Responsive Ad Slot

Global crisis: Covid-19 - Hriselna chu hausakna a nih

Saturday, March 14, 2020

/ Published by Simon L Infimate
~ Jr Amo

Coronavirus (COVID-19) hi a hming a sei leiin C19 tiin hi thusep ka ziekna a hin ka hmang vawng ding leiin tiemtuhai hrietthiemna ka ngen hmasa.

Tuta á¹­hang hni liemtah sung khan khawvelin natna á¹­ium tak tak pali - SARS, Swine Flu, Ebola le Covid-19 a tuok mek ta a. An á¹­ium bik le á¹­ium naw bik dan hai chu ka hriet kipkawi hne bik naw bakah, a pawimaw taluo in ka hriet naw leiin zieksa kher kher ka tum nawh.

C19 hi China rambung Hubei province capital Wuhan a inthawka inṭan anga ngai, December kum liemtah a China in a hung hmudawk ṭan le châwl loa vawisun chena a la do char char chu a nih. An ṭanna hmun ni a hriet China rama hin Zirtawpni chena khan China National Health Commission in C19 invawitu mihriem 80,183 an um ta a, 64,111 haiin damna chang tain China ram sung bikah mihriem 3,176 in thina an tuok ta thu an data chun an suklang.

Khawvel pumpuia hi natna invawitu mihriem um zat World Health Organization in Zirtawpni chena record update a siem dungzui chun 125,288 a kai ta a, hi natna leia khawvel mihriem thina tuok zat chu WHO data dungzui bawk chun  4,614 a ni tah.

Amiruokchu, hi natna iná¹­anna hmun China rama chun natna invawi pungna rate chu a ni telin a tlahnuoi pei ta a. An vawi la bo nghal naw hai sienkhawm an tlahnuoi deu deu ta a, C19 invawi mihriem hai enkawlna dinga Hospital an bawl fawm hai khawm chu khar a ni deu vawng ta a. Hrietlar em em Apple company chun Zirtawpni a inthawk khan an dawr khar hai khawm an lo hawng á¹­an nawk tah.

Chuong lai zing chun, hi natna hi khawvel rambung le hmun dang danga hai chun kiem tieng nekin pung tieng a la pan zawm peia. Thina tuok le natna invawi mihriem an la pung zing bawk a nih.

Khawvela mihriem tamna tak China dawttu, mihriem 1.37 billion umna ram India khawma hi natna case invawi mihriem 70 neka tam sukchieng an ni ta a, tam tak ringhla leia enkai an um zing bawk. National capital le hmun á¹­henkhat a hai chun sawrkar school hai chawl an lo puong tawl der ta a.

Chu anga invenglawkna chu ei state Manipur sawrkar khawma bengvar takin Ningani khan thusuok siemin sawrkar le mimal school hai po po chu C19 natna laka inthawka ei lo invenglawk ve theina ding beiseiin March 31 chena dingin châwl a lo puong ve ta a. School naupang le zirtirtu tam lem hai chun natna laka invenglawkna a ni lei chau ni loin chawl an hmu leiin an lawm tawl hle.

India ramin visa a peksuok hai a sukchawl tawl ta a, Manipur chun rambung dang international ramri an á¹­awmpui gate hai chu fimkhurna le invenglawkna in a lo khar ta bawk. India rama hin mi hausa tawntaw tam tak um hai sienkhawm sawrkar a chau leiin foreign rambung hai angin natna hri inleng le sietrupna thil tlung hunah inenkawlna á¹­ha tawk hmu thei ding a um ngai naw leiin ei rama pawimaw tak chu fimkhur a nih. Emergency service lem chu beisei tak tak ding ei nei nawh.

Hi natna hi á¹­i a um nawna khawm chu a um el theia, natna dang hai neka hringna la tlawm lem tu a nina khawm a um thei bawk. Amiruokchu, ei theinghil lo dinga á¹­ha ka ti chu, hi natna hin "global crisis" - khawvel pumpuiah buoina an tlun ta a nih ti hi theinghil lo a á¹­ha a. World Health Organisation (WHO) meuin "Pandemic" tiin a puong ta a, chu umzie chu natna hri thar khawvel pumpuia an leng ta leiin ngaitha chi a ni ta nawh ti a kawkna tieng a ni tah.

British Economist hrietlar em em Jim O'Neill chun Nilaini khan hi natna iná¹­anna tak China ramin hrat tak le huoisen taka an dar zau ding a buonna chungthu chu inpak a um thu a hril a. India ang rama inthawk hieng ang natna a hung indar naw chu lawm a um tak zet, asanchu, China hai anga hnesaw a India in a dawnlet theina ding quality a nei nawh tiin a lo hril a. India ta dinga hmaimawk umna khawp, khel ni lo thudik a nih. Hi taka inthawk hin ei ni rawi ngei khawm ei fimkhur hle a á¹­ul zie chu inhmai thei ding a ni nawh.

Natna khir tak a nih ti hi ringhla ding a um naw a, tiemtu hai in hi natna invawi hi inlau hle inla ka nuom. Zuom chi a ni nawh, chu lai zing chun chiai kher kher a ngai nawh. Sawrkar le mithiem haiin zui le zawm ding, thaw ding le thaw naw ding an hril hai hriet le zawm chu ei mawphurna pawimaw tak a ni a. Chun, hieng tik huna hin, thuthang mei mei thawndar chîng mi ei tam nuom bawk hlak a, natna chi khat a fensa anga ngai theiin a um.

Chu lei chun, thuthang - sukchiengna um mumal lo hai chu a dawngtua ei lo á¹­hang a ni khawma a thawndar zawmtu a ruok chu á¹­hang zawm pei tum naw seng ei tiu, ei ni Hmar á¹­awng hmang hai bek hi. Mipui suk chiai le thlabarna intlun theitu ding thil - sawrkar le official mawphurtu bika inthawka suok naw hai chu ring lo tawp ding le thawn dar zawm loa mani a intawp tir pei kha hi natna laka inthawka ei invengsa theina pakhat a nh.

C19 in khawvel a chawkbuoi ta a, sumdawngna hmun le dawrkaina hmun a tam lem a tawkbuoi ta a. Inzinna - boruok le tui, hnuoia mi hai le a tawkbuoi vawng ta a. Mithiem hai chun C19 natna lei hin rambung chau ni loin khawvel economy recession, a tlahnuoi (mek) hle dingin an hrillawk a.

Economy a buoi tak tak a ni chun private sector a ei ni thawkna nei tam tak hai khawm mi hla bik ta naw ni a. Khuolzin mi hung tlawm deu deu an ta, thawktu hung suk tlawm ṭul tang a ta chu taka chun a tuortu ah ei ṭhang ta ding a nih. India ram economy châu leiin manufacturing company le industry iemani zat khar ta sa hai leiin kum liemtah sung khawm khan sin chân tam tak an lo um ta sa a nih.

Hi natna hi hun iemani chen a la fe pei dinga hrillawk a ni leiin, a kakhawk dang dang hung um a ta, C19 hi mithiem haiin an á¹­i zuol nasan tak chu economy nasataka a tawkhning lei a nih. Sector dang dang bak ah, Banking sector haiah nghawng a hung nei phak pei lem a ni chun private, NGO le kohran a ei hlaw hmu hai chen hung tawkbuoi thei a ta, ei ram chau ni loin hmun le ram dang danga hai, sumdawngna, inzin, fak le dawn thila harsatna hung zuol a ta, chu huna chun, sap thuvarin a mi lo hril hlak – Hriselna chu hausakna a nih (Health is Wealth) ti hung hresuok ngei tâng ei tih.

Dâwrkâwn

March 13, 2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate