EI SÛNGRIL INTHÛKTAK HI A NIH

~ RK. Darngawn

Ei thupuia ei lût tak tak hmain Pencil le a Nâwtbona (eraser) chanchin hang hril vat ei tih.
Pencil hi hmangtlak a ni ding chun inzum a ngai a. Mihriemhai khawm hi hmangtlâk eini ding chun intuoi thar zing ei ngai. Pencila ziek suol ei ho po leh Nâwtbona(Eraser) a hek.Ei nunah thawsuol ei ho po leh indikna a tlawm deu deu hlak.

Nawtbona (eraser) hin pencil ziek suol a nâwt boa, a bal ei mûthmang hlak.Ei thaw indik nawhai ei fesan a, pei ngai hai ei pei vat a ngai hlak rêng a nih. Pencil hi ei hmang ṭangkai po leh a tawi deu deu a thil ṭangkai a ziek tam tina a nih. Mani inphat a midanghai ta dinga rawngbâwl ei bâwl pêk hi Bible inchuktirna le zâwmna chu anih. Pencil hlutna tak khawm hi a kâwr nilem loin , a bawng-awlna tak a rilmu hi a nih a. Puotienga inlang mawi vur nekin ei lungril nun a pawimaw lem. Pencil a pawimawna lai tak chu a rilmu a nih a.

Ei hringnuna khawm a pawimawna tak khawm sûngril/lungril nun a nih. Aw LALPA! Husopin mi sukfai la, chuongchun, fai kan tih;  Mi sâwpfai la, chuongchun, vûr nêkin vâr lem kan tih.
Hlimna lâwmna chu nain mîn hriettir la, kan puo tieng mawina hi a hlim theina dingin.

Kan suolnahaia inthawk hin i hmai thup la, Kan rîtlona po po hi thaihmang rawh.Aw Pathien, keinia hin lungril inthiengtak siem la, Kan sûnga hin thlarau indiktak  hung siem thar nâwk pei rawh. I kuoma inthawk hin mi peihâwn naw la, I Thlarau Inthieng hi mi lapêk naw rawh. I mi sandam hlimna chu mi pe nâwk la, Tiawina thlarauin  mi chel zing la; Chuongchun, bawsetuhai chu I lampui chanchinhai inchûktir kan tih, Chuongchun, mi suolhai chu nanga tieng ngha nâwk an tih. Mi tuel khawm hi thlarau a bupang a inkuol biek eini  nawh, Lalrama ei pheikhai vâwr dân a lo inruol naw khawma inhneng deh el ding an chuong nawh. Ei kal pên hrât leiin a hrat nawhai inpal naw hrâm ei tiu khai! Uoin hi nuisantu a na, zu hi mi risie a nih, tukhawm chutaka suksuoltu chu a var naw a nih.

Lal ṭiumna chu sakeibaknei inrûm ri ang a na, Ama suklungsentu chun ama hringna chunga ngei chun thil a suksuol a nih.Insuolnaa inthawka insietum hi mihriem ta dingin inzâkaina a na, Amiruokchu, invêt taphawthai chu insêl an tih.Mi thabo chun thlasik leiin hnuoi inlet naw nih a, Chuleiin, busîk pha chun a kut dâwng a ta, iengkhawm nei naw nih.

Mihriem lungrila thurawn hi tui inthûk tak ang a na, Amiruokchu, hrietthiemna nei mi chun chawi suok ning a tih.Mi tamtak chun mâni ṭhatna hril seng an ta, Mi ringum ruok chu tu'n am hmu suok thei a ta? Mi indik a lungril ṭhaa fe mi chu, Ama hnunga a thlahai chu an hamṭha lem âwm sia!!
Rorêlna lalṭhungphaa lal ṭhung chun, A mithaiin thil ṭha naw po po a hnawt dar hlaka.Tuin am ei lungril chu a sukthieng a, ei sûngril suolna, Bûkna danglamhai, inkhîna danglamhai, hi  angkhata LALPA ta dinga tirdakum a nih.

Naupang hmanin a thilthawhaiin ama le ama ân suklang hlak, A sinthaw chu ân thieng amanih, ân dik amani khawm ni sien.Hrietna dinga na le hmuna mit chu, Chuhai ve ve chu LALPA siem an nih.

Zâl hmakhuo ngai naw ta, tlâksamnaah lût rawi i tih, I mithai chu meng la, chuongchun, beia suktlai nîng i tih. Ei Lalpa ei Pathien ngei  thupêkhai hi ei lungrilin vawng tlat lem rawse:
Nihai seina le dam sûng kumhai, khawm thlamuongna leh a mi belsa ding a ni sih a.Chuongchun lunginsietna le thudik chun mi nghatsan ngai naw nih: Inremna chu ei ringa vêt tlat ei ta, ei lungril phêk chunga hai chun ziek lem ei tiu. Chuongchun, mihriemhai le Pathien mithmuah, Hrietthiemna ṭha le ditsakna hmûng ei tih.

Ei lungril inthûk tah hi a ni a dit chu, ei puo tieng mawina chu pencil ang cho a ni sie a.I lungril po poin LALPA chu ring ei ta, mani hrietthiemna ringawta chun innghat naw manih. Ei lampuihai po poa chun ama hre zing ei ta, Amân ei lampuihai chu suktluong a tih. Mani mithaia ringawt chun var ta loin, LALPA chu ṭi lema, rîtlona chu mâksan ding ei nih.

Chuleiin unau tlâng insang tak chu khuorkurûm nel bitna dinga ṭhat tak a ni ang hrimin, ei ni khawm ei lo hrât a nih chun a hrât nawhai ta dinga Pencil kâwr anga tuom mawitu nipei thei dingin umlem tâng ei tiu.

Lalpa'n a thu tak mal sawm raw seh.

A'N CANDIDATE DING

~ R.K Darngawn

Hmâr khawvêl thlîrtu tamtak laia luvawm pakhat Hmâr ka ni ve hi ka va hei lâwm ngei de aw. Ei hriet ṭhatak chu mi dangin ei/I hrâtnawna an hmu chun I /ei hratna kha hre zing rawh. Ka ṭhahnem ngaina hi iengmaro an naw i ti maw??? Ni lo e, tui farkhat khawm vânram suma a'n chang thei a. Lungte khawm a kia lung pawimaw a nih ti eiin hmei naw a mawi âwm de.

Ei phâk ve tâwka politic ei khêl ve te hi a zani hi ei vawisûna din a khuongin ruol chie am maw le....?

Ei politic khêl vena hin, Kan vawisûn hun hi inzînga dingin kan inhlan ti thei khawp politician ei nei ta? Ngaituo khawp chu a tling tho naw maw unau. Mi lu kipa ei tlâwmngaina le ṭhahnemngaina hai hlak chu bûkna- lung dai lo tâwka mawi kawl seng eini nâwk lawi sie hi a nih thil hrietthiem harsa chu. Hieng lâwm lâwm a ram le hnam ei invawi si chun iem nî tâng a ta, tu chenna hmeithai chem tât ang cho ram le hnam ngîrhmun ei chang el hi. Ei hmaa hung tlung el ta ding Election a ku hin aw, ei ṭhalai fiek ṭha hmek hmawk LALA khawm an Candidate tuma, iem a nî di'm chu maw le, Ka hei ti dek dek chu aw ka vîng vâng chu aw. LALA kuhi aw inhâwk le phûr thuta incandidate tum an le unaupa ka hei tia. Chutaka a thil min dawn hai chu:

1. Pawisa iengzâm a nei le

2. Lakh nga/ lakh sari vêl a nei chun tling thei naw ni'm

3. Ka lu a vawm ve ti ela thaw ding le incandidate ding nilo

4. A thaw âwm deu hai thaw ding a nî incandidate ku hi.

5. Politic background a la nei naw sia la harsa deu el di'm.

Tulai ṭawng takin aw, naute pieng hlim khawmin phone an hmet thei nghal an tia, ei khawvêl hi chu changkâng tak an ta ie maw. Phone nei le hmet thei po pohaiin a man ding pawisa nei seng hai sien chu inkhâwkpui ding chu tlâwm hle naw ni'm maw unau. Zawna ho tak el, Ârpui am a tui a hmasa lem hei indawn ta inla. Ârtui ti chu thil awl ve tak a nih kawngkhat ngaituo chun. Pawisa iengza'm a nei ti le lakh nga/ lakh sarih a nei chun a ti pâwl ei ni chun; Ârtui a hmasa lem a titu ei nih ka ti naw ka tih ti ang elin ei nina chu ni ngei a tih. Nina nuom lo ku hi ei tam em lei ning a ti maw, vangsie ko ang politic ei chang el hi. Aw ṭhangthar zâm ṭhak naw rawh i thiemna i varna kha Saipui lam lâwn anga i fepui phawt chun Hmâr nauhai hin e heu la ti'ng an tih.Khawvêl i sai dâr ang America President hlui meu Abraham Lincoln khawm kha iem a ni bîk a, ei ṭhangtharhai en in? Ei politic leader siem tum dân hlawl hi chu aw, naute a taksa hrât hmaa rûlrukût kawl hmasa ang elin ei hei um nâwk a.Ram venghim, humhim, sanhim le siemṭhat ding chun mimaltin ei inrawl a ṭul a nih ti ei hriet a ṭha, ram hmangaitu chun mitin pawimawna hrein tukhawm elrel loin, mitin hi ei ṭhangtlang nuom a um.

Ram hmangaitu chun, a ram le hnam a hmangaizie chu phût lei ni loin ama ditthlangna ngeiin, lunglûttak le takinningtaka thilthawin a suklang hlak. Ram sung le ram puoa inthawka ram sukderthawng theitu ding le mipui sukchiai thei ding thil hai hrim hrim chu inthielfai le siemṭhat vawng a nuom hlak. Chu ding chun a theina po poin ṭhang a lak hlak. Mipui lunginzingna dingin thil a thaw ngai naw a, mipui lungzingna sukbo a tum lem hlak. Mipui sukbo a tum ngai naw a, mipui zalenna nasa lem pêk a tum hlak.Tuhai am nî tâng an ta a âwm deu ding in candidate dinghai chu. A neinung deu le phîng inbêl lei luoi hai hi an ni? A'n leh ram le hnama rawngbâwl ding a fee ei sûng a ngai a man ta maw, a'n naw si leh Sâp tlangvâl ei rama chanchinṭha hung phur lut tu kha pawisa lo hni inla iengtin am um a ta..? Ei tulai politic en chun rawngbâwl chun lakh nga / lakh sarih maw a ngai!! Eiin ngaituo nawn met chu a va hei ṭûl mawi vang vang de.

Ram le hnam hmangaina leiin ei mi tlâwmngai vâl zatami'n an hringna chanin muol an mi loin lawisan ta, a tuor mêk khawm ei umzing. A'n leh mipui hin vawi iengza'm ei ram le hnam ta dingin ei phîng a ṭâm taa, bu ei nghei taa. Ṭhanghara ei theitâwpa ke pên a hun ta naw maw? Ei politic inhnel dân hlak chu a tling naw pâwl pâwl hmêlma le a châu an changa. Party indaidanna a bo hma chu ei ram le khawtlâng ṭha ngai naw hrim hrim hrim a tih.

Tlangvâl pakhat hi ngaizâwng a ho em ema, a ruopa'n iem a ta tia a'n dawn chun ama chun ei Biblein mi po po le inremin um ro a mi tia, a thei chun nangni tieng bek a hei ti chu a ruolpa chu a kahak zâk el an nawm aw. Hi tlangvâlpa rem chu nuhmei anna, ei ni te tuhai am ei rem ei party chanpuihai chau a ni? Game chu inhnel sûng chaua khêl ding a nih. A hun naw chen chen a i kut le ke ila vei vut vut chun i nauhai am, i nuhmei am, i ṭhen le ruolhai sukna naw thei i ti'm aw. Hna hlui chu hnatharin a thleng a hun ta naw maw? Nuoma thlalêr ram ṭawla, hna ṭawlhai a hring anga an'n lang theina ding ti ni awm taka tarmit hring bun kher kher a ṭul ta nawh. Ei politic inhnel dân hin chu Mosie'n thlalêrah dârrûl a khai kâng hun laia a en nuomnaw pâwl khawm ei ang ie.

Ka simna le i simna hi ei zalênna a nih ti inhmei loin kallai rêl lem tâng ei tiu khai. Chu chun kaikuongpa rorêl ei bansan ding a nih.

TLÂNGIN RÊL AN TI'M AW!!

~ R K Darngawn

Eini Hmâr nauhai hi Pathien hnam thlang ei nih ka ti naw thei nawh. A san chu ei thlêk dân le ei um dânhai ei ngaituoin, ei tlâksiet hun le suksuol huna ei um chang khawma sukdama/ thawidama ei zuk um nâwk elna ram tak a hin. Amiruokchu, Pathien hnam thlang ei nih tia sat pui lâwm lâwm ding chu ei nih nawh. Ei ram le ei hnam ei zuk in en chieng chun, ieng ei lo la ni naw em leiin. Ei tulai khawvêl tukverah ei hang dâk dêk dêk chu, râwlthar am ei ti ding, Ṭhangtharhai hmalâkna le sin thawnaa hma sawn lem ding ei ni ta a titu le a hriltu ni mei ei/ i tih. Pathien'n ram umna hmun a mi pêka, a sukvultu ding chu nang le kei ei nih ti eiin hmai naw a ṭha. Chun, ei hnam chelfunghai chu an hung upa taa, an ngaidan hruolhrui anga sei chu ei tulai khawvêla dingin a hung tar ta hle bawk a; chun, ei LALPAIN thil iengkimah mal a mi sâwm tah bawk a. Chun, ei hnam chun a siehlaw (Ṭhangtharhai) chunga kona le hnina um chuong si loin a hun le ni'n a hung hersuok tâk leiin a nei po po chunga thuneina an kuoma a pêk khawm a hun ta naw am a nih. Chun, ṭhangthar hmêl la hêm lohai chunga hin ka pi ka pu le ka Hmâr chanpui hai hin ei hnam le ram kalsiemna tieng hin ei zui nuom kher dal el rawi mawh, in nauhai (Ṭhangtharhai) hi an hung suokna ram tieng ṭhuoi kîr nâwk el ding nuomna ngirhmun ding hmuna â'n chang el di'm maw? Ṭhanghluihai chun an kuomah, "Ka naupa (Ṭhangtharhai) hi chutaka chun ṭhuoi kîr nâwk naw dingin fimkhur ei tiu. Ei vân Pathien, Hmâr hnama inthawk le ei piengna rama inthawka mi ṭhuoi suoktu le, a mi betu, Hi ram hi ei thlahai kuomah la pêng ka tih," tia ei kuoma inkhâma hriltu chun, ama ngeiin a vântirko chu an hmaah infetir a ta. Chutaka inthawk chun ṭhangthar'n hnuoi ram Kannani (Hmâr Kannan ram) an mi hung siem pêk ding a nih ti hi ei chieng tak tak am le aw unau. Ram le hnama rawngbâwl dingin ei tulai ṭhangtharhai hi pên suok ta ang hai sienla, vawkpui hnara rangkachak bel ang chau an chang el dim maw!!!!

Ei Hmâr khawvêl en'n thudik chenve chel zinga indikna chel tum phêt phêt hai leia ei hnam le ramin a tuorna hi a râpthlâk deu ta naw maw unau???? Ei lan en liem pei ding a nih. Annaw le a pawinaw ti'n ei lan ṭhung muong el ding am a ni? Ṭhangtharhai'n ei hnam hmangaina leia an kut le ke hung pen suok dinghai hi ei lo pamṭhul el ding am a nî maw nu le pa ṭhanghlui var tak takhai hin. Ṭhangthar hnam rongbâwl tumin hung suok ta hai sien, Tlângin Mi Rêl An Ti'm Aw!? ti chu ṭhangthar hnam zûn phurhai lungril a lientak chu a nî sia.

Ei Bible ei en chun, Pathienin Noa kuoma chun, "Tisa po po suktâwpna ding thu ka sukthlûk tah: anni leiin hnuoi hi inpâwngnêknain a sip zo ta sih a: chuongchun, ngai ta, a hnuoi pumin ka sukbohmang ding a nih" ti ei hmu a. Noa chun lawng chu a tuk ta ngei, a lawng tuk hun lai kha ṭhal hunlai a ni bawka a khuo le vênghai khawm tukpui dingin hei fiel nang sienkhawm a thil dawng chu nuisaw le invêt chau a ni kha. Ṭhangtharhai'n ei hnam zuongthona dinga hung suokhai hi Noa ang chau an ni el  rawi mawh. Hmâr ei nina leia inhrosa ding ei nî naw a, Hmâr ei nina leiin hnam danghai laka ra insuo le Hmâr hnam chawisang ding lem ei nih. Ei chung Khuonu chun ṭhangtharhai kuoma chun Hmâr hnam rawngbâwltu in nih tiin an dawna, Ṭhangtharhai chun, "Nisienlakhawm, ngai ta, Aw Pathien keini chu mi ring naw ni hai, ka rawl/ ṭawng khawm ngai naw bawk an tih, "In kuomah ieng khawm hlâwkna ding a um naw, remhrietna khawm nang nia a um naw kha," an mi tih awm sia. Mosie chun LALPA kuomah, "Tuhin le a hma khawmin, i siehlaw kuomah thu i hung hril chena khawm, mi danginnâl ka ni nawh a, ṭawng muongtak le leili zawi ka ni sih a," a tih angin kei a ziektu ngei khawm ka thil zieknaa inthawk khawm hin a'n dik mawi de maw tiemtu.

A hming ela Pathien hming sám a, mi dang chanvo le indikna hnuoisie pêk náwk lawi si, hieng ang mihai hrim hrim chu bohmang vawng tlâk an nih.

'Vote' hril zát záta hri țha lo invawi ni àwm taka inper-kaláng an um náwk vet hlak hi, inzâ ding iem an um a? Ieng páwla um lang, ieng kohrana um lang, khaw lai hmuna khawm um lang, India dân hnuoia mimal vote humhimna le chanvo indik tak hmanga vote thlák hlak ka tum. Anachu, suol rawng kai khawp hiela buoina suok ding a um chun, Vote thlák hrim hrim țûlna ka hriet dêr nawh.

Ka sûnghai khawmin ka vote ding an hriet a țûl chuong nawh a, mi dang va kei hêm tum khawm a țha chuong bawk nawh. Pawisa tláwmte hnawta tlán kaláng ngai lo, pawisa hlaw naw ding leia ngaitha ni bawk lovin, máni dikna le chanvo hmanga hlaw bova Vote chu thlâk el dinga ka ngai. I vote pakhat i zawr lei amanih, mi dang suklungáwia mi dang i theida khan, ei chunga Pathien a láwm dinga ring țhak naw mei nih. Tirdakum le muolpho taka i hringna kha bo thei a nih ti hre zing rawh. A taka ringtu ni seng dingin ei infiel takzet a nih. Ei vote zawr lei a ei hnam hma sawnna ding tar-nene ang cho hi ei lai a na hlawl ta naw ni unau???? Sungkuo le mimal tinin sum le puon ṭhang ṭhak loa 'Vote' ei thlâk a ni phawt chun ei ram le hnamin hmatienga kal a chawina kawng tinrengah Pathien malsawmna le umpuina a mi'n dawng tir nasa hle ding a nih ti hre tlat ei tiu. Ei hma bak inthlangna hung um ding peia hai a indikna, lungril thar le kalchawi pei dingin eiin fiel mawl mawl a nih.

Ei ram le hnam ta din tuhin, rawngbâwl dingin suok ei tiu. Hmun ṭium le harsaa ei um, sienkhawm ei lungrilhai a sukhrât tah Hnam hmangainain. Hmeithai chem tât anga ram le hnam ei siem tumnahai kha bansanin Hrangsuon le Chawngmawi ang changin ei kut le ke chêt dan chu Hmâr Hnam ta dinga ngaihruina chanchin ni pei raw se.

Ei Dangchârna hi Khawpna a lo ni lem

~ R K Darngawn

Tarik ni 25 March 2019 khan Bungkhawpui-ah ka ruolpa nuhmei neina programme zu uop ve dingin Churachandpur a inthawkin ka zu fe thlak chu, thil tam tak el ei Hmarram a um ka na le ka mit'n ka zu hmu pha hi a ropui ngawt el ie. Ei delna ram ka zuk lût chara Motorin sumpui a kei phît ang elin apṭakin ei hang um phawt a. Ei lampui khawm chu siem mêk a lo ni ta bawka, NHIDCL hai'n ei Hmârram lampui an siemna sin thaw ka hmuin lung chu awi ve thâwk khat tho sienkhawm, sin an zo hun chena chu iem a ang ding ti chu ka ngaituo ve tho. Kan hei tlan suk peia JT Road mawi le nal em em a â'n siem inkhang zurin ka hei hmu a, entu mit chu a thlei ngawt el ie!! Chuongchun kan fe khêl pei a, lungrila ngaituo tam tak nei pum zingin. Hun tawite hnung chun Bungkhawpui kan lo lût el ta a. Molâwmna hun kan hmang zo chun thaw ding neu neu le ngaituo ding ka la nei leiin ka la cham meta, chuonga Bungkhawpuiah ka châm sûng chun kum nga hnunga Kohran pung kan thawk nâwkna ding ti malamin tarik ni 1 April 2019 in Taithu (Tairimtu) rama thing phura kan fe a. Chu kan thing phur ding ât bawngna ding khâwl chu a lo sie leiin a hmangruo rama zu lâk a ngai leiin Pastor Solomon Activa chawiin JT Road mawi em em a ka hmu le ka râl thlir chu a tak ngeiin ka zu hmu ve pha taa. Chuongchun ka zuk tlan suk pei chu a lampui chu a mawiin nal hle sien khawm a ngulin a zir naw mani ka ti deu chu tie.

Ka hun liem hnunga ka thil lo hmu le hriet thil pakhatin a mi hung dêng nawk nghal a. Ka ruolhai leh Bungkhawpui khawlaiah kan lêng kuol lai chun keini laia mi Tv./Pu Remruotsang Coat hâk chu, Pu T. Suna chun "Bawi la hung ta" a tia, " i coat hak chu a mawi hle, anachu a ngulin i zir naw a nih" a hei ti lai ang elin ka ngaituona hung khat ta rup el a. Sienkhawm zofel a la ni naw leiin sawisêl ding khawm an nawh lo hril siet ding khawm an bawk nawh. Ei dangchârna le ei ṭamna hi ei khawpna ding a ni ti hi ei theinghil naw hrâm nuom a um. MLA election huna ei khawp leia ei ram hmasawnna dingin a thawhla hi i ngaituo ve hlak am aw!!!! Ei hla chang chawi ding chu zai hla'n hangin zâwt ei tih:

Mimal khawpna sum kûr dûm dûm sienkhawm Hmâr mipuihai dang a châr; an hril ang a kûr dûm dûm Neithangzai hmangaina hi thina tui mi hungin dawn dingin.

Thamna/ thlêmna pawisa vuong uor uor sien khawm ei mansahai kawrawng/ ruok raw se, hun tawite sûnga ei dangcharna tak hi a nih ei khawpna ding chu. Sim ei tiu ei hadamna ding ni a hnai tah. Baal hmaa (fâkrûknaa) la dingṭhaṭhuon ngai lo le, la pawl ngai lo mi ei ram le hnamin a mamaw ti hi a hretu le hmutu ni ngei ei tih.

Pârte thliek ta hnunga khawm a dang mawi takin a pâr nâwk thei. A kung tak a thi naw chun. Hmârram mawina khawm lo chul sien khawm, a hmun deltu Hmârhai an la um tlat leiin pârvul nâwk ngei a tih. Ei ram inhawina chu thliek a lo ni ta el thei, mipui le ṭhuoitu kârah pawisa lêng vêl leiin. Sienkhawm ei Hmâr (taksa) ruok chu Thlanmuolah inthla liem a nî hma chun, zung la tharin a pâr vul nâwk thei ti hi theinghil ngai rêng rêng naw manih.

Ei nun ei uluk phawt chun Chawmtu virthli (Malsawmna) ei ta dingin la hung tla nâwk ngei a tih. Hlimtak le mawi takin ei la par nâwk thei ti hi ka chieng tawp el a nih. Ei/ mi dang hun liem ta hnunga a ṭha naw tieng, en pêk lova, ei/ an hmatieng huna dinga fuitu le ṭhangpuitu ṭha tak nî hi tum lem ei tiu.

Hmangaina hin a mi hlêm ngai naw a. Ei mihriemna (Ṭangngaina) bawk hi a ni mi hlêm lêt nâwk hlaktu chu.
Hmangaina hin a mi mâksan ngai naw a. Ei ṭanghma ngaina bawk hi ani mi mâksan hlaktu chu.

Hnam Hmangaina hin a mi sukna ngai naw a, ei hmangai pawisa (Mimal hlâwkna) bawk hin a ni natna mi'n tlun lem hlak tu chu.
Hnam hmangaina hin a mi suk ṭap naw a,
Ei ṭanghma ngai leia ruol tehlêm ei siemhai le mani ngei kha ei nî lem a mi hlêmtu chu.
Hnam hmangaina hin natna, harsatna le beidawngna tam tak min tlun sien khawm ei hnam a ngir sûngah dinga hrietzingna lungdaw a nî lem sia. Damdawi ina khawm thina a tlung rawp a. Ei hnam hmangaina leia dangchârna, natna le harsatna tlung rawp sienkhawm, ei damna dinga ei pan mithiemhai khawm thlan thim an pan ve tho a ni ti ei hriet a ṭha. Mi hrâthai khawm âwngrawp hun an nei a, mi ropui le mi hmingthanghai khawm chau hun an nei ve tho. Ei pansak hnamhai hrata ei i ngai hai khawm âwngrawp hun la nei an tih. Hmâr nauhai ṭhangruolna le lungruolna leiin.

Mi huoisenhai khawmin an ngam lo thina kut dei ei hmasuon hma ngei hin ei ram le hnam ta ding'n thil pakhat bêk ei/ I thaw naw ding maw?? Mani ṭanghma ngai luot leiin inzakna, muolphona le ei chung Pathien ngei khawm ei pawisa ta naw a.
I / Ei thi hnunga ei thlahai damna le ṭhatna ding ei hlam sie tul tul lem sia.
Ei phâk chin khawm sukdik zo lo chun ei phâk bâk lem chu vânah ra a ni el. Ei ram del mêk khawm sukvul le siemṭhat khawm ei thei naw chun ei phâk bâk ram nawr a ei invei kuol kuol lem hi chu inzak khawp chu tling tak ei nih.

Hi hi theinghil ngai naw rawh:

Ei tho el thei nawna ding ram ei la pan ding a nih.Chun ei kîr nâwk el thei nawna ding ram ei la hraw ding a nih.
Ei hnam chanchin po po hi tienami ang el a inchang ding chun i phal chie am le unau!!
Hi hi ei hma el a khin a um el ta sia, ei tuok ngei ngei ding a nih. Hi pumpel dingin inthlak danglamna ei mamaw. Chun, hi hi lo indawn hlak rawh, i ngîrna hmun kha Hmâr hnam hmangaina a ni ti i chieng am?

Ei vawisûn hun ei hmang dan hin ei hma hun ding a hril tih ei hriet a ṭha.
Ei ditthlangna leiin ram inhawia ei um thei a. Ei dit reng leiin hnungsawn rama ei um thei bawk. Indikna hi ei tulai khawvel thiem- vervêkhai ngaidâna fe ding an naw a. Indikna chu ṭawngbau le sin (thawa) inthlawna fe ding a ni lem. Ei lungril sun vartu ding chu, thutak le thudik ngei ding hi a nih ti hre zingin, thu indik lo po po lakah ei lungrilhai vawng thienghlim tum zing ei tiu. I theina le ka theina kut hrat hi ei ram le hnam ta dingin hratna thazâm a nih ti hre zingin, umhmun ṭawngbau inhrosa pum pum nêkin thilthawa puong suok dingin theitâwp suoin bei tâng ei tiu leh.

Aw kan hmâr ram i hmêl hmu lo chun kan nun hin, chawl hadam ni rêng a nei thei nawh; huoirût nuoi zing vapang angin kan sininrimna chu a tlawl a tlawla, chawl hun rêng a nei nawh. Aw invêt , i liengkoa inpuok i tum chun ni thei a tîm aw! Aw kutdaw, i kawta kut i daw el chu ni thei a tîm aw!! Kut tirdakuma inthawkin thilpêk, iengkhawm la naw la, thieng lo thina tûr a nih ti i hriet naw mani.

Hmangaina thienghlim kuta inhlan thilpêk chau chu pawm hlak rawh. A hi a ni ei nghatsan khampalei, retheina, hnuoihnungna le vakvaihai chengna chu ei kehai ei lo innghat hlakna chu. Ei kutdawna ni hai chu a hung liem a, ei sin buoihai a hung re a, mi hmu ve dinga ei thawhai chun an mi maksana lunsen takin ei um nâwk a. Sûmpui thuo tam tak angin ei ram an thim a. Aw hmangaina, a kuta tlu lût dingin, hmangaina chau nghak lem tang ei tiu khai!

Hmangainain ei kawt a hung kik a, I/ Ei kawt hawngin ei / I kawtkaia kut ei daw el ding maw? Annaw le ei rûnluma inlûttirin ei lo vai ngam naw ding maw! Hun tawite sûnga ei dangcharna hi kumpui lingleta ei khawpna ding le hma sâwnna ding a nih ti hi inhmei naw unau.

Bâwng nene le khuoizu luongna ram chu um sien khawm hi hnuoi ram a ding ruok hi chu an nawh. A tlukpui vânram thlafuol siem dingin nang le kei hi a mawphurtu ei nih. Ei dangcharna hi ei khawpna ding a nih ti hrezingin ei ram ei hnam hi buon lem tâng ei tiu khai!
Var dingin indikna nunpui rawh. A hi a nih ei ramin â'n hnêmna chu. H- M- Â- R ngei hi a lo nih a tak ngei tlângsam thei dingin inthlâk danglamin pên suok ei tiu khai.

HMÂR RAM LE HNAM HMANGAI A NGAI

~ R.K Darngawn

Hmâr ram hi khawlâm a um ti in la khawlâm ning a ta? Hmâr ram chu Hmar hnam umkhawmna hmun le ei i del hmun hai hi hmârram ti in la hril suol naw tak ei tih.
Ei umna hmun le del hmunhaia ṭha taka in rêlbâwl le ṭhahnemngai taka ei um le a hmun le ram duot tak le, ṭhataka ei enkawl hi hmâr hnam le ram hmangaina chu ni thei a tih.

Ei ni hmârhai ei um khâwmna le ei umna ram chu hmârram a nih. Hmâr ram chu hmârhai ta a ni a, ei ram le hnam damna khawm ei kuta um a ni. A sûnga chenghai hin ei ram ṭhatna dingin mawphurna insâng tak ei nei a ni ti hi ei hriet a ṭha âwm ie. Ienglei am a na ei ram le hnam hi ei venghim a ngai ti ngai ngai a um ta am ei na ti dam hi i lo ngaitu ve hlak am aw? Hmâr ram le hnam ṭhatna ding ngaituo lem lovin mani hamṭhatna ding cho ngaituoin hnam le ramah hin ei in tâl buoi el am a ni maw!!!!

Hieng tawpa ei ram le hnam a zuk tlâksiet el ta hi. A hembâwk chel tumin ei theina le thiemnahai ei sâwr khâwma, a mawi am a mawi naw ti khawm dâwn lêk lovin hnam dang laka ha-hip nuna lêngin eiin siema. Hlâwkna hnawt tum leia hotu ni khawm ei bâng chuong nawh.
Hmârhai hi ei nuom hun le mani ta ding chun taima tak el a ni hlak, sienkhawm ei ram le hnam ta dingin ei taimak thei ṭhak naw hi a mak ngei maw.

Hnam dang hai mi chimral inlauin nasa takin hma ei lâka, ei hun le ni tha le zung hai khawm ei seng a ropui talu hle a nih. Kei ka umna ngei Bungkhawpui meu khawm Centenary plus (Kum Za chuong) hmang meu ta khawm a'n khaw hnuoia road an zar phei el a nih. Tu chen hin a khaw sûngah road khawm la luot lo ran a nih. Iem a san ei ti chu hnam danghai mi chiemral inlauna leiin a khaw sûnga road lut ding tak ngiel khawm lo phal lo kha an ni lei a nih.

Hmârhai hi hnam ringum le thawna kawnga mi hma khala thaw el hlak hai kha ei ni hlak, ei tlâwmngaina le ei huoisennahai kha Hmâr hming sukmawitu an ni hlak, Sien khawm ei tlâwmngaina le ei huoisennahai kha a bo ṭhet ṭhet zo ta si maw!!!. Vai phakar nêk hman'n hmâr pakhat phakar khâwm a nasa lem el ta dam hi. Hmâr ram le hnam hi hmangai zo lovin mani hamṭhatna ding a ni phawt chun pawisak khawm ei nei ta naw, ti el thei ding ei ni ta. Ei mihriem hringnuna hin ringumna hi kawthlera an ṭhung el a man ta maw!! mani hmasiel lo hi a mawi tak a ni ti hi ei hriet nawn le a thar a thar a ei hriet a ṭha.

Ram le Hnam venghim ding hin a hrila hril el lovin,a tak ngeia ei pên suok a ṭuol ta tak meu a nih. Hmâr hnam hi insang takin um sien, hnam danghai chun en ni inla ti khawm ei nuom sien khawm hnam danghai hmusit ding'n eiin rui tlek mei mei a, kut chenve'n sin ei thawa, mani hlâwkna ding an naw chun inhman nuom ṭhak lovin ei um a.

Ram le Hnam siem tumin ei bei nasa hle sien khawm politicianhai laka eiin zawr nâwk lawi si, politician hai hlaka hme le bu thei khuong takin mipuihai an mi hmang nâwka. Inti thei râk ding ei va um naw lâwm lâwm de aw!!!

Ram le hnam hmangai ding hin mi tin el hin mawh kan phur a nih. Ringumtakin um ei ta, ei hmabâk thaw dinghai taima tak le indik takin thaw pei ei ta, ei khawtlâng le vênghai hungin hawi a ta, ei khawtlâng le vêng a hungin hawi chun ei ram khawm hungin hawi a tih.
Hnam danghai inhnar khawpin Hmâr ram le hnam hi a hung um thei ding a nih. Hmârram hi hmârhai ram a ni si a.

Hmâr hnam i that ding a ni nawh, i uire san ding a ni nawh; hmâr hnam hi în rûk ding a ni nawh, hrietpuina inkhêl i pêk ding a ni nawh, I ram le hnam chawimawi rawh. Nangma în hmangai angin i Hmâr chanpuihai i hmangai ding a nih.

Ei ram le hnam mawina chu nang le keia innghat a nih.

Media Hi Iengtin Am Ei Hmang

By- RK Darngawn

Media ei ti chu vântlâng inhrietpawna thil hieng, Newspaper, Whatsapp, Facebook, TV, Radio le a dang dang hai hi media an nih. Inhrietpawna thil rêng rêng chu media ti inla fuk tak a tih.\.

Media ei hmang dânhai:

1. Khuol râl chanchin the darna le inhrietpawna, Khuol râl thu am, chanchin reng reng hi ei thedar ding chun, a thu/chanchin kha a salang ding a um naw chun thedar lo hi a him ṭha tak a nih. I suksuol leia mi tam tak chi-ai ding kha hre tlat la i chieng hma chun thu am, chanchin iengkhawm thawn dar ngai naw rawh.

2.  Mi thil thaw dânhai i thawn dar ding rêng rêng chun, i nuom tâwkin tawng mawi chu hmang rawh sienkhawm a bâk chu belsa ngai naw tawp el rawh. A san chu i thu/chin kha lo hriechiengtuhai nadâr suk ri pâl hlo rawi a tih. Hlâwkna intel tumin thu thedar ngai naw la, ei/i thedar ding a ni rau rau chun kimchang takin thawndâr hlak/el rawh.

3. Ei thu/ chanchin thawn dar hai hih. Ei thu/ chanchin thawn dar ding kha mi ta dinga thil ṭha a ni chi am, an naw le mi ta dinga thin khei tak a ni am ti ngaituo hmasa phawt hlak rawh. Mi ta dinga thilṭha ei zuk ti lei el khin mi suklâwmna ding tina an ṭhak nawh. Thilṭha a suok ding chun a na na chu lo na raw hai se a pawi ṭhak nawh. Ei phâk chin china thudik cho hi thawndar le sawnkuol ding a na, chu chu media hmang dan indik chu a nih.

4. Media hai ah ei thu indawn  hlak hai hi ei hang biechieng chun mani ramṭawlna tlâng hriet a pholang ang a nih. Ei hriet naw chu mi indawn ding, amiruokchu tlânghriet kher khera indawnna siem hi a ṭul kher nawh.  Lu vawm tam tak lai hin mani ngaidan ṭha tinaw hi chu vâng khat te an nih tiin la hril suol kher naw ma nih.

Naupang pakhat hi lungsen awl em em el hi a uma, a pa hin a lungsen awl êm êm sukbona dingin thingkilna bag khat pe in hieng hin a hril ta a, "i lungsen zât thingkilna hi daia sawn hem pei la" a ti a. Chuongchun, a pa ti ang ngei chun a thaw tah a. Hun sâwtnawte hnunga chun a hem zo el ta a, chuonga a hem zo  phing chun lungsen inveng dân khawm a thiem ta êm êm el ta a. Naupangpa chu a pa kuomah a fe nâwk a, pa thingkilnahai saw iengtin am ka law ding a ti nawk a. A pa chun, "i hlim hun huna kei dawk nâwk pei rawh" a ti nawk a. Hun sâwtnawte hunga chun a kei dawk nâwk vawng el ta a. A tawpa chun a pa chun bawia en raw le, dai saw a pangngaiin  um thei ta lo an saw i hmu am? Mi chu chemte'n sun la kei dawk nâwk la khawm a kuo a um ta tho tho a nih. Mi ngaidam ro ti sangtam la khawm.  Chuleiin, ei hringnun hi chiktaka ngaituo zet hnunga cho chêt lang ding ei ni lem ti hi hre zing rawh.

Media-ah thil ei thedar ding rêng rênghai hi ei chieng tâwk hle naw chun the/thawn dar lo a ṭha. Accident hi thaw lâwk thei an naw a, a tlung ta chun a ni ding ding a ni zo vawng ta hlak. Chuleiin, inveng la, i fimkhurna midang damna a ni ti kha hre zing pumin media hi hmang tlang ei tiu khai!!!

Media-ah hming le thlalâk inlang râwn hi ropuina an nawh ti kha lo hre ta rawh. Media leiin hre lo ding haiin an hriet a, hmu lo ding haiin an hmu pha bawk a nih. Facebook le whatsapp ah hai ram le hnam hmangai naw la, facebook le whatsapp puoah hmangai lem rawh. I thaw ding tâwk hre la thaw lem rawh. Whatsapp le facebook hi chanchin hrietna le thawn darna'n hmang la, a thaw ruok chu a puotienga ding a nih. Chun ei ram le hnam, khawtlâng le pâwlhai hi  hnachang kûng ang hung ni ngei a tih.

Mi mi ngaidân hai hi ei  pawm thiem a pawimaw a, i pawm thiem naw ruok chun nang a thu ngeia natna nei i ni ti kha in hriet nawn rawp kha ṭha ngei a tih. Inchûk ding a um le inchûk ei ta, thaw ding a um le thâwng ei ta, a mawi nawna a lo um khawma tuor thiem ding ei ni lem.

Media ropui raw seh, chu ropuina chu thudik le varna tiemtu le ziektu chungah intlun mawl raw seh...