril nawh, thaw thei taphawt ei thaw vawng ti inla in khel bek bek naw nih. Inkhawm ding charin a nih a du a da ei hrilkawi. Bazar a chun ei tul le pawimaw hai ei lak a ngai ei ti a. Ei damna dingin ei taksa mamaw hai lak a ngai, andik, ei Thlarau khawpna ding le thlarau ruoi ei kîlna biekin ruok chu ei ti taa, ei pan ngam ta nawh. Chu titak lovah Krismas, ei ta dinga khuo a var tan ni a ngei khawm ei biekin tala hai herthlawngin biekina lawm ei zuk ngam ta naw el hi hrilmawi theina ding hrim hrim a um nawh. Thi ți hle inla khawm a damsawng ding chu ei um chuong nawh, amiruokchu, a hri pawlnel le cho ang zawnga hi thusep hi ka fepui a ni nawh. Sienkhawm, hnuoia hin ei lawmman hai tlan zo pal ei tih inlau a um takzet.

Krismas indiktak khekpui tu haiin thlarau ruoi ei kîlna biekin khar hlak chu ṭha an ti hle si a! Ṭhang la hung thar pei hai le Pathienin mi ngaidam raw sen!

I kul sungah râl a lien LALPA!

Dâwrkâwn: Dec 22, 2020


Essential & Non-Essential Items Remain Unchecked

No comments

May 29, 2020

- Jr Amo

The Central government on March 24, 2020 issued a nationwide lockdown to curb the spread of the contagious virus. Since then Air, Land & Sea travels were put to a halt.

After the Coronavirus lockdown was enforced in the whole of India, the prices of essential and non-essential items have skyrocketed like never before. The Government officials; time and again had told the media that vehicles carrying essential commodities would freely move, but isn't the case as prices of commodities are surging drastically.

The price of 'essential' commodities, have been unchecked . Especially in my township, Churachandpur. Hawkers; bless them! Are charging as much as they can for what ever they can sell... Keep in mind that we always bargain.

Churachandpur district being the second largest and currently a developing district of Manipur; next to the Imphal Districts, the hard working people who migrated here have found difficult to find work in these times of crisis. And low wage workers, now are finding it much harder to get ends meet!

Vehicles ferrying essential commodities from the start of the lockdown continue their services. And thankfully, supply of deemed 'non-essential' items but in high demand, are available; by hook or by crook . Moreover, Lockdown 4.0 comes with the easing of several restrictions, and most of the economic activities are already activated in this remote place or district, whatever you want or may call it.

Reminiscing on to the last few years, people who are aware of these happenings and going ons will have had their knowledge on how market prices are manipulated even when there are stockpiles of items at godowns. Whenever there's a bandh or blockade called by some NGO or should I say some 'Self Help Group', prices of essential and non-essential items would skyrocket, remaining unchecked and thereby becoming 'normal rate'.

This has happened and it is still happening in 2020. It has already been more than 60 days (i.e. 2 months and counting) but prices are bullish and it is deeply worrying that it still remains unchecked!

There is no guarantee that people will afford to live on with these sky high prices; like we see everyday on our news channels, 'Who knows our future problem??? It might also become a humanitarian crisis too!!!'

It is the duty and responsibility of the competent authority to act swift and find what caused the rise in prices of these essential & non-essential commodities; and to initiate the checking and balancing of prices for the aforementioned commodities; if only, for the interest of the district's Citizens.

Dâwrkâwn,
29th May, 2020

Ei á¹­hangpui a á¹­ul nawh, sawrkar a pase nawh!

No comments

April 19, 2020

- Jr Amo

Ei thuring Bible chun - a hun a khawm a hun naw a khawm Pathien thu hril ngat ngat dingin a mi zirtir a (2 Tim 4:2). Amiruokchu, chu naw ang tak chun khawvel thil hai hi chu a hun le a hmun izir peia thaw le um, hril a țul hlak a. Chuong ang chun, tulai khawm hi hripui Coronavirus inleng hun a ni leiin ei nghatna tieng tieng Coronavirus ti vawng a nih. Chanchinthar le a hlui hai khawm, sermon hai khawm, TV le ads hai khawm Covid le inzawm thil vawng a nih, sel dawng el thei a ni nawh. Asanchu, a hun a ni tlat annawm!



Hi lei hin kei khawma hi chungthu a hin thusep tlawmte ka lo ziek zeu zeu tah. Mi neka ka hriet rawn lei le ka tlin bik le thei bik lei ni loin tu mi phut ni loa mihriem ka ni anga ka thaw thei umsun hai thaw dinga kut ka rawl nuom ve na zar a nih.

Hripuiin khawvel kil le kap a hung thlawk tak tak chu, ei ro nei hai po po khawm a kiem dûk dûk a. Khawvel nenetui a fawp kâng țep chu an ta hi. Fak le dawn khawsakna hai po po a suksiet a, nundan pangngailo kha ei nundan ding hrim angin a thlak a. Insunga intawmin iengtik am khaw êng hmu nâwk ei ta ti chu ei thlir țhup an tah.

Tangka lamna hrim hrim hai a tam lem sukchawl a ni leiin hringna sanhim baka tangka lam dan ngaituoin sawrkar khawm a lu anhai fut ring a um. Sierkawp thiem rak lo sawrkar ta ding lem chun, zeldin thu ringsana economy kei ngir tum chu thil harsa le hawphur um tak ni dingin an lang.

Tangka lamna khawlpui hai a buoi nasa leiin sawrkar khawm a lungkham hle a, mithiem hai lunginrimna khawm a ni ta hrim bawk. Hripui inleng a tawp hun ding hriet thei a ni naw a chu, tam tak chun hi zoa harsatna, ram le mimalin a tuok ding hi hawphur a um thu dam an hril.

Amiruokchu, sawrkar hi chauin a ram se hle sienkhawm ei ni mi rethei le pase hai țhangpui ngai khawp hiela châu a ni ngai naw a. A ram ngirna ding le kalchawi dan ding relin a harsa tak tak huna khawm lampui dang a zawnga tangka a pûk el hlak a nih.

Hi hripui inleng le inzawm hin state dang dang a hai thawlawm dawl a ni a, a tam lem chu Chief Minister office fethlenga dawl deu vawng an nih. Prime Minister office khawma hripui inleng lei ni loin mihriem isiem le siem naw sietrupna thil tlung changa hmang ding tangka, Prime Minister's National Relief Fund (PMNRF) a nei sa hrim a um a. Amiruokchu, tuta hripui inleng le inzawmin PM-CARES (Prime Minister’s Citizen Assistance & Relief in Emergency Situations) Fund a hranpa kherin an dawlsa bawk a, mi È›hen ngaimaw a hlaw hle.

Hi chungthua Department of Revenue in thusuok a siem nuhnung takna a chun officer le thawktuhai chu March 2021 chen thla tin an ni tha hlaw thawlawm dingin a hril a. Mani nuom thu a pek ding ti nisienlakhawm, bat anga ințhin na angin a fe a, hi thawlawm pe dinga in hrilna chu thawktuhai kuoma a nawn a nawnin a tlung a. An WhatsApp group a hai chen hril a ni thu an hming suklang nuom lo thawktuhai chun an hril.

Hi Fund a thawlawm thlak dinga sawrkar thawktuhai mawr le hril an nina chun tam tak lawm a hlaw ta naw a. Mani dit thlangna anga pek ding ti nisienkhawm inphutluina angin a fe ta a, inphutluina ni si lo amiruokchu, a pe nuom rak lo hai khawma lo thei loa an pek a ngai tah.

PM-CARES Fund a hin April 4, 2020 chena mimal, celebrity, public le private organisation, corporate, public sector le add haiin thawlawm an thlak chu India tangka Rs 6,500 crore a chuong ta a nih.

A ni ngei, thawlawm le țhangpuina pe nuom haiin an pek chu a mawiin a hlu hrim a. A dawngtu ta ding khawma lawm a um hlak.

Manipur state a khawm "Chief Minister's COVID-19 Relief fund" thaw ve a ni a, mi inphal le tlawmngai tam takin an pek ta a. Nitinin a petu an la um zinga a nuoi telin a lut zing a, nisienlakhawm, a lut zat hi a rengin chieng taka hriet a ni nawh.

Chu le inzawmin ei ni tlangram district a um hai khawma țhangpuina an pek țan ve ta a, vangneithlak takin ei hnamin ei la pek ve nawa lawm a um ka tih. Ei kawl le vela um țawng dang hmang haiin țum hni lai zet an pek ta a, lungril thienghlim taka an pek a ni chun lawm a um a. Khawm chun a țul tak pa a ni nawh. CM relief fund a pek nekin ei mi le sa țam tuor thei ding hai direct a țhangpui an pawimaw hun lai a nih.

MNREGA - Job Card ti a ei hrietlar, Job Card hlaw ni khat tha cut a CM sawmdawlna thawlawma lo thlak lem kha chu a țul naw taluo bek bek. Invet thlak thil a nih!

Hi scheme thiltum tak chu tlangrama India mi pase tak tak ei ni rawi, thiemna nei lo, thiem thil hmanga sawr thei lo ngirhmuna um hai khawsakna an relbawl theina ding ngaituoa sawrkarin a hung induong tak a nih. Mi pasie le rethei kawngkawi haiin ram ta dingin nullah dam lo siema, hlo dam lo thloa tangka an hlaw ve theina ding tia ei ni rawi damna ding le țhangpuina dinga a siem lieu lieu a nih.

Hi naw khawm hi sawrkarin mi pase hai ta ding scheme dang dang an duong rawn hle a. Ni khat lai el khawm khan ei mithiem officer "Dada le Jojo-Pa" khawma a lo ziek nuol ta kha.

Ei ram hi a țawina tam tak a um leiin sawrkar thaw ding chi tam tak el mi naran le pawl haiin ei thaw pek hlak a. Tuta țum khawm sawrkar hin tangka a țhangpui a ngai rawm sawnin a țhen chun an Job Card ni khat tha hlaw dam cut in, annawleh țhenkhat chun an tangka hai dam dawl khawmin CM relief fund ah thawlawm an lo thlak ta a. A thaw haiin an thaw nuoma an lo thaw ta a ni a chu, ei ni rawi bek chun thaw naw inla nuom a um ka ti hle.

Selkaltu pawl le țawng nei thei chin hai lem chun sawrkarin țhangpuina a thaw tawk naw leiin tangka insuo sap dingin an ngen a. Bu ei nei, tangka ei nei, anachu, sawrkarin ansuo tawk naw ti chu sawrkar mawrna thunawn a ni tah.

Țhangpui ngailo țhangpui tumin ei ni le ei ni harsatna intlun naw hram ei tiu. Sawrkar hi mi rethei le a ram mi hai țhangpuitu ding lema mipuiin ei induong a nih, an mi țhangpui țha naw chun zil ngam lem ei tiu.

Sawrkar ei țhangpuina dinga țha tak chu a thusuok hai zâwm le inza a țha taka lo zui hi a nih. Tangka tiem khawp lo thawlawm lo va thlak inla khawm a thu ei zawma a thupek hai ei zui si naw chun sawrkar țhangpuitu in ti thei tak tak nawng ei ta, sawrkar kaltu ni zing lem ei tih.

Chu lei chun, sawrkar hi ei ni mi rethei haiin ei job card hlaw hai meu cut a ei țhangpui ngai ngirhmuna um a ni nawh. Ei țhangpui a țul nawh, sawrkar a pase nawh!

Dâwrkâwn
April 19, 2020

EI HRIET NAW LEIA EI ṬI NAW?

No comments

April 06, 2020

~ Jr. Amo

A hming khawm ti á¹­hem á¹­hum el, a ziek le a lam tam takin an thaw fuk thei der lo. India ram hluotu vai tam tak hai lem chun a hming an thawfuk thei der lo hripui - Coronavirus, Covid-19 ti a WHO in hming a lo pek ta le tam takin CCP virus an lo ti ta hi ei hriet naw lei chaua ei zuom a hawi. Rambung hmasawn tawpkhawk, a ni ang hrima khawvel rambung hai po po chunga thuneitu a insal US President Donald Trump khawma a cho suol leia vawisun hin thaw ding tam tak nei hai sienkhawm mihriem thi zat tiem chu an sin pui tak pakhat an chang tah!



Hripuiin khawvel a hung fang ṭan ti chieng taka an lang ta hnung le US a khawm an vawi an um zing ta hnung March châwlkâr khatna chena khawm khan Trump chun a theina le a office suongin iengkim thaw theitu le hneban theitu anga an ngaina chu a la chel ṭâng ṭâng a nih.

US hi Covid-19 á¹­i naw pawl ram, a zuom pawl tak ni mei a tih. Ama lem hi chu a nei le a theina hai enin hripui cho khawm awm hrim a nih. Nisienkhawm, a cho ringawta chu Covid-19 chun America hi ieng ang rambung a hrat hrim amani ti ni awm takin a khup a thalin a sawihning zing chu a nih.

Chuong ang chara tuor ve tu - Italy le UK hai khawm an huoisen (huoisenna indiklo) em leia an tuor a zuol a nih ti inla an khel lien ring a um nawh. Hrildawk kher naw hai sienkhawm tuhin chu an lungril ruk takin, "ei lo cho suol deu a ni ie maw" an ti nuom ta ka ring. Hripui nekin an mimal zalenna le ropui lema an inngaina a lien lem a, vawisun hin a ra an siek ta zing ti ei hmu seng.

Hi hripuiin India a hung bâwm ṭan tak tak ding tawm khan Article pahni - Hmar le sapṭawngin insawi deu ṭutin ka lo ziek ta a. Pawimaw ka ti em leiin tuta ṭum hin ka hung ziek nawk a ni, ka la ziek nâwk pei khawm ka ring. Tuta ṭum chu a sei zâwnga ṭhang khaw ka tum nawa, amiruokchu, tet den deu awk a, inrum ṭal a hung thlak tum ka nih. Ka thawfuk dim!

Hi hripui hi á¹­i a umna tak chu, thlierbik nei á¹­hak lo, a pieng hlima inthawka tar kawngkawi, ram pase tawpkhawk le hausa tak hai khawm indawina á¹­hang der loa man le sawi tu a nina hin á¹­i a um zuol a. Ei ni rawi, keru thliek le kut ru thliek hai khawm la enkawl dam mumal á¹­hat thei nawna rama ding lem chun tlansiet san thei nisienla chu a cho khawm cho loa hla taka zamhmang san dai ding chi lem a nih.

Ei rama innghatna ding a um á¹­hak nawh, in nghatna thlak thiemna le hmangruo ei nei der naw lei hin ei ni rawi chun a cho khawm hi cho sin tum dal ding a nih. Ngam a um naw bek bek!

Ei ram sunga hin hung inleng pal ta sien chu ei Hospital hai chu mithi um zat inchikna chaua ei hmang á¹­angkai ding a hung nih. Nghaisan bo, ei hmangruo neisun chu insunga in kal khum a nih. Chu chu ti loah, ei iring Pathien hril ngailoin a um.

Mi ringna ka sawisel tum lem chu a ni nawh, kulmut tam tak ei um ve. A á¹­hen chun inkhawm ei tawpsan hai chen an sawisel nasa hle ti khawm ka lo hriet ve á¹­at. Pathien hin nuompawnga a mihai hi a hum vawng el a ni ngai nawh, an sie le á¹­ha hrietna a pek hai hmang dingin a fie ve hlak. Ni naw sienla chu, sie le á¹­ha hrietna kha lo in nei tir kher loin sun le zanin lan pawlpui zing a ta, kawng iengkim tak meua mihriem hai hi a mi la umpui el thei. Chu lem chu chu, ka ngairuotna chau a nih.

Vawisun a khawvelin "super spreader" hming anbuk South Korea a inthawka Nizamuddin hai chenin sakhaw hmunpui an la ni ti hi innghil lo á¹­hang a tih. Thina ngam tak tak ei um nawh, Isu meu khawm a hun tawp a tlung ding meu chun a thlan thisen (angin) a far hiel a ni kha teh! (Luka 22:44) Pathien naupa Isu neka huoisen lem ei ni lai ei um ring a um nawh.

Hi hripui hi a á¹­hen chun á¹­i a um nawh, a thi rate khawm an hnuoi an tih, mithiem hai khawma a ti an um. Anachu, á¹­i a umna tak chu, sungkuo a keiá¹­he a, inhmu nawkna chance um ta loa hringna a lak pei theina hi a á¹­ium na chu a nih. "Mangá¹­ha raw" in ti na hun khawm siem pek loa an vawi hai chu khawvel hmua inlang nawk ta lo ding anga a sie an ni a, vangneia damsuok haiin khawvel le an sunghai an la hmu nawk thei a. Vangduoina chang tam tak hai an sunghai chun an inhmu tawpna ngaituo in hun an hmang liem sawng el a nih.

Hla dit tak le Bible chang thlangna hun khawm a pek hman le...! Nel chu a va zuk um naw vang vang de e!

Thlang ram le rambung ṭhenkhat a hai chu kum upa tieng deu hai a thaw nasa an ti a. Amiruokchu, ei ram India a chu a thaw inruol tlang puot a. ṭhalai khawm a tâwk nasa hle el. Chu laia chun, India hi natna invawi hai zawngna test thaw in hnuoi pawl tak, a mawngdapa um a ni a. Test loa invawi hi an um a ni chun, thawk le khatin tam takin la thi phang ei tih, a ni naw chun ei vangnei hle.

Hi hripuiin a nuoi nasa pawl tak laia mi pakhat Italy hai Prime Minister Giuseppe Conte lem chu a bei a dawng hle a, law ngaina a hriet ta naw a. Hnuoi beiseina le theina hai po po chu a thlawn vawng tah, beiseina um sun chu chungtienga inthawk a ni tah a lo ti hiel. Italy hi khawvela healthcare nei á¹­ha pawl tak laia mi ni phak ve ngat a nih.

Italy a hin mihriem 13,915 neka tam an thi ta a, Spain a hin 10,935 neka tam an thi ta bawk. India khawm nitinin ei kaitung zar zar peia, hripui mi nuoi tak tak na ding lampui ei hraw chu a la tluong tung zar zar a. Ei che fuk naw vai chun a chunga ka hrillang hai ei phak hun chu aw sawt naw nih.

Ei ni rawi lem chu, ei seilien dan hrima khawm in pan duol duol hlak hnam. Lungngai le lawm huna a hawna in pan a, in tuorpui - in lawmpui hlak hnam. Ruol ngaina hnam, pansak panthlang, tuolbâwm le chawrsang hai le dai kei awnga infepaw hlak hnam. Bu le hme in thur hlak hai ei ni a.

Ei rama hlak chun, hripui symptom inlang chieng hlea ringhla naw hai chu test an thaw mei mei si nawh. Thaw ding hrim ni inla khawm a tam lem deu thaw hai test thaw thei lo ngirhmuna um ding ei ni nâwk a. Sawrkar thlungpuiin lockdown a puong ta hnung khawma khawsunga ei in pan le inhmukhawm hai bansan lo ei la ni tawl zing.

A chu hril tak lovah! Tuol suok lo dinga ei dam le himna dinga sawrkar meuin a puong ta hnung khawma awi nuom loa, tuol suok an um chun ti a, mihriem suok le suok naw enkaitu dinga volunteer hai chen in siem ngai hielin ei la hang um ta deu deu.

Ei dam le himna ding chau ni loa, khawtlang le khawpuite a khawsa mihriem hai an him ve theina dinga ei in khum a ni a. Hi natna hi á¹­i a um talawa, khawvel sawrkar thilthawthei le mithiem hai khawma a law ngaina hre lova a damdawi umsun le invengna um suna an la hriet chu mani inluma in khum a mi dang le in paw lo ti hi a la ni hri.

Hieng lawm lawm a hripui ṭibaium, mihriem hringna a singtel suot mek le la suot belsa pei tu hi ei la tuok ngai naw leia ei ṭi naw am "EI HRIET NAW LEIA EI ṬI NAW?" Mi sang tam tak thina dinga mawphurtu I ni thei ang hrimin ina in khum khan sang tam tak hai ta dingin damna le muongna intlun thei bawk a nih ti hi ei hriet thar nuom a um.

Amiruokchu, sawrkar le thuneituhai thu á¹­ha taka ei awi a ni chun hi hun harsatak hi ei paltlang ngei ding a nih.

Kumpinu (Queen Elizabeth II) in ni tla seng lo rama cheng hai ta dinga thucha a siem hin suktawp ka tih - Ni ṭhalem hai chu ei hma ah a um. Hi hripui hi ei hneban ngei ding a nih, ei ruolhai le ei sunghai leh ei inhmukhawm nawk ding a nih. Tu hri a ding chun ka ditsakna insâng tak kan hlan hri cheu.


Dâwrkâwn
April 6, 2020

Global crisis: Covid-19 - Hriselna chu hausakna a nih

No comments

March 14, 2020

~ Jr Amo

Coronavirus (COVID-19) hi a hming a sei leiin C19 tiin hi thusep ka ziekna a hin ka hmang vawng ding leiin tiemtuhai hrietthiemna ka ngen hmasa.

Tuta á¹­hang hni liemtah sung khan khawvelin natna á¹­ium tak tak pali - SARS, Swine Flu, Ebola le Covid-19 a tuok mek ta a. An á¹­ium bik le á¹­ium naw bik dan hai chu ka hriet kipkawi hne bik naw bakah, a pawimaw taluo in ka hriet naw leiin zieksa kher kher ka tum nawh.

C19 hi China rambung Hubei province capital Wuhan a inthawka inṭan anga ngai, December kum liemtah a China in a hung hmudawk ṭan le châwl loa vawisun chena a la do char char chu a nih. An ṭanna hmun ni a hriet China rama hin Zirtawpni chena khan China National Health Commission in C19 invawitu mihriem 80,183 an um ta a, 64,111 haiin damna chang tain China ram sung bikah mihriem 3,176 in thina an tuok ta thu an data chun an suklang.

Khawvel pumpuia hi natna invawitu mihriem um zat World Health Organization in Zirtawpni chena record update a siem dungzui chun 125,288 a kai ta a, hi natna leia khawvel mihriem thina tuok zat chu WHO data dungzui bawk chun  4,614 a ni tah.

Amiruokchu, hi natna iná¹­anna hmun China rama chun natna invawi pungna rate chu a ni telin a tlahnuoi pei ta a. An vawi la bo nghal naw hai sienkhawm an tlahnuoi deu deu ta a, C19 invawi mihriem hai enkawlna dinga Hospital an bawl fawm hai khawm chu khar a ni deu vawng ta a. Hrietlar em em Apple company chun Zirtawpni a inthawk khan an dawr khar hai khawm an lo hawng á¹­an nawk tah.

Chuong lai zing chun, hi natna hi khawvel rambung le hmun dang danga hai chun kiem tieng nekin pung tieng a la pan zawm peia. Thina tuok le natna invawi mihriem an la pung zing bawk a nih.

Khawvela mihriem tamna tak China dawttu, mihriem 1.37 billion umna ram India khawma hi natna case invawi mihriem 70 neka tam sukchieng an ni ta a, tam tak ringhla leia enkai an um zing bawk. National capital le hmun á¹­henkhat a hai chun sawrkar school hai chawl an lo puong tawl der ta a.

Chu anga invenglawkna chu ei state Manipur sawrkar khawma bengvar takin Ningani khan thusuok siemin sawrkar le mimal school hai po po chu C19 natna laka inthawka ei lo invenglawk ve theina ding beiseiin March 31 chena dingin châwl a lo puong ve ta a. School naupang le zirtirtu tam lem hai chun natna laka invenglawkna a ni lei chau ni loin chawl an hmu leiin an lawm tawl hle.

India ramin visa a peksuok hai a sukchawl tawl ta a, Manipur chun rambung dang international ramri an á¹­awmpui gate hai chu fimkhurna le invenglawkna in a lo khar ta bawk. India rama hin mi hausa tawntaw tam tak um hai sienkhawm sawrkar a chau leiin foreign rambung hai angin natna hri inleng le sietrupna thil tlung hunah inenkawlna á¹­ha tawk hmu thei ding a um ngai naw leiin ei rama pawimaw tak chu fimkhur a nih. Emergency service lem chu beisei tak tak ding ei nei nawh.

Hi natna hi á¹­i a um nawna khawm chu a um el theia, natna dang hai neka hringna la tlawm lem tu a nina khawm a um thei bawk. Amiruokchu, ei theinghil lo dinga á¹­ha ka ti chu, hi natna hin "global crisis" - khawvel pumpuiah buoina an tlun ta a nih ti hi theinghil lo a á¹­ha a. World Health Organisation (WHO) meuin "Pandemic" tiin a puong ta a, chu umzie chu natna hri thar khawvel pumpuia an leng ta leiin ngaitha chi a ni ta nawh ti a kawkna tieng a ni tah.

British Economist hrietlar em em Jim O'Neill chun Nilaini khan hi natna iná¹­anna tak China ramin hrat tak le huoisen taka an dar zau ding a buonna chungthu chu inpak a um thu a hril a. India ang rama inthawk hieng ang natna a hung indar naw chu lawm a um tak zet, asanchu, China hai anga hnesaw a India in a dawnlet theina ding quality a nei nawh tiin a lo hril a. India ta dinga hmaimawk umna khawp, khel ni lo thudik a nih. Hi taka inthawk hin ei ni rawi ngei khawm ei fimkhur hle a á¹­ul zie chu inhmai thei ding a ni nawh.

Natna khir tak a nih ti hi ringhla ding a um naw a, tiemtu hai in hi natna invawi hi inlau hle inla ka nuom. Zuom chi a ni nawh, chu lai zing chun chiai kher kher a ngai nawh. Sawrkar le mithiem haiin zui le zawm ding, thaw ding le thaw naw ding an hril hai hriet le zawm chu ei mawphurna pawimaw tak a ni a. Chun, hieng tik huna hin, thuthang mei mei thawndar chîng mi ei tam nuom bawk hlak a, natna chi khat a fensa anga ngai theiin a um.

Chu lei chun, thuthang - sukchiengna um mumal lo hai chu a dawngtua ei lo á¹­hang a ni khawma a thawndar zawmtu a ruok chu á¹­hang zawm pei tum naw seng ei tiu, ei ni Hmar á¹­awng hmang hai bek hi. Mipui suk chiai le thlabarna intlun theitu ding thil - sawrkar le official mawphurtu bika inthawka suok naw hai chu ring lo tawp ding le thawn dar zawm loa mani a intawp tir pei kha hi natna laka inthawka ei invengsa theina pakhat a nh.

C19 in khawvel a chawkbuoi ta a, sumdawngna hmun le dawrkaina hmun a tam lem a tawkbuoi ta a. Inzinna - boruok le tui, hnuoia mi hai le a tawkbuoi vawng ta a. Mithiem hai chun C19 natna lei hin rambung chau ni loin khawvel economy recession, a tlahnuoi (mek) hle dingin an hrillawk a.

Economy a buoi tak tak a ni chun private sector a ei ni thawkna nei tam tak hai khawm mi hla bik ta naw ni a. Khuolzin mi hung tlawm deu deu an ta, thawktu hung suk tlawm ṭul tang a ta chu taka chun a tuortu ah ei ṭhang ta ding a nih. India ram economy châu leiin manufacturing company le industry iemani zat khar ta sa hai leiin kum liemtah sung khawm khan sin chân tam tak an lo um ta sa a nih.

Hi natna hi hun iemani chen a la fe pei dinga hrillawk a ni leiin, a kakhawk dang dang hung um a ta, C19 hi mithiem haiin an á¹­i zuol nasan tak chu economy nasataka a tawkhning lei a nih. Sector dang dang bak ah, Banking sector haiah nghawng a hung nei phak pei lem a ni chun private, NGO le kohran a ei hlaw hmu hai chen hung tawkbuoi thei a ta, ei ram chau ni loin hmun le ram dang danga hai, sumdawngna, inzin, fak le dawn thila harsatna hung zuol a ta, chu huna chun, sap thuvarin a mi lo hril hlak – Hriselna chu hausakna a nih (Health is Wealth) ti hung hresuok ngei tâng ei tih.

Dâwrkâwn

March 13, 2020

Khawtlang thienghlimna hi

No comments

July 30, 2019

~ Jr Amo

Khawtlang thienghlimna hi mimal tin mawphurna a ni lai zingin hmalak dan infuk le á¹­hangtlang a ngai hle. A thu chun khawtlang thienghlim hi a dit naw tukhawm um nawng ei ti maw, ram changkang fai tak tak le inhnarum tak tak hai angin ei ram um ve sien, ei khuo um ve sien tiin ei sungtuo hlak ring a um.

Mihriem ei hung pung hrat ang bawkin ei inrelbawl dan hai khawm siem thiem, siem á¹­hat le sukhrat a á¹­ul deu deu hlak. Chuong anga thaw naw chun harsatna chi tum tumin a mi tlak buok thei ta hlak a, a tawp a tawp a chun buoina namen loin ei buoi pha thei ta hlak a nih.


A thu ringawt a thupek/inhriettirna siem elin a hun tawk naw a, a taka a'n chang thei ngeina ding chun sawrkar thuneitu in hma a lak thiem a á¹­ul hle. Eini lai VA/NGO/CSO hrat tak tak khawm an um a, anni hai leh thawtlang thiem chun hlawtlingna  khawm a um thei a, chu chu makmaw khawm a ni hrim a nih.

Khawtlang thienghlimna, faina le inzawm hi a'n hmatieng sawrkar in hmun tum tum/khawpui sunga cheng hai lai inhrilhrietna (Awareness Campaign) a hung huoihawt a pawimaw tah tak zet. Inhrilhrietna hai khawm hi a hminga thaw el loin, a ram mi, a khuo mi a cheng haiin thumal tin fie taka an hriet ngei thei dan lampui dapsa a pawimaw em em. Central Sawrkar, ADC Churachandpur/District Administration hnuoia dan le dun amani policy um hai khawm mipuiin an hriet a, an zawm theina dinga hmalakna a um vat a pawimaw tah hle bawk.

Sawrkarin hi thawna kawnga hin mawphurna pawimaw tak el a nei a nih. Ei ni lai sawrkar chu thil po po hi mipuiin ei thaw pek vawng ta angin a um taa, sawrkar a nina nei hai khawm inhawi an ti pha a, nasatakin ei sawk zangkhai khawm a hawi a. Khawtlang le ram enkaitu ding an nih ti khawm hi an in hriet rak ta naw nisien a hawi tah. Hieng ringawt hi ni loin, ei aiawtu dinga ei thlang hai, sawrkar a lien taka inthawk a chin tak hai hin mawphurna an nei hi indik taka an hlen thei dan ei ngaituo a țha a nih. Pressure pek hne an țul a, chun, an ni ngei khawma mipui rawngbawl dinga inpe an nih ti hi an inhmai ding a ni naw hrim hrim a nih.

Faina, thienghlimna an ngaipawimaw leiin Mr. Modi a rawi hai, Parliamentarian haiin India rama faina hmun pawl tak Parliament huomsung țul rak loin an phît phît el a nih.

Churachandpur, a bikin khawpui sung (Town Area) hi hma ei sawn hle a a'n lang lai zingin khawtlang thienghlimna ngai pawimaw tawk naw lei chu ni ngei a ta, Churachandpur khawpui sung khawm a ṭawp zie chu ten le inzakpui seng lo ding hiel hmu ding a um a nih! Chu baka chun a khu em em bawk. Hriselna ta ding khawma a țha naw em em, ei hmunhnawk hnai te te a um hai hi.

Khawtlang thienghlimna le inzawm hin hmalakna ding a tam hle a, mihriem hriselna tading khawma pangzatum khawp hmunhnawk, thil pawrche tak tak hai hlak nullah, tuiluong vadung chin le lien haiah pei a ni hlak! Hi hai luongkhawmna Tuiá¹­hapui Vadung chu ngaituo a um tah hle a nih. Hun sawt a sei a ding ngaituo chun hmunhnawk sie/thak khawmna bik hmun tam tak ah siem a, chu chu Sanitary Tipper Truck/hi taka dinga hmang bik Motor ha'n an lakkhawm vat vat a pawimaw hle a nih. Hi dinga hrilhriettu hi a pawimaw hle a, chuong ang thei ding mi chu sawrkar thuneitu khawma an nei a ngai.

Faina le thienghlimna hi pawimaw tak taka ei ngai a hma ei lak ding a ni chun fund hai khawm a ni dan ding ang taka hmang a, mipui ta dinga rawngbawl a pawimaw em em. Dan siema hmunhnawk dehawn ta naw ro ti ringawt hi faina le thienghlimna lampui a ni thei nawh, a process a um a ngai a nih. Tlar hmasa tienga hrillang ang khin, vadung, ei kawl le kieng hai a fai theina ding chun hmunhnawk dehawnna bik ei nei chu makmaw a nih.

District le council thuneituhai țhangkawp a hi thu hi pawimaw tak (top most priority) ah sie hai sienla nuom a um a, hming țhatna ding ni loin mipui hmakhuo ngaina le taksa le hriselna le environment humhalna dinga hma la tak tak dingin ei fiel tak zet a nih.

A ram mi ei tam ta si a, hmunhnawk dehawnna hmun ei nei tlawm taluo leiin ei hmunhnawk phurtu motor le dehawnna hi andai tawk naw khawm a hawi el chau loin a dehawnna hmun hi a tlawm hrim hrim bawk a nih.

Thuneituhai hin thil inhmaw um le pawimaw ah ngai hai sienla, hi thil hi an hung bawzui vat nuom a um tak zet. Khawtin lal le VA hai khawm inhmupui hai sienla, khawtinin khawhnawm ah dumping group nei thei seng dan ding lampui dap hai sienla, khawtinin a thei em naw khawma khuo hni dam ințawm thei dingin hmunhnawk dehawnna hmun siem a hun ta hle. A ni naw chun, hieng ringawt hin chu, ei ram hlutna le inhawina po po chu ei ni vek a suksietu ning ei ta, ei suksiet siem le tungding nawk chu suongtuona chau a ni lem el thei tah!

Khuo tinin hmunhnawk dehawnna hmun ei nei fur ta chun, vadung le khawlaidunga hmunhnawk deng thang mei mei hai chu khau taka khap thei khawm hung ni tang a ta, hmalak hung inhawi pei a ta, a zaiin ei ram chu mawi tak le inhawi, thienghlim le fai takin ei siem thei ding a nih. A process um si loa dan ei inzam khum ringawt hin chu thil sukpuitling a harsa a nih.

A chunga ka hrillang ta hai angin, thienghlimna le faina movement ei lo țan ding a ni khawma, district le council thuneituhai khawma fumfe taka ngaituo a hmunhnawk dehawnna tam lem, motor tam lem siem a pawimaw hle a nih. Motor chu a lo harsa deu a ni khawma khaw khat sunga chu ei hmunhnawk hai dehawn theina ding tawk chu mani ei intodel thei deu fur ring a um. A dehawnna ding ei siem si naw chun khawlam ei dehawn ding, ei vadung le nullah a hai bak chu maw. Hi neka ngaituona (idea) țhalem a um chun hmang ni lem sien, hi neka țha a ni si naw chun hi ngaituona hi sukpuitling thei nisien a țha ring a um.

Tu taka ADC Churachandpur hnuoia khawtlang thienghlimna enkaitu haiin ekin vadung a inkhaw lut tir le thli á¹­awp hai a pei nawna dinga pei hai fine a siem dam hi mipui inza phur chi a la ni tawk naw hle lei chu ning a ta, umzie a nei bek bek nawh! A thu hrim ah fine ₹ 500/- le a report-tu'n ₹ 250/- lawmman a dawng ding ti hai hi duthusam chu a tling naw tak zet. Suksuoltu simna khawp a tling naw a nih. Hlawtlingna ding chun law enforcement hieng Police/VDF etc hai khawm ruoi le hmang hiel a ngai hmelin a'n lang bawk.

Ei ram chu sawrkar a hrat naw leiin iengkim CSO hmalakna vawng ang a ni a, mipui aiaw tuhai khawm hartharna an nei a pawimaw tah, inzakna chang khawm hriet a hun deu tah. CSO chau chun administration a kutah a sie thei naw a, sawrkar leh țhangkawp țul tei tei na a um leiin sawrkar khawm hi kawnga hin a pawimaw zie hre a mawng inza hawl hawl a țhang khaw ve dinga phut ding a nih, phut a ni naw khawma a mipui hai hmalakna chu inzakum a ngaiin a vilin a vil ve el ding chu a ni lem a nih.

Solid/Liquid Waste Management training dam hi hmun tum tum, khuo le veng tin a hai sawrkar hmalakna'n mithiem ha'n inhrilhrietna le inchûktirna nei hlak hai sien nuom a um. Central scheme le fund khawm hi anga hmang ding chu a um awm hle si a. Chuleiin, a'n hnu hma ngeiin khawtlang thienghlimna hi ei ngai pawimaw a, hma ei lak a ngai a nih.

A pawimaw hmasatak chu, iengkhawm nisien, khap ding ei hriet hai ei khap hmain, a aiawtu ding lampui dang ei sat hmasa phawt a ngai a nih. Entirna dingin, vadung a hmunhnawk dehawn ei khap chun vadung a ei dehawn nawna ding lampui dang, practical deu, local level a zawm thei nghal ding induong a ngai.

Vadung kama um haiin an ek vadunga an inluong lut tir ta nawna dingin a lampui dang siem, hril an țul. Khawlaidunga fak thei kawr mei mei thethang loa a um theina dingin dustbin hmangthlak, inzing deua sie a pawimaw. Chuong ang pei chun a dang hai khawm an ni vawng.

System flow țha tak ei siem naw chun, danglam an tlun nasa naw ding. Ei hmunhnawk hai dehawnna ding mumal a um si naw chun, vawisun inthiel ei ta, zinga khawlam ei pei nawk ta ding? Tui lampui ang angin ei luong dan ding felfai taka induong a pawimaw em em.

Chuong hai po po chu ei lungril ei tu lut theina dingin thiem le hnesaw taka inhrilhriet, a pawimaw zie, a țhat zie, a țium zie, a pawi zie hai po po, pass mark hmu theina khawp seng bek ei inhrilhriet phawt khawm a țul ding. Chuong hai po po ei thaw zo ta maw ei ti hun ah, dan chu khau tak el zam thei ni tang a ta, dan zawm le zawm naw tu chungah dan ang taka hremna pek thei a ni ngei ring a um.

Thlang ram le ram dang dang, fai tak tak le inhawi tak tak ei hmu hai hi kar khat karhni a an suoldawk el a ni ngai naw a. Plan țha tak, system zui ding felfai tak siemin chu dungzui chun a luongin an luong hlak leia an inrimna va hrie loin kum tam a hung liem chun a mawi zie le anhawi zie hai ei hung hmu ta lem hlak a nih.

Ram ințhang le hmasawn hai ințanna chu lien tak el a ni bik naw a, a chin taka inthawk a lien tak, an renga an thawtlangna le an inrimna ra an sik lem chau a nih.

Vawisun ei țan chun ei hmatieng thil ding ei siem ning a ta, ei țan naw a ni ruok chun zinga ei thawsuol zie hre chau ei tih.

"Put the trash in the CAN, man!"



Rûnmawi
July 30, 2019

Martyrs' Day hi ei la hmang zing ding am?

No comments

May 14, 2019

~ Jr Amo

Hmar hnam ta dinga țhang lo khawa, a rinum inhuoma ramhnuoia lo lut hmasa hai zâr zoa kum 1994 a HPC le Mizoram sawrkar inremna chu duthusamin tak chang naw sien khawm, an pehai inrimna, hnam ta dinga inpekna tak tak an neina chu vawisun chen khawm hin inzakai le innghil thei ding a la ni nawh.

India le Mizoram sawrkar inawpdan in a khuop ni lo, danin a i phal, ei ram del le ei hnam humhalna dinga ei chanvo chang ve ngei dinga ei țhang khawna chun unau laina le thisen inzawmpui hai le khawvela intuok nawkna ni um nawk ta lo dinga a țhen hai ta dinga ințhena dar vawtu khawm a lo bawk. Hun liemta hnung ei thlirkir naw thei nawa, May 16, 1989 a thiltlung kha vawisun a ei khekpui dur dur le, ei thei ang anga ei inser Martyrs' Day ințanna chu a ni a.

Kha țum a 'Monierkhal Tea Estate' a MAP le Hmar volunteer hai inkaptuona a khan MAP 3 kaphlum an nia, ei hriet china Hmar hnam anga ei chanvo chang tuma țhang ei laknaa Hmar hnam hminga hringna inhlan le ei țhe hmasatakhai chu Hmar volunteer Lalhuoplien (Sakawrdai) le Lienhmingthang (Sartuinek) hai pahni an nih. An ruong hi May 19 in Silchar Medical College ah post mortem thaw zo a niin Cachar a Hmar hnam țhuoituhai kuoma an ruong hi inhlan a nia, an ruong chu ropui le inpam tak puma vuiliem a nih.

Hi kum vêk December thla chun, Hmarkhawlien hmunah HPC inkhawmpui hmang a nia. Chutaka chun, May 16 chu Martyrs' Day ti a inser dingin a remti angin 1990 chun HPC sungah hi ni hi hung inser țan a lo ni tah. Kum 1991 a hung inhersuok chun HPC sung chau ni ta loin, Hmar hnam pumpui huopa inser a hung ni tah a, vawisun chen hin chu May 16 chu ursun le ropui lema inser tung pei a hung ni tah.

Hi movement hung ințan tir laia hnam ta dinga theitawp suoa țhang hai, ramhnuoia lut le vantlang mipuihai thangkhawmna chu, mita hmu phak ni ta naw sienkhawm, tienami anga ei ngai le ei i hriet chu a ropuiin a hlu em em a. Theitawp tak meu insuoin, hnam ta dingin inpumkhatin an lo thangkhawm a nih.

Ei pasalțhahai hrietzingna ni Martyrs' Day ei inser mek hi tukum a vawi 29na a lo ni tah a. Hi le inzawma buotsai ni hlak Martyrs' Trophy khawm a vawi 16-na zet a lo tling ta bawka, a hma khan Hnam Santu Pawl hai inrawina a lo hmang hlak kha tuhin chu Hmar Inpui ihrietpui HMARTOB inrawinain "Inthuruolna, Inpumkhatna" ti thupui hnuoiah inser tung pei a hung ni ta bawk. Ei thupui hi a pawimaw em em a, chu chu ei hung hril nuom tak khawm a nih.

Tuhin Martyrs' Day ei inser mek a, May 26, 2017 a Hmar Inpui General Assembly a vawi 9-na hmang a ni țuma resolution no. 3 dungzui chun Martyrs' list a hranpaa siem loa hnam ta dinga hringna inhlan hai po po general taka inhuomtir a address el nisien tiin a lo rel ta sa a nia. Hmar Inpui thurel hi inza a umin, a țhatna khawm um ngei a tih. Sienkhawm, Martyrs' ei iti hai a tuhai tak am ti, fie loa um ran hi a remchang nawna khawm chu um ve thei a nia. May 16 a hunser ei hmang châng lem hin chu, a tuhai am inzana ei pek ding le ei sun ding hai tia ho taka buoi mei mei theina khawm a um thei bawk. Chun, Martyrs' ti ei hmang zing ding a ni si chun, ei Martyrs' hai chu tuhai am an ni reng, ti hi fie a pawimaw in ka hrieta, mipui ihriet nuom khawm a kai ngei ka ring.

Sienkhawm, hi thil hi thil harsa tak dinga inlang ve chu a nih. A sie zawng le a țhanaw zawnga thlirna ni kher loin, țhalem le ințum lem dinga ngaituona pakhat ka nei chu - Hmar hnam movement ințan tira hringna hlutak chân hai zâr lieu lieua hi Ni hi hung inser tung pei a nia, chu chu lungrila vawng zing a pawimaw. Kha hun laia hnam movement kha thukhat vuoa, lungril le inpumkhat taka țhangruola, san pawimaw tak ei chanvo ei chang ve theina dinga hma an lo lak kha innghil a rem nawh. Chu chu HMARTOB thupui le khawm a hung intuokfuk ta hle in ka zuk hrieta. Hnam ta dinga hringna lo inhlan hai Martyrs' an ni nawh ti na zawng ni loin, hi Ni May 16 hi Martyrs' Day tia inser ta loin, hnam ta dinga pawimaw le țhalem ni dinga ring um, "INPUMKHATNA NI" tiin hmang ta lem inla chu a țha vieu el naw dim a ni maw!

Ei tulai ngirhmun en ringawt khawma, Inpumkhatna hi ei pawimaw bek bek el. A mi țhetu tam tak el ei neia, indaidanna bang chi dang dang hrila inzawt seng lo haiin rala inthlirna a mi siem peka, unau kara hmelma anga inhmuna chen siemin, in vê vea dam ei thaw ta peia. Hun liemta hnunga ei maksan ta hai chu, a țhanaw thil hai hi sukthar ta naw thei inla, ei hnam hun hmasa tienga thil ditum lo ei lo tuok haia inthawkin zirtirin a țhalem le a mawi lem, andik lem lampui chu hraw tlang tuma hmalak chu a pawimaw ta ngawt el. A țhieng țhienga țhang khaw loin, inpumkhatin, lungril hmunkhatin, thukhat vuoa kal ei chawi chu hmu nuom um tak ni lem a tih. A țha le a famkim beisei lem chu ei ni nawh, sienkhawm, ei thawthei awm tawk hai hi chu thaw hram hram inla, ei lungril a lien lema inngaina dam, thilthawthei lema inngaina dam, mi po po chunga lenga inngaina hai dam nekin, a tlawm lem ni tumna dam, a dawi lem ni tumna dam, a zangai thei lem ni tumna hai dam hi ei inpumkhat theina ding chu a nih.

Inpumkhatna Ni hi hang hmang inla chu, ei thu inzawt le ei țawngkam tamtak ei hrietna a lut ding hai chun ei lungril le ngaituona hai khawm a thlak danglam ngei khawm ring a um.

Football khawm hnâwl ding tina ni loin, um zing sienla, a nipui ni taka Final tla ta loin, a nipui ni hma met a final tla lemin, a nipui ni hi hunser pawimaw le INPUMKHATNA NI inkhawmna huna hmang dam ni ta sien a țha el dim...?

Martyrs' Day hi ei la hmang zing ding am? INPUMKHATNA NI ei hmang ta lem ding?

Pherzawl - a dying District!?

No comments

April 23, 2019

~ Jr Amo

I was born the son of a Government Teacher in a far-flung village of Patpuihmun, in Pherzawl District under the Tipaimukh Assembly Constituency. My childhood days were spent in this neglected region of our State and we had to shift from village to village every few years. My dad then got transferred to Mualnuam Village of Thanlon AC which is not too far from town, and then we shifted from Patpuihmun to Churachandpur town and settled in Sielmat Village which is now our home.


Recalling my childhood days, I feel no sense of nostalgia for the times i spent as a small boy nor is there any fondness to visit or travel back to those villages in Pherzawl District. The forests, the landscapes, the rivers and the people are lovely. But there is no development, no metal and proper road connectivity, no electricity, separated from the rest of the world in every-way. There is no better hope than going to the fields to toil all day from dawn to dusk. This is all that's happening in our lovely but neglected Pherzawl District.

In the year 2016, while enroute to Haflong for the General Assembly of my church, I heard a welcome news that the Manipur Government had issued an order creating 7 (seven) new districts in the state, Pherzawl District being one of them.

It was beyond my expectation and imagination - Pherzawl becoming a full fledged District, but it was true. The bus journey was filled with laughter and joy throughout. It's more than a dream coming true.

Pherzawl is just 182km near from the heart of Tuițhaphai (Churachandpur), but due to poor road connectivity,it takes around 6/7 hours drive to reach Pherzawl District.
Likewise, Pherzawl district and the other new six districts are created for administrative convenience, which will help the much neglected and forgotten land of Tipaimukh constituency and it's people.

Buildings of the ADC which now became DC, Sub-Divisional Officers, police outposts and bank buildings inside the district are already constructed but empty and unoccupied. Thanlon constituency with no doubt is the least developed area in Pherzawl District.

Pherzawl District in particular has now has seen a little more light than before, some villages have been electrified already. I pray, this development doesn't stop somewhere in the middle of the road, unknown about its beginning or end.

Meanwhile, metal roads are yet to be laid properly. There was a road construction going on at the beginning of this year. JT road which runs along Patpuihmun village was laid under the PMGSY scheme. The people of this area and the Hmars in general are happy to now have 'Metal Roads'. But, before long and soon after the road construction work was completed, grass sprouted from the bed of the new metal roads that wasn't even a month old. What a shame for the contractor, also the Department.

Keeping in view the slow electrifying works and worsening road conditions, the Hmar Students' Association GHQ took certain measures and held the government accountable. The HSA felt the need of closing down Sub-Divisional Officer camp offices in Churachandpur and requested the Sub-Divisional Officers/Block Divisional Officers of Tipaimukh constituency to work from their stations, Parbung & Vangai respectively.
So, in standing with the order of the Chief Secretary, Government of Manipur,that "every Sub-Divisional Officer/Block Divisional Officer must abandon their camp offices and be stationed at their own genuine station (Vide order no. 1/1/2018 - CS (Manipur), 25th January 2018), the HSA leaders and volunteers on July 16, 2018 locked both camp offices of the Parbung & Vangai Sub-Divisional Officers located in Apollo Veng, Churachandpur till date.

There has been no response form the officers of stationing themselves at their own place of posting. Now, here's the question - Why?

Half a year had already passed from the day of the shutting down of their offices, but, to no avail.
Not only the Sub-Divisional Officers, how long will the government of Manipur keep a silent watch on this issue. The development the government is talking about is all in vain. Also, it is a contradicting stand for the government while it's campaign for Go to Village is in full swing.

These Sub-Divisional Officers are paid so they can work for the people in every place or region they are posted. When they are away from their place of postings, the common man, the underprivileged are spending money and time in their journey coming to and fro to their Camp Offices from these remote villages to get essential documents like their Income Certificates and Tribe Certificates to avail Schemes which were meant to benefit them leaving them at a disadvantage!!!
The people of Pherzawl District are living hand to mouth and don't get anything right from rice to job card salary. Because, the representatives given by the government are shying away from them. The Sub-Divisional Officer buildings in Parbung & Patpuihmun, aren't built for the homeless animals or cows. It is really sad and demeaning that the state government is blind to the fact that its Govt. Servants are not present in their stations.

To make matters worse, a sitting MLA at the Manipur State Assembly on March 2, 2019 (Sangai Express) brought to light a big scam/misappropriation of 17,290 quintals of food worth 13 crores for the newly created Pherzawl district.

Even this case is swept under the carpet of the Assembly and we haven't heard of any action taken against those involved in this scam by the government. The poor and downtrodden people of Pherzawl district, who expected the best now only have feelings to expect the least!
How long are they going to be left out from the rest of the world?

Is it not time, the government sees the reality, fact check and start the process of building its new district. Created for administrative convenience, but left out in the administration column, I do not think this is the reason it is created for - Let's serve the people.

As we can see, the people and the district are dying gradually. The people love it, the people care about it, but, it is slowly degrading economically. So, here's my love note for all - Can't help falling in love with Pherzawl. But, is Pherzawl already a dying District!?

10th HMAR INPUI GENERAL ASSEMBLY THLIRLETNA

No comments

March 14, 2019

~ Jr Amo

HSA GHQ hotuhai ditsakna zar le Pathien mi țhuoina zarin khawvel pumpuia Hmar nauhai inekawlna khawlpui, Pathien ti loah, hnuoia ding chun a chunghnung le a lien tak, Hmar nau a hmelțha, a hmelsie, a kawi deu le kawi naw deu, a suol le fel hai po po chunga rorelna khawl insang tak Hmar Inpui General Assembly a vawi 10-na chu vangneithlak takin, palai mi aia fe khawm ni lo, dan in a mi phal ang taka Palai indik tak niin (ka pieng a inthawk) a vawikhatna dingin March 4 le 5, 2019 khan ka țhangve thei a, lawmum ka ti a, ropui ka tih. Ka vote hlu tak el indiktak in, mi min fuina țhang der loin thienghlim takin ka thlak nghe nghe. Ka vawikhat țhangna a ni leiin, hmu nuom ka haua, hril nuom khawm ka hau, chuong hai chu Thlirletna tiin ka ziekdawk a nih. A kip a kawiin ka ziek hne naw a, sienkhawm, a pawimaw ka ti zuol hai mipui tiem dinga pholang hi ka mawphurna ah ka ngai leiin ka hung ziek a nih. A țhen ka ziek hai chu, lem harsa met dam a ni el thei, a țhen chu lem inhawi tak dam, tiemtuhai, ei lo pawm thiem ka nuom.


March 4 in rorel țan a ni a, hmun dang danga inthawk palai 200 bawr vel hai chu Hmar hai parliament hall a ei hmang (mek) VTI Auditorium ah bit deu hmur a ințhung in rorelna Professor Vanlalnghak, Assembly Speaker in a chair a, țhenawina țhang loin Agenda 10 (pakhat zieklang loa um leh 11) chu inhnu sie loin tluong takin kan rel zo thei. Hieng laia Inpui thurel pawimaw zuol hai chu Inpui inawp dan siemțhat, Sikpui Ruoi hi December 5 a hmang seng ta ding, Manipur a khawm Assam rama sawrkarin restricted holiday a puong anga in puong tir ve ti hai an nih a. Sikpui Ruoi hi tienlai anga fepui zing thei a ni naw leia Hmar hai Annual Festival anga pawm a kumtin a inser ni ta sien ti chu, remti nawna um chuong si loin thurel anga pawm a ni naw kha chu a pawi ka ti met a. Manipur sawrkar nghak el nek chun pawmthleng a Annual Festival a puong kha a pawina um dingin an lang nawh. Hmar hai hi festival mumal tak nei lo ei ni a, May 16 Martyrs Day hi ei festival ang deuin a um ta lem a, ei hmang letling met a, thlak danglam vat thei dan a um a ni chun ei hmasawnna ding pakhat ni ve in ka hriet. Hi le inzawm pei hin, sawrkar kuoma Sikpui Ruoi campaign na ni fawm nghalin, kum 2019 Sikpui Ruoi dam hi Imphal phairuom a Bhagyachandra Open Air Theatre (BOAT) a vawikhat na na na chu Manipur pumpui a dingin hang huoihawt thei inla, nuom a va um de! Țhuoitu thar hai na ver zawng nisien ei nuom hle. HSA GHQ in Vangai le Parbung SDO Camp Office hai a khar chu Inpui in hma mi la pui raw sen tia ngenna an siem chu, Inpui in ei ram hmasawnna ding chu hnawl loa a pawm kha a ropui a, Inpui le HSA GHQ inthukawp a hnam hmalakna a ni lem ta ding a nih.

Hmar Inpui Assembly Speaker, tawnhriet khawm a lo hau ta ning a ta, a fet ve hle in ka hriet a, ro tan a thiemin a huoisen huntawk thoin ka hmu. Chuong lai zing chun, ei bul țanna infuk rak loa seilien ei ni tawl a ei ni rawi hi, rorelna hun ei hang hmang a, Speaker in Agenda a hung hril a, chu zoah palai haiin hril țan dingin hun a hung hawng a, ei hril ding a ni zing laiin, "Pu Speaker " ti a Speaker inzana address khawm siem hran chuong lo, Agenda putlut tu khawma, ti chuong lo. "A ngir ding dang an um naw ema ka hung ngir el" ti dam rorelna hall a ti chi a ni nawh. Ei thu hril nuom amanih, ei thu putlut dinga hun ei hmang ding chun a bul le a tawp ah Speaker/Chairman address ngei a țha hlak, thu lailung laia address zing khawm hnam le ram hmasawn lem hai chun an thaw hlak a nih.

Thlang ram dang dang hai rorelna Inpui en hlak hai chun hre deu phuor ei ta, an rorelna hall sunga thu an hril a ni chun, an thil hril tlar tin zo deuthaw hin Speaker an address a nih. Chu chu a fe dan deu hlak a nih a, kohrana insawizawi ta sa, rorel a țhang hlak hai chun a awm tawk an thaw thei a, Mizoram tienga um hai rorel huna țawng dan an thiem bawk. Inchuk thei a ni a, hmasawn thei ei nih. Ei rorelna khawlpui hi inza a phu ang huin ei lan za tawk thei naw hi a pawi ka ti met, amiruokchu, a hma neka țhalem beisei pei hlaktuhai ei ni leiin, a țhalem le a mawi lem chu ei la laklut pei ring a um.

Hmar Inpui hin hmun le ram neiin, Office changtlung tak el nei ve ta sienla, rorelna hall hai umin, chu taka chun inkhawm thei ta inla chu duthusam a ni lai zingin ei la hrillang țha ngam naw a nih. Asanchu, term hluia khan Inpui hi a khâwl invir ding angin an vir hne naw deu a, region danga um hai, welfare hai lem chun inhriettirna notice iengkhawm an hmu ngai naw thu chen rorelna hall ah palai hai hriet dingin an hril kha chu a pawi em em. An inhawng naw lem chu a ni naw a, sienkhawm, thupek zawm ding an nei si naw leia an thaw ding awm hai khawm thaw loa um hlak an ni thu an hril a, emergency ni ta sienkhawm, an thei angin chawp le chilin fund hai dam an la submit a nih. Hmabak a chu, communication gap amanih problem amani hi inkieng thei ta sien nuom a um. Chun, ka hrietsuol chun (mi hung sukdik hai sien), ka hriet hi andik ka ring a, tuta Inpui Assembly kha dan ang taka thaw ding nisienla chu, welfare fund submit mumal an um naw leiin rorelna kha a um thei naw ding a nih. Amiruokchu, a pawimaw si a, dan hraw lova rorelna kha fethleng el a ni ta lem. Hi lei hin, Inpui khawma a mawphurna innghil ta naw sien, mipui hai le khawtlang hai khawma ei thaw ding ei thaw ve ngei nuom a um.

A bula ka hril ta angin, a reng a ram chun ka ziek hne naw ding leiin a pawimaw zuola ka ngai hai po ka hung thaidawk a nih.

A ni hnina March 5, 2019 kha mimal thil leiin minute tlawmte in kan hnu met a chu, an mi lo țan san nawh, a hunbi tiema um hnawt phak naw lang khawm kan hnu nawh. Hi ni hi a hmun ka zuk tlung meu chun a zani rorelna palai a țhang neka a let hni bawr vel vanga tam mihriem an lo um el ta chu, sapțawng takin an ti hlak "I was taken aback." Mak ka ti a, mithienghlim lawr a tlung dim an ta aw ka ti nuom hiel el. Hieng mihriem an hung tam huk el ta hi, a san ieng dang khawm a ni naw a, Hmar Inpui term thara țhuoitu ding hai inthlangna a um ding leia mihriem an tam kha a lo ni ta zing el! A zani khan khawlam an lo inrel hmang tâwl ruok chu, ka hriet thil an naw leiin ka zieksa ta chuong kher naw a nih. Hi hi ringawt hin ei mizie, ei nunphung ditumlo chu a suklang a nih.

Mi dang hai khawmin an thaw ve seng laiin term hluia Jt. Secy. le Media ic.cheltu hi sâm țhel chi niin ka hriet naw, ama kha um naw sien chu Hmar Inpui General Assembly kha a puitling ka ring naw bawk. A buoipui nasa hle a nih, chuong lai zing chun, a sinthawtu an indai naw leiin inthlang ding chu inzo zap hne nawna um met chu palai haiin kan nghak met a nih. Inthlang ding ti a Hmar Christian Leaders Forum haiin an thaw ding thaw țan dinga hun an hung lak chun, proxy vote thaw ding mihriem iemani zat zet an lo hung inrawl lut chu, hrietsuok a hung ni a, HCLF hai Election Commission na hnuoia ah inthlifimna țan a ni a, Pu Ramthienghlim Varte in "KAN ZINNA XVII" a zieknaa "Beram le kêl țhena dar an hung vuok a" a ti ang khan vote zuk thlak el ta loin HCLF hai chun Hmar Inpui executive ti lo po palai inzaum tak tak hai chu inhrethiem a Assembly hall mi la suoksan pek phawt ding a thu an mi pek dungzuiin Assembly hall a inthawk chun kan suok huol huol a. Palai list hai en țha in, iemani chen kan nghak hnungin a pawl pawlin a hranpa in an mi ko lut nawk tah a nih. Rorelna a țhang Palai reng ni lo, mi aia vote thlak ding, Hmar Inpui inawp dan lo anga mani vote nei thei ding bituk zat neka tama lo hung infen lut dam, kum tlinglo vote thlak ding a hung țhuoilut hai dam (Tirdawk/insuoktir an nih), ei Hmar Inpui rorelna insangtak kha ei va zuk inza naw lawm lawm! Ieng leia hieng lawm lawm a election boruok hrim hrim hi ei zo hlawl naw am ni tang a ta ti chu ngaituona a them inthuk hle a nih. Khang ang thil indiklo kha a thawtu chu inhre ngei a tih, a mihriem hai khawm a ei zir nawh, ei depde, ei lepchie hle a nih ti bak hi chu hang tuoinam rak dan khawm a um hran nawh. Mihriem ditzawng inang lo ei ni a, ei țha ti zawng dam ti naw zawng dam an tling an tling naw ding leia ei hnam hmusit taka hieng anga thil indik naw thawna hmuna Inpui Assembly ei hmang hi chu a tu mihriem khawm ni inla thaw zawngsak chi niin ka hriet nawh. HCLF hai Pathienin a umpui a, huoisenna le indikna an dit leiin, sel le pa takin inthlang an mi zo pui thei kha lawmna an sâng.

Lee Kuan Yew, ei hriet tawl ka ring. Thlierkar chite, rambung pasie em em, fak le dawn le inchukna kawnga hnufuol em em Singapore ram vawisuna Metropolitan cities a hlangkaitu a nih. A thupui chu "Meritocracy" a nih, mani thiemna le theina izir a sin chel, mawphurna chang ti a nih. A thiem am, a thei am, ieng ang mihriem am ti ngaisak loa inditsakna rama, ram a dingchang ngai nawh. Vawisun hin, Lee Kuan Yew lo inlal naw sien chu Singapore khawm a hmel put danglam hleng a tih. Ei ni khawm, inthlangna hrim hrima hai, mi an thilthaw dungzuiin in ditsak tum ta lem ei tiu tuta inthawk chu! Lee Kuan Yew a țawngbau bawk chun, "hi hi ei thilthaw hi lekhapawi indeng ang mei mei a ni nawh, nang le kei ei hringna a nih" ti hi.

Hmar hnam țhuoitu chun thir kuttum leh, hmasawn lem, huoisen lemin mi țhuoi mawl raw sen!

Camp: Fox Journal Street, Sielmat

Kawlphetha Pre-Paid Inzawmna

No comments

August 27, 2015

~ Jr Amo

Kum 2012 lai khan India Hmarsak biel-a a hmasatakna ni dingin Manipur State a chun Pre-Paid Electricity connection chu Manipur Capital Imphal hmun thenkhat khat a hai tan a lo ni taa. Hun hung liem peiin hi sin hi fe pui pei a nih a. Tuhin ei chengna ram ngei, Churachandpur khawpui sunga New Lamka hmun a hai inbukna sin tan mek a hung ni ta bawk a nih. Hmasawnna, inthanglienna kalbi pakhat a ni ding am annawleh mi harsa tamtak hai tadinga harsatna sukzuoltu a ni ding ti chu mi thiem thenkhat hai ngaidan a nih. Eini rawiin iengtin am ngaidan ei lo nei ve tawl ding chu. Pawisa ei sung theia ei dit ang ang kawlphetha ei hmang thei ding lei el a a tha taluo ei ti a ei lawm khawm a lo ni thei tho. Tamtak tading chun lawm khawm um hleng a ta a then ta ding chun ei hrillang ta angin harsatna sukzuoltu pakhat an chang ngei ring a um.

Khawvelin hma a sawn deu deu, mihriem le rambung haiin hma an sawn deu deu lai zingin Manipur chun harsatna namenlo a tuok Electric harsatna hin inkieng tieng nekin zuol tieng a pan tiel tiel leiin a buoipuitu le ngaituo tuhai tading khawma a luhai um thlak hle dingin ring a um. Hmasawnna le inthanglienna dinga mihriem haiin ei pawimaw em em pakhat chu Kawlphetha a nih. Hi hi bo hin tulai rama ding lem chun khawsakna harsatak an chang thei tah. Ei khawl hmang, ei thuomhnaw nei hai a min huol veltuhai hi kawlphetha thahratna hmang lova dam zo loa thi le sie el ding tamtak a um.

Chu tieng chu hun sienla India ram chu mihriem zalenna insangtak el pakhat a nih ei hriet seng a. Mi ram dan tha hai po po lakhawm a dan tamtak nei, dan tam taluo leia zui seng lo hiel nei ti thei khawp hiel a dan le dan tha hau. Hi lei hin suolna khawm a pung hrat em em a, hremna mumal tak hi a tam naw a nih. Mihriemna hi danin a lo inza em em lei ni dingin ring a um.

Fundamental of Rights-a 'Equality of Status and Opportunity' ti ziek ei hmu a. Preamble tawp taka- hi ni November  26, kum 1949 hin hi inawp dan hi kan pawmin kan inpek ti ei hmu nawk a. India ram khawmuol lientaka chenghai ta ding a nih. Sawrkarna siemtu mipui le sawrkarna cheltu haiin hi thil hi ei hriet tlat dinga tha a nih. Mihriem hai ngirhmun in ang le inthlierhranna um lova sie hi India inawp dan danpui tak a ni ngei ring a um tam hrie naw inla khawm. Nisienlakhawm, hi hi thil hi dan a um ti bak chu hriet ding a tam naw hle a nih.

Tuta kawlphetha inzawmna nei mek le inzawm khawm hin ngaituo sin ei tiu. Ieng ang chie in am a hausa hai le a  a pasie hai kar hi um tang a ta? Sawrkar hi tu ta tak am a na? Sawrkar hi tu ta dinga ngir am, mi hausa le a neinung hai ta dinga ngir sawrkar a ni chun mi pasie le mi hnuoihnung hai sawrkar khawm a ni ngei ka ringa andik ka ring bawk a nih. Anleh, chuong chu a ni si chun Pre-Paid inzawmna chu inbukin a um ta zinga thla khatah, thla tin pre-paid inzawmna kawlphetha hmang theina dingin 500-800 (Bawr vel) sung zie a hung tul ta ding a nih, hi neka tam khawm sung a tul el thei ei la hriet chieng nawh. Pawisa sengna ding dang dang hai chu ziek lang kher lovin ei ngaituo zawm dingin sieng ei ta. Nitin a fak fawm zawng mi tamtak hai ta dingin thla tina a chunga pawisa ei zieklang neka tlawm lo pek hung tul zie ta ding hi iengtin am pe zie tang an ta? Hi hmangna man chau hi pawisa sungna ding a ni naw ding chu a chiengsa, fak le dawn, sil le bil dam-khawsuokna dinga pawimaw tak tak a tam hle. Anleh, an pek thei ta naw phat leh an inthim bawr bawr el ta ding ning a ta, chu chu sawrkarin hmasawnna lampui a dap dan indik tak ni thei a tim? An var thei lai zinga an inthim theina ding lampui a ni ta tlat. A nei deu hai ta dinga sawrkar kha mi hnuoihnung hai ta dinga sawrkar a ni ve ta naw a, a ni naw sa khawma a pasie le hausa hai inthlierhranna lientak el a pieng ta zing a ni el ding a nih.

Pre-paid ei ti chun ei Mobile hai khawm lungril ah a hung inlang a. Mobile hai leh inangna tak a neia, inang naw na khawm a nei met bawk a nih. Mobile chu ei recharge a ei hmanga ei hmangzo phat khawm a la var zing a, call, sms hai khawm ei la dawng thei zing bawka tangkaina lientak el a la neia, battery a bo naw lem chun a mi thisan el naw a hmang thei zingin a la um a nih. Net pack ei nei lem chun tangkaina lientak el a la nei. Nisienlakhawm, kawlphetha ruok hin chu i recharge na i hmangzo hun le a hringna satthlak pek kha a hung inruol ta nghal pei ding a nih. Hi hi an danglamna, an inangnaw na chu a nih.

Hi lei hin a nih tuta pre-paid inbukna hi fumfe taka ngaituo a tul chu. Tuhin kawlphetha meivar ei hmu tha naw a (Tulai a zie um deu), hi pre-paid inbuka hung um hin ei renga ei hamthatna ding a chawksuok ding am mi tamtak, a nei le neilo hai kar lien lem a mi siem pek lem ding? Hi hi thil hi sawrkarna indiktak mipui hai hmakhuo ngaina leia rawt a nih ei ti ngam tak tak ding am? India sawrkar hi a tha em em a mipui hai a mi ngaituo hle a scheme dang dang, act dam, le a dang dang ei hamthatna ding a siem rawn hle a nih ei hriet le ei hriet naw tam a tih. Nisienlakhawm, tuta Manipur sawrkar a thil tum taka hin chu mipui hai hmakhuo ngaina leia a thaw a nih hang ti pawng chawr chu ngam a la um naw deu hmel hih.

Manipur a kawlphetha a chau em em nasan pakhat chu a hmangtuhaiin fee an pek that naw lei hi suonlam awm pawl tak le indik dinga ei ngai chu a nih a. A pe naw tamtak chu um ngei an tih, a pe khawm tamtak an um dingin ring a um. Amiruokchu, hi kawnga harsatna le intodel nawna lientak el sawrkarin sukbo a tum dan hi tuta a thilthaw mek nek hin lampui dang la hang dap sienla chu a thalem el naw ding am a ni maw. India Hmarsak biel a hin Manipur neka changkang ram an um nuol ding a nih. Hieng hai hin iengleia tu chen chena Pre-paid connection an la hmang naw zing am ana? Ei neka ram changkang le intodel haiin pre-paid dan a buoilo ding mihriem a tam lem umna dinga hai hi thil an la hmang ve naw tlat el hi hmasawnna, intodelna a ni tak tak dim ti hi ringhlana lien tak el a min neitir. Pre-paid inzawmna hi ram pasie le mi hnuoihnung hai ta dinga siem a ni ring a um nawh. Iengpo khawm nisien ei thaw thei umsun chu ei hril le ziek po hi a nih.

Pre-paid hin ei hnufuolna le ei harsatna a mi sawk zangkhai pek am ei harsatna le ei hnufuolna sukzuoltu chau a ni lem ding. Lo thlir zing ei tiu.
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate