Showing posts with label LRS. Show all posts
Showing posts with label LRS. Show all posts

Hmar Culture le Cultural (Kalchar le Kalcharal 'Kalchural' tia lamrik) chu ieng am ani a?

No comments

January 24, 2020

- Lrs Puruolte

(Hmar Inpui/Hmar Supreme House a affiliated body pakhat ve el chauh khawm nilo, hnam sunga pawl um hai laia chu a upa pawl, kum 80na khawm ni kum 2019 October 3 a lo hmang tah le a kum 81na ding hraw lai mek, hnam hmakhuo ngaia kawng dangdang haia hma la rawp hlak, Hmar Students' Association (HSA) in hnam hmakhuo ngaia hnam sunga mi rawnkai tak tak hai fielkhawma February 15-16, 1988 laia Guest House, Haflong, NC Hills, Assam, India a HSA Leader's Retreat an huoihawt ṭuma thupui pawimaw taktak an lo chai tah laia khawm ṭhangsa ve le an thutlukna, hmalak dân dinga ṭhaa an hriet hai an lo zieksuokna lekhabu 'LUNGKHAM BANGNA' tia an ko a ngei khawm an lo inchuonsa le kha hun laia Dr. and Mrs. Rochunga Pudaite of Bibles for the World, Inc. ha'n Hmar Students' Association an Published pek a khawm inchuonsaa lo um tah kha, ka mimal ngaidân el nilo, a'ndik hlea ka hriet lei le Hmar Cultural Festival 2020 khawm January 23, 2020 sun le zan haiah Saidan Playground, Tuiṭhaphai, Churachandpur, Manipur ah Hmar Art and Culture Society, Manipur le Hmar Youth Association, Tuiṭhaphai Joint Headquarters hai ṭhangruola an huoihawt ding lai khawm a lo ni bawk leh hril tharna hun remchang khawm niin ka hriet a, tiemtu taphawtin ngun taka ei lo ngaituo thar le ngaituo zawm/ngaituo nawn rawp dinga ditna leiin 'Kalchar le Kalcharal thu' hi "Hmar Culture le Cultural (Kalchar le Kalcharal 'Kalchural' tia lamrik) chu ieng am ani a?" ti thupui a hmangin ka hung tlangzar a nih. Hi taka HSA Leader's Retreat hril a um a hin HSA Ṭhuoituhai bakah fiel bîk mi rawnkai 67 lai an ṭhang a, Dr. Rochunga Pudaite le Pu L. Keivom in an inrâwi a nih. Chuleiin a pawimaw hle a nih, ti lo hei chieng hmasa phawt inla nuom a um...)
Hmar Culture le Cultural (Kalchar le Kalcharal 'Kalchural' tia lamrik) chu ieng am ani a? ti indawnna hi Hmar á¹­awnga hang hrilfie dan ding tak le tawifel deua dawn ding chun 'Hnam Aidentiti/Identity (Ei nina/mizie indik tak) mihaiin an hriet theina tak kha Kalchar/Kalcharal hi a nih ti inla suol naw tak a tih.

Chu umzie chu hnam mizie, nunphung le ser le sânghai hrilna ṭawngkam a nih. Fâk le dâwn zawng dân, sakhuo ring dân le hmang dân, chêngna leilung le sik le sa le inzawla khawsak ei relbâwl dânhai, thu le hla ei kei dânhai, sum le puon ei thawsuok dânhai le mihriemin ei chîng taphawt, ei hnam nuna hung inlanghai kha ei kalchar/kalchural chu an nih.
Entirna'n - Changalhme, chialhme, hme but, chârtang, hmarchadeng le hmepawk tihai ang dam hi Hmar kalchar laia a langsâr pâwl an nih.

Mihriem nun ang bawkin kalchar hi nitina insiem le inthlâktung pei a nih. Kristien sakhuo a hung lût hma-a ei ngaisâng le hlut zâwnghai chu kristien sakhuo a hung ni hnunga inzirtirna leh a'n mil naw tamtak a um leiin chuonghai chu bânsan an na, kristien kalchar-in ei hung thlak tah a nih. Insuk sakhawmi ṭhenkhatin 'kalchar' hming sâm phawta pi-le-puhai chîng dân hluia kîr nawk ding anga inngaina an nei hi a thlûka an buoi lei a nih. Hnam lâm (cultural dance) ṭhenkhat, kristien sakhuo a hung lût hnunga bânsan tah, hnam pakhat ei ni ngei ti inentirna dinga an insîr dâm hi suola lo ngai pawl an um! Pi-le-puhai chîng dân taphawt suola bel ding an' chun ei thlai suong dân le ei bu fâk dân chen hi suol a ni vawng el ding a nih...

Tulaia ei kalcharal lâm thar chu sakhuo hla saka lâm hi a nih. Pi-le-puhai lâm leh hang tekhin chun inzapui a umin umzie a nei tlawm a, a zalên taluo. Amiruokchu, ei kalchar thar a ni tlat a, ei pawmzam a ngai a nih. Ei lâm dân mihaiin an insîr ruok chun ei lung a sen nuom el!... Chu chun ei kalchar thar, lâmna thuah, a pawnlângzie a suklang. Sakhuo leh inzawma Pathien ropuina hrilna dinga Vaihaiin lâm chi hrang hrang an hung chîng suokhai leh chu hang tekhi ngaina a um nawh.
Tuta Hmarhai kalchar khaltu tak chu Kristien Sakhuo hi a nih. Hi sakhuo hi an hmang dân a lutinle nasa po leh Hmarhai kal pên a khak buoi nasa el a nih. Kohrana inṭhena a hung um chun Hmar hnam inthuruolna a hung sukchâu a. A thu tieng le a hril tieng hrât a, a thaw tieng ruok chu inhlemsan seng tumna nun chu hnam hripui a hung ni tah a nih.

Hi ang hun hi Europe ramah kum zanga neka tam lo liemtah khan an lo tawng tah a. Vangneithlaktakin kum zabi 16 le 17 A.D. vêl khan Kristien sakhuo inchûkna ṭha ni lem awma an hriet, hrilfiena thar chu huoitakin Martin Luther hai, John Calvin le mi dangdangin an hung kheksuokpui ngam a. Pathien biek dân ṭhatak chu sinthaw a nih ti an hung inchûktir a. Thilthawa Pathien chawimawi le sukropui tumna nun an hung nei a inthawkin a ni telin mihaiin thil thar an hung hmusuok a, Industrial Revolution tia an hril huoihuoi hlak kha a hung tlung a nih.

Chu hamṭhatna siper chun British hai hmangin India hmar sak ram khawm a hung dêng a, chuchu tlangmi tam lem kalchar thar innghatna ban a hung ni tah. Vangduoithlâktakin, kristien sakhuo an hung putlût ruola an kalchar an hung sawmlût chu mi tamtakin an hriet hrang naw a. An kalchar ṭhahai lâklût nêka an nun pawleu lo kawpi/lo entawn tum ṭalna lungril chun tlângmihai nun a khal buoi hle. Chu ngîrhmun a chun Hmarhai khawm an intâng ve a nih.

Hi kalchar thar hung lût hin Hmarhai nunah ieng ang tawpin am sîkinsawina a siem ti hi sui suok ruol a ni nawh. Pipu nuna an ngaisâng tak chu thangsuo zo a nih. Chu ngîrhmun chu kristien sakhuo inchûktirna/inzirtirna hnuoiah chu piengthar taphawtin an chang thei vawng. Chuleiin, kristien kalchar thara chu piengtharhai chu mi ngaisâng, nuhmei-pasal ding khawma ditum an nih. Chu ngîrhmun chu chang tumin a mimirin ṭhang an lâk a. Chuleiin Hmarhai lai hin piengthara insâl, sûngrila ruok chu tharna nei lo, hmaithinghawng bun an tam êmêm. A kohran a ṭhahnemngai pawl hlakin beiruol an tih, inṭhi puma hnaw buoiin, ngaituona ril le fîm hmanga lung tlûkna siem hman lovin mihai chu an inpiengthar luitir a. Hienga a lema indawr le inhlemtawnna a hung tam hin hnam mizie a kei buoi nasa êmêm. Hi kalchar thar hi bân vat a ṭha.

Kristien ni leia Saphai kalchar pawleu, anni khawma an dit nawhai chu inbel ṭêpṭêp tumna lungril (Hmar/tlangmi) kristienhai lai a um leiin hnam nunphung a khîk buoi thei hle. An inchei dân, an lâm dân, an hla sak dân le thil dangdang kawpi/entawn phetphet tumna a lien a; an intodelna nun le an taimaknahai ruok chu kawpi/entawn tumna a tlawm hle. Hnam varhai chun intodelna nun hi an ngîrhmun a'n sang po leh an chawisâng deudeu. Hmarhai ruok chun intodelna nun bânsân an tum ve thung! A khawtlâng hang en inla, sinthaw lova fâk zawng tum, sawrkara inthawka ram suk hmasawnna dinga sum an hung sangsawnhai a thlawna lo fâkrûk ṭêpṭêp nuom pawl an tam deudeu. Sinthaw lova hlaw la thei chu mifela ngai an ni tah!...

Kohran tieng hang ngha inla, Sap rama inthawka chawmna hung, a thlawna lo fâk dân ngaituo'n kohran mipui an inkhak buoi a. Kohran indarna san khawm hi chîktaka sui chun ringna thua chel dân inanglo lei nêkin Sap rama inthawk chawmna sum thu lei tak niin a'n lang lem. Hmarhaiin an thaw ding pawimaw chu an pi-le-puhai anga intodelna nun ngaisâng a, chu bulṭhuta inthawka kalchar thar indin chu a nih.

Thlarau tienga rivaival an mamaw ang bawkin Hmarhaiin kalcharal rivaival an mamaw. Hnam nun thila harna rûnpui a tlungna hmun taphawtah mani ṭobul, ser le sâng, thu le hla hluihai le hnam thil rêngrêng hriet le sui châkna a hung um a. Chuonga mani zuk insuilêtna-a inthawk chun hnam hang tuoithar nuomna lungril a suok rawp a; hnam inlusu le ṭâmsawl invawihai khawmin hartharna an chang hlak. Hi kalcharal rivaival hi hla-a dâm, thu-a dâm sin a thaw chau ni lovin pawlitiks le sakhuona chenah inpumkhatna le hrâtna thahrui a pêk hlak. Kalcharal rivaival nei theina dinga hmangruo pawimaw chu Hmar Cultural Society (HCS) tuta Hmar Art and Culture Society tia ko tah le hung ni tah dâm hi a nih. Vangduoithlâktakin, HCS hi/kha kum tam a inlusu a, a hung harsuok nawk tah a, lawm a um tak zet. HCS tia ko lai hun a khan HCS ṭhuoina hnuoiah hin kha hma khan hnam tadinga thil hlawk taktak thaw a lo ni ta hlak a, thaw thei ding khawm a hau. HACS khawm mivar le bengvar taktak hai enkawl le ṭhuoi hung ni zawm peiin hnam tadinga hlawk le hmathlîr sei tak nei thil a hung thaw pei lo beisei ei tih.

Ei thupui le inzawma hril ding tamtak um sienla khawm tuta á¹­um a ding chun dittawk phawt ei ta, hun remchang ah la sunzawm nawk pei tum ei tih.

Hmar Cultural Festival 2020 a hin khawvel pumhuopa Hmarhai tadinga ra á¹­ha iemani tak hung suok pha ngei dingin ka ditsakna insangtak ka'n hlan. Chulai zinga chun Hmar Kalchar/Culture hi a hausaa á¹­hangthar peiin an hrietfie a, Hmar ha'n kalchar á¹­ha ei neia ei vawnghim zing dit a um leiin hmatieng peiah ngaituona hmang nasa nawk zuol inla nuom a um...
Hmar Kalchar/Culture vul zing raw seh!

Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi Chungchanga Indawnnahai

No comments

November 20, 2018

Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi Chungchanga Indawnnahai
('Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi' ziek dan a buoi! Hriet dan in ang lo! Hmang dan in ang lo! SukfeIna dingin ieng ti'n am hmalak a á¹­ha tak ding?)

- LRS Puruolte

[Dawnna: Virthli (ONP) Fbg Comment-na ah pek ding.]

Hmar hnam le Ṭhangthar pei hmakhuo ngaituo khawm a ngai leiin suichieng le sukfie ka nuom a, Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi Chungchanga Indawnnahai ka hung siem el tah a nih. Inhnikna nei le mumal taka thil chinchang hrie hai chun inphalam derloin mi dawn dingin ka hung ngen.


1. Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi tia ziek ve ve'n a um kawkal nuk a! A ieng lem am a'ndik/a'ndik naw a? Ieng lei am hrilfie rawh.

2. Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi hi a umzie tak ieng am ani a? Hrilfie dan a'n ang naw nuol (Harvest Festival/Winter Festival/Hmar Festival...?)! A ieng tak am ring ding?

3. Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi hi Hmar hai ta chu ani ngei a nih ti ei chieng a, 'Kum Ṭhat Kum' a chauh ei pi-le-pu haiin an hmang hlak a nih ti khawm ei ring. Chu khawm chu kum 3 sung dam... An'leh, Kum tina hmang le a ni (date) bituk siem lawk bur (fixed) hi thil ni thei ani am? Ani theina/ani theinawna sana i hriet a um am? #Tu kum dam hin Hmar hnam pum huopa Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi hmangna chi ani am?
(a) Hmar hnam rohlu tling Pu Lalropui Famhoite, Pu James Songrolal Songate, Pu SN Ngurte... hai dam thi kum a nih.
(b) Mizoram a ruok chun Sinlung Hills Council (SHC) hmu le hlawtling a ngai a ni chun thu khat.
(c) 'Kum Ṭhat Kum' ti le hlawtlingna hi ieng ang taka inkhi ding am ning a ta?

4. Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi hi tienlai khan ieng ang takin am an lo hmanga? Tulai/Ṭhangtharin ei hmang dan ah Western Culture (Sap style/Ei ngaisang zawng copy) dam a kawpsa zeu zeu a, thaw dan dinga ṭha ning a ti?

5. Hun sawt a seia dingin Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi hmang dan dinga i ngaidan iengti'n am?

6. Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi Sinsiena (Logo) khawm chi dang danga siem a nih. Entirna'n- Siellu/Siel ki/Fei/Bu vui/Kawite/Suorthlak... a dang dang hmang a nih. A'n hme chie am? In ang seng hmang a awm i ti am?
# Zâwllung (Sikpui Lung), Darkhuong, Khuong, Theihle, Siek ki... hai a awm tak naw maw?

7. Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi le inhme a i hriet hai iengti'n am?

8. Hmar hai Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi le Kût- Chapchar Kût, Favang Kût...  indangna ieng am?

9. Thupui nei in ang seng a awm am? Kei chun lawmna hun a nina enin "Lawm ei tiu" ti leh a'n hme rieu ka tih tlat!

10. Sikpui Ruoi/Sikpuiruoi hmang hi á¹­ul i ti am? Sakhuona/Kristien nun leh a'n kalin i hriet am?

(I dawnna ah Indawnna 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 ti i dawn tak hung suklang pei rawh.)

Note: 8th Hmar Inpui Assembly at VTI, Rengkai, CCpur on 12 & 13 February, 2016 Agenda 3: Hmar hnam nunphung (culture) vongzingna le suk hmasawnna dingin Sikpui Ruoi hi Hmar khuo tin annaw khawma Regional Headquarters a hai bek inser/hmang a ni theina dingin Hmar Inpui (Headquarters le Regional Headquarters) haiin hma la raw se. Resolution: Lungruoltaka rem ti a nih.

Hmar Inpui Inawp Dan (Constitution) Article 8 (clause 4) in a hril angin “Hmar hnam pum huopa pawl, Hmar Inpui hnuoia inkhai ding le General Assembly-a PALAI nia ‘vote’ nei thei dinghai” le Hmar Inpui hnuoia inkhai (Affiliated bodies) hieng pawl (organization) 9 (pakuo) hai: 1. Hmar Students’ Association (HSA), 2. Hmar Youth Association (HYA), 3. Hmar Women Association (HWA), 4. Hmar National Union (HNU-Manipur), 5. Hmar Literature Society (HLS-Manipur), 6. Hmar People’s Convention-Democratic (HPC-D), 7. Hmar Art and Cultural Society (HACS), 8. Hmar Artistes’ Association (HAA) le 9. Hmar Christian Leaders’ Forum (HCLF) hai bakah hnam sunga mi pawimaw le dawnrilmi hai ngaituona hi inza pek, hnam hmakhuo ngaituo a, ngaiven chu makmaw ni ngei a tih.

# A á¹­ul ang anga hmalak ka nuomna leia hi chungchang hi ka hung buoipui a nih, ti mi lo hrie pek dingin tiemtuhai ka ngen. A á¹­ul ani chun Hmar Inpui Council le Assembly ngaituo dinga putlut khawm ka'n huom a nih.

(Hi indawnna pawimaw tak tak siemtu hi Joint Secretary le Information & Media I/C, Hmar Inpui (Hmar Supreme House), General Headquarters nilai niin Printed, Electronic & Social Media tum tum haia khawm contributor ani a, tulai khawvela IT chungchang le mipui ngaidan tum tum um hai hrie ve tak le ngaithla nuom mi tak el, Virthli Online News Portal members 71K+ hai tiem ding regular taka petu laia mi khawm a nih.)

YMA hung iná¹­an dan, indin nasan le a chanchin tlawm a zawng

No comments

June 15, 2018

- LRS Puruolte

Vawisun June 15 hi YMA Day niin a kum 83 tlingna a lo ni der tah. A hung iná¹­an dan, indin nasan le a chanchin tlawm a zawng GK dingin hei suklang ei tih.


Young Lushai Association (YLA), tuta huopzau lema Young Mizo Association (YMA) tia ei hung ko tah hung iná¹­an dan tak chu hieng ang hi a nih: YMA le Kristienna inkungkai inthukzie chu indin an rawt zan June 3, 1935-a inhmukhawm hai a inthawk ringawt khawm hin a'nlang chieng vieu awm ie. Hi zan hin Zosap 3, Mizo Pastor 1, Upa 2, Kohran hotu dang 4, Pi Zaii Bangla-ah inhmu khawmin pawl indin an rel tah a nih. YMA hming hmasa YLA phuoktu khawm Zosap Rev. David Edward (Zorema pa) a ni a. A tira YLA um san, an hmathlir chu fir tak a nih ti an Dan zam a hin a'nlang chieng hle- Tlangval haiin an hun awlhai a á¹­ha tienga an hmang a, an nun danhai a'ndik tieng le a hrisel zawnga an nei theina dinga infuina a nih. Umdan iengkimah Kristien nundan zuiin Kristien Association angin a um ding a nih. Isu nungchang ang inentir a tum tak a nih. Hi Association hin insawiselna hai, hriltlangna hai le lemchang hai ngaituong a ta, Hockey, Football, Badminton, etc hai nei ning a tih. Insung luma infiemna le lekha tiem dinghai khawm nei ning a tih... YLA Thupui tak- Kristien nundan ngaisangtu tuelkhawm hi pawl a hin á¹­hang thei an tih... Zu dawn pumin tukhawma YLA hmunah amani, inkhawmna ah a á¹­hang ding a ni nawh... Mi  nungchang mawilo le á¹­awng tlahawl chu member an ni thei nawh... Hieng danhai hi hi pawl á¹­hatna le felna humhalh theina dinga siem a nih ti ei hmu thei a, á¹­huoitu hmasahai khawm Kohran mi, rawngbawlnaa inpekna inthuk tak tak nei, ram le hnam hmangaitu indik tak an ni pei a nih! YLA/YMA indintuhai hin hi pawl le Kristienna hi an hmet kawp hne hle. Fe hrang thei ah an ngai naw niin a'nlang. Hienglai hun a hin Kristien khawm an la ni vawng naw leiin ringnawtuhai hipna le Isu Krista la pawm chielo hai khawmin an nunphung neka á¹­ha (Christian Social and Ethical Values) an inchûk ve theina dinga an ngaituo a ni hmel a, a nina tak a chun Chanchiná¹­ha hrilna hmangruo a dingin hmang an tum niin a'nlang.

Kum 1954-a Kristian Ṭhalai Pawl/Kristien Ṭhalai Pawl (KTP) indin a ni hma khan Kohran le Kristien inti haiin YMA a hmu le ngaidan chu tuta KṬP ei hmu ang hi ni elin a'nlang. Chun, Kohran hnuoia Ṭhalai Pawl ringum taka ni dingin a dittawk el niin a'nlang bawk. Amiruokchu, khawtlang le hnam thil hriet thiemna tienga hmasawnna a hung um peia kohran mal huongsung hi a lo chin á¹­an tah ning a ta. Ṭhuoitu ha’n YMA fedan le nidan an lo induong sa chu a hung hun tawk ta naw á¹­an tah a. Kohran le YMA inkarah khi nia hang hril theilo a hung um tah a nih. YLA indin tir a inthawkin YLA Chanchin bik ziekna Thubel ti Kristien Tlangau ah belsa zie a lo ni hlak a, 1954 a inthawk chun Kristian Tlangau a chun Thubel chu insuo nawk a ni ta ngai nawh. Hi chunchang thu hi Dr. Sangkima chun hiengang hin a hril, “... Kohran le YMA inkara chun ‘Khi’ a hung um a, chu ‘Khi’ chu a zau tiel tiel a, a tawp a chun Kohran le YMA chu an in lak hrang ta nghe nghe a nih. A'nlang danin hieng hun lai a inthawk chau hin a nih YMA hin ‘Social Organisation’ anga hma lak a, Mizo popo hai inlengna dinga ke a pen á¹­an chau na chuh! Kohran le YMA inkara inkhik nasan hi thil dang tam tak bakah kum 1946 a ‘Political Party’ indin-a a hung um kha niin a'nlang. Chun, kohran thununna a inthawka intal suok hrim hrim nuomna khawm a um niin a'nlang bawk”. A'ndintu kohran (Presbyterian/Synod) leh thilthaw le hmalakna haia tuta hma angin fe kawp ta naw sienkhawm, Kristienna le YMA chu in rem tak le indit tuo takin a fe kawp pei a nih ti chu YMA hmalakna popo thlirin chieng takin a'nlang.

Mi tam tak hriet angin YMA hi tlawmngai pawl niin thil á¹­ha tam tak a thaw a, inpak le suong khawm a um em em. Mizoram a ngat lem chu pawl lien le pawimaw tak a nih.

YMA/CYMA hril laia hrilsa lo theilo pakhat chu tuta HPC(D) le Mizoram sawrkar inbiekremna le Sinlung Hills Council (SHC) piengna ding hin hma nasatakin a lo lak a, a suk hlawtlingtu laia pakhat le pawimaw tak a nih.

Chung Khuonu’n malsawmin, YMA á¹­huoi pei sienla, mihai tadinga malsawmna hung ni zawm peiin, sietni le á¹­hatni a mi tam tak bel tlak, an suong lungpui niin hung vul zing raw seh!

PAWNGSUOL CHUNGCHANG

No comments

June 05, 2018

~ LRS Puruolte

Tulai khawvel ah pawngsuol/nunrawngna pawngsuol (rape/sex violence) leia khawtlang le sungkuo buoina a tam sawt nuom em em a. Sawrkar khawma zuk thaw dan rak a hriet naw chu ni ngei a tih. Hi thil hi a tlung inzawm deu zut zing a. Khawvel hin pawngsuol a hmelhrietna hi a sawt ta hle. Pawngsuol dit naw a lamhraw le lungawinawna hmun hran hran ah inlangtir ni hlak de sienla khawm, hi kawng a suolna hin kiem tieng a pan tak tak thei chuong der nawh a, a pung tiel tiel tho lem niin an lang.

Hi chungchang a hin inselna (debate)  nasa tak tak nei a lo ni hiel rawp ta hlak a. Amiruokchu, an thil hmusuok chieng em em el chu, “suktlawm thei a ni nawh”, ti hih a ni tawp el a nih! Rawtna an siem suok chu, “pawngsuoltu chu a tilmu at thlak (pei hawn) ding tih a nih. Pawngsuoltu a intum ringawt khawm nisienla, hi rawtna ang hin a chungah dan kengkaw nisien”, ti a nih. Chu chun umzie a nei tak tak thei chuong a ringum nawh, ti an hmusuok lawk nghal ang reng lawi bawk si!


Hienglai zing hin pawngsuol chungchanga ei lungril a thil um hi ei siem that phawt a ngai a nih, ti hi ngaidan um chu a nih. Nuhmei tam tak hai  chun pawngsuol hi tharum thawna sul a nih, sex ti lo a chun (rape is a crime of violence, not sex) ti ngaidan an nei a. Sienkhawm, hi hih ngaidan fumfe nei lo niin hril a ni tho tho. Pawngsuolna hi sex hmang chakna leia hung um a ni a, hieng tiengpang ngaituo lo tading chun pawngsuol hi a tlung ngai zen zen nawh ni a hril a nih.

Mi thenkhat chun rannung le ramsa hai lai pawngsuol a um ve nawh an ti hlak a, a san chu sex chungchang ah sielethahrietna an nei naw lei niin an ngai. Chuonglaizing chun, mihriem chun sielethahrietna ei nei leiin pawngsuolna hi theida a um a, ei dit naw a, ei khawtlang a hin ei pawmnaw hulhuol el a nih tak.

A iengpo khawm lo nisien, tulai hin India ram hmun tum tum le eini lai ngei khawm pawngsuol tuok nuhmei an tam sawt nuom tah hle el! Nuhmei chau ni lovin pasal naupang chenin hmun thenkhat a lem chu hiengang tuok suol hi an lo tuok ta hlak bawk! Mitin ei fimkhur nawk zuol a, hi chungchang a hin Dan (Law/Indian Penal Code) iengang am a um a, ti ei hriet a pawimaw ta hle. Kumtlinglo le Thalai hai lai a hluor zuol bik a. Chuleiin, Mitin le nu-le-pa hai ei fimkhur nawk zuol a ngai ta hle.

Pawngsuol chu India ram dan-in ieng ti’n am a mi hril a? Hremna dan a um am?: Section 376 of Indian Penal Code (IPC) a ei hmu thei chu, mi tukhawm nuhmei pawngsuol (rape) chu damsung lungin intang an naw khawma kum 10 (sawm) chen intang bakah pawisa in chawi (fine) tir thei a nih. Section 375 of IPC a ei hmu angin a hnuoia kawng 6 (ruk) laia pakhat tak chauh khawm nisien, hmanga pasalin nuhmei a pawl/a pawl tum a ni phawt chun PAWNGSUOL (RAPE) a ngai a nih:

1. A nuom naw sasa a a pawllui a ni chun

2. A remtina khawm nilova a pawllui chun

3. A remtina khawm lo ni ta ang sien, kha a remtina tak kha thi/na tuor inlauna lei/a ngainat miin natuor an lau leia lo ni chun

4. A remtina khawm nisien, pasalin a pasal an nawh ti a hriet a, nuhmei chun pasal chu a pasal ngei ni a a hriet lei a remti a ni chun

5. A remtina khawm nisien pasal-in inruithei thil/sielethahrietna sukkhawhlo thei thil a pek leia nikhawhrelo le inrui a a um laia a remti pek a ni chun

6. A remtina khawm nisien ama chu Kum 16 neka naupang a ni chun. (Manipur a chun Kum 14). Amiruokchu, nuhmei kha a nuhmei a nih a, kum 15 chungtieng a ni bakah a nuhmeiin a remti le nuomna lei a ni chun ‘pawngsuol’ (Rape) a tiem an nawh. (Manipur a chun Kum 13).

Chun, mani nuhmeihai khawm nisien an nuomnaw sasa a pawllui a ni phawt phawt chun “pawngsuol” (Rape) a ni tho. Chun, pawngsuol hei ti hin a hun sung sawt le sawt naw an ang vawng a, a lut le lut naw thu an nawh a, lut chie naw sienkhawm pasal zamaw khan nuhmei zamaw a tawk met phawt chun Pawngsuol/Rape a nih.

Chun, Pawngsuol/Rape tlinglo a inlang le mi tamtak ngai a pawngsuol a ngailo, tumna (Attemp to rape) a ni ta hrim hrim chun Pawngsuol/Rape hremna dan a chunga ei ziek chanve a hrem ding a nih. Chun, Tumna/Attempt tlinglo khawm nuhmei nina suk hmingsie/suk muolphona (Outrage to modesty of women) a ni phawt phawt chun Section 354 of IPC dungzui a Kum 2 chen Lungin a intang le sum inchawi (fine) tir thei a nih a, a zat ding ruok chu Judge thutlukna ah an nghat thung. Hi hin nuhmei mawinaw taka biek, sai, khekkhum nuomna le a dang dang hai a huom sa vawng. Mawlna leiin mi tamtakin nuhmeihai chungah hiengang thil hi ei ching rawp hlak. Bansan nghal hmak chi a nih.

Inruina lei suonlam hi Dan in a pawm am?: Mithenkhat chun nuhmei an suollui/pawi an tawkin “Ka’nrui lei a nih” ti hi suonlam a ni rawp hlak a. Zu/damdawi amanih an hei inrui hin iengkim thaw thieng/thiemchang theina ding remchanga hmang thei ding ah an ngai hlak. Chuchu, a lo ni der nawh. Section 85 of IPC a ei hmu thei chu, inrui lai (at the time of doing it, is by reason of intoxication) a thilthaw a ni vei chun a thilthaw kha thu tling ah ngai a ni naw hrim a, sielethahrietna inhmang rawt khawp (incapable of knowing the nature of the act, or that he is doing what is either wrong or contrary to law) an ni chun. Amiruokchu, suk inruitu (Zu. Damdawi, a dang dang) kha ama nuom thu le hrietna nilo a in dawn/fak tir a ni ding a nih. (The thing which intoxicated him was administered to him without his knowledge or against his will) ti a nih. Hiengang hi Dan a lo nisi leiin, “Inrui lei” ti hi suonlam a hmang hih thil harsa le thil theilo tluk a nih. Section 85 of IPC in a mi hril nawk chu, “Inrui” hi Politics, Thlarau, Motor inrui a huom nawh. A suk inruitu kha Zu, Damdawi (Drugs), a dang dang a ni ding a nih.

Entirna’n- Mr. Mawla hi a tulna leiin Doctor-in damdawi an lo inchaw (Prescribe) ang takin a fak a/a lo hriet suol pal hlau leiin Doctor ti naw angin a lo fak pal a/ a nuom thu nilovin midangin inruithei thil an lo in fak tir/dawn lui tir a/a hriet lovin a fak/dawn ding ah an lo pawl a. Mr. Mawla chun sielethahrietna in hmang khawpin lo mumal lovin an rui el tah a. Chulaitak chun a hmangai em em el a nau neisun/midang theidana a nei derlo a lo sukhlum/pawi a lo tawk el a. Hi thil a hin chu Mr. Mawla hi Dan-in a ngaidam thei chau a nih. Amiruokchu, Mr. Mawla khan ama nuomthu/inruithei a nih ti a hriet zing sain a lo fak/dawn a ni chun iengang ngirhmuna um khawm nisien a thilthaw suol kha Dan-in a ngaidam thei nawh. (Hi hih hriet zing ding a nih).

In Pawngsuolna remchang lakah him thei dan ding ieng am a um a?:

1. Pasal hmel hrietlo lakah fimkhur ding. A fala umpui lek lem chu thaw derlo ding a nih. Ei hmelhriet an ni leiin an ringumin an lungril a thienghlim ding a ngai el ding an naw bawk.

2. Thuomhnaw inlang sexy taluo hak ngailo hi a him. Thuomhnaw hak tam tak hi chu pasal lungril thuoisuol a, ngaituona la peng thei an nih rawp hlak. Umna hmun I zir a in thuom dan hriet a pawimaw tak zet.

3.  Inzin suokna dingah nuhmeihai tadi’n kekawr tluon inlang pawnlang le lerlo bun rawp a tha. Taksa pienzie inlang/suklang rak khawp a inthuom le inchei ngai ding an nawh.

4. Ram/hmun thenkhat haiah chun nuhmei sinthaw a suok an tam a, mani invengna (self defence) a di’n hmangruo iengamani an kawl tlangpui hlak. Hi hi ei entawn a lo ni naw khawmin a thei hram chun lungril nei ran a um a tha.

5.  Eini tlangmi hai hi zan programme nei uor tak el ei nih a. Chuleiin, nuhmei hai tadi’n mani chauh a suok lo a him tak. Fimkhur taka fena ding izir a kawppui/fepui nei a tha.

6.  Nu-le-pa’n ei naupa/naunu hai zanah khawm, sunah khawm an phak chin hriet a pawimaw. An umna chin ei hriet naw a nih chun an chungah ieng am a tlung ti chenin ei hriet nawh ti na a nih.

7.  Film thalo lakah inthlierfihlim a tha ei ti ruolruolin film hai hi inzirtirna dinga ei hmang thei chun a pawimaw ve hle tho bawk.

8.  Inruithei, Mobile phone, Computer le Internet (Social Networking…) hmang suolna leia ra suok khawm a tam tah hle. Chuleiin, Nu-le-pa’n mani nauhai Biekin an in khawm/Sunday skul an kai lei el a ngai suk tha rak ding an chuong nawh. An thil tlai/them kha check pek rawp hlak ding a nih. Sungkuo kim a Mobile phone nei khawm hi a tul kher am? Ieng am a ra suok thei ding (?) ti ngaituo a hun ta hle.

9. Tisa chakna suksuok thei music, thu-le-hla ngaithlak rawn, lekhabu pawrche tiem rawn le milim pawrche en rawnna lakah mitin insukfihlim thei dan umsun chu hieng hai hi ngaisaklo le ditlo le tawklo hi a ni tak el awm. A him thlak tak bawk.

10. Mihriem ser le ser a inpawlna lo khawm sex chi tum tum a um! Thlalak/milim pawche en, Infawp, Inkuo, inthem, intuoi, inzut, tawngkam, phone text message, internet/social networking, facebook… Sex hi chi hran hran laiah hiengang khawm hi mithiem suisuoktu hai chun an tiem sa vawng a nih. Fimkhurna ding a tam ngei el… Tisa chakna suksuok thei an lo ni vawng si nghal a.

11.  Vairam a um nuhmei sinthawna a inthawka zan sawt hnung a in tieng inlawi hlak hai khawm motor chuonglai zingin an khat tawk a phakna chin chin, inzing ut a driver le motor a chuong dang hai hriet ding ngei a phone a mi hril a tha. Hi hin hiengang tuoksuol theina lakah nasatakin a san him thei. Mi biek tehlem khawm insir a, phakna le tlungna hmun hril hin vairama in pawngsuolna nuhmei zan sawt tak tak hnung a, in inlawi hlak le taxi hire fawm a in lawn rawp tading chun a him thlak vieu a nih ti hriet tlat ding a nih.

Nuhmei lakah nunrawngna pawngsuol chungchang a hriet ding pawimaw zuol: A report hnung le Doctor-in medical examination a nei hnungah, police-in tul a ti chun a thuomhnaw hak lai chu thlakin an man tir ding a nih.

Pawngsuol thubuoi a chun a tuortu nuhmei kikawrte, pawngsuol a ni laia a bun kha thil pawimaw tak a nih. A pawimaw leiin police ha’n an man a, court ah an thawn hlak.  A tuortu kekawrte a inthawka thil hmusuok thei le hriet thei tlangpuihai chu hienghai hi an nih:

1.  Nuhmei-in a nuomnaw sa, nasa taka an tal, a tha hratnain a tlin naw leia, thawluina hmanga kekawrte chu keithlak le hlip pek a ni hlak leiin a tler hlak. A tler chun a nuhmeinu nuomna le phalna thang lova hlip a nih, ti an entir.

2. Kekawrte ah chun pasal baw a kai el thei a.A lo kai a ni chun, a pawngsuoltuin a pawngsuol laiin amani a pawl laiin amani a suk kai a ni thei a tih ti an entir bawk. Hi chungchang thuah, police ringawtin kekawrte a thil kai kha pasal baw ani le ni naw an hril thei nawh. Chu kekawrte chu an man hnung ah pasal baw a ni le ni naw enfel dingin doctor kuomah an thawn hlak. Chuchu dan ang taka inhekna dinga pawimaw a nih.

3.  Kekawrte-ah chun thisen a kai a nih chun, a tuortu nuhmei chun a zamaw sungah amani, a puotieng amani hliem a tuor a nih ti an entir thei. Thenkhata chun thlatin thi nei leia kai khawm a ni thei bawk.

A chunga ei hrilhai khi an hmang nawna dingin police kuoma report pek le doctor a exam hmain kekawrte chu sawp lo ding a nih. Pawngsuol tuok hun laia thuomhnaw hai hrim hrim sawp, denghawn, rawhmang le sukhmang ding an nawh. Case siem tum si chun a mihriem khawm doctor en hma chu insil-insawp lo ding a nih. Pang a thil kawp hai hrim hrim kha sukchiengtu a ni hlak si a.

Pawngsuol thubuoi a chun a tuortu zamaw le thil danghai doctor-in medical examination an nei hlak hi thil pawimaw em em a nih. Chuleiin, doctor tukhawm medical examination pawngsuol thubuoia neituhai reng rengin, a awlsam zawngin thil an thaw mei mei ding a ni naw a, fimkhur le uluk takin a tul dan azirin Laboratory, X-Ray le tul dang dang hmangin an thaw hlak ding a nih.

Pawngsuol tuortu zamaw doctor-in a a enfiel a inthawka thil pawimaw hmusuok a tum tlangpuihai chu:-

1.  A tuortu zamaw hamda (hymen) a tler tah am, a tler a ni chun a tler chu a thar am  a nih, hun sawt tak tah a inthawka tler tah ti hrietfie a tum hlak. Nuhmei kha pasal in a lo pawl ta hlak a ni phawt chun , a zamaw hamda ei hril hi pasal ser nuhmei zamaw ah a lut ngei tah a nih ti hrietna dinga thil thangkai tak a nih.

2.   A tuortu zamaw sunga pasal baw a um le um naw hriet tum a ni hlak. Hi thil a hin doctor-in nuhmei zamaw sunga tuihnang umhai kha a siekdawk a, laboratory-ah pasal baw a um le um naw enfel dingin a thawn hlak.

Hienghai bakah khawm hin a tul dan azir ang peiin enfelna sin a thaw hlak. Pawngsuol chungchang a ei bengvar nawk zuol theina dinga a tlawm a zawng ei hung tarlang a nih a. Hril ding tam tak a um. Hun phawt sien.

Police le Court a tlunglo a sungkuo inbiekrem le hmingsiet le muolpho inlau le tina leia sunghai hril ngamlo khawm mi tamtak an um ngei ring a um. A ieng po khawm lo ni tah sien, mawlna le dan hriet nawna leia hi thil hi rem el thei lo ni khawmin an lang. Khawvel I phur suok, ti hi mi thenkhat chun in thiem chawpnain an hmang rawp hlak. Hurna lakah insum theina tlaksamna lei, Mihriem dan le Pathien dan ei hriet tawk naw lei chu la ni ngei a tih. Dan ei hriet a thuneituhai kuoma ei intlun a hma ei lak zat zat pei phawt a ni chun iemani chen a chu hung thangkai ngei a tih. Hiengang tuoksuol tuok hai khawm hi mipuiin ei lunginsiet a, an hmingsietna ding le an dam lai ni a rinum an ti ding ngaituoin ei enkawl thiem an ngai hle. Chu ruol ruol chun an hming sietna ding lakah hril le thaw ding awm chin tawk mipui khawma ei hriet a ngai hle. Insukhmingsietna/Defamation Case in file khum let nawk thei dan khawm a um nawk thei pei a nih, ti hi hriet a tha hle bawk. Ei Hnam dan hai khawm hi suk khir met chu a ngaiin, a hun ta hlein an lang. Sawrkarpa khawma Customary Law hi a pawm si a.

Chun, Kohran hai khawma Pathien-in Sex hmang dan ding a a ti dan tak Subject a siem a, Kristien Thalai, Tleirawl le Naupanghai laia pawisa hmuna ding amani ngaituo a Seminar le Workshop el nilova Christian Sex Education a hranpa taka Lession ei nei pui a, ei Inchuktir hi a hun ta hle naw maw? Concordia Sex Education Series. Concordia Publishing House, Saint Louis, London kut suok le USA a an siem, I Wonder, I Wonder, by Marguerite Kurth Frey, for kindergarten through grade 3; Wonderfully Made, by Ruth Stevenson Hummel, for grade 4 through 6; Life Can Be Sexual, by Elmer N. Witt, for high school; Christian Conversation About Sex, by Erwin J. Kolb, for parents; and Christian View of Sex Education, by Martin Wessler, for pastors, teachers, youth workers, and parish planners.Take The High Road,  by A.J. Bueltmann & W.J. Fields hai ang dam hi ngaituo dan um ve thei sien. A ho naw a, a mak bawk nawh. Kohran haiin Library siem a  Lekhabu tha ei member Thalai le Naupanghai tiem ding ei ngaituo ve ta dam hi a hun ta hle naw maw? Ei ngaisang em em sapram a hai chun an thaw hlak. Rawngbawlna pawimaw tak a nih ti an hriet hle. Pathien-in mihriemhai a mi siem dan tak le Sex chungchang a khawm nisien a member hai Pathien thil tum hrilhriet hi Kohran mawphurna a nih.

“… mi felnawhai chun Pathien ram hluo naw ni hai ti in hriet naw am a nih? Hlemin um naw ro; indithmanghai amanih, milim betuhai amanih, uirehai amanih, mihurhai amanih, mawngkawhurhai amanih, inruhmanghai amanih, mi duamhai amanih, zu inruihmanghai amanih, inhalhmanghai amanih, hlepruhmanghaiin amanih Pathien ram hluo naw ni hai.”

-I Korinth 6:9-10 (BSI Version)

NANG, KRISMAS IENGTI'N AM I HMANG TUM LEH? UNAU

No comments

December 23, 2017

-LRS Puruolte (Dt. 23/12/2017)

A hmasa'n Krismas ditsakna Chibai!

Pathien zarin ei la dam a, hun a liem peia kum 2017 a "Krismas" December 25 chu ei lo tlung nawk ta der el ding chu a ni tah! Mi țhenkhat tadingin inring hman hma'n ti dingin Krismas chu ei lo tlung nawk el ding chu a ni tah. Chuong laia chun țhenkhat tadinga lungngaina/khawsawtna/hlimna hun ni ve thung bawk a tih.


A ieng po khawm chu lo ni tah sien a mi Sandamtu le ei Lalpa Isu Krista, a pieng champha (Birthday) ei lawm ding pa hung piengna Nu Mary'n @Mari'n (ChanchinÈ›ha Luka ziek bung 1, chang 46 le 47 a ei hmu angin...) “Ka nunin Lalpa a chawimawi a, Ka thlarau khawm a mi Sandamtu Pathien chungah a lawm ta êmêm a." a ti angin Nun a Lalpa chawimawitu ni ve inla, chun a mi Sadamtu Pathien chungah ei thlarau lawm êm êm phawt ve sienla, Krismas hmang hlawtling ning ei ta, ama Mary anga ama naute Isu Krista piengna tlak khawm ei ni thei ding a nih.

Hmun tin, ramtin Social Media ni leh hmangsain ei zuk dak kuol vel a, Krismas ding leh inzawm a inbuotsaina khawm a nasa tah a, Dec. 24 "Krismas" inringni khawm Pathienni nisien khawm dawr hawng dinga rawtna le ngenna le thusuok a um der tah. Rawngbawlna chi tum tum Kohran chau nilo, khawtlanga pawl tum tum Football Club, Inchûknain, Motor driver le a dang dang mimal nileh an thaw hmu ding a um deu zing tah bawk.

Carol le lengkhawm ri khawm hriet ding a tam hle. Kum dang po nekin tukum hin Krismas dinga inbuotsaina a nasain a'nlang. A mawi tieng thil hai khawm kum dang po neka uorin khawlaidung, biekin le mimal in le compound hai khawm hmu dingin a um a nih. A mawi thei hle el. Khawvel a ding chun phur a sukum a, a mawi hle a nih. Chu baka fak le dawn, incheina thuomhnaw mawi ei ti zawnga inbel le Krismas ruoi țhe dan ding thu khawm an ri mup mup zing tah a, Krismas thing ding lak hnatlang khawm hriet ding a um zing a, ei lo inpuocha țha tawl dap dap hle el. Ei thaw dan hai ruokchu A pieng champha (birthday) ei lawm ding tak pa/lawm pa lawm zawng a ni am? ti ruokchu ngaituo a țha hle awm ie.

Hun dang/kum danga hai khan chu Krismas le Kum Thar lai bawr vel hi mi tam tak chet sietna, motor accident tam hun, inrai tam hun dam a lo ni hlak! Arsa zeu le inruina hun țha dam a hmang pawl khawm abikin țhalaihai lai an inkat deu nuk hlak a nih! Inzeu puor hun dam ti a ni hlak! Kristien thaw dinga mawilo laka insum a va țulin, a va pawimaw de âw... Rawpuok raw, raw mawi raw le Silai lem leh Krismas inser/mihai suklau le chawk buoi khawp a, puok dum dum a lawm ti dam ni pal a tih inlau a um... A Kristien naw thlak taluo el a nih.

Krismas hmang dan le hmang hlawtling hle a inngai dan chi hran hran a um thei. Chuong hai chu ieng am a ni a?... Krismas hmang dan indik hriet a țulin, a va pawimaw de âw...

Nang, Krismas iengti'n am i hmang tum leh? Unau

Dan le inzawma hriet dinga pawimaw, inthangpui theina dan um hai

No comments

December 16, 2016

-Lrs Puruolte

The 2nd Manipur State Level Sikpui Ruoi 2016, Dec. 13 sun huna Saikot Playground, CCPur a hmang a ni huna khan CCPur Dist. Legal Services Authority (CDLSA), Manipur State Legal Services Authority (MSLSA) le National Legal Services Authority (NLSA) hai thangruola hmalakna le ditsaknain FREE LEGAL AID CLINIC Sikpui Ruoi hmangna hmun inhuonsung kil khat ah hawng a ni a, a bengvar thlak hle a nih. Anni hi The 2nd Manipur State Level Sikpui Ruoi 2016 sponsored-tu laia pakhat an ni ve.

Ei lo hlawkpui seng ka beisei leiin kha huna mi, midangin ei hriet ve dinga ka dit leiin ka la hung tarlang nawn nawk a nih. Legal Services khawmin inhrilhriet kha an ngai pawimaw tak a ni bawk a.

Hi thil hi mitin ta dinga khawvela chu kei chun chanchintha pakhat niin ka hriet. District & Sessions Court Complex, CCPur a innghat Dist. Legal Services Authority, CCPur chun mipui hmakhuo ngaituonain inhrilhrietna lekha (leaflet) an sema chun hieng ang hin an ziek a nih.

MANUMLO LE TLING DAN IN A PHAL THANGPUINA:
A THILTUM TAK:
Tling le man um lo dan in a i phal thangpuina mi harsa zuol bik hai kuoma pek; A rammi sum le pai a harsa zuolbik hai le tawmkailo hai kuoma rorelna indik intlun, le Lok Adalat (Mipui Rorelna) a ram mipui popo hai kuoma inang char a neipui. “LEGAL SERVICES (DAN I PHAL THANGPUINA)” in a huom hai chu thubuoi hlabuoi nei hai kuoma thangpuina pek, annawleh sawrkar rorelna hmun a thangpuina pek, le dan-le-dun thu ah thurawn pek.

HIENG THANGPUINA PEK DAN:
⦁ Sawrkar sum a Ukil ruoi pek/ngaituo pek;
⦁ A phuhai kuoma Court Fee tum pek;
⦁ Lekha ziek man tum pek;
⦁ Hrietpuitu ko man tum pek;
⦁ Inhek hun a thiltlung pal sengso tum pek.

A THLAWNA THANGPUINA HMU THEITU HAI:
⦁ Schedule Caste/Tribe hai; annawleh
⦁ Mihriem thila sumdawngna leia sietna tuortu/ ‘kutdaw’ Constitution a Article 23 in a hrillang; annawleh
⦁ Nuhmei annawleh Naupang; annawleh
⦁ Thluok tiengpang damnawna neimi/ taksa changvel thei lo hai/piengsuolhai; annawleh
⦁ Mipui pungkhawm huna sietna hungtlung thut tuortuhai, hnam buoina huna sietna tuoktu hai, hnam hmusitna leia sietna tuoktu hai, toilet lei, khuo-in-thal lei, lirinhning lei le thilsiemna tienga in sukpalna tuoktu hai; annawleh
⦁ Thilsiemna tienga sinthawtuhai; annawleh
⦁ Mi intanghai le hum thei chengna hmuna um hai, naupang/kum tlinglo chengna ina um hai, lungrilbuoi enkawlna hmuna um hai; annawleh
⦁ Mi tuelkhawm kum khat sunga Rs.1,00,000/- (Lakh khat) hlaw chuong lo hai.

A THIL THAW DING HAI:
⦁ Lok Adalats (Mipui Rorelna) huoihawt a inhek zing hai le la’nhek tum hai rem;
⦁ District Legal Services Authority thlawpna le hmathuoinain local clubs le NGO’s hai leh mipuihai kuoma dan-le-dun thil hai hrilhriet;
⦁ Hmun tin le ram kilkhawr a hai Legal Aid Clinic phun a mipuihai kuoma dan-le-dun thil hai hrilhriet.

THANGPUINA HNI DAN:
⦁ Mi tuelkhawm a hnuoia hai kuom ah an thubuoi tuokhai hrilin le an sirsan ding lekha pawimaw kilde in, Affidavit leh thangpuina hni thei a nih. Chuong hai chu:-
(i). Member Secretary, Manipur State Legal Services Authority; annawleh
(ii). Secretary, High Court of Manipur Legal Services Authority; annawleh
(iiii). Secretary, District Legal Services Authority, Churachandpur


Electric prepaid le mi tam tak mizie

No comments

October 28, 2016

~ LRS Puruolte

Khawvel in hma a sawn ang peiin eini lai khawm hmasawnna chun kawng hran hran hai ah a mi hung phak ta pei a. Electric prepaid ei ti hlak ngei khawmin a mi hung phak ve mek a. A hmang tah khawm tam tak ei um tah. Hi Electric prepaid le mi tam tak mizie hi ei enmil chun mizie ieng ang chie am ei lo nei hlak a? ti a hung inlang fie tah hle. Mi țha am, mi țha lo ei nih? ti chu a la hung inlang chieng pei ding a nih.

Electric prepaid a hung ni char chun electric inren dan ei hung thiem chauh a. Electric prepaid a ni hma khan chu inren dinga inhrilhrietna "SAVE POWER/SAVE ENERGY"... um ve rawp sienla khawm uksak a hlaw tak tak ngai nawh. Tu meu hin chu inhrilhriet fawm ngai khawm ei um naw a ni deu tak tah! Zan hun ah khawlai khawm hi Electric a hung var regular tah lai zingin an thim tlat! Asan chu ei electric fee sengso ding tam taluo ei hung inlau seng a, khawlai dung lem chu street light umnawna hmuna chun an thim khup el hlak!


Hi taka inthawka inlang chu sawrkar le company/society hai hi mani hlawkna ding a ni phawt chun an thau dittawka sawk ei ngam zie le ram ta dinga thil țha le țhahnemngaina mumal tak ei lo nei tawl naw zie a hung suklang ta pei a nih.

Ei Rights ei hriet a, ei duty/duties ei hriet ta ngai nawh! Chuongang peiin ei ringtu nun/Kristienna nun khawm a titak naw a, sawrkar a mani aiaw dinga palai MDC/MLA/MP thlang/election hun haia khawm eini a indikna a percentage a tlawm rep rep hle bawk reng a nih! Hihi tak lem hi chu Vanram ei kai theina dinga Entrance Test ni ta ang sienla lem chu ngaituo um tawl hle ei tih...

A sawrkar le ama hnuoia department hai tak hlak chu ni dang khan electric fee bat hau! (Tukhawm hin iem an ang ding?). Crore/Lakh tel bat kha an lo ni hlak kha a nih a. Ram hmasawn dan ding chu a lo um mawl naw ding reng a nih. Kum khat lai khan Manipur sawrkarin Manipur quota NHPC (Loktak) a mi Mizoram kuomah a zawr ruk/zawr a. Megawatt zat chu hril naw phawt ei tih. Mak nasa tak a nih! Khan Crore/Lakh tel bat a ni chun sawrkar le company chun a va'n hmang nasa awm ngei.

Thawsuok tak tak nei lo, chawmhlawm ram a um ei nih ti inhrie le inzakna chang hrie der lovin ei la hang chapo/intipui rak a, inzak chu um deu a nih. Ram siem țhat zai rel chu a hun tah ie, ti tah nekin tukhawm hin electric inru an la um zing tho! Fee/sum seng lo a ei hmang thei thil hai hrim hrim hlak chu him rawng le țha rawng rawnga enkawl/hmang a nih ti ding le hril ding a vang! Entirna'n- Vantlang hmangruo, Hospital, Hall, Ekin le Zunin hai țhangin. A dang tam tak khawm hril ding um a tih. Hienghai hi a zuolkai, ei enkawl zolo, ei mizie țha naw le ei mawlna suklangsartu, mi hai mi advertise ngailo a, mani le mani ei in advertise zing zingna an nih!

Ei khawtlang hai hi hma a sawn zuol theina dingin sawrkar a i sie (tax) chawi ding khawm kha ngaisak la, i thaw ding tak i thaw a nih, ti inhrie el rawh. Ei fee sung ding ei sung hin sawrkar hmasawnna ei siem a nih! Sawrkar a hausa chun nang le kei ei hausa ve pei ding a nih. Sawrkar hma a sawn naw chun nang le kei hma sawn naw manih!

"Pu Narendra Modi, Pi Mary Kom le Kei"

No comments

October 22, 2016

Ka Birthday mi lawmpuituhai kuoma ka lawmthu hrilna'n: "Pu Narendra Modi, Pi Mary Kom le Kei"

- LRS Puruolte

Vawisun Changer (October) 22 hi hi khawvel var ka hung hmuna Ni ti inla khawm a'ndik tho lai zingin, Zan ti lem ding chu ni awm tak a nih. Ka pieng zan kha 22/10 Ningani Zan a ni a, Zan dar 10:30 PM vel a nih. A hmun chu Salvarion Army Road aka SA Road, CCPur a Pu RK Compound ei ti hlak hai In kan hluo lai a nih. A mi dawmtu chu Nurse Pi Sailienkim (Retd.) a ni a, Pathien zarin Hospital khawm nilovin In a pieng ngat ka nih. Ka nu le pa hming le ka pieng kum chu a lo hrie nuom chu in lo um el thei chu tieng chu la hril da'l lang.

Vawisun/Vawizan ka Birthday/Birthnight lungril taka mi lawmpuituhai ka lawm tak zet cheu a. Kohran, khawtlang, hnam a hai le nina pawimaw tak tak, țhuoitu inzaum tak tak dam in ni a, a țhen foreign a inthawka ditsakna insangtak mi hung inhlan vang vang dam in la ni nawk a. India ram kil tin a inthawkin in mi ditsakna ka lo dawng bawk a. Lawmum ka ti tak zet. Pathienin ruolțha le hmelhriet țha tak tak a mi pek lei cheuvin ei Pathien kuomah lawmthu ka hril. Chun, hienganga ei inlawmpuina thu hril theina hmangruo um theina Pu Mark Facebook neitu-pa le Internet Network tieng Company tum tum hai chung ah ka lawm hle bawk.


Ka Birthday mi lawmpuituhai kuomah ka lawmthu hrilna'n: "Pu Narendra Modi, Mary Kom le Kei" ti hung ziek a'nlang tlat leiin minute tlawmte sungin ka la hung ziek a nih. Ka thupui hmang hi mak ti khawm um ngei in tih. Nisienla khawm lo tiem phawt inla.

Pu Narendra Modi hi tu am a ni a? ei ti chun India PM ni lai a nih. Pi Mary Kom khawm tu am a ni a ei ti chun khawvel hrietlar Boxer le MP nilai, a film khawm hrilfie hran ngai ta lo khawpa mi inlar Priyanka Chopra in a'nchang ngat kha a nih. Kei ruok chu anni hai anga nina hril ding, uongpui tham ka nei ve nawh, ti ka'n hriet. Chuonglai zing chun, ka lo tung em em ka Birthday/Birthnight lawm dan ding chu tum naw angtakin kan her a. Hmar Artist Association (HAA) Gen. HQ Annual Conf. -cum- Talent Show (Manipur) lo theilo a țhang ta lem dingin ka'n siem a, hi huna ka țhang chu ka'n sir naw hle a nih!

Talent chi hran hran ami siemtu ei Pathien-in a mi pek hai chu hi huna hin mi chi hran hran HAA members haiin an pholanga, thafan a umin a țhang hai kha inhawi kan ti tlang hle a nih. A hung țhang ve naw hai kha chu damlai chan inni tak zet. Kei ngei khawm kha hun a khan hun a um chun tiin ka talent chi khat bek a rukin ka lo in ready a, hun a um naw bawk leiin ka show ta naw a nih.

Hi huna Chief Guest Pu Z. Solomon  Jt. Director, Tribal Research Institute, Manipur in Tribal Research Institute (TRI) hmalakna chi tum tum hai a hril a, chu laia Kut themthiem (Artisan) hai suk hmasawnna dinga an È›hangpui thei thu, sawrkar khawmin anni hai sukhmasawnna dingin programme chi tum tum a buotsai thu hai a hril le Guest of Honour Pi Mary Lalrengpui Promoter, HAA Gen. Hq in a thuhrilnaa a hrillang Albert Einstein È›awngbau- Tuipui a nga inhlieu thiem tak tak hai hi thingkung kaia inel a thiemna hi inkhi ding nisienla chu iengkhawm anni ngai naw ding thu a hril le mihriemin thiemna chi hran hran ei nei thu a hung hril kha ka lo "Amen" khawp el a. Chun, Functional President Pu Y. Shashi Kumar Singh Project Officer, DRDA, CCP & Promoter, HAA Gen. Hq. in hi huna hin hung ve sienla khawm programme tawp chen a um thei ta naw bakah È›huhrilna hun a hmang ve ta naw a. Nisienla khawm ka la hriet zing, HSA Platinum Jubilee Celebration Committee haiin 2014 laia a In a kan va pan huna a mi lo hril kha ei hriet dingin ka nuom, "Hmar hai hi khawlai lai khawm CCPur Dist. sunga function a hai hin ei fe a, hlasak thei in lo tam khawp el..." a ti kha ka hrietdawk vawng vawng a. HAA member, Hmar hlaskthiem hai ka suong hle a nih. Hi programme hmangna report i tiem a ni chun, HAA a khawm talented tak tak an lo tam zie le Virthli.in (website) a i lut chun thlalak a inthawk hmu thei ngei i tih.

Chuleiin, mihriemhai hi ngaisangum bik ti ding khawm hi ei lo um naw a. Pathien-in umzie nei le thilpek (talent) chi hran hran neiin a mi lo siem senga, ngaisangum bik khawm hi ei lo um thei naw a nih! Inzatuo seng ding le inhmusit ngailo ding hai ei nih. A pawimaw tak chu mihai talent kha an damna dingin inchangtir tuo seng thei inla chu khawvela hin ei damtlang seng el awm. Chuchu umzie tak chu fak hmu seng thei ei tih...

Hi famkim nawna khawvel a hin mihriem ei ni leiin tling nawna le sawiselna ding khawm chu um hlak ngei ei tih. Nisienla khawm ei țhatna le ei talent ei inhmu pek pha pha chu inzatawnin, inchawimawi tuo thei ei ta. Ei Pathien le mihai lawm hlawng ei ta, ei khawvel hmang hi inhawi hle bawk a tih.

Pathien-in talent a mi pek hai hi a mi siemtu ei Pathien le ei mihriem chanpuihai tadinga umzie umin um sienla, damsung tawite a hin hlu ngawiin ei talent hai hmang ei tiu.

Ka lawm ie. Pathien -in malsawm raw se che/cheu.

Mani țawng ei hratna | Part 1: Naupang Sunday School ah Hmar țawng inchûk țan a lo pawimaw ie!

No comments

September 29, 2016

-LRS Puruolte

Technology khawvel thlirsain, tulai țhangthar tamlem le Naupang Sunday School a kai mek hai lai hin mani țawng tiem le ziek mumal theilo ei pung pei a. Kohran level a khawm nasataka țhanglak a ngai tah a nih. High School/Higher Secondary/College/University level a chauh Hmar țawng (MIL) Subject a ei inchûk a ni chun țawng thu a ei harsatna hi a'nkieng ngai naw dingin a'nlang!

Thlahmur (July) 19, 2014 a HSA Yearlong Platinum Jubilee Celebration le inzawma Trinity College & Seminary, Sielmat, CCPur hmuna Literary Meet huna Pu Joseph Lalrothang (khanglai huna HSA Adviser le tuta President, Hmar Inpui GHQ hung ni tah-in) a thuhrilna huna a hung hrildawk, ka lo "Amen" em em el le ka lo lungril ve hlak, hrildawkna ding hun ka la nei ve lo kha ka ngaituo thar nawk a. Kha huna khan Event Co-ordinator ka lo ni bawk lei le ka lo la inchik zing, ka theinghil thei lo, Hmar țawng hi Naupang Sunday School a inchûk țan a pawimaw zie uor taka a hril le Pu Zothanmawia (Khanglai huna President, HYA GHQ le tuta VP, HYA GHQ hung ni tah-in) a hril, Kei khawm hi Hmar țawng a hma'n ka hmang thiem nawh, HYA ah ka hung inhmang hnungin ka'nchûk a, ka hung thiem a nih... a ti hai dam kha ka ngaituo kir a, Lawmum tina ruk rieu ka nei a nih! Mani țawng ei hratna ti a ni ang hrimin țawng pawimaw zie chu kawng tum tum haia a țhatna ngaituoin inhrilhriet rawn taluo ti um thei kher naw nih. Hi ka thu ziek i tiem mek lai khawm hin țawng a pawimaw zie, țawng hmang, ziek le tiem thiem a pawimaw zie le ei mamaw zie chu i lungril ah a hung inlangdawk uor uor ve ngei ka ring...


Chuonglaizing chun January 2015 a EFCI Saikot Presbytery Naupang Sunday School Department (Northern & Southern) Annual Conference neina ah Naupang Hotuhaiin hmathlir hlatak neiin naupang hung ințhanglienpei dinghaiin mani țawng indik taka an ziek le hmang thei dan ding ngaituoin hma an lak thu le tuhin EFCI Naupang Sunday School a chun Pathienni inkhawm hun ah HMAR ṬAWNG TIEM INCHÛKNA ti lekhabu Upa R. Tawna Khawbung, Associate Professor, Dept. of Anthropology, CCPur College le Jt. Secy., HLS, Manipur in a ziek, Hmar Literature Society HQ, CCPur Secretary (Pu L. Ruoivel Pangamte) le Chairman (Pu S.N. Ngurte) haiin FOREWORD Aug. 05, 2015 a an lo ziek pek chu tukum 2016 hin an lo inchûk ta zing ka ngaituo suok phut a. Kohran danghai khawmin entawn chi tak niin ka hriet...

Hi lekhabu hi EFCI Saikawt Presbytery hrietpuiin Presbytery Sunday School Board (PSSB) fethlenga buotsai a ni a, hmangtuhai popovin hlawkna ditum tak dawng seng dingin Rev. Jessai L. Neitham, Presbytery Superintendent le Chairman, PSSB, EFCI Saikawt Presbytery chun ditsakna inhlanin Ṭawng le Hnam neia mi siemtu Lalpa'n ropuina chang zawm pei raw se, tiin THUHMA a ziek a nih. Ka'nlawina kohran a ni leiin zuk inpak rak khawm chu kawngkhat ah inthlahrung um deu sienla khawm ka lawm em leiin ka hung sam lang a nih.

Hmar țawng a dam naw chun Hmar hnam dam bik naw nih. Chuleiin ei țawng a damna ding chun hmang, ziek le tiem indik thlap a ngai. A tam thei ang tak sap țawng bello a mani țawnga thu ziek le hril khawm hi uor thei inla a țha zuol hle ring a um. A thei hram chun mani țawnga a tlukpui la umlo chauh hai hi sap țawng (English) hi belsa/hmang chauh thei inla ti dam ka ngaituo hlak. Mani țawng/ei nu țawng (Mother tongue) ei thiem si naw chun ienganga changkang le lekhathiem inti, Graduate/Master/Doctorate degree nei, hausa le thilthawthei, mihai chunga khawsa khawm lo ni tereng inla kawngkhat bak le mi anglo chikhat ei nina a ni zing ding a nih!

Kei ngei khawm hi ka la thiem naw hle ti ka'n hriet deu deu... Class - IX & X (Pawl 9 & 10) ka niin Hmar (MIL) ka lak a, Hmar țawng A, AW, B... ka'nchûk chauh! Anachu, chu hma chun A,B,C,... hmangin Hmar țawng chu tiem le ziek ka lo thei ve nuol tho bawk si! Ka hung ziek rawn deu deu a, a'ntak zie ka hmusuok rawn deu deu...! Naupang Sunday School a khan lo inchûk țan ve lang chu ka va thiem awm ta de âw... dam ka ti hlak! Mani țawng thiemna dingin Hmar (MIL) lak chauh hi a lo hun tawk nawh! Khawvel a la um ei nisi chun Thlarau ram le Politic ram a khawm mani țawng ei hratna: Naupang Sunday School ah Hmar țawng inchûk țan a lo pawimaw ie!

Thlaram (Sept.) 27, 2016 | Tuițhaphai

Jiribam MLA in Candidate tum Tv. (Upa) Lawmsang hi tu'm a ni a?

No comments

September 23, 2016

-LRS Puruolte

2017 Manipur MLA Election hung um dinga Jiribam A/C a MLA in Candidate tum a hril Tlangval Lallomsang Duhlian aka Upa Lawmsang (Alex D. Lomsang) in Facebook, hi tu'm/mi iengang mi am a ni a? ti indawnna chu hun liem tah a a hringnun le hmatienga a nundanin la hung hril zawm pei a tih. Ama hi Social Media a hai a lo inlang rawp ta hlak. Mihai tadinga sinthaw nuom mi tak a nih, ti chu in hrilhriet rak a ngai ta hmel nawh. Jiribam A/C a tribal hai hmakhuo i ngai an' chun hi a Profile a tlawm a zawng ei hung tarlang hi midang hai lo hrilhriet rawh.


An Candidate ding thu hi tuta hma khan hril rik lo ni ta sienla khawm Sept. 19, 2016 khan HNU Block – 6 in Jiribam Tribal Community Hall a meeting an neina hun ah palai fekhawm hai hma ah thutlukna a siem tah a nih.

PROFILE

LALLOMSANG DUHLIAN 34 years
CONTACT DEATILS:
Mob. +91 9612625564
Email: lomsangaduhlian@gmail.com

PERSONAL DETAILS:
Father: (L). N.K.Paoa Duhlian
Mother: P. Kholzo Duhlian nee Khawbung
Date of Birth: 2nd January 1982
Height: 198 cm
Weight: 78 Kg.
Marital Status: Unmarried
Blood Group: A Rh: +ve.
Siblings: One Brother and Seven Sisters.
Permanent address: Jamkhampunji Dholakhal,
BPO - Jakuradhor, PS- Borobekra
PO - Jiribarn, 795116
Imphal East, Manipur

Education:
Bachelor of Arts
JIRI COLLEGE Jiribam 795116, Manipur.2007
DIET, 2010
DELED 2015

Languages known:
1. Hmar
2. Mizo
3. Gangte
4. Thadou
5. Paite
6. Vaiphei
7. Meiteilon
8. Bengali
9. Hindi
10. English

Work Experience:
Teacher and Headmaster in charge
DHOLAKHAL LP SCHOOL, Dholakhal Jamkhampunji
Jiribam, Manipur,
Date of appointment 2003

Accreditation:
Government LP Teacher
Education Department, Govt. of Manipur

Interests and Activities:
Interested in Social reformation, fight against corruption.

Computer Skills:
CDAC trainee

Social activities and designations:
1. Village Authority Secretary and Chairman (from 2000 to 2005)
2. Local Secy. Presbyterian Church of lndia (from 2003 to 2012)
3. Ordained Church Elder, PCI (from 2007 - till now)
4. Adviser Village Authority and any organization in village (2010)
5. Founder & General Secretary Barak Brothers' Union (2010)
6. Host & Anchor, Barak Dance Superstar 2015
7. Adviser, All Jiribam Minority Peoples Welfare Organization (2015)
8. Adviser, JAC for the protection of Tribal's & Minority Rights Jiribam (2015)
9. Adviser, Hmarphairuom, a local newsletter (2016)
10. Club President, Dolakhal Youth Club, Dolakhal (from 2005 to 2016)
11. Adviser, Hmar Students' Association, Jiri-Vangai Joint HQ (2016)
12. Social activities (from 2010 to 2016)

Hmar Pasalthrahai hrietzingna'n: "Kan ram rieng hlei ar-ang an vai nekin Fam tang keima Hmar Pasalthra..."

No comments

May 21, 2016

-LRS Puruolte

25th Lelte Award semnaa Lelte Chibil Award 2016 (Hmar) dawngtu Tv. Joseph M. Pakhuongte fb- Joseph Thanzam PakhuongHranngul in May 16: Hmar Martyrs' Day ni a Tuithraphai (CCPur) laia Hmar khawpui pakhat, Indian National Army (INA) indintu Netaji Subhas Chandra Bose meu khawma a lo sir, Saikot khuo ah Hmar-hai Shakespear, Rabindranath Tagore, Anu Malik, Javed Aktar, AR Rahman, David, Solomon, etc am ka ti ding? Ngaisangum Pu James Songrolal Songate in 1983 laia a hla lo phuok, "Hnam Pasalthra" ti hla a sak khan mipui sangtelhai lungril a tawk hle a. A hla thu kha vawikhat ngaia bo el dingin kan pam leiin ka la hung type suok a, ei Hmar Pasalthrahai hrietzingna dingin ka la hung inhlan a nih.
 
Podium a a hlasak laia a sir a ngirhuoltu Hmar Pasalthra (HYA) hai kha an thaw thra em em. An motto- "Thilthra thaw, Nundan mawi, Tlawmngaina" a ni bawk a. A trul a ni phawt chun hnam tadingin iengkim an in huom ngei ding an'a. Hmatienga hai hnam tadingin muongpui an um hle.


Ama Joseph Pakhuongte hi tuhin Secretary, Hmar Artistes' Association (HAA) a ni a. Ka ngaisang em em a, ka ruolpa khawm a ni a, a mimal Music Video Album hmasatak "Krista Hmangaina" dam a siem laiin nasatakin kan inthlawpa, a video siem pektu ni ve theiin ka kuthnung khawm a lo um ve tah a nih. Inhrie naran el kan ni naw a, ama siemtu Pathien-in talent a pek a rawl le a pumduong hi a sie naw leiin a luck zie chu a hriechiengtu tamtak laia mi ka lo ni ve a nih. Ei nu ram India khawpui New Delhi ah hun iemanichen a uma, chuonglai khawm chun a hlasak thiem zie kei ka hril nekin a hril nuom nuomin Comment-na ah hung sap el hai sien. Hmar lai chau ni lo taksa le rawl tienga hai a luck em em. Ama hi hun tamlem ah Gospel Singer a ni bik deu. CCPur DC Sap Pu Lunminthang Haokip IAS khawmin a rawl hi a lo star a, hlasak dingin a fiel rawp hlak. Midang dang fielna chu ei hril seng nawh.

Award dang dang khawm la dawng pei dingin ka ditsakna insang tak ka'nhlan.

Hnam Pasalthra
-James Songrolal Songate (1983)

Doralpui simthli ang a hung hrang a,
Zaihla rema lawmlai chawlin;
Kan sumtuol hlim zai kan vawrna,
Hnam chem chawina'n an chang zo ta.

CHORUS:
Ka chun ka zuo lungphang naw ro,
In hraichawi kei hnam pasalthra;
Thruom ang dovin kallai relin,
Ei ram tadingin do ka tih.

Zaleng tin nau ang a kan trap laiin,
Rlumte thlira kan lo thlir lai;
Hnena tumkau chawnban vawrin,
Nghaknu lengtin nau ang kan lawm.

Kan ram rieng hlei ar-ang an vai nekin,
Fam tang keima Hmar Pasalthra;
Ka hun thra le lawmlai ni hai,
Umtui ang ringumin kan hlan.

Mihrat danglam tak Khuplal Jr ~ Khuplal Lalzahmang (17)

No comments

May 18, 2016

Mihrat danglam tak Khuplal Jr (17):
Mihriem Patling le Bufai 50 Kgs Bag el an nawh; Belpui khawm a seput zo!...
( Tiemtuhai kuoma ngenna: PLEASE DON'T TRY THIS AT HOME)

- LRS Puruolte

Ei pi-le-pu hai hun laia hril huoi huoi tuchena a hming relo, Hmar laia mihrat hmingthang le Kristien hmasa pawl (L) Pu Khuplal a tupa, a tusawng thumna, Mihrat Khuplal Jr (17) hin Mihriem Patling le Bufai 50 Kgs Bag el an nawh; Belpui khawm a seput zo!... (Sienkhawm, anu'n a nau mitlum a duot ngawi ngawi a ni ve leiin a enhla a a phal naw leiin a thaw ta nawh). A hrat zie chu hi taka thlalak a hin a'nlang. May 16, 2016 a Saikot Playground, CCPur hmuna Hmar Martyrs' Day inserna le 13th Hmar Martyrs' Trophy (Football) Final inkhel ni khan mipui sangtel hmaah Bufai 50 Kgs a ha (teeth) a seput le Bufai 50 Kgs Bag bawk kep pumin feet 12x2 dinglai zet a lawnpui a ni kha! A turu hle!! A sie tieng ngaituo ruok chun a ru-le-chang hai enhla a um rak el hlak a nih.

March thla tawp - April thla bul, 2016 laia HYA GHQ le HI GHQ Thuoituhai Hmarram kan inzin lai khan Parbung a an in ah kan tlung a. A tleirawl lai (Kum 13/14) laia a ruopui put chu an inhnuoi ah an lo la sie tha zinga, a kum le enkhi chun a turu hle. Hi hi ruopum (ruopui lientak el feet 9 vel pei a ni ka ring khit khawm a nih). Chuchu a hringa rama inthawka an in chen a hung put a nih. Patling inti pa le inti hrat fufu khawmin a put zo tam naw ni hai... hihi Upa Laldawnlien Varte tuta President, HYA GHQ khawmin a mit ngeiin a hmu ve a nih. A hrat dan hi chu a mak kan ti hle. Kum 13 vel a ni lai khan Bufai Bag 50 Kgs tuta ei hril ang hi a ha in a seput zo daih tah a. A nu'n a enhla a, a hal leiin a tawpsan a, Kum thum hnung ah kum 2015 khan a hung bei tan nawk chauh niin ama hin a mi hril. Chun, ama ruolhai, a sunghai le a venghaiin an mi hril pei dan lem chun a turu hle. A Fb ah lut la hmu thei i tih. Midang dangin Fb a an post khawm ei hmu zeu zeu ta hlak ka ring.


Ama hi ka hriet phut dan chu All India Parbung Convention 2015 khan Parbung Helipad Tlang lai mipui hmaah a show ka hmu a, ka ngaisangin ka hmu nuom em em a. Mi tamtakin an hmu le hriet naw dingin kan pam a. CCPur ka tlungin Hmar tawnga nitin chanchinbu umsun le damsawttak tah, "Hmasawnna Thar" (An Independent Daily Newspaper) ah ka pek a, insuoin a hung um a, chun Virthli (Online News Portal) ah ka post bawk a. Khanglai huna khawm khan Like-tu le Fans tamtak a neia, vawisunni lem hin chu a hau zuol ta hle. Mitamtakin SAI Academy a lut ding, Sipai ding, India's Got Talent a ding, Olympic a Boxing a thang ding le a dang danga ditsaktu khawm a hau hle a nih. Ama, Khuplal Jr Promoter anga ko le ngaiin ka hung um ve ta peia, ama le midang khawmin an mi hung rawn ta pei bawk. Phu naw le inphalamum ka ti ruk hle hlak. Ama ngaisangtuhai le ditsaktuhai ka lawmpui a, ama le a sunghai leh kan lawm tak zet a nih.

Mihai ngaisang le mipui hmunuom a tlinga ko kat le inthaw tir a hung ni ta pei a nih. May 16, 2015 a Hmar Martyrs' Day inser le 12th Hmar Martyrs' Trophy Football Final Saikot Playground, CCPur hmuna nei a ni huna khawm khan Bufai Bag 50 Kgs a rik a ha (teeth) in a seput a, feet 12 lai a lawn pui a nih. Downtown Grafix, Sielmat, CCPur (Pu Johnson Hrangchal) in KHUPLAL ti inziekna ama kutsuok ngei T-Shirt a present nghe nghe, ama bawk hin tukum (2016) khawm Hmar Martyrs' Day T-Shirt a present nawk a nih. 2015 khan India rama International Trade Fair a khawm inlang zak zak phak hlak le Award dawng phak Parte siem thiem, Marigold, Rengkai, CCPur khawmin an ngainat leiin an kutsuok dry flower mawi tak el an chawimawina le an ngai hlut zie inentirna'n an present ngat a. Ama ngaisangtuhaiin sum damin thilpek an inhlan tawl a nih.

Khuplal Lalzahmang hi Khuplal Jr a hming tluonsuok chu a nih. Khuplal Jr (17) ti hi a hming ama in a dit dan tulai hnaia a show hma deu a kha a mi hril dan a nih. A hming hi a pu, a piengna pa hai hming chawia a pi in a lo phuok pek a ni a. A um dan chu 1.(L) Khuplal 2.(L) Hmangropui, (L) Pu Khuplal anaupa, 3. Mr. Lalthangluoi Khuplal Jr apa pa le a tawp natakah ama pa (L) Khupzahmang hai hming chawia a phuok a nih. August 9, 1998 khan Parbung khuo CCPur Dist. (Manipur) ah a pieng a, Unau pathum an ni a - 1.Hossanmawi 2.Ramngaium 3.Khuplal Lalzahmang an nih. Ama hi a naupang tak a nih.


A Nu hming chu Mrs.Lalzaidam ani a ama hi nu el tak el; kohran, hnam le khawtlang a hai mi langsar em em el a nih. HWA Hmarram a thuoitu, President ni lai a nih. A piengna Pa hming chu (L) Khupzahmang a ni a, April 27, 2003 khan hi khawvel hi a lo suoksan tah a nih.

Permanent Address chu Parbung (Satthiek Veng) a ni a, tuhin Rengkai, CCPur (Manipur) ah a unu hlasakthiem deu el, Music Video Album changkang tak el siem lai mek Hossanmawi leh in hluoin ama'n lekha inchukin an khawsa mek a nih.

A hobby i hriet nuom ka ring. Music/hla ngaithlak, Games- Football inkhel a ni deu tak. A aim in life chu- mi hlawtling tak pakhat la ni ve a tum a, Hmar hnam chawisang tu ni ngei a tum a nih. Chuongang tak chun hung ni dingin ei ditsakna ei inhlan.

Inchukna tienga chun Vision Academy, Rengkai a Class 12 thaw lai mek a nih. A weight iengzat am a ni? ti i hriet nuom ka ring 62 - 65 inkar a ni hlak. A bu fak zat, a tooth paste hmang hlak, ngaizawng a nei ta'm? A hringnun hmang dan le a dang dang khawm hrie chak i tih. Sienkhawm la hrilsa kher da'l ka tih.

A Fb hming- Khuplal Hmar Songate

Hriet dinga sapsa zau- Parbung a Inkhawmpui Oct. 20 -23, 1921 khan mi 21 in Kristien ah hming an pek a, chuhai laia chun a Pu Mihrat (L) Pu Khuplal khawm a thangsa ve a nih.

May 16 - Hmar Martyrs’ Day le inzawma hrietzing tlak hai

No comments

May 13, 2016

~ LRS Puruolte

Khawvel hnam ze tinrenghai ta di’n,Hmun le ram Chungkhuonu in a lo ruotpek;Hmar nau lenghai khawmin hmun le ram chu zawng vein,Hmar mihrangha’n an hringna an inhlan.Mihrang fam lo changhai, in ta di’n hun le niA tharin kan hung inhlan cheu;Hmar nau zaleng ruolha’n May ni sawm le paruk (16) hi,Martyrs’ Day ti'n kan inhlan cheu.Ram santu mihrang, buonleia lo zal ta hai,In tlawmngaina kan innghil nawh;Tlang tin muol tinah sam ang lo zal inla khawm,In sakhming hril hi bang thei nawng kan tih.Ram le hnam ta dinga mi tlawmngai hai leHringna chen lo inhlantuhai leiin,Ei hnamin par anga vul ni la nei a ta,In sakhming thangthar lai mawi zuol a tih.

Tukum (2016) May 16 - Hmar Martyrs’ Day hih inser tan a ni a inthawka a tum 26-na (Sawmhni Paruk-na) ding a lo ni ve der tah! Hmun hran hran a cheng Hmar-nauhai chun hi Ni hin umni khamin, hnam nipui a ni ang hrimin, hlu le inza taka suklangin, hlutsak takin programme chi tum tum hai buotsai le huoihawtin hmang an tih.

Hmarnauhaiin an phu hlie hlie, India danpui hnuoiah an i ngen, July 3, 1986 laia inthawka hma an lo lak tan tah le October 5, 1987 a inthawka vawisunni chena Mizoram-a Hmar Autonomous District an ngenna le inzawma pensuok, hnam Pasaltha chungchuong, an hringna hlu tak el in ro lo a, ram le hnam tadinga lo inhlan (Martyr lo chang pha hiel) tah hai hriet zingna, inzana le chawimawina Ni a ni ang hrimin hi Ni hi ursun tak, hlu tak le inza taka hmang le inser ning a ta. Chun, hi Ni hin hnam pasaltha, fam lo chang tah hai hrietzingna, inzana le chawimawina in an ruong zalna hmun ngei le an thlan haia dam fein totawka tawngtaiin, parhai inhlanna nei ning a tih. Manipur a chun Saikot Playground, Tuithaphai (CCPur) hmun a khawm ursun le ropui takin Hmar Inpui GHQ (Hmar Supreme House) hrietpuiin Hmar Martyrs' Trophy Organising Board (HMARTOB) huoihawtna hnuoiah item chi hran hran hai buotsaiin ursun taka inser le hmang ning a tih.

Hrietzing tlak hai:
*December 1989 khan Hmarkhawlien Khuo, Assam ah Hmar Peoples’ Convention (HPC) Inkhawmpui nei a ni tumin kumtin-in May 16 hi “Hmar Martyrs’ Day” ti a inser di’n rawtna le thutlukna siem a nih.

*1990 khan chu HPC sunga chauh hi Ni hi ursun taka inser tan a hung nih a. A kum nawk 1991 a inthawk khawvel huop, Hmar hnam pumpuia inser dingin HPC chun ngenna le thupek an insuo a. Hnam sunga Political tienga Pawl lien tak a ni lei le a hmalakna chu Hmar mipui inhniktlangna a ni bawk leiin, thlawp a hlaw thain, a hlawtling hle.

*HPC Returnee hai chun Nov. 12, 1996 khan Saikot khuo ah Hnam Santu Pawl ti hming chawiin Pawl an indin a. 1997 khan Hmar Martyrs’ Football Trophy hi an hung rawt dawk a, anni hai hmalakna zar le huoihawtna hin Football Tournament kum tin, tum 11 lai zet huoihawt a lo ni tah a, Unau hnam tum tum le Team inlar tak tak hai chu hi tournament a hin suokin, an inkhel hlak a nih. Hi tournament huoihawt hi 2015 a inthawkin Hnam Santu Pawl hin an pekdawk angin Hmar Martyrs’ Trophy Organising Board (HMARTOB) chu 2015 khan indin a hung umin, anni kut ah a hung um ta a, anni inrawina le huoihawtnain Saikot Khelmuol ah Manipur State Level a ding bikin The 12th Hmar Martyrs’ Trophy Football Tournament 2015 ti a a hming inbukin huoihawt zawm pei a hung ni tah a nih. Hmar Inpui 8th Assembly Agenda & Resolution 4 dungzuiin Hmar Inpui GHQ (Hmar Supreme House) hrietpuiin HMARTOB hi tukum (2016) hin indinthar nawk a umin Manipur State Level in The 13th Hmar Martyrs’ Trophy (Football Tournament) 2016 huoihawt zawm nawkin team 32 zet an thanga, chun item chi hran hran huoihawt belsa a ni bawk. A kum telin a ropui deu deu a nih.

An thil tum chu inpumkhatna le inthuruolna thalem a hung um theina ding, hnam tadinga fam lo chang tah hai hrietzingna ding le Thalaihai insukhlimna hmangruo pawimaw tak ni dingin Football, Badminton, Marathon, Lungdeng Inel, Fahrel Inher le Trophy hai hi an hung huoihawt ta pei a nih. A nipui ni tak May 16 ni lem chu item chi hran hran umin puithu taka huoihawt a ni ding a nih.

Hmar Peoples’ Convention (HPC) hung in tan dan le Hmarhai:
Hi pawl hi hnam tadinga tlawmngai fal bik Pu J. Laldinlien, Pu Thanglien sung, Pu L. Sungte le Pu J. Thanzuola hai chun July 19, 1986 khan Pu Mana & Sons hai building Dawrpui, Aizawl-ah an inthung khawm a. Chutaka inthawk chun Mizoram Hmar Conference koin Organising Committee Chairman dingin Pu J. Laldinlien le Secretary dingin Pu Thangliensung, Treasurer dingin Pu J. Thanzuola le Convenor dingin Pu L. Sungte hai ruot an nih. Chuongchun, Mizoram Hmar Conference chu Vaitin ah October 19, 1986 khan rawt a nih a. A thupui chu Hmar Political Future a nih. Hi tum hin pawl indin le hmalak a tul zie an hriet leiin Mizoram Hmar Association indin a ni a, hi zo December 9, 1986 Sakawrdai-ah Convention chu ko nawk a nih a. Hi taka hin Mizoram Hmar Association ti chu Hmar Peoples’ Convention (HPC) tia thlakthleng a nih. HPC President hmasatak chu Pu J. Laldinlien a ni a, Vice President Pu Thangliensung, Gen. Secretary Pu Malsawm Ralsun le Treasurer Pu J.H. Thanzama a nih. Hi zo sawtnawte a (1). Pu J. Laldinlien, Suongpuilawn A/C, (2). Pu Thangliensung, Ratu A/C, (3). Pu Malsawma Ralsun, Bilkhawthlir A/C-ah an ngir a. Vangduoi thlaktakin an hlawsam seng a. Chu hnung chun President chu 1987 khan MAP haiin an man le inzawma a bang leiin Pu J.H. Thanzam rawiin October 5, 1987 khan Mizoram Governor kuomah Hmar Autonomous District hnina Memorundum an peklut a. Sawrkardai ah April 12 – 13, 1988 khan 1st Assembly chu nei a nih a. Hi taka hin President Upa Hmingchunghnung, Vice President Pu Thangliensung, Gen. Secretary Pu T. Thangtluong le Treasurer Upa Thangsung thlang an nih. Pu T. Thangtluong in a sina harsatna a um leiin Pu Malsawm Ralsun hmang a nih. Hiengang hin Politics inlumlet chun hun a hung fe pei a. Mizoram sung le khawvel a Hmarnauhai thlawp a hlaw hle a nih.

An thil ngen sawrkarin a ngaisak naw leiin an lungawinawna suklang dingin March 28, 1989 chun Peaceful Bandh darkar 24 sung Demand Area ah neiin chu taka chun Mizoram Armed Police (MAP) hai chun pawitawklo, Inchûklai, Nunghak le Tlangval hai chu indawina thang der loin Khukri Chem damin an sat a, thingher in an vuok bawk a, thisen a luongin a luong el a nih. Chutaka hliemhai chu Aizawl pan ngam lovin Tuithaphai tieng an pan a, Rengkai Community Hall ah enkawlin sawt tak bawsawmin an um a, vangnei thlak takin a thi ruok chu an um nawh. Chu zo April 18-19, 1989 sung khan Bandh (Peaceful Bandh) darkar 48 an ko/huoihawt nawk a, hi tum hin MAP ha’n Tlangval le Nunghak tam tak chu ramhnuoiah an hnawt lut tah a nih. Hienganga thil a hung ta pei lei hin ramhnuoiah thang khawin kum iemani chen an khawsa hnungin Mizoram Sawrkar Congress (I) Sawrkarna Congress- (I) sawrkarna hnuoiah July 27, 1994 khan MoU an hung ziek thei tah a. Hi Accord Signed hun laia thuoituhai chu President Upa Hmingchunghnung, Vice President Upa Thansung, Gen. Secretary Pu Lienhmingthang Varte, Asst. Secy.- Sapkhum, Info. & Pub. Secy Pu Sangthankhum, Chief Organiser- Lalmalsawm Darngawn le CRC Members: 1. Dawnsavung 2. Darlaithang 3. Khumte Hmar 4. Manthamawi 5. Tlangthankhum 6. Rosiem 7. Lalthanmawi hai an nih.

July ni 27, 1994 a Mizoram Sawrkar le Remna Thuthlung ziek a, nundan phung pangngai hung zawmtu HPC hai chun Sinlung Hills Development Council (SHDC) huom chin ding RAMRI an siem/rin dan chu Mizoram Sawrkar ah ni 20.11.1994 khan an thelut a, SHDC chun mi thenkhat in rawina hnuoiah Hmar hai ngen tak District niloin Sinlung Hills ah sin a thaw mek tah a nih. –( RAMRI an siem/rin dan chu Manmasi YB 2006 – 2007; Phek 166, 167, 168, 169 hmu thei a nih). Amiruokchu, Hmar mipui tamlemin an thil hni tak le dit dan tak a ni phak naw el bakah Mizoram sawrkarin inremna thuthlung an siem chu a zawmnaw le bawsiet a um lei le an thil ngen ang tak a la pek naw le ngaisak nuom naw zing leiin vawisunni hin Hmar ha'n Mizoram a Autonomous District an ngenna chu an la sunzawm zing a, thahnemngaina le hnam hmangaina a nasa deu deu leiin Pawl khawm tam tak a hung pieng pha ta pei a nih.

Mizoram le India Sawrkar hai hin an hmatienga an phu ang ngeia Hmarhai thil ngen hi an ngaisak hi an thaw ding tak a nih ti hi an hriet thar nuom a um hle. Mizoram-in zalenna le India ram laka ngen a nei lai hun a khan Hmarhai chu a thuoitu, hmalatu, a tuortu tak le an hnik hnik le a'n pe zo zo an nih a. Hringna chan khawm tam tak an lo um a nih. Hmarhai hi mihriem le hnam pakhat, Pathien siem an ni ve a, chuleiin inza a, ngaisak an phu hle a nih. An tawng humhal pek, kawng hran hran haia thlir hranglo le an tawng, khawvela tawng mawi le hausa ve pawl a ngai thei hiel hih Mizoram Official Language a hmang khawm a phu hle a nih. Mizo inti nuomlo tam tak thangthar lai an hung um pei ta nasan tak khawm sirde an ni lei a nih! Hmarhai chunga Human Rights dan kal a chetna Mizoram ah a hluor hle el khawm hi mitam tak mak ti le unau kar hung suk hla deu deu tu a nih ti Mizoram sawrkar le Mizo hnam hmangaituhai hin an hriet thar dinga tha chu a nih.

"WHEN YOU GO HOME, TELL THEM OF US AND SAY; FOR YOUR TOMORROW WE GAVE OUR TODAY"

- The Hmar Martyrs'

Hmar Artiste hai hmakhuo ngaituona’n hi thu hi ka’nhlan

No comments

March 19, 2016

~ Chief Admin, Virthli

A mak ka ti ngei ie! Mak i lo ti ve hlak am? Ieng lei am a ni ding? Tribal eini lei am?
Miin Music Video Album sum tam tak sengin a siem a nih ti ei hriet zingsa khawmin “Advertisement” ei zuk thaw charin a’nlang dan ah a HIT hmel deu chun FREE a nei dan ding char mi tam takin eilo zuk ngaituo zui zawm nawk nghal el hlak! Iengti’n am suk changkang thei ka ta? Iengti’n am thrangpui thei ka ta? ti lungril put ruok chu ei tam ngai naw hle el hlak hi chu a pawiin, a vangduoithlak hle el hlak chu a lo nih!

Ka ngaituoa mi music video album iemanizat chu ka kuthnung a lo um ve ta hlak a. Hit kai, Award dawng khawm a lo um ve deu nuol ta bawk. Hieng tienga ka’n hnikna hi la tawpsan nuom naw de lang khawm dit anga ka hun nei tak naw leiin hun iemani chen a inthawk ta khan ka re deu met tah a. Inhnemna tlak a ni le ninaw zie dam a hriechiengtu laia mi ka lo ni ve tah lei le tawnhriet iemanizat ka lo nei ve hman ta leiin hung thurdawk lang ei hlawkpui tak duoiin.

Ei Artiste suongum ve tak tak nisi hai hi mi tam takin ditsak, thrangpui le ngaisangna chang ei hriet tawk nawh! Suk hmasawn dan ding lampui ta nekin anni hai hmasawn thei nawna dinga chang ei tamlem rawp hlak! Hlasak dinga fiel ngat lem hin chu an Music Track man lo thrangpuinaa ngaiin iemani bek chu pek ve a awm ka tih. A bengvar deu chun ei thaw ve tho, sienkhawm a tamlemin thaw nachang ei la hriet der nawh! An Music Video siem ve hai dam hi hlutsak nachang hrie deu inla nuom a um. Trong danga an hang siem le hla an sak zet hlak chun ei na nawk tawl vieu hlak si! Anni ngainatu ei ni si chun mimal khawmin lawmthu hrilna Gift or Tip hi pek zau hlak chi an nih. Hienganga ei thaw hin ei Literature khawm ei suk hmasawnin, ei suk hausa zuol pei thei ding a nih.
Music le Video changkang ei dit seng. Chu ding chun hmangruo man tlawmin a thei si nawh. Music Track siem man, Studio Recording man le Video siem man khawm a to tah. Sum bo a hmangruo changkang nei thei a ni si nawh. Ei in hrietpui intuo, ei in thrangpui intuo chu a ngai a nih.

Hieng a ni lei hin iemani tak chu ei thaw tlang a ngai a nih. Ieng am i thaw ding ti chu lo inngaituo rawh. Hla phuok thiem, hlasak thiem, rimawi rem thiem, lemchang thiem, video siem thiem, thu ziek thiem, thiem thil chi hran hran a thilpek (talent) nei thra hai ei ditsak, ei hlutsak ei chawimawi thiem pha pha ram khawm lang ei ta, ei hnam chu changkang hratin dam vawng vawng el a tih! Ram hi tharum le ralthuom kher a suol dawk a ngai chuong nawh!

Mihriem hai ta dinga Rimawi hlutna hriein WORLD MUSIC DAY chen khawm kum tin 21st June in ram le hnam changkang hai chun an inser hlak. Rimawi hin lungril suk hadam theina le sungtuona tienga natna sukdam theina chen khawm a nei a nih! Pathien le mihriem thlarau thila ei inbiekpawna pawimaw tak khawm a nih. Mihriem inhmangaina suk hlu zuoltu dinga hmangruo pawimaw tak laia khawm hla le rimawi in mark a score insang hle a lo nih!

Rengkhawpui Lalnu le Founder President, HWA hrietzingna Lungphun le In hawng ni

No comments
(Ama kha nuhmeihai ngirhmun dawmsangna dinga hmalatu ropui tak a nih.)

Ka seilienna khuo, Rengkhawpui (Rengkai, CCPur) Lalnu le Founder President, Hmar Women Association (HWA); (Famtah) Pi Kholpi Joute hrietzingna ding Lungphun le a pasal Pu JC Chongkholien (Chief of Rengkai) in Lal Shah Jahan in a hmangai tak hrietzingna dinga 'Taj Mahal' a bawl anga a nuhmei dittak le a hmangaitak hrietzingna dinga In mawi em em el a bawl chu March (Thlaá¹­au) 19, 2016 hin ropui takin Pathien le ama ngainatu mipuihai leh hawngna hunser hmang ning a tih.

(Famtah) Pi Kholpi Joute kha ngaisangum le entawn tlak a nina tam tak a um a, kei le mi dang dang khawmin a chanchin kan lo zieklang ta hlak a. March (Thlaá¹­au) 19 a ama puola hunser ropui tak hmang a ni ding hi Rengkhawpui mipui le Hmar mipui chau nilovin khawvela tlangmi hnam ze tinreng hai khawmin ei lo hlutsak a phu hle'n ka hriet. Asanchu, ama kha nuhmeihai ngirhmun dawmsangna dinga hmalatu ropui tak a nih.

Ka theinghil theilo pakhat chu ama kha tulai á¹­awng takin 'economic' thiem le mi'n chuktirtu a nih. Eini Tlangmi laia chu a neinung pawl tak laia mi ni hai sienla khawm an nun hmang dana chun an simple ang si, sin inhnuoia mi tam takin ei ngai, entirna'n- Bawng vai dam kha a taima ka ti thei hle. Mi á¹­henkhat chun tiksie an ti el thei. Kei chun ka ti thei nawh. Chun, Mitin hausa-pasie, milien-milal an in ah ei lenglut thei vawnga, ruol pawlin ei in pawl thei vawng a nih. Pathien zarin "Kristien Sungkuo, Khawvela vanram hnai tak, insung inhawi an nih" ti inla á¹­awng suol ring a um nawh. Ropui le lawmum ka ti tawp thei naw chu Pathien rama an inpekna le an thil neia Lalpa Pathien an chawimawina hi a nih.

Pi Kholpi Joute (Vungzakhol) hi July 27, 1942 khan Dibrugarh ah a pienga. Ama hi (L) Pu L. Kampu le Pi Lalthansangi (Sangi Khiangte) hai nau 7 hai laia a upa tak niin Unau nuhmei 3 le Unau pasal 3 a nei a. A Graduate hmaa inthawkin JN Model High School, CCPur ah Under Graduate Teacher sin a thaw hmana. Govt. H/S-a Asst. Headmistress chen a kai a nih. Ama hi thiemna tieng Kum 1963 khan Tamphasana H/S (Guwahaty University hnuoia) Matric a zo a. Kum 1971 khan Guwahaty University hnuoia CCPur College a inthawkin a Graduate a, B. Ed. chu 1983 in a zo a nih.
Ama hi nu hmelá¹­ha tak le mi taima tak el a nih. Kohran le khawtlanga hai an hmang nasa em em a. Hmar Women Assn. (HWA), Gen. HQ Founding President niin HWA hi 1988 – 1992 a lo á¹­huoi a nih. A damlai khan HWA Rengkai Unit Adviser ni lai zing a ni bawk. Chun, Kohran Nuhmei Pawl Committee Member ni ve in ama hmingin Missionary khawm a chawm a nih.
A maksan a sunghai Pathien-in a malsawmna hlu leh umpuia á¹­huoi pei dingin ka ditsakna insang tak ka'n hlan.

Postscript:
Hi hun pawimaw tak le sinsie zing tlak le inruol char hin HSA JHQ, CCPur Election 2016-'18 huna Election Commission dinga ruot hai lai ka lo á¹­hangsa ve leiin a hun le hmun ngei ah ka sim thei ve ta naw ding leiin chan ropui ka'n ti kawngkhat hle. Chuonglai zing chun zinga ei ram le hnam á¹­huoitu ding, Hmar Inchuklaihai (HSA) fuk taka á¹­huoi theitu ding thlangna hun pawimaw tak a lo ni ve nawk si leiin kohran le mihai á¹­awngá¹­ai puina le inthuoa hmalatu ding laia zelsaa ka umna chu pumpel thei bikah ka ruot si naw leiin ka buoi ruk hle a nih.
- LRS Puruolte (Chief Admin, Virthli & Social Activist)

Hriselna Huong: I Blood Group le in mil a i fak le dawn ding chi hai

No comments

February 29, 2016

~ LRS Puruolte

Damdawi tienga degree nei hranpa lovin hiengang ka hang ziek hi mak ti khawm ei lo um el thei. Ei taksa hriselna ding le ei nun hadamna dinga thil pawimaw tak hieng tieng chungchang hi a hre lem awm ha’n an ziek chuong si naw leiin thahnemngai thil a ka hung ziek a nih ti a hmasa’n tiemtu taphawtin in mi lo hriet pek ka nuom. “Kan hmu le kan hriet hai hril naw thei kan ni nawh”, ti ang deu khan ka hmu le  hriet hai kei khawm ei taksa hriselna ding le ei nun hadamna dinga thil pawimaw tak a nih ti ka hriet leiin ka hung ziek nawk el hlak a nih. Mani blood group zira fak le dawn nei a, fimkhur hi a lo ngai tak zet. Kei ngei khawmin ka ensin a, mi hran hran an blood group i zirin a’n dikin ka hriet.

Sap thuvar-in “Health is Wealth (Hriselna hi Hausakna a nih) ” a lo ti hlak angin,  hriselna hi a hlu a, hausakna chi khat khawm a ni hrim a nih. Ei damlai ni a hausa nuom naw tukhawm ei um nawh. Ei hrisel nanana chun Arabian thuvar-in, “He who has health has hope, he who has hope has everything (Mi tukhawmin hriselna a nei chun, beiseina a nei a, beiseina nei taphawt chun thil iengkim a nei hlak)” a lo ti hlak ang bawkin mi a lo hrisel nanana chun iengkim an fuk vel vawng el hlak a nih. Chulei pei chun, damdawi man a ei seng ai po kha ei hmang hlawk zuol nawk theina ding tin zawn zing pumin tuta tum chu ei Blood Group le inmil a fak le dawn ding chi in hrilhrietna nei ei tih.

Mihriem tadi’n Thisen hlut zie chu ei hriet seng a. Tienlai a’nthawkin ram hran hran hai chu thisen inang hai chengkhawmna a ni a. Naute insiem dan le a lo pieng dan mak tak el hai, natna tium tak tak hai, indona a thi le sarthi hai chu thisen leh inkungkaina nei vawng an nih! Kristienhai ta ding lem chun ei Lalpa Isu Krista thisen chu ei thlarau sandamna le tuchena Pathien ei biekna a khawm a laimu a la ni pei a nih. Eini Manmasi thla le Zohnathlak hai lem hin chu thisen inzawmpui hai hi ei ngainain, ei ngai pawimaw zuol bik ti thei a nih.

Hieng ang khawpa mihriem damna dinga pawimaw a ni lei hin mithiemhai chun thisen um dan hi inchûkchieng peiin, an sui rawp a. Ieng natna khawm lo nei inla, ‘Thisen Enfelna/Blood Test Result’ chu inenkawl zui peina dinga hriet pawimaw le damdawi inchawna dinga pawimaw tak laia mi pakhat a ni rawp hlak.

Mithiemhai chun mihriem ha’n BLOOD GROUP hran hran ei nei ti an lo hmusuok tah a. Ei blood group le inmil a sa, thlai, thei ei fak a, dawn ding indik tak le tha ei dawn chun ei hriselin, ei damsawt phain, ei rik huntawk (ideal weight) thei a nih. Ei Blood Group le inmil lo zawng ei fak a, ei dawn chun natna chi hran hran ei nei pha hlak a lo nih!

Blood Group hran hran danglamna le an ngei chi le an ngei naw chi/an inaihalpui chi hai chu hienghai hi an nih. (English/Sap tawng a ei hriet nal lem le ei tawnga ei la neilo dam a um nuol a, ei hrietfie dan ding tak ngaituoin ei hung ziek a nih).

GROUP O

Group O hi blood group um hmasatak, mihriem thlatu hai sapel nun neia ramsa ringa an khawsak laia intan a nih a. Taksa inrim taka sawizawi hi an piengphung le inmil a ni a; ramsa protein hi an ngei tak a, thau siemfawm (saturated fat) le bawngnene hi an ngei naw thung a nih.

An ta dinga tha bik hai:

Vawksa le Vatawksa ti lo chu sa dang po po; Tuipui Nga, Butter, Soya Milk/Cheese; Linseed Oil, Olive Oil; Maimu/Pumpkin Seeds, Makhak/Walnuts, Belawi, Buchang/Rice, Oatmeal, Bevar, Purunsen, Hmarcha, Mai, Pangbal, Theite, Theipui, Aieng, Marumarang/Curry Powder, Changal tui/Soda Water, Aithing.

An ta dinga tha naw zuol bik hai:

Vawksa, Bawngnene le Bawngnene a’nthawka thilsiem; Ice-Cream, Pat mu hriek/Cotton Seed Oil, Badam hriek mithenkhatin ei ti hlak Mumpali hriek/Groundnut Oil, Safflower Oil, Mazu phingpui thei/Cashew Nut, Peanuts, Bete, Roman bu/Wheat a’nthawka thilsiem, Vaimin a’nthawka siem/Cornflakes, Zikhlum, Parbawr, Pa, Alu, Vaimim, Avocado, Serthlum, Mawt, Dawnkhaw, Vaifanghma, Zubi/Coconut, Thingpuisen/Tea, Coffee.

GROUP A

Group A hi Group O dawt a hung um a nih a. Lo/huon neih mihriemin a tan hun/hnunga hung pieng a nih. Thlai hi an ta dinga fak tha tak a ni a, Ngasa bak chu sa dang fa lo dinga ngai an nih. Hme siemsa (processed/refine) fa lova thlai thar lam, thienghlim le ‘organic’ fak an mamaw bik bawk. Lung natna (Heart disease), Cancer le Zunthlum nei inhma thei an ni leiin hiengang natna lakah venghim thei le hratna pe theitu ding chi an fak a pawimaw hle a nih. Siemtu Pathien-in fak el thei chi, thil a lo siem hai an hmang thangkai thiem a tul hle a nih.

An ta dinga tha bik hai:

Ngasa, Bekan, Bawngnenekhal/Cheese, Bawngnene/Milk, Linseed oil, Olive oil, Belawi, Buchang/Rice, Cake, Bekan herphit/Soya flour bread, Buchang herphit/Rice flour, Beetroot leaves, Broccoli, Purun, Thingpuisen/Tea, Coffee, Red Wine.

An ta dinga tha naw zuol bik hai:

Arsa le Turkey sa ti lo chu sa hrim hrim fak lo a tha; Ai, Bawngnene, Butter, Bawngnenekhal/Cheese, Pat mu hriek/Cotton seed oil, Groundnut oil, Mazu phingpui thei/Cashewnut le nut chi dang; Bete, Zikhlum, Pa, Hmarcha, Alu, Mantathur/Tomato, Mawt, Theihai, Serthlum, Thingfanghma, Dawnkhaw, Vaifanghma, Zubi/Coconut.

GROUP B

Group B hi mihriem khawsak hung changkang pei le inmila hung um a nih a, Group B thisen nei hai chu piengphung ah an hrat bik deu a. Natna tium- Cancer, Lungnatna hai hi an kai intak bik a, an nei khawmin thi pui el chu an nei nawh a hriet a nih. Natna tenau an kai inhma thung a nih. An fak ding tha le indik an fak chun an hriselin an damsawt bik bawk. Sa le thlai tha an chang kawp a; chuleiin ‘B’ hi ‘balance’ (inbuktawk) tina’n hmang hlak a nih.

An ta dinga tha bik hai:

Buchang/Rice, Oatmeal, Kelsa, Beramsa, Mazupuisa, Tuipui Ngasa, Bawngnene, Bawngnene a’nthawka siem thil butter/Bawngnenekhal/cheese, Olive oil, Bete, Beetroots, Zikhlum, Parbawr, Pa, Antam, Thlaihna hring, Carrots, Peppers, Kawlkai/Sweet Potatoes, Bahra/Yams, Mawt, Thingfanghma, Theite, Grapes, Rengthei/Pineapple, Green/Herbal Tea.

An ta dinga tha naw zuol bik hai:

Arsa, Vawksa, Varak/Vatawksa, Varung/Valasa, Vamimsa, Ai, Kaikung, Chengkawl, Utawk, Ice-cream, Rapeseed oil, Pat mu hriek/Cotton seed oil, Badam hriek/Mumpali hriek/Groundnut oil, Sipui hriek/Sesame oil, Nisapar hriek/Sunflower oil, Safflower oil, Mazu phingpui thei/Cashew nuts, Peanuts, Nisapar/Sipui mu/Sunflower/Sesame seeds, Belawi, Vaimin a’nthawk a siem/Cornflakes, Pangbal, Atta, Mai, Mantathur/Tomato, Avocado, Zubi/Coconut, Star fruit/Theiherawt.

GROUP AB

Group AB hung pieng suokna hi kum sang khat khawm a la tling naw a hriet a nih a, a nei khawm mihriem laia za-ah 3-5 vel chau an nia hril a nih. A ni dan khawm a khirkhan a, hrilfie el khawm a harsa.  Group A le Group B ta dinga thalo chu Group AB ta dingin a tha naw ve deu vawng a. Amiruokchu, inhuot (inaihal) zawng fak thil a chu a tuorsel lem thung. Entirna’n- A le B ta dinga tha lo ve ve Mantathur/Tomato leh AB hi an inaihal naw a nih.

An ta dinga tha bik hai:

Kelsa, Beramsa, Mazupuisa, Turkeysa, Kel nenetui, Olive oil, Peanuts, Makhak/Walnuts, Chestnuts, Bekan, Lentils (Be le dal tieng), Buchang/Rice, Oatmeal, Beetroots, Broccoli, Parbawr, Pa, Fanghma, Purunvar, Grape, Theipui, Theite, Coffee, Green tea.

An ta dinga tha naw zuol bik hai:

Vawksa, Bawngsa, Arsa, Vatawksa, Varaksa, Varungsa/Valasa, Vamimsa, Ai, Butter, Ice-cream, Pat mu hriek/Cotton seed oil, Nisa par hriek/Sunflower oil, Safflower oil, Sipui hriek/Sesame oil, Belawi, Bete, Vaimim a’nthawka siem/Cornflakes, Pangbal, Hmarcha, Avocado, Mawt, Kawlthei, Theihai, Zubi/Coconut, Star fruit/Theiherawt, Achar/Pickles.

Hi chungchanga hrietthiem dinga pawimaw tak chu LECTIN umzie le a sinthaw dan a nih. Lectin hi ‘compound’, ‘protein’ a ni deu tak a, leilung thilsiem (nature)  chi hrang hrang a um hlak deu a nih. Blood Group chi hran hran ah a thawk dan an dang seng.

Entirna’n:

1. Blood Group B ta ding chun arsa thihrawla ‘lectin’ chu tur anga tium a ni a. ‘Cells’-a ‘antiens’ leh an intawmin, an inhlawmkhawm (agglutinate) a, ‘virus’ a siem a, chu chun ‘nervous system’ le ‘immune system’ a sukbuoi ta hlak a nih. Thisena a lut chun ‘heart attack’ khawm an tlun thei. Arsa le vaimima ‘lectin’ chun Blood Group B hai chu ‘allergies’ a pek deu pei a nih. (‘allergies’ ei ti hi inaihal ei ti hlak hai hi a nih.)

2. Tomato hi thlai chi vang tak, PANHEMAGLUTINAM an ti laia mi a ni a. Blood Group A le B ta ding chun phingpui pang (stomach wall) natna an tlunin phingpui ulcer/inlawng a siem thei a nih. Blood Group O le AB chun an pawisa der nawk naw thung.

3. Group O-in sa a fak chun, phingpui ah ‘acid’ nei tam an nina chun, an ‘metabolic rate’ a sukhratin, tha (fuel)-ah an chang tir zung zung a, Group A ruok chun phingpuia ‘acid’ nei tlawm an nina chun, paitawi (digest) a tha a siem ta nekin thau (fat)-ah an chang tir ta hlak a nih.

Group A hin bawngnene le bawngnene a’nthawka thilsiem an paitawi (digest) tha thei naw bawk. Chuchun ‘insulin reaction’ a siem a, chu chun ‘metabolism’ a suk muong a nih. ‘Saturated fat’ an pai tam a, chu chu lungnatna le zunthlum siemtu a ni thei bawk.

Fak dinga tha ei ti baka hin ei faksa dinga tha (food supplements) an la um nuol bawk a. Chuonghai chu Vitamin chi hran hran umna thlai le thei hai, ‘mineral’ le thlaihna/hlo (herbs) an ni tak. Hienga khawm hin Blood Group hran hran in a thatpui a dang nawk pei a nih. Entirna’n, ‘herbal tea’ chu Group O ta di’n thawidam/suk hadamtu a ni lain Group A ta ding chun suk har/suk harlek/suk hrattu a ni thei thung a; Group B ta ding chun thatna hranpa a nei naw a, ‘nervous system’ suk hrattu di’n Ginseng, ‘virus’ vengtu di’n Liqourice an thatpui thung a nih.

Hieng ei thil ziekhai hi Dr. Peter J.D. Adamo lekhabu, “Eat Right For Your Type” a’nthawka laksawng dam a ni a. A pa Dr. James D’ Adamo le ani Christian D’ Adamo hai leh chiphier taka kum sawmnga chuong zet uluk taka an inchûkchieng/sui chet chet hnunga an hrietsuok hai a nih. An thil hriet thatzie le pawimaw zie chu anni chun Pathien thu ang hiela tha le pawimaw ah an ngai a nih.

Blood Group B nei hai lai arsa an khat tawka fa hlak ei tam hle ring a um. Chawp le chil a ei thatnaw phana ei hriet da’l thei. Sienkhawm, insawiselna chi hran hran ei nei hlak chu ei arsa fak lei a ni hlak ti ruok chu theinghillo chi ning a tih. Hriselna dingin fak le dawn a fimkhur, mani thisen le inmil, fak le dawn hi uor ding a lo nih. Insirna a um nawh!

Hriet tlat ding: Damnaw hun, natna le inzawma fak le dawn fimkhur hun lai/insum hun a hai chun hi taka fak le dawn dinga tha, hril a um hai hi a tha kher naw thei. Dietician le Nutritionist rawn ding a nih. Mi hrisel pangngaia dinga ei hril a nih.

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate