Showing posts with label Joseph Joute. Show all posts
Showing posts with label Joseph Joute. Show all posts

Family Planning Le Birth Control

No comments

September 23, 2016

Family Planning Le Birth Control
“Chi tamtak thlain hung pung unla, hnuoi hih hluo sip unla, in thu thuin inumtir ro” (Gen. 1:28)
-Joseph Joute, Freelance Journalist.

Tamtakin Family Planning le Birth Control hi an hriet pawl a. Hi lei hin Family Planning (sûngkuo tha indinna dinga inrêlbâwlna á¹­ha) hih Pathien thu le inkalin an ngai hlak. Family Planning hih Pathien thu leh a’n kal nawh a, Birth Control ruok chuh a’n kal a nih. Gen. 1.28 dangna dinga Setan hmangruo chu khawvêl varna hmanga siem Birth Control hih a nih. Family Planning hmasatak khawm Eden huon a nih. Mihriem a khât chauva um tha a ti naw leiin Evi (nuhmei) a siempêk a, “tamtak” inthla pung dingin a hril. Abraham, Lal Hezekia, Mary le Joseph, zâwlnei Hosea ziek, add, Pathienin sûngkuo a’n vawi zie suklangna vawng a nih. Sul sukping nêkin a hawng lem hlak.

Tu kum September Beiruol Independent Church of India chun Kristien Sûngkuo (Christian Home) thupuia hmangin hriltlângnahai kan nei a. Sept. 3 zâna kan hriltlâng (discuss) chu: “Adam le Evi khan lo bawse tah naw sienla, thina a um naw ding a ni sih a, tuchena mihriem pung dân ngaituoin khawvêlin mihriem a keng ta di’m a nih? Ieng am fain dâwn ta’ng ei ta? Iengtinam khawvêl siem tîra inthawka pieng po po dam zing siin khawvêla hin inleng thei ei ta? Tukhawm hin khawvêl hih ram inchuin ei buoi vêl el tah sih a?” ti a nih a.

Subject á¹­huoitu Pro Pastor Joseph L. Khawbung-in, “Bawse ta naw sien” ti chuh a probable met a. Tulai ringtu nun le practical deuh metin; 1) Family Planning hih ringtuhai thaw ding chi nîng a ti? ti le, 2) Homosexuality (Mawngkuohurna) hi iengtinam ringtu hân ei response ding? ti a hung sap a. Tulai khawvêl thiemna le varna insâng pei, Pathien thu mihriem ngaidân tha le thiem taka hemkawi peina ram le Setanin var taka Kohran lai ram a lâkna hmangruo relevant deuh nia ka hriet leiin a hmasatakah ka hril teu nghe nghe tah rêk a. Kohran dang dang khawmin hre ve inla, ei ramin ei sawr á¹­angkai ngei nuoma leiin ka la hung tuihni tah pei a nih.

Pathien Thupêk Dang Le Ropuina Suknêp Tumna: Khawvêl mihriem po po a mi concerned leiin a pawimaw a. Biekin sûnga ka ngaituo laia ka lungrila hung inlang chu; Pathien Thupêk dang le a ropuina suknêp tumnaa Setan thil thaw a nizie dâm, “Bâwsietna” chuh Pathien hmangaina suklangna dinga um a nizie hai hih a nih. Adam bâwsietna kha lo um tah naw sien chuh, “Leilung insieng hmaa that tah Berâmte” that a nîna ding le Pathien mi hmangaina inthûk zie suklangna ding a um naw ding a nih. “Bâwsietna” le “ngaidamna” hi Pathien mi hmangai zie suklangna a nih leiin.

Hnuoi thina hih um lovin mihriem inthla pung pei ding nih inla khawm, khawvêl chun a mi la keng ding a nih, Hun Ruot tlung hma chuh. Bâkah, “bâwsietna” kha thlarau thina a nih a. Pathienin mihriem dam kum a suktawi hma khawm khan taksa thina chu a lo um hlak niin Bible-in a hint (mawrhmu) tlat. Adam, Enoch, add. an dam sâwta chu an taksa thi hun kum tlângpui a um. Eden original angin inthla pung pei inla khawm, khawvêlin a keng tah naw pha chu khawvêl thar khawm a siem a pei ring a um; planet dang tamtak a siemhai khawm hih asan um ngei a tih, asan bovin Pathienin thil a siem/thaw ngai naw leiin. Universe khawm a la’n darh zau tiel tiel ang hin “tamna” le “lienna” hih Pathien ropuina suklangna a nih leiin a ropuina suklangna dingin a siem sa nuom ngei ring a um! Pathien mizie a nih tlat.

Over Population: Tulai khawvêla over population (mihriem tam taluo) ei tih zing laiin, mihriem um tanna (civilization) kum 5000 vêl sûng hin, khawvêl hmun thuma thea hmun khat khawm ei la hluo sip nawh, tiin suituhai chun an hril a. Adam a inthawkin (thi lovin) inthla pung pei nih inla khawm, khawmuol hmun thuma hmun khat vêl ei la hluo sip chauh ding tina a nih. Vânram lem chuh khawvêl nêkin hmun a la ruok lien nâwk a! “Hmun tamtak a la um” leiin mi tamtak la fiel dingin a mi ti zing a nih. Iengtika’m ei hluo sip ding chuh?! I hming ziek a nih ve ta’m? Vânram Census ah i á¹­hang naw chun, Adhaar Card le Voter I-Card hai khan sâwt daih naw nih! Vânram Identity-Card i nei ta?
A umzie chuh, Noa Tuilêt hun chena a hrem population le Noa Tuilêt zova inthawka tuchena population bel khâwmin, khawmuol hmun thuma thea hmun khat vêl chauh ei la hluosip ding tina a nih. Kawng danga hril chun, thlarau Hremhmun hih nisa ril nêka lum hnuoi ril (Core of the Earth)-a um dingin an ring a. Tuta khawvêl mihriem po po (7 billion vêl) hih um (bum) vawng inla, inthâwl dok ei ta, hmun thuma thea hmun khat khawm ei la sip naw ding niin an hril bawk. Core of the Earth hih artuite-eng anga khawvêl sûngrila um, khawvêl hmun thuma thea hmun khat tiet vêl a nih.
Ka awi vena san chu, Abhu Dhabi (UAE, Middle East) a inthawka Brazil (khawvêl khingtieng) Atlantic Tuipui chungah dârkâr 14 kan vuong khan khawvêl lien zie le mihriem chîn zie ka hmu a lei a nih. Mobile phone le internet (speed) leiin chîte, hnai taka um angin inlang inla khawm, khawvêl hih lien tak a lo nih. A lien taluo leiin a’n phêk angin ei hmu/hriet a nih. Sum chung fit 35,000 ah dârkâr khata Km. 950 zeta hrât – hnuoia chuh vieuuu tia mita hmu hmanlo vâng dingin – kan vuong a. Khawvêl a lien taluo leiin intâwl á¹­hak lo angin, kan thung tok tok el a nih! Atlantic Tuipui biel sûngah ringawt khawm, khawvêla vuongna lien pâwl Boeing 737 khawm futbâwl fîl lailunga phaivângte sie ang vêl a nih!

Khawvêl intâr tah êm êma ei inhrietna san chu mihriem hi mâni khâta um ngam lo, thlaphâng awl êm êm, duâm deuh ei nih leiin khawpui mihriem tamna le fâk zawng inhawihna na a buma um nuom ei nih lei a nih. Hmun chitereka intom inhawih ti, ram lien tak dit si, ni khat khopna ding khop khawm fa khâwl thei lo ei nih. Zâwng khawm ei thluk nawh!

Khawpui intêp tak tak, mihriem tamna na ei bêl a, ram âwl lien tak tak um á¹­eu siin intâr êm êmin ei um bum a. Fâk le dâwn ding, hnuoi ra, ransa le ramsahai khawm inthla pung peia mihriem fâk pei dinga siem sa an nih leiin mihriemin A thupêkhai ei zâwm phawt chun ei taksa hringna ding tâwk fâk ding chu hnuoiin a’n suotir pei thei a nih. Mihriem thiemna bawka hnuoithatna (chemicals) le tûr-a ei suksiet ngot naw chun. Mihriem ei pung peia a mi keng tah naw ding hun lo um ding khawm nisien, khawvêl siemtu chun a Hunbi Ruot ah “hnuoi thar le vân thar” siem ding thu a hril bawk leiin, mihriem um peina ding chu thlaphâng a um nawh. Ringnawtu tamtak chu an thlaphânga ‘khawvêl dang’ an zawng zing tah hih!

Hi khawvêl (earth) hun hih tâwp nei dinga siem a nih a. Mihriem inthlasâwng theina (fertility) khawm hin tâwp/ṭâwl hun a la nei ring a um. Chu Hun tlung hma po chu Eden a inthawka inṭana Pathienin hluop sip dinga a mi ti Setanin a hung sukbuoi tah a nih lem a. Chuleiin, khawvêl intâr ding, fâk le dâwn indaih lo ding ti chu ring a um nawh, Pathien thu ang tak chun. Mihriem bawkin ei suksiet a, indona, nuclear râlthuom le chemical weapons hân thlai le hlo, tui le khawmuola ran, thing le ruohai ei sukrêm hrât lei a nih lem. Mihriemin ei varna le suolna bawk ei sietpuia ei thlaphângpui a nih.

Pathien ropuina suklangna chuh tamna (multitude) hih a nih a. Khawvêla mihriem tamtak inthla punga hnuoi hluo sipa, vânram khawm hluo sipa, tuifînriet phaiphin ang le vâna pilvut-sûm anga tam mihriemin Pathien an hang chawimawi ding chu Setanin ṭha a ti nawh a. Pathien a thîkna leiin mihriem inthla pung nawna dingin Birth Control dâm, nuom chêna hremhmun fe ding dâmin thiem takin a mi hlêm hlak a nih. Pathien chawimawia a um ding le vânram ei kai ding hih a dit naw tak a nih.

Pathien ropuina suknêp hih a policy a nih a. Chutaka a hmangruo pakhat chuh, Pathien thupêk “hnuoi hluo sip ro” ti dang hih a nih. Mihriem ngaia thil âwm tak, Birth Control thawa, sûngkuo tlâwm, hausatak, inrêl thik thek, tlâksam nei lova, inhawih ti taka nun chên hih ei nuom zâwng tak a nih ti a hriet leiin chu kawnga chun a mi thlêm thlûk zing a nih. Sûngkuo chîn, nau pakhat chauh nei inhawih an ti kher nawh. Nau pakhat/pahni chauh nei hlim lo êm êm, insêl zing zing an tam! Nau nei theilo pawisa hauh khawm an hlim chuong nawh! Kei chun, “A small family is a sad family. A big family is a happy family!” a’n dik lemin ka hriet.

Birth Control: Hmârhai lem chuh ei la tlâwm nâk sapah, Birth Control ei thaw nâwk pei chun - mithi ei pung lem tiel tiel sih a - ei la mang (extinct) vak el naw di’m a nih? Mihriem thiemna le varna hmanga mihriem hringnun control tumna hih a’n sâng taluo tah a. Khawvêl boruok hlak mihriem bawkin ei sukpawrche deuh deuh leiin mihriem chi inthlasâwng theina hrisêlna (fertility) khawm a tla hnuoi tiel tiel a. Khawpui (urban cities) a umhai lem chu Rural-a umhai nêkin chi inthlasâwng theina (fertility) a lêt zâtve zetin a’n hnuoi tah, tiin Norway-a scientist-hai chun an hril.

Hi lei hin a tlângpuiin nu nau pai theina le pasal chi inthlasâwng theina khawm a tla hnuoi tah a. Pathien isiem natural process kha artificial (siemfâwm)-a enkawl a tam tiel tiel leiin naute hrisêlna chenin a tla hnuoi tah. Nu khawm pangai taka nau nei nêkin ât dawk ngai, sul pei ngai an tam deuh deuh bawk. Pathien ditdân le inkal a nih tlat leiin nau nei theina malsâwmna le hrisêlna khawm a sukhnuoi tiel tiel ti dingin a um.

Pasal chi a hrât ta naw tiel tiel ang bawkin nuhmei nau bâwm khawm a tlo naw tiel tiel a. Khawvêl khawsakna le hun a khir deuh deuh leiin mihriemin nau nei tlâwm an nuom tiel tiel a. Pathien thu ang nêka mihriem varna le khawvêl thiemna hmanga nuhmei, nau nei khawm ei chîng leiin Pathien lungsenna ei la ko thlâk ngei ngei ding a nih. Pathien lungsenna ko thla hlaktu chuh nuom chênna a nih. Pathienin “Nau pakhat bâk i nei ding a nih nawh” a ti nêkin, “Tuol i that ding a nih nawh” a ti lem a. Birth Control le Nausukthlâk hi tuolthatna chi khat a nih.

Birth Control khawm hih inhawih chên nuomna le thua inthawka iná¹­an a nih. THU-a iná¹­an a takin a tlung hlak. Hringna hi THU a nih leiin THU bawkin hringna a control a. Chuleiin, Birth Control khawm hih Pathien THU control-na a nih leiin Pathien thu leh a’n kal a, Family Planning a tling phâk nawh.

Homosexuality (Mawngkuohurna): Sodom le Gomorrah Pathienin a hremna san chu Homosexuality (Mawngkuohurna) lei a nih. Hi lei hin Homosexuality chu Sodomy an tih bawk. Sodom le Gomorrah mihai hur dân chuh, pasal le pasal, nuhmei le nuhmei an inthawh a. (OK lo deuh tulaia Life OK le Blue film XXX mobile phone le thlep-top (laptop) a i en vet ang khan!) Nuhmei khawm an mawng kher kher thaw châkna an nei a, nau nei thei nawna inhawih chen theina a ni leiin mawngkuoa thaw an thlang lem hlak. Pathienin “sûngkuo indinna ding” le “insukpungna” dinga a ti tak kha inhawih chennaa hmangin Pathien thu naw angin nun an hmang leia a sukbohmang vawng an nih. Thâwk hni khawvêl a hremna chuh hurna lei a nih. A thâwk thumna ding khawm hih hurna lei bawk nih mei a tih!

“Chuongchun, an fâkin an dâwn a, pasal le pasal khawm a hnarin an inhnar a…” Tulaia khawvêl char a nih. Du du fa, nuom nuom thaw, Muslim helpâwlhai chenin an hnâma an kâp hlum á¹­eu á¹­eu hin Pathien ditzâwng thawah an inngai ve tho a nih!

Tuilêtin a that vawng hnungin mi tha a iti Noa le Abraham a inthawka hnam thienghlim (Israel) siem a tum khawmin Mawngkuohurna lei bawkin (Sodom le Gomorrah chuh) a hrem nâwk el a nih. Noa Tuilêt zoa sumrisâng hmanga khawvêla mihriem po po sukbo vawng tah lo dinga thu a tiem lei chauvin khawvêl po po a mi la hrem naw chauh a nih.

Tulai khawvêl hin Sodom le Gomorrah khawm a sukzak tah hle a, hrem a phu hlie hlie tah. Sodom le Gomorrah khan chuh pasal le pasal, nuhmei le nuhmei inhawih chênna dinga inthaw an chîng a. Sumdâwngna êm chun an hmang nawh. Tulai khawvêla ruok chuh, mâni thaw chauh khawm dittâwk tah lovin, mi danghai kâwkhmuin, sumdâwngna chenin an hmang tah.

Naupang kum tling lo pâwlna (children sex) le sumdâwngnaa hmang dâm a nih tah tulai khawvêl hurna le suol nungchang chuh. Hurna hi an sâng taluo tah a, a vawrtâwp an tah. Thimtham hnuoia thaw nêkin uolau taka sûnchang lai le vara thawa, film siem a, khawvêla thedar dâm a nih tah an chapopui êm êm chuh. Mihriemin ei thup tak (zâmâw) suklang vawnga, a’n thûkna tieng tieng suklang puma inpâwlna dâm an ngaisâng zâwng a nih tah. Sodom-a chuh an thawa an zo el a, tulai chu an thawlai Film an siem a, inhawih ti takin an la en nâwk hlak!

Setanin var taka Mawngkuohurna hmanga Kohran a hnêna pakhat dang chuh Human Rights a nih. America, Britain, Australia le khawvêla rambung 35 vêl Homosexuality an pawmtirna chu Human Rights (Rights to Equality) a nih. Homosexuality hi taksa le lungril a inthawka hung intan, a tam lem chu Genetic-a inthlasâwng a nih leiin Human Rights hnuoiah chanvo le dikna an nei tiin democracy (mipui) sorkâr chun a pawm el a ngai tah a nih.

Tlângkâwmna: Thu tlângkâwmna dinga ka hril nuom chuh; Setanin thil mawi tak le âwmtak, tha tak anga inlang hmangin mi a hlêm hlak, ti hih a nih. Pathien thu leh inkalna um lo anga inlang thil a hmang hlak a. A tha thei taluoa Pathien thu le a danglamna hriet hran harsa khawpa thatna dân hmangin Pathien thu a kal hlak a nih.

Ei châk zâwng, mihriem le khawvêl ngaia thil mawi le âwm, ṭha le indik anga inlang hmangin a mi hlêm hlak. Family Plasnning khawm hih a tha taluo. Pathien khawmin Family Planning a hmang, nauhai A thu ang taka uma lampui tha an hrâw theina dinga thununna khawm a hmang a nih.
Amiruokchu, Family Planning-a thatak chu “nau nei tlâwm, sûngkuo chin a nih” tia Birth Control, Family Planning anga hrilmawina hih Pathien thubul a kalna a nih. Khawvêl mihriem thiemna le varnaa inthawka suok rêng rêng chun Pathien thu a kal hlak.

Taksa hrisêlna le inhawitirna chauh hi Pathien thiltum a nih nawh a, thlarau damna le chatuona hringna a nih Pathienin a buoipuitak lem chuh. Family Planning khawm taksa tieng nêkin thlarau tieng a ngai pawimaw lem bawk. Ringnawtuhai fâk hmu zo lo, nau châwm zo lo, khawvêl hmun indaih lo an inlauna san chu Pathien hring an ring ve naw lei a nih. Khawvêla chauh ringna innghattu, Pathien um ringlotuhai ta ding chun a awm tho.

Eini ringtuhai ta ding ruok chun, khawvêl thiemna le varna hmanga hringnun inenkawlnahai hi chu Pathien thu mi’n chûktir dân le a thil mi tiem leh an kal a nih ti hi hriet tlat a tha. Chu chu a dikna tuhin la hmu el naw inla khawm, thi hnunga ei lâwmman hmu ding dâm a nih lem.

Nau nei tlâwm nuom chun “Pathien a inthawka lâwmman” a dit tlâwm tina a nih! “Nau le tehai hih Pathien a inthawka ei rochan, rila ra malsâwmna” an nih sih a! Pathienin lâwmman a pêk che i sukhmang el chun aw, nakie Pathien kuomah iem hril i ta? Khawvêl mihai thaw dân po po thaw ve hi a á¹­ha tak kher nawh, ringtuhai ta ding chun.

Nau, tu le te, suon le pâr tamtak neihai an ropui a. Nau mal nei or nau nei thei lo, pawisa sum malsâwmna dawng teuhai sienkhawm, ropuina tak tak nei le mi inhnar kai an vâng, an um meuh nawh.

Hi taka inthawk hin eini Kristien, ringtuhai ta ding chun tamna hih ei ropuina a nih a. Tamna ding chun Birth Control hih a solution an nawh ti a chieng tah awm. Birth Control lo ding ti lei ela, nuom nuoma che thâng zel zul a, ram tina (sâwn) nau nei ṭek ṭuk ding tina ruok chuh a nih nawh aw?!
Chi the thâng mei mei hih Pathienin a theida tak a nih! Chu chu ruok chuh i “control” tlat ve thung ding a nih! Chu chu a nih Family Planning le Birth Control indiktak chuh!

Iengtinam Christmas I Hmang Ding?

No comments

December 24, 2015

“Tangka le Rângkachak (Material) Nêkin Lungril Robâwm Hawng A Thalem”

-          Joseph Joute, Freelance Journalist.

Dec.18 zân, RC Sproul lekhabu “The Holiness of God” ka tiema; Pathien ropuizie, Angel le Seraf hân an chawimawi nghok lo, a hmêl hnungtieng chauh hmutu Mosie hmêl ringawt khawm en ngam um lo khawpa êng le var, hnuoia hung pieng inngaitlâwmna chun a mi hneh êm êm a. A’n pha hnuoi taluoa a hnuoia lût thei tukhawm an um nawh a, a’n sâng taluoa a chunga um thei tukhawm an um nawh!
     
Isu inngaitlâwmna ropui zie ka ngaituo laitak Rêngkai ICI thalai hân Rev Zothanghrim hla phuok, “Chu zân phalbi vûr dei lai tak hnuoiah...A hmêl chu hmangaina lainatna’n a sip” ti hla an hung sak chuh, Isu inngaitlâwmna le nunnêmna’n a mi them a, thlarau malsâwmna a hung lût chun lungriem mithli a luong naw thei nawh! Hieng ang lâwma inngaitlâwma ropui, mi tin ta dinga a hung pieng ni hin tu tu’m lungril sâwl le beidawng lo um an tih aw? ti ka ngaituoh zui pei a.
     
Ziek tumin ziek dân ding tak ka hriet naw laiin Pu Roding, Jt Editor, Hmasawnna Thar­in a mi hung phone a. “Christmas Special insuo kan tum a. Christmas Message (Article) I hung ziek hman ding?” a mi hung tih a. Pathien remruot an tah ngei âwm hih tiin, “Ni rawse” ka lo tih a. Christmas ei hmang dânhai, a thatna le thatnawna ziek ka tum laiin, ei lo tung dân le hmang tum dân a’n dik am, ti zâwngin ka hêm tah lem a.
     
Iengtinam hmang I tum a? Hlimna ni am lungngaina ni? Lâwmna ni am khawsâwtna ni? Christmas­a hin ieng thuin am a hne tak hlak che? Christmas I hlâwkpui am I buoi pha lem? Iengin am a chawkbuoi che? ti zâwhnahai hi a hung suok ur ur a. A dawnna ei zawng dawk chun malsâwmna ei dawng ngei ka beisei.
     
Nu pakhat chun, “Tu kum chuh Tribal Movement buoi leh. Naupangin thuomhnaw thar an dit. Kum Thara an sikul kaina ding a tûl, Christmas thâwlâwm ding leh. Sum le pai indai naw taluo hih chuh, mi lai Christmas hmang lo ve el di’m a nih” a tih a. Lungril sâwlna harsatna chi khat chuh a nih.
     
Mi pakhat dang chun, “Mihaiin hlim le lâwm takin sûngkuo kimin Christmas an hmang a. December hin chuh – sûngkuo kim tah lova – mi lai hang thang khawm ka’n zak ngawi ngawi hlak a. Thlasiet le khawsâwtin thlân tieng ka bi hlaka, ka hlim tak tak thei nawh. Inkhâwm le Christmas ruoithe khawm harsa ka tih,” a tih bawk a. Sûngkuo kima Christmas hmang thei tah lo chuh taksa thila ding chun khawsâwt umin inhawih naw tho a tih. December­in a vuok tap le a sukngui tamtak um ngei ei tih.
     
Khawvêl hi a phei zâwnga thlîr a, ei kâwl le kieng en chun lungawina ding a vâng êm êm a. Nguina le khawsâwtna ding tamtak a um. Chungtieng ei en naw lem chun hlimna ding le lâwmna ding tak tak a vâng êm êm. Hi lei tak hin a nih riengvaihai kuoma Chanchintha hril ding le, lungngai le thla invaihai hnêm dinga a hungna san chuh.
     
Bonus: Chu chauh chu an nawh; lungril nahai sukdam ding dâm, lungngaihai thlamuongna ding dâm, vut aia parthi mi’n hlitir ding dâm, lungngai aiah hlimna hriek mi nâla, nguina thlarau aiah inpâkna silfênhai mi pe dinga hung pieng a nih! A hung piengna san tak chuh I lâwm fûk am? Chu ding chun Lungril Robâwm hawng a tûl a. Tanka le silpuon nêkin, i lungril inhlân la, thlarau ro hung thlâkpêk a tih che! Mal sâwm che a nuom a nih; taksa le thlarau ah.
     
Khawvêl rinumna le beidawngnahai po po a inthawka mi sansuok dinga hung pieng a nih ti chieng taka hriet naw lem chun Christmas hin ei ta dingin umzie a nei nuom naw khawp el. Chuong harsatna le beidawngnahai po po lâka inthawka a mi sansuok theina dingin a hung pieng a, intlanna sin a thaw zo tah leia lâwmnain Christmas hih lâwm ding ei nih. Chu thlaraua naw chun hlimna’n sâwt a daih nawh.
     
Ei Christmas Lâwm Dân: Hmangaina lei chauva mi hung intlan dinga that ding ti inhre râna a hung piengna chuh lâwm naw ruol a nih nawh a. Nasataka lâwma inpâka, chawimawia ei ro nei, thil hlu po po leh chibai bûk khawm a phu a. Amiruokchu, chuong thil (material) po po nêk chun ei LUNGRIL a nih a dit chuh! Isu mizie le nungchang hih I ngaituo ve hlak am?
     
Tulaia ei Christmas hmang dânhai hin Isu kuom tieng LUNGRIL ei pêk takzetin ei hriet am? Lungril pe lovin thilpêk le thâwlâwm chauh ei pêk el am? Lungril tak taka lâwmna nêkin thil thar le fâk­le­dâwn inhnik haiah ei lâwm el am?Bazaar kai ringawt ei hlimpui el am? Inenfiena ding a tam êm êm.
     
Lungril tak taka lâwm leia thilpêk le ruoithe haia ei suklang chuh a tha a. Amiruokchu, lungril robâwm hawngpêk si lovin a boruok lawmin Christmas hmang pal ei tih ti inlau a um takzet. Lungrila lâwm tak tak chun hla ei sakpêk naw thei nawh. Thâwlâwm ding ei nei naw leia Christmas ah lâwmna ei nei naw a nih chun ei lâwm ding tak ei la lâwm fûk naw a nih el thei. Thâwlâwm chu lâwm suklangna chi khat chauh a na, chu nêka tha le hlu chu lungrila lâwma hringnuna suklang a nih.
     
Tulaia Kristien tamtak ­ abîkin thalai ­ Christmas ei lâwm (tum) dânhai a danglam tah êm êm. Biekin puotienga program insukhlimnahaia hmang ei tum tah lem a, a pawi hle. Christmas Spirit tak hih ei inhmang am an tah aw, ti dingin a um. Material le mâni hlimna ding tieng ei uor taluo tah a. Christmas khawm ei lâwm ding angin lawmin ei hlim thei naw deuh deuh nisien a hawih. Taksa tieng burip (thau) takin thlarau tieng rethei (chêr) taluo pal ei tih ti khawm inlau um tak a nih.
      Thuomhnaw thar nei naw lei, thâwlâwm thaw thei naw lei, sûnghai kim tah naw leia Christmas lâwm tum lo le hlim thei lohai ta ding khawmin Isu inngaitlâwmna hih ngaituo inla, lâwm naw ruol an nawh! Hnuoi mihai ta dinga lâwm a um êm êm laiin Vântieng (Pa) ta ding chun a na êm êm thunga! Ei damna dingin a nat a tûl tlat! Sûngkuo inthe harsa ei tih ang bawkin Pathien khawmin a Naupa le inthe kha harsa a tih êm êm a nih. Nang chu sûngkuo dang khawm i la nei annâwm!
     
A thi ni lem khan chuh na a tih taluo a, a en ngam nawh a. Dawn dân ding khawm a hriet nawh. “Pa, Pa, Pa, ieng dinga I mi mâksan am?” a ti rong rong khawma, a Naupa tap râwl hre zingin a tosan a nih. A dawn thei nawh. A mi hmangaina inthûk taluo leiin ei hring theina ding a thi a tûl tlat. Thiem ei châng theina dingin a thiemthu hril a thieng nawh a. Pathien (Lal) a nih leiin a thutiem a thleng thei tah si nawh, nâ ti taluo tawng thei lovin a hnukin a ulh (tap) a, a to tawk tawk el a nih.
     
Chutieng chu hun sien, ei hmang dân an lâr bîk deuh pahni chauh hang thlîr thuok inla:
     
Carol: Dec. 18 zâna Rêngkai ICI Thalai Pâwlhai Carol, khawlai fanga an hla hung sak, “Chu zân Phalpi vûr dei lai tak hnuoi ah, Chûn Mari’n a hring sakhmêl nui sieuin; A hmêl chu hmangaina, lainatna’n a sip” ti thu’n lungril robâwm a hung fang kha chuh, lâwmna lungriem mitthli a luong naw thei nawh! Zân dei lai tak thâwlâwm dâwla in lûtna bîk nei lova, lampui ah hla saka Pathien an inpâkna ri khan a mi hne tlat! Christmas hla le rimawi boruoka inzâm riei riei kha Thlarauin a hmang a, lunglai a fang a nih!
     
Hmun pawimâw deuh an tinahai ah thu an hril pei bawk a. Carol indiktak an thaw a nih hih tie, ka lo tih lungrila. Kha zâna lâwmna le lungriem mitthli ringawt khawm khan 2015 Christmas ka sawrh an tah!
     
Music Project fund, Sound System man dinga thlang bîk inhaia Carol nêk daih khan inngaitlâwm tak le nunnêm taka zân dei laia khawlai fanga hlasak (Carol) khan mi a hne lem a nih! Mi tamtak lungril nguihai a sukhar sawng sawng ka ring. Kha’ng nêka rawngbâwlna hlu kha iem um chuong ta’ng a ta? ka tih nuom hiel a nih. Isu inngaitlâwmna le nunnêmnna zie (Christmas­rau) a’n langin ka hmuh a, a ropui a nih.
     
“A thienghlim ie! A thienghlim ie! A thienghlim ie!” tia tawng insângtak (Superlative) ngawta an chawimawi pa, khawvêl tirdakum taka a hung piengna hih, inngaitlâwmna le thuawina naw chun a thei naw rêng rêng a. Isu inngaitlâwmna le nunnêmna nêka ropui hih um nawh. Chu inngaitlâwmna ropui tak chuh lâwma Carol ding ei nih; lungril nahai sukdamna dingin, kut dâw/thâwlâwm dâwlna ding nih lovin.
     
Christmas Ruoi: Pathien thil mi thawpêk – Isu Krista hung piengna – hih a ropui taluo a, lâwm a um êm leiin Ruoihai thea lâwm dup dup thlâk rêng a nih. Tienlai deuh chun Mâwt hnain ruoi ei kil tlâng duol doula, hlohna chunga kîl khawm nih inla a boruok le hme rim leh, a’n hawi êm êm tho a. Bu fa tlâng ngai lohai Christmas leia ruoi ei hang kîl tlâng dâm kha chuh inhawih tak a nih! Krista zârah.
     
Open Air ah Mâwt hna dei dap chungah bâwngsa lum hlot hlot ei hang khelh a. Ei hmu châk êm êmhai, awtpuia a sa sa pêk a, fâkpui ei nuom lungril kha ei khêl lai met midang leh an awta chuh, a lungrilah eini tho a um leiin a mi hung melh zauh zauh zing ti hriet leia lungril hlimna ringawt khawm kha thlarau thang lo khawma Christmas hlimumna a nih rêng rêng a. Ruoi hlimum tak a nih! Isu Krista Ruoi hih!
     
Mâwt hna huot ek pheng phungin hmetui hnuoiah a luong khawma, “Hi tieng hme inthak kha kan dit! Keini hmepawk, a chek mi hung pe ve rawh” ti rihai leh, lungril ngaituona thalo um thak lova Christmas Ruoi Isu zâra ei kîl hai dâm khah, Isu khawm a hming leia ei lâwmnaa khan a lâwm êm êm ka ring. Ngai a um tah ngei! Mâwt hna zovah Aluminum thlêng lien pa ei hung hmang nâwk a. Hma ei sâwn pei.
     
Tulaia chu ei changkâng taluo tah a, Steel thlêngte an tah. Sûng sûnga ruoi the ding, mâni thleng seng hmang ding, thlengtea bufâk ding, mâni hme thei zâwng chauh hme ding, du du hme kawp lo ding, etc. ti a tam tah êm êm. Ruoithe (Feast) nêkin Dinner/Buffet amanih a hawih lem tah. Changkângna chi khat a nih lai zingin bunawng (fâk bâng nawi) kawnga chuh ei la changkâng naw hle thung.
     
Ruoi ei the zât hin ei fâk nêka tam vâng vâng hih bunawng (waste) a um hlak a. Bu le hme ei sukthâmral nasa thei êm êm. Bu le hme ei thurh dânin a zir naw lei khawm nîng a tih. Thurh pawlh leia ei duh tah naw leia ei dehâwn a tamlem hlak. Dittâwka ei fâk ding, sukpawrh thak lovin thurh hlak inla chuh bunawng le dehâwn khawm tlâwm deuh ding a na.  Mivar chun mâni fâk sêng lo ding an lâk ngai nawh.
     
Taksa ruoi thilah khawm Kristienhai chuh midanghai nêka fel lem le thienghlim lema thaw ding ei nih. Tuhin thlêngte ei hmang taa chu hnuoia dâm, dom pum dâmin ei la fâk a. Nakie chu Dinning Table ngeiah Christmas Ruoi ei the thei hun la um a ta. Vânrama Ruoi thenaa ei thang thiem theina dinga mi’n chûktirtu a lo nih pei a nih. Christmas Ruoi kîlin Vânram Ruoi kîl naw pal I tih aw?!!
     
Berâmte Ruoi Ropui ei kîl ding hun nghâkhla a um tah ngei! Chutaka thiem taka ei thang ve theina dingin hnuoiah Ruoithe Dân ei lo inchûk a nih. Mâwt hna le Steel thlêng a inthawk, Rângkachak le Lunghlu thlêngah khawm ei la the ding a nih ­ Isu zârin. Chuleiin, Christmas hih hlim le lâwm taka lâwm ding hrim ei nih; a mi hmangaina le a’n ngaitlâwmna hih a’n sângin a ropui êm leiin!
     
Tlângkâwmna: Chuong ang lâwma hmangaina leia ei ta dinga hung pieng chuh lâwm naw ruol an naw rêng rêng a. Lâwm ding ei nih lai zingin ei lâwm (tum) dânhai hin a hung pieng pa lung a dam di’m, ei tuong dânhai a’n dik am, lungril Robâwm ei hawngpêk am, ti hin a tlâng kâwm ei tih.
     
Mâni hlimna ding le lâwmna ding chauha ei hmang chun Isu lâwm a ti’m? A hung pieng pa lung lâwmna dinga Christmas ei lâwm hih lâwm dân ding indiktak chuh a nih. Bike, Scooter le Car tlâna lâwmna dâm, arsa le Chow zeua hlimna, in cheimawi leia hlimna, biekin puotieng tuol dei laia lo insuklum tût tûta inhawih tinahai hin Isu inhawih a tih ve dîm? Insukthienghlim le incheimawi chuh a tha.
     
A thil mi thawpêk a ropui a, lâwm a um êm leia Ama ei lâwm a nih chun; a lâwmna ding zâwnga lungril taka Christmas hmang chuh ei hmang dân ding a nih lem. Chu nih lova, Ama lâwmna ding ngaituo lova mâni lâwmna ding le hlimna ding chauh zawnga Christmas lâwm ei tum chun ei lâwm thel el thei a nih. Mani lâwmna ding chauh zawnghaiin midang an suklâwm thei nawh.
     
Iengtinam Christmas I hmang ding? I lâwm tum dân kha Isu lâwmzâwng nîng a ti? Nang hlim le lâwm taka umin Isu lungril sâwlna ding le natna ding I thaw pal el chun nakie lâwmman ding um naw nih aw!
     
Isu lâwm dân ding ang taka Christmas lâwm le hmang hin eini tieng hlimna le lâwmna a mi pêk lem hlak. Sandamna a mi siempêk leia lâwmna, rinumna le harsatnahai lâka inthawka mi sansuok dinga a hung pieng leia lâwmna naw chun Christmas ni khuo hung bo a ta, I hlimna le lâwmna khawm re el a tih.
     
Chatuon daih hlimna le lâwmna I dawng ngei theina dingin Christmas chibai vochuom!

 ­Bible Hill, Rengkai, Dec. 21, 2015.

Lifestyles Trends:Internet, Mobile Phone Le Thangthar Nun

1 comment

June 29, 2011

“Nisienlakhawm, aw nang Daniel, hun tawp chena dingin thuhai chu khar la, lekhabu chu char tlat rawh, mi tamtak chu hnungtieng hmatieng tlan an ta, hrietna chu a pung ding a ni sih a.” –Daniel 12:4.


-Joseph Joute, Freelance Journalist.

Tulai khawvel changkang hrat dan chu ei hnawt phak ta naw a ni deu tak. Kum 40 liemtaa bawng-karia khuol inzin hun kha vuongnaa inzinna hun a ni tah a. Lekha pheka pentuia lekhathawn ei ziek hlak kha tuhin chu computer ah electronic type hun a ni tah a. Ruolhai chanchin hrietna dinga thla khat dam ei nghak hlak kha; minute khata chanchin inthawn theina hun a ni tah a.

Ei tawngkam hmanghai khawm a danglam hrat em em a. Inbiekna ei ti kha “chatting” a ni tah a. Ngaizawnghai hlak “Chass” an inching zo. Taluo ei ti kha “Bon top”, Lekhathawn hlak “SMS” an chang ta bawka. Tape-Recorder hlak iPod, MP3, MP4 an chang zo tah. Khaw khatah khawm vang em em hlak telephone hlak “Cell phone/Mobile Phone” mi tin kutah a um fer fur tah bawk!

Mithi thang ko dinga “cycle” a Flag dum tara thlansa phulkaia cycle sir tul hlak kha, “Mobile Ko” le SINLENGNEWS an chang zo tah a. Zan lekha tiemna dinga zantieng khawnvar (lamp) nawt thler hlak kha “inverter” le “solar lamp” click/on an chang zo tah. Thlai suongna dinga hrei hmanga thing chek ngai hlak kha, Gas thuk an chang zo tah.

Lusipah bela tui chawi hlak kha insunga “tawti” her put a ni tah a. Losinthawmihai, “ar-titi-raw” ti ri kha “tractor” khawl ri “tu-tu-tut” a ni ta bawk a. Thalai zingtieng inhma taka tho a, sinthaw hlak chu; sun in “zan sin” an chang zo tah bawk.

Hril ding tamtak a la um a, Nun hi an hawi taluo tah a, Kanaan rama Bawngnene le Khuoizu luongna rama leng ei ni ta ringot el!

Hieng anga khawvel (hun) danglam zung zunga leng ei ni ta leiin, hi Huna pieng ei thangtharhai nun chu hrietthiem an tak tah ta em em a. Chuleiin, thang nawk (next generation) ding lem chu mithiem le thil suituhai khawmin an hriet thei ta naw leiin “X-Generation” an ti top el an tah!

“X-Generation” ti umzie chu; thangthar (hun) ding (nun) hriet chieng ta lo tina a nih. Iengtinam a hung ni ta ding ti hriet lo thang (generation) tina a nih.

MOBILE KHAWVEL: Zawlnei Danielin kum 3, 000 neka tam liemtaa a lo hrillawk, khuol zinna pung ding le thiemna varna a pung ding thu a lo hrillawk kha, tuhin ei tawng ta zing a. Thiemna varna an sang ruol ruola eini lai khawma a ra ei lo sawr mek, tamtakin ei sietpui mek bawk chu MOBILE PHONE le INTERNET hi a nih. (Ei sawr tangkai dan le sietpui dan inang naw nih).

Khawsak inhawi le awlsam theina ding ngaituo le zawng hi mihriem zie reng a ni a. Mobile Phone hai khawm hi khawsak inhawi le sinthaw inhawi or awlsamna dinga siem chu an nih.

Amiruokchu, Tirko Paula’n, “Thil iengkim thaw ka ta dingin a thieng a, amiruokchu, thil iengkim thaw a tha vawng kher nawh,” a ti ang khan; mi thaw ang thaw ve kher dam, mi nei nei nei ve kher hi a that nawna a um thei a. Thenkhat ta dinga tangkai le tha em em kha a then ta ding chun sietna a ni thei a nih.

Tulai thangthar huna Mobile Phone ei hmangdan lem hi chu, ei ram, ei hnam, ei kohran, ei insung le ei mimal nuna dinga thil tha a nih, ti a harsa ta hle. A thatna le that nawna buk tawna lungril siemfel chu a tul ta hle niin an lang.

Thil hrim hrim a hmangna ding hmun le hun a um vawng a, a hmang nawna ding hmun/hun loa thaw/hmang chu suol a nih.

Sex (nupa nun) khawm hi a tha em em a, Pathien thilpek a nih. A hun nawh a, bufak lai dam, sinthaw lai dam, ruolhai in leng lai dam, “Kan ta an nawm, kan thu thu a nih,” tiin thaw el ta inla chu le! Hlasakthiem ka nih, tiin ei fena naah hla sak el ta inla chu nghawkum hleng a tih. Bufak a tha, sa an hnik tiin, hunbi um lovin fa ngat ngat el ta inla chu sietpui nasa hleng ei tih.

Ek khawm hi a umna ding tak ekin ah a um chun a mawi a, chuong bekin tirdak a umin pawi a them nawh. Insung tuong lai dam, pindan room-a dam, bufakna dawkanah dam um thur ta sien chu thu hleng a tih! Sa khawm an hnik vawng tiin, dinning table ni lovah, ekin ah fa ta inla chu uisa rim innam naw hleng a tih!

Zu senchi Peg zeu zeu khawm hriselna dingin a tha, tia zing, sun le zana Peg ran el hai hi chu nghawk an um a, tukhawma an pawl pei nawh. Damdawi hi damna a ni lai zingin, fak rawn taluo le hunbi nei loa fak chu thina a nih.

Ka hril nuom tak chu; Mobile Phone khawm hi a hmangna hun, hmun-le-hmang, kal hmang, chintawk a um a. Ka kumin a tling ta’m, ka neiin a zo/phu am, hmang ka tul ta am, ka pawimaw am, a hun a ni am, tihai hi ngaituo lova, miin an nei/hmang lei ela nei ve sen dam hi tulaia ei mizie a na. Abikin thangthar lai a ni bik a. Chun, pitar putar, nupui papuihai khawm a hliek an ni nawh.

A “switch-off” dan khawm hre hlei lovin, Silent a sie dan khom hrelo, biekin sung chenah hmang tulna um khawm ni lo, ei hang chawi ve bawk a. Inkhawm inhnik lai tak, emergency em em niawm takin a hung inri a. A Ring-tone nal naw leh, la off thei lo zui, phili rak rakin, hnungtieng hmatieng en tha ngam si lo, inphalam tak puma, thup tut nek khan chawi naw law law inla a tha lem vai leh!

A hung inri nawk a, off thei chuong lo, mi mit po po fukna, sirahai chawkbuoitu ni nek khan chu inah khawm lo sie inla, darkar 2-3 sung chu miin an mi lo hung biek a ni khawma, inkhawm hun a ni leia biek thei naw I nina khan I Gospel-na, I Pathien thu awina a tarlang lem dai a nih! Hmun dangah hlak Pathien thu awina hmu ding a um ( I nei) bek ta naw lem chun, Pathien I sukropuina an chang lem dai a nih.

A Hun Loa Hmang: Meeting lai dam, motor sungah dam, motor khal lai dam inring leng lunga I tawng lung lung khan, changkang insawna, I mawl zie I tarlang a nih. Meeting laia Mobile hmet zut zut dam hi tak-in-ning nawna tarlangtu a ni a. Lampuia lawn malama tawng or hmet ran chun “inhmaw” le hun nei tlawm an entir a, amiruokchu, ching tam chi a ni nawh.

Motor khal puma Mobile hmang lem hi chu danin a khap thil a ni a. Head-set hmanga kut khing hnia Wheel I hmang naw chun, accident tuok la, man I ni ding a nih. Ramchangkanga chu an in-fine-tir tawk hlak. Mobile hmang puma motor khal hmu ringawt khawm Case awr theina a nih. Korean film I en rawn ta veileh, I changkang intak ta ngei! Mi thawdan tha entawn ve ta la, mi thaw thaw thawa mi nei nei nei ve nuom si chun.

KTP deu, nu le pa kuoma “Top up man ding mi pe ta,” ti zing zinghai hi an KTP nawna a suklang a. Thalai mani pocket-money ding khawm nu le pa la pek fawm, top-up man ding khawm nei lova, Mobile phone model changkang deu deu chawi hai hi mihai mi ngaisang neka mihai mi hmusitna/ngaisang nawna a ni lem nuom vieu a nih.

Mobile changkang deu deu fun/chawi a, “Balance neilo” dam, a changkang naw fet el! A thing bon top! A fe nawh. A KTP nawk tlak em el. Nunghak SMS chat/texting pei deu, “By, pack mi hun thunpek ta,” ti zing zing hai ku hi iemani khawm an thunpek nuom vieu a ni aw! Thunpek-lawmi, ting an ti che a, I hming a se neng a nil. Mi thunpek dinga Mobile nei, mani nuhmei nina indiktak a hun hmaa in-show-na mei mei a nih.

Miin an thunpek rawn po che leh an ngaisang naw ding che a nih ti kha hre la. Pasalin SMS pack an thunpek an thunpek thei che chun, thil dang khawm “thunpek” che an nuom/beisei el ding a nih!

Drugs addict thei a ni ang bawkin SMS/Chatting/Texting khawm addict thei a nih. Game khawm addict thei a nih.

Tawi deua ei ngaituo ding chu; Mobile phone hi ka hlawkpui am, ka sietpui? Sum le pai ka lamsuok am, a mi fak hek? Hun tha mi siempektu am ka hun khawraltu? Sungkuo nun sukinhawitu am sukbuoitu? Ka mimal nun a mi siemtha am a mi suksiet? Ka taksa le thlarau chawmtu am suksetu? tihai hi a nih.

Sungkuo tinin Mobile phone nei seng a that lai zingin, thalaiin an hmang thiem naw chun – nu le pa khawm – nghawkum hun a tam nuom vieu a nih. Naupang lem chun an hriet hrat em em a. Ka naupa kum 13 mi chauh a la ni leiin ka lan chawkpek nuom nawh a. Anachu, ka nekin hriet/thiem a hau lem a. A letling zawng damin Mobile screen a mi siempek a, a chanve naw dang ngha, a chanve naw dang ngha damin a hem danglam a. Keia inthawka an chuk nekin a ruolhai a inthawka an chuk a tam lem a nih!

Chuong ang khawvela leng ei ni ta leiin, nu le pa khwm in up-date ei tul tah a. An inhnik zawng hrietpui a, a thatna le that nawna, hmangdan chen hril theia ei um ta naw chun, ei nauhai ei inchuktir hma’n Mobile in a thunun el thei ding a nih!

Mobile (SMS) hmanga Marriage Guidance dam, Sermon dam, Bible Study dam, Career Guidance dam thaw a hun tah el thei a nih! “Hmang naw ro,” ti el thei a ni si naw leiin, a hmang dan tha inchuktir el ta ding a nih.

INTERNET: Mobile Phone neka thaw ding la tam nawkna pakhat, tulai thangtharhaiin an khukpui em em chu Internet-a Facebook hi a ni nawk tah. Social Networking Site hieng; Twitter, Facebook, LinkedIn, Way2SmS, FREE SMS, GupSup, etc hai hi hmang tangkai thei an ni lai zingin, hmang suol an awl em em.

Internet tak lem hi chu hnuoi le vana thil um po po deu thaw, tuifinriet mawnga thil umhai po po le vana thil umhai, pindan sungrila thil tlung chenin a um a nih. A thanaw taka inthawka a thatak chenin, tuolthat dan le ruk inruk dan a inthawka inhmangai dan chenin zirtirna a um a.

Khawvel thil na na na chu a kim a, dictionary a ni ringot. Dictionary chau ni lovin, a lim chena hmu theina a ni leiin mi a hip bik a nih.

Tulai nu le pa tamtakin ei hriet phak ta nawh a. Internet chu khawvel pumpui inbiekpaw theina World Wide Web (www) an i ti, thirhrui (cable) le boruok (wave/network) a thlung zawmna, network hran hran inzawmkhawmna – Internet – a nih.

Darkar 24 sung chawl nei der lova sinthaw/hring zing, khawvel mihriem hmun thuma thea hmun 1-2 velin sun zan zawma an hmang zing, an up-date zing a ni leiin a advanced bawk a a nih.

Ka hril nuom tak chu; thangtharhai ta dingin hmangruo tha tak a ni thei lai zingin, suolna khura mi fen/keilut theitu a ni ve a nih ti hi a nih.

Thalaihai nuom zawng ding thil a tam em em a. Fimkhur naw chun nun pawrche tak le bawraw tak rama mi thuoilut theitu (ding) a nih. Tulaia thalai tamtakin Mobile an bi chur chur ei ti khawm hi, SMS el chau a ni ta nawh, Internet zawma Facebook le Sex site chi hran hran an zawm lei a nih.

Nupa nun thil le sex khawm zawng la, chi hran hran um a ta, chanchin thar lam hlawk hlawk le khawvel map sunga um po po chu a um vawng a. Mita hmu thei naw thisen sunga thil umhai po po  le vana thil hai chenin a um a nih.

Thangthar tamtakin Sex thil zawngnain an hmang a, mita hmu chaknain a thuoi a, a taka thaw ve chakna khan hurnaah a thuoilut thei a nih. Kawng khatah, Pathien Thu Bible tha tak tak hai khawm zawng la, a um vawng tho a nih!

Mi inzawngna damin a tha em em; Joseph Joute (dang) ka zawnga, New York, Brooklyn (America) ah Joseph C. Joute a um ve chu! Tum a ni reng?!

Thi tha tak a ni lai zingin hmang thiem naw chun thil thaw naw tak a ni thei bawk. Inhlem a awl em em bawk leiin fimkhur a tha. Chun, kawng tamtaka sintha thaw theina hmangruo khawm a ni bawk. Chuleiin, a hmangtu izirin a thain a thanaw thei a nih.

Number Khawvel Ve Thung: Tulai thangthar hun chu number hmanga sinthawna ram/hun a ni tah a. “Iem mi hming?” ti nekin “Iem I number?” ti a ni tah. Number nei naw chun sinthaw a harsa deu deu tah a. Fak le dawn inchawkna chenin numberin umzie a nei tah a nih. ATM Card, Bank account number bovin pawisa an laksuok thei ta nawh a, pawisa bovin inchawk thei an nawh. Nakie chu pawisa ngai lovin, number chau hmanga inchawk theina (Credit Card/Debit Card/Master Card/Ration Card) chau hmang hun la tlung a tih.

Tu lem hin chu vun hnuoia Micro-chip chiterek chauh kaplutin, hming, number, address, identification mark, etc hai inchikna sie thei a ni tah a. Mani mi le sa inchikna hmangruo (number) thataka ngai a ni tah.

Iem an entirin I hriet a?

Thupuongsuoa a hril Sakawl Number hi; “Hrietthiemna nei mi chun sui raw se, a number chu Mihriem Number a nih,” a tih a. Chu umzie chu mihriemin a siem number tina a nih! A chunga ei hril hai po po khi mihriemin a siem number vawng an nih.

Chuleiin, number mi thununna khawvela leng ei ni tah a. Hun a danglama Ni a danglam mek lai hin, Nundan ding Lalpa ditzawng chu ieng am ning a ta? tia mani seng inenfie Hun chu a ni tah.

Conclusion: Ka hril nuom tak chu; ei thil neihai le hausakna khawm, a mi petu Pathien ropuina dinga hmang dingin a mi dit a. Ei thilneihai hin Pathien an sukropui am? Tlukna an min tlun? ti hi a nih. Taksaa Pathien chawimawi ding chauin hi a mi dit nawh a, ei thilneihai khawma Pathien chawimawia, a thilthawtheina suklanga, mihai ta dinga malsawmna ni dingin a mi dit zing laiin, mihai ta dinga tlukna le mimal nun chauna dam ni pal a tih ti inlau a um naw chuong nawh.

Hun le nihai an danglam pei lai hin nitin nun nasatakin a mi effect thei a. Danglam zung zung khawvela hin Kristienhai hi ei danglam ve pei am? Danglam lovin, khawvel danglam ang peiin ei in-adjust am ti dam hi ngatiuo ding pawimaw tak a ni tah.

Khawvel danglam ang peia inhem-danglam thei Kristien chu ringna bul nghet, danglam ngailo a ni thei dim? Khawvel hun le nihai danglam pei sienkhawm, Ringtu chu a danglam ding a ni nawh. Khawsakna danglam/changkang sienkhawm, Hringna chu a danglam ding a ni nawh. Khawsak a changkang ang peiin Hringna (Thlarau) khawm a changkang pei lem ding a nih.

Danglam ngailo Isu Krista hringna neituhai hi khawvel hun danglam dungzui peia ei danglam el chun, ei danglamna mi haiin hmu thei ngai naw ni hai! Amen!
-josephjoute@gmail.com, Tel. +91 9862829250.

Rengkai, Bible Hill, June 16, 2011.

Social Gospel

3 comments

June 08, 2011

~Joseph Joute, Freelance Journalist
Social Work: The New Profession

Pi le puhai hun lai le tulai khawvel hmun thenkhat khata chu, “Hnathlan” ei ti  hlak a. Khawtlangin Social Work ei nei hlak a nih. Social work ei tip ha pha chu mani in volunteer-a hlaw boa, mi thangpui dinga inthawkna (sin) a ni hlak a.  Hun a hung danglam pei a, tulai chu social work, mihai thangpuina sin thaw si a, hlaw nei theina dam a ung um tah a. Hlaw bova sinthawna lungril chu a tlawm nuom sawt ta hle! Tlawmngaina a bo tiel tiel a am thiemna le varna an sang deu deua thilthaw dan ei thiem deu deu? Ti hi zawhna pawimaw tak a nit ah.

March 24-25, 2011 khan Indira Gandhi National Tribal University (press man) ka nina kawnga ngaina taka Ms. Grace Laltlingzo, Asst. professor,IGNTV, eini laia MSW zo hlawtlinga full-time a work hmasa pawl tak, university khera lem hin chu eini (Hmar) mi umsun (ka hriet suol naw chun) in a mi hung fiel ve a. India rama NGO hran hran le University haia inthawk le state midia tamtak an thang bawk a.

Resource person hai chu an tak tak, Tata Institute of Social Science, Dept. of social  works-a Dean hlui prof.Vinla Nadkari dam, Mizoram University-a Ms. Kalpana Desai dam, kasue Institute of Mental Health-a mi Dr. Deepak Walokar, visva Bharti, Kolkata-a Prof. Kumkum Battachasya, Assam University-a prof. Gopalgi Misra, Manipur University-a Dr. M.C. Arm, prof. Lal Dena, IGNOU, New Delhi-a prof. Gracious Thomas le mi dang dang an nih a.

ORGANIZER HI:Indira Gandhi National Tribal University hi ka lo la hriet ngai naw a, OSD Mr. Oliver Mousang-in a hril dan chun; IGNTU, Manipur campus hi IGNTU. Amarkantak, parliament act 2007 in a siem a inthawk Regional campas hmasaktak a la nih a. July 8, 2008 khan Manipur-a in din tan a nih a, prof. C.D. Singh chu chawellor hmasatak a nih. Central sorkarin a fund, India ram pumpui a tribal hai ta dinga University a nih. Tribal han inchukna insang lem awlsam taka an hmu theina dinga in din a nih a, abiekin social science tieng, thil tha tak a nih. A hran Hill University demand-a insuok buoi rak rak nekin hi IGNTU hi baw inla, sawrtang tum inla, inti neitu inla University yhar hlawk neiin awlsam lem a ta, ei sawrtangkai inrang lem naw dim a nih, ti dam ka ngaituo a. Manipur chun pu Ibobi in 9.9.2009 a ahawng, Manipur govt. in Ram ase 300 Makhan khuo, senapati Dist. A peka, hi OSD Mr. oliver hril dan chun, Churachandpur district hi beipui thlak hmasatak ding thu a mi hril a. Tuhin, M. phil (political science), M.A. (p.s. &HR), le master of social work hai course a um a, suklien pei tum a nih.

Ms. Grace Lalthiengzo khawm hi, Naupang Sunday Sikula kan rawi hlak, ka nekin MSW a zo hmasa a, Asst. prof. chen a lo kai hmanna an tah a, MSW hi ei la vang em em a, Journalism leh an zula, Social work ka sin dinga Pathienin I mi pek nia ka hriet bawk leiin, thaw ve ka tuma hun remchang thei naw leiin ka la zo naw zinga. Thaw ve ta lang thang a tih, ka ti ta a nih.

Professionalization: Ka hril nuom tak lem chu; Social work hi profession tha, fak zawngna /hmuna pakhat a nih tah a. Bible inchuk hai khawm 50% vel chu, social work tienga in pe an ni tah. Chun, mi thangpuina sinthaw a ni ela chu, thiem taka thaw thaw ngai, fimkhur taka thaw tul, professional work, a ni tah ti hi a nih.

India rama khawm 1936 a inthawk khan, Sir Chifford Manshardt, American Missionary in Sir Dorabji Tata Trust le thangruolin Graduate school hawngin an lo tan tah a. 1964 a UGC hrietpuiin M.A. degree a hung thaw a, tu hin chu Tata Institute of Social Science (Deemed University) a hung ni tah a nih.

Voisun chen hin Social Work inchukna 300 neka tam India rama a um an tah.

Sawrkar development sin a thawna le inzawma mi tamtak neksawr an nina Globalization le inzawma, hnam tlawm lem hrat nawhai thangpui ngaina social work sin a hung tam deu deu a. Professional skill a tul tar eng a nih. HIV/AIDS le Drugs dam, Health sector-a lem chu thiemna bik nein aw lem chun mi thangpui nuom khwma a thei tan aw tieng anih.

Natural Calamity hieng Tsunami, lirinhning, tuilet, indona, Dam development a tam deu deu bawk leiin social works-a rawngbawlna ding khwm a bo nawh a. Isu Krista khawm khan chatuona hringna el khelah, social thaw dingin a mi zirtir ve tho a nih.

“Hieng rethei le pasiehai thangpuitu chun, a mi thangpui (fak ding) a mipek a nih,” a tih a. thangpui ngaihai thangpuina sin hi fak hmuna pakhat a ni thei zie a mi hrilna khawm, Samrari mitha dam, Tirko Paulan, “Pathien rwngbawltuhai chu an fak zawngna dingin Pathien Thu (Gosepl) a pek a,” ti hin  s ukdet a.

Eini khawm chatuon hringna ei nei tanna khawm, social work (Missionary) sin lei a nih,

Hienglai zing hin chatuon hringna them phak lova hmangaina lei vet ho a, social work thaw khawm an lo um bawk a. Pathien angpuia siem mihriem hin a hmangaina zie chu ei lo nei ve hrim hrim a nih.

Retheihai thangpuina, thangpui ngaihai thangpuina sin hi tienlaia inthawkin a  lo um tah a. Vairama khwm, “Giving anas,” an lo ti daih tah a. Eini lai kutdaw dam, rethei thangpuina dam ei nei a. Western culture hung hrat pei Pathien thu le inkawpin a shung suklien pei a. Tuhin chu sin tak tak a tling tah a nih.

Chuleiin, inchuk tak tak khawm a lo tul ta reng a nih. Fimkhur naw lei le thilthaw dan thiem nw leia mihai thangpuina hmangruo thalo an chang thei zie chu; indona rama dam, hnam le hnam indona hmunah, nuhmei le naupang dam, a uortu hnamhai thangpuina pek dam, refugee hai thangpuina dam, buoina a chawk suok lem hlak.

Thangpuina am Buoina?: UN Aid Agency pakhat chun, Bosnia ram a buoi lai khan, Bosnian-Serbs hai thangpuina a pek chu, suma inchangtirin silai inchawkna’n an hmang a. an ralhai lungsenin, UN chu an hmelmahai thangpuia intum an bei let ve a. Buoina lien lem a suok el a nih!

Bakah, thikna dam an tlun a, tha taka plan siem nawa fimkhur naw chun a tum nw daih thil a siem thei a nih. Hi hi a nih, Professionalization (thiem bik) na a tulna san chu.

Ei rama Kuki-Naga conflict, Kuki-Zomi conflict, Meitei-Pangal buoina hai umlai khawm khan, thangpuina pekdan thiem naw leiin buoina a sosang pha bawk hlak a nih. HIV/AIDS le Drugs Abuses dangna chena khawm thangpuina pekdan thiem nw chun kakhawk tha lo a nei thei a. Pawisa sum khawma thangpuina pekna kawnga khawm a nit ho.

Hitaka inthawk hin Social Work khawm thiem taka (professional) taka thaw a pawimaw zie an lang thei ta awm e.

Bible student tamtak khawm hi social work thaw dinga Bible inchuk dam an nit ah a, zaa 80% vel chu social work inhnik leia Bilbe inchuk an nih! Hieng laia tamtak chun Pathien Thu sandamna thu nekin, rawngbawlna dinga Bible inchuk an ni reng a. Ram chun hma a sawnpui ve ngei a, an thlarau sandamna dinga an taksa thangpui khawm chu a pawimaw reng tho a. Amiruokchu, social works ringawta dittawk el chu Ringtu indiktakhai thaw ding chu a ni nawh.

Taksa cahngkangnaa itnhawka thlarau hringna rama thuoilut ngai tamtak an um a. ringnawtu ta ding lem chun, thlarau a them tan aw khawma, an ta ding chun “Gospel” a tling e tho a nih. An ta ding chun “thangpuina kut” chu “Gospel” a nel. Amiruokchu, rawngbawltuhai ei fimkurna le ding chu, chu china dittawk el ding ei ni nawh, ti hi.

Social Gospel hi Pathien Ram khwvela a tlung ve theina pakhat (I ram hung tlung raw se) a ni ve a. Vanram kaina ding ruok chun Thlarau sandamna a ngai.

Tulai khawvela Social Gospel hratna, America, England, Australia, New Zealand, South Korea hai lem chu hnuoia vanram an nih. Vanram an kai tan aw khawmin inhawi an tit a hrim hrim a, an phutawk el ta a nih! Mi retheihai ta ding chun, South Korea mei mei khawm vanram an tho a nih!

Hnuoia Vanram: Hnuoia vanram siemna pakhat chu Social Works hi a nih. Vanram thil le khwvel thil chu inang naw sienkhawm, a lungril ngaituona tak le midang hmakhuo ngaina (lungril), mani hmasielna thang nawna lungril kha vanram lungril a ni leiin, hnuoi vanram ka ti el a nih!

Chanchintha thilthawtheina chu inngaitlawmna le mi hmakhuo ngaina, hmelmahai chen hmangai theina a um lei a nih. Social Work thilthawtheina khawm Chanchintha thilthawtheina leh an inunau a nih.  Fak hmu theina a ni lai zingin, inngaitlwmna le midang hmangaina le thangpui nuomna lungril um lo chun, social work an thaw thei nawh a, a tak tak a tling zo bawk nawh.

Hi lei hin professionalization of social works  (fak hmu theinaa social work thaw) ti hi uluk taka inchuk tlak a nih.

Ei rama IGNTU dam a hung um a, social science dam ei hung inchuk thei ta hi ei vangnei hle a. Hmang tangkai thei patawpa hmang tangkai tum inla, BSW, MSW khawm, Engineering, Doctor, IAS chau lovah, social work khawm uor a hun tah. Mimal doctor I ni thei naw khawma Social Doctor I nei thei a. Mihriem hringna siem changtu Engineer I ni thei a, Law Administrator I ni naw khawma Human Administrator ni thei a ni bawk a. Thlarau doctor chen ni theina a nih.

Rethei thangpuina, relief le tihai hi social work an ni a, thumal dangin Social Gospel ei tia chau a nih. Taksa le Thlaraua um ei la ni leiin Taksa le Thlarau dawna Gospel ei la tul v eve a nih!

Hnuoi le vana Social minded tak khawm pathien pa, le Lalpa Isu Krista a nih.

Gospel ei ti khawm hi a basic concept tak chu Social (in nature) a nih. Mi dang kuoma sem/pek/hma ve chi thil a nih.

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate