Showing posts with label Ramditum Ralsun. Show all posts
Showing posts with label Ramditum Ralsun. Show all posts

Myanmar Coup: Myanmar Sanhim Rawh

No comments

March 06, 2021


 ~ Ramditum Ralsun

“Chun, Lalpa chu Thlarau chu a na, Lalpa Thlarau umna taphawta chun zalênna a um hlak"               ~2 Korinth 3:17

Tulaia khawvel sâwihnîngtu le mi ngaiven tak chu Myanmar rama sipai tha hratna hmanga mipui ro-in-rêlna pâwnglâk (Myanmar Coup) hi a nih. Kum bul lai khan Myanmar-ah inthlangpui (General Election) nei a ni a, kum 2015 a’nthawka rorêlna cheltu Aung San Suu Kyi inrawi National League for Democracy (NLD) chun hnesâw takin hrâtna chang sien khawm, sêlklatu pawlha’n inthlang le vote tiem hunah thil fello a um tia an intumna chu sipai rorêlna in a thlawp a, Myanmar ram pumpui chu February 1, 2021 a’nthawk khan kum khat sung emergency puongin sawrkarna chu a pâwnglâk a, Military Commander-in-Chief Min Aung Hlaing chu rorêlna khâwl cheltu (Dictator) a hung ni tah a nih. Hieng lai zing hin, sêlkaltuhai intumna chu Election Commission chun bêlchieng dâwllo niin á¹­hang a khâw ve thung.

Sipai rorêlna hnuoia Myanmar ram a hung um china inthawk buoina namên lo a suok a. Sawrkar pâwnglâkna chu a ram mipui ha’n nasa takin an dodal a. Ni tinin a rampum huopin á¹­halai, naupang le a tar a zûrin sipai rorêlna an ditnaw zie suklangin protest an nei hlak a, sipai tha hrâtna hmangin beilêt zing an ni bawk a. Rorêlna cheltuha’n mipui umkhâwm, lampui hrâw le rorêltu laka hêlna suktawp dingin thupêk a’n suo zing a, mipuihai an to á¹­awk á¹­awk thei nawh. Lampui lûnna hmun, kawtthlêr le kilkhâwr a hai protest a á¹­hanghai le sipai hawn an inbeituo a, NLD á¹­huoitu Aung San Suu Kyi le a sinthawpuihai á¹­hangin mi tam tak intângna In-ah khum an ni a; sipai ha’n hmawltum, rubber bullet le silai tak hmanga an beilêt leiin hliemna tuok enkawl ding hmun tam takah dêng bûmin an um a, thina tuok khawm mi á¹­hahnem tak an ni tah. Chanchinthar ei en chun, ni tin hin hliem tuor le thina tuok hmu ding an um zing hlak. Military Commander-in-Chief Min Aung Hlaing chun, emergency tâwp hunah inthlangna á¹­ha taka huoihawt a, mipui ro-in-rêlna (democracy) sawrkar la siem dingin thutiem a nei a chu mipui ringzo hlâw nêk hmanin, inpâwnglâkna dodal pawlhai tha a sukthak zuol sau a, khawvel sawisel a tuok zing bawk a nih. Myanmar ram ngirhmun le thiltlunghai hi khawvelin a thlir á¹­hup a, zalênna a um theina dinga inrawl dingin Myanmar-in khawvel a ko ve zing bawk.

Myanmar ram ngirhmun hin a ram mipuihai lai inthuruolna á¹­ha a hung phursuok niin a’n lang a. An hun tawng hi á¹­hanaw in ditum lo tak nisien khawm, kawngkhat taka chu hlawkpuina an nei leiin, nundan pangngai an hung nei thei a ni chun, an hmabak sukêng pha thei dingin a’n lang. Myanmar ram hin kum 1948 khan Britain a’nthawk zalênna a hmu a, 1962 a’nthawk 2011 chen, mipui an hung changkâng a, râwl insuoa mani a ro-in-rêl theia an hung um hma po kha sipai rorêlna hnuoia inenkawl an nih. Hieng hun sung po po hin sipai rorêlna hnuoiah Myanmar mipuihai chun rinumna nasatak an tuor hlak a. Mipuihai chu sipaihai kutthak nuolna a hmang an ni hlak a, hieng lai huna hin mi tu khawm sipai rorêlna dolêta hmalatu an um ngai nawh.

Sipai rorêlna hnuoia an um sung hin a ram sunga chêng hnam hnuoihnung lemhai chun sukdudâna nasa tak an tuok hlak a. Mi tam tak chu ṭhenum ram haiah an râlzâm a. Ṭhenkhat refugee certificate lain India rama khawm tam tak refugee in an hung lût hlak bawk. Hieng lai huna hin mi tu khawm sipai laka hel le tharum insuo ngam an um naw a, an ram maksan kha an ta dinga zalênna in an lo ngai hlak a nih.

Tuta á¹­uma thiltlunga ruok hin chu mipuihai an to á¹­awk á¹­awk thei naw a, an dikna (rights) changchâwiin rorêlna indik a um theina dingin, pumkhatin sipai rorêlna an ditnaw zie suklangin an khinglêt ta lem a nih. Chanchinthar le social media tum tum haiah thiltlunghai hmu thei zing an nih a. Hi buoina hin ram hmangaitu indik tam tak a hung sersuok a; rorêlna indik chu a la hung inhersuok ngei beisei a um. Myanmar ram hmangaitu, zalên taka a ram mipuihaiin mani ngeia ro an inrêl theina ding hmakhuo ngâitu an pung deu deu a. Chuong hai lai chun, “thlang tlinga um democracy sawrkar a ngirsuok naw chun tu khawmin sipai rorêlna thu ngâi lo ding” ti á¹­awngkam a sâksuok leia a sina inthawka bân, Myanmar ram ai-awa UN a sinthaw (Myanmar’s Ambassador to UN) Kyaw Moe Tun khawm a á¹­hang veh a. Sipai á¹­hang lai mi á¹­hahnem tâwk tak an sin tâwpsanin mipui hmalakna an zawm a, mipui le sipaihai an inbeituo hunah sipai á¹­henkhat mipui tienga á¹­hang lem social media video haiah hmu ding an um nuol bawk. Ni khat lai el khan nunghakte pakhat chu ram le mipuihai ta dinga inpumpe in a suokdawk a. Ama chun thuziek badge anga awr a maksan a, thuziek a chun san theia a um pal chun ti’n a blood group (B) le “ka taksa hai a hliem nasa taluo leia sansuok thei ta lo dinga ka lo um chun, ka taksa pêng (organ) la hmang thei um hai po a mamâwhai ta dingin ka donate” ti’n a ziek. A huoisen á¹­al á¹­al khawp el. Mipui le sipaihai an inbeituona-ah a hringna a chân nghe nghe bawk.

Hieng anga mipui ro-in-rêlna dit leia anni laia inpumkhatna hung inpiengtirtu tak chu NLD á¹­huoitu Aung San Suu Kyi hi a nih. Ama hi Burmese Politician le Revolutionist á¹­huoitu Aung San a naunu a ni a, a pa Aung San khawm hi mipui zalênna a ngaipawimaw leiin tulai huna Myanmar mihaiin India pa Mahatma Gandhi ei ti anga “Father of Myanmar” ti title an pek thei ve ngat a nih. Aung San Suu Kyi hi London hmuna inchûk suok, dan tieng khawm thiemna inril tak nei mi a nih. Mipui zalênna le mania ro-in-rêlna (democracy) a ngaipawimaw leia sipai rorêlna khing ngam ngat; hi le inzawma hmalakna tum tum a huoihawt leia 1989 le 2010 inkar sûng kum 15 vel zet In-a khum (House Arrest) a sie, a thiltum le hmalakna khawvelin a hrietpui leia House Arrest-a a um laia Noble Peace Prize dawng thei a nih. Ama hin a party inrâwi NLD chu 2015 inthlangpui á¹­um khan hrâtna a changpui a, sawrkarna an chel sungin State Counselor le Minister of Foreign Affairs hai a chel a nih. Aung San Suu Kyi inrâwi sawrkar hi hrâta an ram á¹­huoiin, sipai rorêlna a’nthawk zalên takin hringnun hmang hai sien ti hi Myanmar mipuihai thlâkhla le beiseina chu a nih.

Thukhârna: Myanmar ram ngirhmun hi khawvelin a thlîr á¹­hup a; buoina an tuok meka inthawk zalên hai sien ti hi mi tin duthusam a nih. Joe Biden (US President), Jacinda Ardern (New Zealand Prime Minister), Boris Johnson (UK Prime Minister) le khawvel á¹­huoitu dang dang khawmin Myanmar ram ngirhmun an ngaimâw thu le theitâwpa hma an lak ding thu an puong. Thiltlung mek hin khawvel a dêngsuok ta’k leiin, UN level a hmalakna khawm a hung um pei beisei a nih. Chu lai zingin, Myanmar ram hi tuta buoina a inthawk zalên sien khawm, a ram hi sanhim a ni tak tak ding am ti hi ngaituo tham tak chu a nih.

Ni khat lai khan ‘Eh Wah and Eh Ler Tha Voice of Karen’ ha’n ‘Save Myanmar’ ti hla an sak ka lo ngai fûk a. A hla thu a á¹­ha a, a saktuhai an thiemin ngai man a um a, a thufûn dîlsût taka ei ngaituo chun ngaituona a keitho á¹­ha hle. An hlasak hi hang tuihni ding ni inla chu ziek ding tam tak um a tih. Chu hla ka ngai mek laia ka lungrila hung inlang chu: ‘Myanmar in sipai rorêlna hnuoia a tuorna hi tâwpin zalên sien, a ram le a sûnga chêng mipuihai hi sanhim an ni tak tak ding am?’ ti hi a nih. Myanmar a hin Buddhism sakhuo zuitu an tamtak a, a dawttu chu Kristien nihai sien khawm, a percentage a sût chun za-ah pariet (8%) chau an ni phâk a. Hmun hran hrana inthawk Missionary tirlût ni hlak hai sien khawm, sakhuo iná¹­hang dan en chun hma a sâwn taluo nawh. Myanmar ramin buoina a tuok mêk hi mak danglam takin Pathienin hmangruo in hmang hlau sien; sipai rorêlna tawtawt taka inthawk le suol khuopna a inthawk an zalên theina dingin á¹­awngá¹­aipui an ngâi hle a nih.

Rengkai: 4th March, 2021

Ei La Thi Vawng Ding

No comments

May 22, 2020

~ Ramditum Ralsun


“Nothing in life is to be feared, it is only to be understood. Now is the time to understand more, so that we may fear less.” ~ Marie Curie

Khawvêl rambunghai laia mihriem chêng tamna tak, China khawpuia inthawk COVID-19 hripui ṭium tak chu Eurokuilo thlipui anga hrâtin a hung hrâng a. Sâwt âw hman lovin, khawvêl pum a sâwihnîng a. A chîn a lien, a hausa le pasie a thlier hran nawh. Hrilêngin a manhai chu zangâina nei dêr lovin a herthliek a, nu le nau thla a sukbâr hle. Doctor le Scientisthai thiemna khawmin hi hrivawi dolêt zo thei ding damdawi a la ngaituo suok thei nawh. Mi tin, a thiem le mâwltak khawm ni inla, hi hrilêng dolêtna dinga ei thaw thei umsun chu, thurâwn ṭhahai zâwm a, insukfâi ṭha a, mi le inpâw lova a tam thei ang In-a inkhum a la ni hri phawt.


COVID-19 hrilêng hung iná¹­an dan, a natna inlangsuok dan, a’n kâisâwng dan, invêng dan tihai le hi hrilêng le inzawmna neihai hrim hrim chu ei hriet hne tâwl ta hle a, hrilsap ding khawm um rak ta lova ngai thei a ni a, ei fihlîmna dinga thurâwnhai zâwm le zâwmnaw thua ruok chu mimal ngaidân le remhrietna-ah an nghat ve. COVID-19 hrilêng-in a hung phursuok á¹­henkhathai tlâwmte te-in thlîrna la hang nei met ei tih.

Hrilêng le Inkhârkhip:
COVID-19 hrilêngin ei ram a hung rûn ṭan tîra sawrkar thlungpuiin hi hri laka ei him theina dinga thurâwn a siem chu Inkhârkhip (Lockdown) a nih. Ei hriet seng angin, hi hrilêng ei lâksâwng nâwna ding chun midang le inpâw lo kha a him tak a ni rêng a; doctor le damdâwi thiemhai khawmin, kut sâwpfâia midang leh inhnâi lo (social distancing) le mani a inkhum hran, self Quarantine tihai bâk kha chu a tîra inthawk khawmin hril ding an hriet tam rak nawh. COVID-19 invawi hai damdawi ding la um nghâl lo chuh! Tu chen khawm hin a la ni zing a, thurâwn ṭha le infûina ruok chu a tam ta thung.

Inkhârkhip hi hrilêng leia himna dingin a á¹­hatna tamtak a um a lo ni âwm. Tienlai ei Pi le Puhai khawmin ‘Khawser’ an lo thaw hlak a; an thiltum le thâwna san tak chu natna hrik á¹­iumhai laka an himna ding a nih. Puotieng mi tukhawm lût le suok thei lo dingin khawbing an inkhârkhip a, Thiempu in inthâwina neia a thiemthilhai a suokhâwm khan, mihriem ta dinga á¹­ium le thina chen intlung thei ding hrivawihai kha hnawt hmangin an inngâi hlak. Mimâwl le thiemna nei lohai khawmin hi ang ngaidân neia sakhuo fepui dana an lo hmang a ni chun, ei him tlângna dinga thuneituhaiin hun sâwtnâwte sûnga zui ding dan an mi siem pek hi zâwm el a him tak âwm.

Lockdown le Online Ministry:
Hrilêng leia mihriemin nundan pangngâi ei nei thei naw huna automatic a hung suok ve nghal chu Internet thilthâwtheina hmanga rawngbâwlna, Online Ministry hi a nih. Pâwl tinin YouTube Channel hmangin rawngbâwlna ei nei ṭan a. Hi rawngbâwlna hi hun tam takah mi tamtak chun an lo hmang ṭangkai ta hlak nisien khawm, eini râwi ta ding chun a bul inṭanna a ngai thei ding a nih. Inkhawmpui le programme pawimaw tamtak Internet a hai Live le Live lo khawmin lo pe tâwl ta hlak inla khawm, Biekin hawng loa Online chau hmanga inkhâwm tak anga Pathienthu ei ngâina hi hun dangah a la um ngâi nawh.

Hrilêngin a mi’n khârkhiptir a, Pathienthua inhnikna nei mi an tam pha a, Online fethlenga hmun hran hrana um mi tamtak lungril hmunkhat puta Pathien be tlâng theia ei hung um hi lâwm a um hle a; a buotsaitu pâwl tum tumhai inkâra inerna – ‘nangni ta chu chuong chun, keini ta khang khah’ ti ang zâwng deu, kuttum inlâng si loa lungril sûngrila insuolna a phur sa ve ruok hi chu tirdakum tak, hmelma in ei hnam sungah bû a khuor nghet zie le, thuneina ei la’n changtir rawp zie chu a sukchieng kawng el. Hieng ang hun harsa tak hnuoia lêng ei ni ta lei hin, Online hmanga rawngbâwlna le Thlaraua ngûi le châuhai insukkhawp theina hi a tam thei angin ei hmang á¹­angkai hi a á¹­ha tak âwm a, á¹­awngá¹­aina leh á¹­hang la seng inla nuom a um hle.

Lockdown le Online Class:
Online Class ei ti khawm hi ram changkâng le hmun tam takah chu á¹­angkâi taka an lo hmang ta hlak nisien khawm, eini hmun kilkhâwr le mi á¹­awphnawkhai ta ding chun COVID-19 hrilêng-in a hung phursuok a ni nawh ti ngam um kher naw’ng ei tih. A bul á¹­antîr lai chuh naupang chîn kawl ve kan ni leiin, Online Class an ti hi a nghawk pâwl laia á¹­hang ve ka nih. Naupangin School kâi tak tak angin lungril an pêk naw a, á¹­hahnemngâina khawm an nei naw hle. Lockdown leiin School an châwl tlat a, hang á¹­hahnemngai ngut thu um lo chuh! Ei inhnikna a ni naw leia Teacher lo ni ve lo ta ding chun, á¹­hahnemngai taka nauhai In-a lekha lo inchûktir chu a harsa veh a. Sâwl taka sin ei thaw hnungin an inchûkna fee ei la pêk nâwk ding ti ngaituo huna lem chuh tha a zawi ngâwi ngâwi a, phûrna pakhat khawm a um naw a, ‘Lockdown a School an châwl nana na chun iengkim lockdown hai sien, inchûk châwlin fee pe naw inla, kumthara pâwl an zawm le an intâng an thu thu ni raw seh’ ti hi minaran satlie pakhat ngâidan ve a nih.

Hun a hung fe pei a, ei ngirhmun le boruok pal mêkhai khawmin thu an hung hril pei a. Ngâidan thlâk zen zen lo lungril khawm a thembuoi thei thil a um ve tlat! Mi mâwltak khawmin Online Class á¹­hatzie hi an hrietsuok tah. Internet thilthâwtheina hmangin naupangin Online in class an hang hmasuon a, inchûktirtu school haiin fee iengkhawm lak lo ding an la hang ti nawk a; naupangin inchûkna environment an nei zing bakah, sêngna iengkhawm um lo chu a va hamá¹­ha tlâk ngei. Nu le Pahai lesson á¹­ha tak a pêk niin a’n lang. Teacher-hai hi hlaw beisei el an lo ni nawh. Naupanghai hmakhuo ngâiin hmangina leh an lo enkawl zing hlak zie a sukchieng. Nu le Pahaiin Online Class lei hin teacher-hai chungah bat tamtak an nei a nih.

Online hin ieng chen am ei la’n keihruoi ding ei hriet nawh. Half Yearly Exam, Final Exam, Promotion, Board Exam le a dang dang chuh thuneituhai mâwphurna-ah innghat ngam ding a nih. Nau lekhathiem ei dit tâwl si a, thuneituhai thlawpa sinthaw ve hi ei mawphurna chu a la ni hri phawt. Smartphone le Internet thiem lohai khawmin inchûknain hmang á¹­angkai tum ei tiu. Mi á¹­henkhat ta dinga Online Class in sumhnâr a siem pêk khawm hi, a thei china chu ei inhermilpui thiem a pawimaw a nih. Ei hun tawngin a phursuok ve tlat a!

Lockdown Titi:
Hrilêng leia Lockdown hin thil tamtak a hung phursuok a, titi lêngvêl khawm a tam pha hle. A pawimâw zuola ngâihai tâwite te-in hang thairâng inla. Zân khat lai khan ruolá¹­ha pakhatin Facebook-ah Mizoram ha’n film tâwi (short film) ei tulai boruok le inzûla an siem, ‘Pindan Chhungril’ a hung share ka lo en veh a, ngaituona a themin inchûktir tamtak a neiin ka hriet. Lockdown lei hin mi tinin theitâwp suoin thei ang angin hma ei lâk seng a. Mani remhriet dâna thawa hming cher nuom pâwl dam le, thâw mâkmaw a ngâia an thilthaw mi hriet kher nuom lo pâwl dam um an ta, an rêng chun mi á¹­hangpuitu vawng an nih.

Ni khat laia News Reporter pakhatin COVID-19 test thâwna enkawltu tak doctor interview a thaw huna a thuhril dâm hi ngaituo tham tak a tlingin ka hriet. Doctorpa chun, ‘Doctorpa, Conoravirus mi’n vawitir rawh. Ina nêk chun Hospital a hin fâk ding kan hmu lem kan beisei’ tia mi á¹­henkhatin an ngên hlak thu a hril. A hril danin a ngêntuhai hi mirethei taluo vawng an nih. Lockdown hi ei la’n têppui pei ding khawm a hawi. Samari Miá¹­ha kawng tinrênga hin ei pawiaw seng a nih.

Lockdown in India ram chau ni lo, khawvêl economy a suksiet nasat zie chu mi tin hriet a nih. Economy siet siemá¹­hatna ding hin ieng chen am hun a lâk ding tu khawmin an hril thei nawh. Company thilsiemhai, ei umna hmuna lâklût a harsa a, tax tamtak an sêng a á¹­ul leia thil rate-hai an suksâng chu thuhran nisien, ‘mani thawsuok ngei, ei huon thlâihai chen man to tak taka ei zawr hlakhai hi mani unau chunga meiling sie ang ei ni naw am a nih’, ti hi tulâia mî titi suktamtu chu a nih.

Lockdown leiin ‘mi rama Zion hla rem’ dan um nghâl lo chuh, ei khuo le tuihai chu ei hung bêl á¹­an mêk tâwl a. Hrilêng kha hrivawiin ei hung nei á¹­an tâwl mek a. Invawng dân hi thiem a á¹­ulin a pâwimaw hle a nih. Hi hun tak tak hi a nih, mani khâta ei um laia ei fîmkhur lai nêk hmana thunietuhai thuzâwm a pawimaw zuol hun chuh! Thuneituhai khawmin an chanvo hrea hmalakna á¹­hatak an nei a pawimaw. Mihriem hi social being, iná¹­hangpui tawna damkhawsuok thei ei ni lâi zingin, a hun izira inhermil thiem ei á¹­ul an tah.

Nupui pakhatin ‘ei la’n lockdown hlum vawng âwm hi’ a tih a, thil ni thei ve tak chu a nih. Lalhai pahnina bung 6 chang 24-na lai kha ei en chun, Samari khuo-ah á¹­am nasatak a tlung thu ei hmu a. Hi huna hin Suria lal Benhadad in a sipaihai leh Samari kul an inhuol a, Samari khawpui hi inkhârkhip (Lockdown) an nih. Lockdwon leiin harsatna nasatak an tuor a. Samari khuoa umhai chun Sabengtung Lu cheng sâwmrietin, Vaá¹­hu êk kab hmun lia á¹­hea hmun khat tangka pangain an zawr bakah, mani nauhai sa hiel khawm an fâk ti thu ei hmuh! Inkhârkhip hin ieng ieng am a la hung râsuok ding ei hriet nawh. Ringtuhai chu mani unauhai ta dinga malsâwmna ni dinga ei insiem tlat hi a pawimâw. Hri le hrai them ve lo, phingá¹­am khawma thi theina khawvêla chêng ei la ni tlat!

Thu Khârna:
COVID-19 hrilêngin ei ram le khawvêl pum a nghâwng dan ei hriet seng. Hi natna fihlîm dan chu thuneituhai thuzâwm hi a la ni hri phawt. A’n vawihai khawm an damsuokin an nâ nâwk thei a, inkâisâwng thei danhai khawm ei hriet seng. Iengkhawm nisien, hi natna leia ei thi naw khawmin, ieng leiin am ani khawlâi tak a’m a ni chuh ei la thi seng ding a ni a, ei umdan ding hi sukfel a pawimaw a nih. Pathienin Israelhai thurâwn a pêk angin, iengtiklâi khawmin ei Pathien tuok dinga inzo sa zinga ei um a pawimâw hle. “Chuleiin aw Israel, I chungah hieng ang hin ka thâw ding a ni a; … aw Israel, I Pathien chu tuok dingin insiem zo rawh.” (Amos 4:12)

Rengkai: 21st May, 2020

“In Palian Hlawm Si!”

No comments

March 26, 2015

~ Ramditum Ralsun

Thil pawimâw buoipui ding a um leiin nikhat lai khan Aizawl-ah ka hang inzin zawk a. Guwahati a’nthawk Sumo in kan suok dawk a. A hma tlar, a lâi tlar le a nuhnung tak tlar chena bit deu ramin kan hang tlân á¹­an a. Ka hriselna a á¹­ha rak naw leiin hmun hla tak intar mapa zuk fe ding chu hawphur rûk rieuna ka nei a. Ka thil thaw ding pawimawna khan a mi tur nasa hle leiin, hawphur hle lang khawm ka tum ram tlung vat kha chu ka duthusam tak a ni tho. Iengtik khawtika la’n hmu ngai lo hai kha Sumo sûnga chun inden lalin kan inhnâw a, inngâi tak ni âwm fahran khan a motor intet le inzûl peiin kan hang innâwt vêl pei a. Khanapara kan tlung chun Thau (Diesel) an thun a. Chu zoa kan hang tlân dawk nâwk char chun á¹­awngá¹­aina hun kan hmang a. Kha lai hmun kha ni dang huna khawm á¹­awngá¹­aina an lo neina hlak ni âwm tak a nih. A hma thlara iná¹­hung nunghak/nuthlâwi (ka chieng nawh), ama khan “I á¹­awngá¹­ai ang uh” a ta, á¹­awngá¹­aina a hung nei a. A á¹­awngá¹­ai nu tak kha chu biekin inkhâwmna le nuhmei pâwl á¹­awngá¹­ai inkhawm huna khawm khâng ang platform kha chu a nei ka ring hran bêk nawh. Motor kan tlân dawk chara inthawka a thilthaw in phûrna a pêk leia kha hmun kan tlung chen khawma gâwp á¹­het char char kha a na. Ṭawngá¹­ai hun hmang dinga an insîngsat lai khan, hun hmang nuom an um le um naw an indawn ka lo ring deu laiin, ieng khawm indawnna um chuong lova ama kher kherin a hung hmang el kha chu kawngkhat ngaituo chun a mak ve hle tho.

Chu hnunga ka ngaituo zawm peina a chun, Pathien ei biek dân hi ei ngâi awlsam deu niin ka hriet hiel a. Nikum Krismas lêngkhâwm kan hmangna a nunghak pakhatin hun a hmangna huna a ruolnu Muslim pakhat á¹­awngbau a hril thu a mi zuk inhriettir rak el. Exam huna lekha tiem ding tam tak an nei leia lungril sâwl taka an um laiin ama ang bawka a pathien ko dinga a ruolnu a fiel thu a hril a. A ruolnu chun, “Nail polish kan nâl leiin ka pathien ka biek thei naw a nih” ti’n a dawn thu a hril. Ringnâwtu, sakhaw neilo ang hiela ei ngai hai hmana chuong lâwm chun an pathien an inzâ a lo ni chuh! Nuoma vawikhat phur thut thil thu bakah, thil iemani mi pangâi ei nina khêla phurna mi pe thei thil ei thaw leia Pathien ei biek hin, ei ko pa hin a lo ngaithla ngut di’m chu!

Kristien seng seng lai khawm hin, vâi ei ti hai mâ hin Pathien inzâ dân an thiemin ka hriet hlak. Eini râwiin Berampu á¹­henkhatin pulpit an kâi dinga chapal/pheikhawk an hlîp ringawt khawm ṭûl lo le nuizat um a ei ngâi laiin, anni chun Pathien bie dinga biekin an lût ding khawma an pheikhawk an hlîp ve tlat thung. Pathien, khawlâi hmuna khawm um le ieng hun khawma biek thei nei ei ni lai zingin, a biek dan kawnga ruok hin chu fimkhur met a ngai ve tho in ka hriet. Ama ei biek hin, a dawn tlâkin ei dâwr am? Ei râwl hi ngaithlâk inhawi tâwk ani am? Ama le inpâw taka ei inpâwlna ding dâltu thil a um am? ti hai dam hi thil ngaituo tham tak chu a tling a nih. Isu meu khawmin, “Pathien chu Thlarau a nih; ama chibai bûktu haiin Thlarau le titakzetin chibai an bûk ding a nih” a lo ti hiel kha a na.

Kan ruol á¹­henkhat haiin fiemthu ang deuin “Mizoram House lai chu thil iengkim a um vawng” an ti hlak a. A hma chun ka lo ngaituo ngai rak naw bakah, pawimaw khawm ka lo sak ngai em nawh a. Amiruokchu, kha zâna motor nghâka iemani chen ka um sûng khan thil tam tak hre hman chun kan hriet ve tho. Motor tluong taka kan fe theina dinga á¹­awngá¹­aina nei nu khawm hi khâng lai hmuna counter pakhata Manager an ti hai ang deu kha a nih. Dârkâr khat vel deuthaw motor ka nghâk sûng chun, an hmêl hang en ringawt chun âwi um lo deu deu hi maksak tak taka um an um vêl nuol a. Dâwrte a hai khawm chun tui danglam deu deu khawm hi an lo kawl ve deu fur bawk. A mak ka ti hran nawh, Vairam ani leiin a hmun la hmêlhriet lo hai tading chun thil remchâng tak ni dingin ka ring.

Chuonga kan zuk fe pei chun, iemani chen hnunga hin zantieng bufâkna hmun hi kan tlung nâwk a. Chu hmun chu Guwahati a’nthawk khawma hla taluo lo hi a nih. A driver pa chun laklâw deu hin side naw tieng a mi tlânpui thut a. Iem a ngaituo ani ka ti chuh, minute 2 vel ding kan tlan zo hin compound pakhat sûnga hin a mi tlân lût pui a. A gate bana chun signboard lien deu kuou hin MIZO HOTEL ti hi a lo inziek a. Ka lungrilin bufâk an rawt ta ding ani hmel hi ka zuk ti el a. Kan hung suok á¹­anna ngaituo chun, inzin á¹­hang hai tading lem chun phîng ṭâmna tham khawm a la ni nawh. A mi á¹­huoitu hai takin an rawt ta si leiin, á¹­am le á¹­am lo hril theina hun a um ta nawh. An hme suong hai khawm chu a’nhnik le inhnik lo khawm ngaituo taluo lovin lungâwi deuin ka zuk bâr ve mawl mawl a. Thâwk khat phingá¹­am huna bufâkna ding vâi hotel khawm lampui sei tak kan la fena dinga hin a tam awm vei leh ti hai khawm chu lungrila chu a um zing tho a. Ni dang hai khawm kha lai hmuna khan an lo fâk rawp hlak ni dingin ka ring a. An hnam le an ram mi hai an ni leia harsa sâ sâ, traffic dân bawsiet hiela kha hotela a mi tlân lût pui kha lo ni ding a na. A hmun inhawi naw deu le an fâk siem inhnik rak lo khawm nisien, mani chipui hai an fâk zawngna ngaihlu puia an hamá¹­hatna ding a zuk ngaituo pêkna thu a ruok khan chu driver pa kha inpâk um ka ti kawng khat hle tho. Mi hai hlâwtlingna thîkthu sie taka thlîra; midang hmakhuo ngâina nêk nêka mani phîng sukbêl nuom hnam hai tading chun entawn tlâk tak niin ka hriet hiel a nih.

Bufâk khawp chun sâwt châwl hman lovin kan tlân dawk nawk nghâl a. Zân a hung sâwt pei leiin intar map khawm ni inla, a mi turtu a nasa meu ta chun imû khawm a lovin that thei ve tho a. Zîng khuo a hung var ier ier chun Mizoram hi kan lo tlung dêr tah a. Ka chuongpui ka ruol haiin mani ram an tlunga thlangmuong deua an um kei hmun le ram nei ve lo pa’n inhnar deuva ka tlîr mêk laiin, ka hrietthiem lo deu thil pakhat ka tawng fûk ta rêk a. Kolasib kan tlung tâwm deu hin report mak deu hi kan dawng ta hlau el. Kan suok deu hlima inthawka Sumo pali vêl inthlawn pei kha kan na. A hmasa taka mi driver pa hi kan motor tukvera hung dâkin, “Ṭha deuin in hril thlang vawng el ei tih, YMA le Excise hai an lo duty a, an um sâwt deu ding ani leiin mani thil seng inhre á¹­hat dan ngaituo el ding” hi a hung tih a. A thil hril chu a umzie chieng taka ka hriet naw lai zingin, kâwk á¹­ha tak a nei chu ka ring tho a. Ṭhenkhat kha an mitmeng hai a hung danglam vel a; iemani tak hriet tumin to á¹­awk khan an châng chavai hai ka lo thlîr ringawt a. A nakie met chun, an bag hai an hang siemrêl vêl leh, a nuhmei a pasal hin dâwn chi hi tam tâwk tak hi an lo phur seng kha a na. Nikhat lai chaua zu zawr phalna dân Mizoram sawrkârin a passed chau kha ani si, a hmuna khawm a tam tâk âwm vei leh ieng leia khâng zât zât kha an phur tâwl am a nih ti’n ka khât khât chun ka lo ngaituo buoi ve rak rak a. Excise hai khawm zu zawrna dân a um ta leiin a black a mi an man chun side an hau pha ding leia taima deua an duty ni ding damin ka zuk ring tho a. Amiruokchu, State pakhat sûnga Department pakhata thuneina neitu le kengkâwtu haiin duty post/check gate hranpa nei lova, an remchâng le nuom hun huna khawpui laia Organization pakhat le á¹­hangruola an duty pei el hi chu mak tina tak chu ka nei ve tho. Aizawl ka tlung hnunga zu zawr le dâwn chungchâng kimchang taka ka hrietna khêlah, an Home Minister in “Zu zawr phal naw na khuo hai chu thaw lui thei an ni nawh a; Amiruokchu, a ram mipui haiin ei á¹­hatpui lem dan ngaituoa rêl a nih a, a phal lo hai tading khawma, ar that dan chi khat chau a um nawh” a ti ka hriet hnung hin chu thil âwm tak a tlung pei chu niin ka ngâi ve thung.

Mizoram hi vawi iemani zât ka lo inzin ta hlak a chu, iemani ti takin tûta á¹­uma ka fe hin ka en chipchier deuin ka hriet. A ram kan lûta inthawk hin lampui sîr le khuo hai chu chîk takin ka en kuol vêl pei a. An khawpui deu le bazaar hmun haia sign board a thil inziek hai dam chu ka tiem malam pei bawk a. Kristien state ti takah, Pathien thu inziek hi hmun tin deuthaw a hin hmu dingin a um pei a. Ni danga ka la ngaituo ngâi dêr lo, india rama literacy rate hmun pathumna hiel hautu an ni leiin inchûkna hmun tam tak um dinga ngaina hi ka nei tlat el a. Thingdawl laia Navodaya Skul le Dutlâng hung lût tung lai vêla tlâwm a zâwng a um ti naw chu ka beisei ang lem chu ka hmu hran nawh. Mizoram chu tlângram deu vawng ani leiin, lampui laia inlang phâk lovin a kilkâr deua an inchûkna In hai a um tâwl ni dingin ka zuk ring suk el a. Literacy rate insang tak hautu ni lai zinga inchûkna hmun hmu ding a tam naw ngaituo chun, TB laka invêngna dinga inhrilna thu chu kâwi tin deuthaw a hin hmu ding a um pei a. “Kar hni inkhul ta chun, I khâksâw test thaw rawh” ti hi minute tlâwmte dan peia hin hmu ding a um a nih. Hieng lâwma TB invawi an inlauna san hi dumkhû an hê lei ni tak dingin ka ring a. Eini râwi chu ei pi le puhai hun chena inthawka dumkhû hâwp hnam ei nih tia mani inthiem fâwma a á¹­hat naw zie hre zing puma insûm tum lo ei ni leiin, a mak khawm ka ti hran bêk bêk nawh. Kum sâwm vêl liemtah a Aizawl kan zin lâia thil mak ka ti em em hlak kha a mi zuk inhriettir thar pha hiel a nih. Nunghâk hmelá¹­ha le pieng mâwi tak tak hai khawm kui hin, hmun finriel deua an um pha an handbag a’nthawk cigarette le lighter an lâk dawka an hîp mawl mawl hlak chu ti! Nuhmei khawm mihriem tho an na, sawisêl thei lem chu an ni bîk nawh.

Aizawl khawpui sûnga khawm kha hma ngaituo chun hmar á¹­awng hi a lo mikhuol ta naw hle el. Bazar hmunpui le City Bus chunga hai chen khawm hin hmar á¹­awng ri hi an kat nak an tah. Vâiram anga a hmar á¹­awng chau khawm nilova, tlangmi á¹­awng hmang taphawt ngâinatna hmun nisien chu chibai seng zozâi ni naw ni hai. An umna le sinthâwna hmuna hai mi nêka inhnuoi ang deua in ngâia, ruol nêka thlâwm lem anga an inngâina ruoka khan chu kawng khat ngaituo chun lungril mak tak tak a mi’n neitir ve tho. Mani rama chêng le khawsa ei ni hih, hung ro tih a “Aw Kan Hmar Ram” ti hla hang rempui el chu thil awl-âi tak ani ka ring hran nawh. A châng hin mani ruolpui laia thlâ ngamna dingin mi tam takin MIZO ka nih hang ti ve dê hlak inla khawm, a nina taka chu ei hmin tak tak naw niin a’nlang deu tho. Chu ngirhmun chawngpu sak taka neitu hai angin, anni hai lai hin ei chang a par zo naw hle khawm ti thei ning a tih.

Guwahati a’nthawk kan tlân pei a, Shillong kan zuk pêl deu char khan tâwite châwlin kan inzun a. Kan inzun zo chun mani á¹­hungna senga iná¹­hung dingin kan lût nâwk tâwl sau sau a. A nuhnung tak thlara iná¹­hung kha kan nih a. Kan thlara iná¹­hung mi pahni kan lût hma deu khan a lâi thlara mi hai kha an lo lût tâwl vawng a. Zuk lût kan tum chun a YMA seat (anni râwi ti dân) a iná¹­hung pahni kha an hung suok a. Pakhat lem pa chun, “lut raw uh, in palian hlawm si!” a lo tih a. Pa vânthlâng ve taka inngâi hlak kha, mi’n an mi lo hmu lien ve tah niin ka zuk hriet a. Kan zinna a ka thil hmu le hriet hai a’nthawk hriet le inchik zing ding tam tak ka nei zing laiin, ka mimal taka ding chun pa lien ka zuk hlâw ve hi hriet zing tlâk chu niin ka hriet.

Guwahati: 26th March, 2015
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate