HMAR TAWNG VE HIH! (A perspective views on Eight Scheduled)

Simon L Infimate

 - JS Khobung Khawbung


Lampui sîr a vulte pâr vul chûk el thlîr zingin, ramsa le va-tinrêng tuolchaina Hmar tlâng dum duoi chu pan dingin kan siem ta a nih.!



Kum 1928/1929 in Pu (fam) Dr. Thanglung-in "Bu Hmasa" ti Hmar tawnga naupanghai inchûk thei dingin a lo buotsai a, Hmar tawng inchûkna dinga lekhabu hmasatak, inchik thlâk le 'Hnam Ro' a tling hle.


Hmar tawng chu Manipur University in Degree level chen inchĆ»k phalna 2003 kum khan a lo pawm ta a, a hnung ah Assam sawrkar chun 2007 khan Hmar MIL chu HSLC chen inchĆ»k theina thusuok Vide No. SEBA/ AB/ HMAR/ 2007/01 DTD. 23 August 2007 in a lo pawm a. Chun, pĆ¢wl XI le XII chen inchĆ»k theina Assam Higher Secondary Examination Committee,Vide No. AHSEC/ACA/CURR.SYLL/01/96/94 Dtd.3 January 2008 in mi pawm pĆŖk nĆ¢wk in, Assam University, Silchar chun Degree (TDC) chen inchĆ»k theina ding chu 2010 khan a mi lo phal pĆŖk nĆ¢wk tah (Vide No. AUD-56/2009-10/2004 Dtd.23 July 2010.) Hmar Literature Society (HLS) thuoituhai chungah ei lĆ¢wm hle in,ei thalai inchĆ»ktuhai hmakhuo a ĆŖng tan ta  hle.

        

Ei hmadawm a lien po leh hlawtlingna / ei zo chin khawm a lien tei hlak angin, ei mithiem le HLS thuoituhai le hnam sĆ»ng a mithiem (intellectuals) hai hin hmadawm lien deu nei dingin  ei infiel mawl mawl a nih.

       

Chu chu Eight Schedule of Indian Constitution- Article  344(1) le 351 hnuoi a Hmar tawng inziek lĆ»t dĆ¢n ding lampui dap ve hi a nih. Tuhin ei unau tlĆ¢ngmi - Karbi, Khasi, Kokborok (Tripura) le Mizo hai chun inziek lĆ»tna ding lampui dapin hma an lĆ¢k mĆŖk a nih. Tuhin, khieng hai khi list suok nĆ¢wk hmasatak huna hmu dinga in beisei an nih. 

       

Tuhin  India ram a Eight Schedule languages -a zieklĆ»t po hi tawng 22 an ni a, chuonghai lai a pathum hai chu 1991 census dungzuiin ei population nĆŖk khawmin an tlĆ¢wm lem, chuong hai chu:-

(1) Kashmiri-56,639, 

(2) Sanskrit- 49,736 

(3) Dogri- 89,681 an nih. 


Hieng tawng hai hi 21st Constitutional Amendment Act, 1967, 1992 le 2003 dungzui a recognised anni tâwl.

       

North- East a Hmar tawng hmang po po hi 2-3 lakhs ( nuoi hni- thum) anga record a ni a, population dungzui nâwk thung chun 98,988 - 1 lakh (as per census 2011) angin record a ni bawk.

           

Assam ram a Autonomous Council pathum hieng- Karbi Anglong, NC Hills (Dima Hasao) le Bodoland Territorial Region (BTR) a CEM hai hi Cabinet minister rank pĆŖk an nih. Hieng district pathum a ram neituhai population hang en vat ei tih. 

    

Assam a Karbi population hi 6.61 lakhs(as per census 2011) an nih. Dimasa population hi 142,413 (as per 2011 census) nuoi khat sƮngli chuong an ni a, Bodo/ Boro Kachari hai hi 1,413,612(as per census 2011) makteduoi khat an chuong a, Assam tribal lai chu a tamtak an nih. An population tam hle.

        

Unau Dimasa le Karbi hai hin an tawng chu an ngaina hle. Pui pungkhĆ¢wmni ah an thuziek bĆ¢kah banner thuziek hrim hrim hin eini angin saptawng,(English) thumal hmuding a vĆ¢ng thei hle. An tawng an hmang a, a hrenaw hai an uksak nawh. Eini ruok chu ei tawngin a tlukpui a um khawmin, ei thuhriltuhai le thuziek tĆ¢r suok (banner) a hai saptawnga ziek a tam lem zie hlak.!!  

      

Entirna'n:-

Assembly,Conference, anniversary, Theme, date, duration, venue, place, motto, Chief Guest, Functional president, artists, featuring, special number, opening/ closing song/ prayer, In Aid,..... a dang dang.!! Hiengang zierĆ¢ng hi bĆ¢nsan ngam  ei tiu.

     

Hieng hnam pathum hai inkhawmpui/ hunbîk nei hai hin ka fe ve hlak a, an banner le thuziek târ a hai anni hriet dingin an tawngin an ziek hlak a, nang le kei hriet ve naw ding ah an buoi nawh. Hun vawngtu le thuhriltu phawtin an hnam tawng indak hlawkin an hril mawl mawl a, an tawng a hausa lei am, saptawng thumal hriet ding a vâng thei hle.

        

TlĆ¢ngmi chanpui Dimasa le Karbi hnam hai hi eini nĆŖk a population tam lem nihai sienkhawm, Pathien le hnam thuoitu hmasa hai zĆ¢r lieu lieuvin MIL dĆ¢m ei nei ta a, anni hai ruok chun vawisĆ»n ni chen hin HSLC level a ding khawmin an tawngin MIL an la nei ve naw leiin ei la khĆ»m hri ni'n anlang.  

      

Karbi hai chun an population sirsanin an nawr mĆŖk. An population le political tienga hamthatna sirsanin an nawr thei chun, eini thildang sirsan ding tha neinaw inla khawm, ei central level a ei Officer lienhai, retired central services, thuoitu hai le Pathien zar lieu lieuva MIL Degree level chen nei tahai tading chun thil theilo a um chuong dim a ni..!!!

      

UNESCO chun tawng hi chi 6 in hrilfiein a thenawi a, chuonghai chuh:-

1) Safe languages:- Mipuiin inbiekpawna le official taka an hmang zing.

2) Vulnerable languages:- Mipuiin hmang le an inchƻk mek(Mizo/ Hmar ngƮrhmun..?)

3) Definitely Endangered languages:- Nu Tawng (mother's language), insûng le mipui vântlângin an hmang ta naw.

4) Severely Endangered languages:- Pitar- Putar hai chauvin an hmang tah.

5) Critical Endangered languages:- Hmangtu tlawmte chau, an thi ruol a thi ve el ding.

6) Extinct languages:- Tienlai hun/ hun liemta a lo hmang hlak, thangthar ha'n an hriet ta naw hai hi an nih.

        

Eini khawm, thang la lova ei tawng hi ei humhal naw a ni vai chun point no. 6 (parukna) hmasuon zing ei nih. Hnam damna ding chun tawng (language) a dam phawt a ngai tlat a nih. Theitawp suotlâng ei tiuva, Hmar tawng hi Indian Constitution under Eight Schedule hnuoi ah ziek lût dân ding ngaituo pâwl indin vat ei tiu. Tawng a dam chun hnam a dam. Ei nêk a population tlâwm hai hman Eight Scheduled hnuoi a recognised an ni thei chun ei thuoitu le mithiem hai ke hung pên suok ro,thanghmun hang khaw ve'ng ei tiu. !!


Eight Schedule hnuoi a ei tawng inziek lĆ»t hlutna ding chu vawisun hin mi dai naw nih. Pakhat char hei hril inla, ei thalai inchĆ»k lai hai hin UPSC hnuoi a Allied services mains exam a hai khawm Hindi le English subject hai Alternative Languages-in lĆ¢k tĆ»l tanaw ni a, ei tawng Hmar tawng chu tuta Assam a um ha'n Assamese, Bodo, Manipur ha'n Manipuri..etc. annei ang hin ei tawng chu Eight Schedule recognised languages a ni ta ding a na, ei tawng ngeiin an exam ve ta tlut tlut ding a nih. Ei kĆ¢wl le kieng a unau hnam dang, tlĆ¢wma lo inti hran met hai khawmin Hmar tawng chu inchĆ»k nuom le thiem mĆ¢kmaw hung ni tĆ¢ng  a ta,chu chu hnam damna le tawng humhalna ropui tak ni ngei a tih.

      

TLƂNGKƂWMNA:


A tâwp na'n, "Tawng a dam chun Hnam a dam" ti annawm. Tuta ngîrhmun pangngai a ei fe pei a ni chun ei hnam hi hrietnaw kârin chîn in, tlâwm deu deu ei ta, minority khél ah minority nâwk sâwngin, min an nuom nuomin mi palzût tâng an ta, mi sirde le keilet mei mei la ning ei tih, ti inlau a um hle.

     

Ei hnam Hmar hi ei la tlâwm taluo, insukhran le inlâkhran khawp khawm eini nawh. Pahnam amanih pâwl inla bing manih, inlâhran a, pahnam tawng suklâr a Hmar tawng pumbil ang zâwnga hmala le kawi ding khawpin ei la tam naw ie.!


Unau hnam danghai mi chung enna umsun chu Degree level chen a Hmar tawng a MIL ei nei hi a nih. Hihi sirbi pakhat, ei phu lei hrim nilovin, Pathien malsĆ¢wmna ei dawng umsun, hnam danghai chunga A mi sie sĆ¢ngna  chu a nih.


Chuleiin, hi sirbi a'nthawk hin sirbi thar Eight Scheduled hnuoi a Hmar tawng hi zieklût dân ding hmalatu pâwl indinin, chuong hmalatu pâwl chun HLS, ei mithiem ûn tak tak, hnam sûng a CSO hai leh inbiekpawna neiin, consultation platform nei sienla, study group in framework & objectives etc. hung buoipui hai sien nuom a um hle. Hihi Hmar hnam le tawng intuoitharna Revolution pawimaw tak ni ngei a tih.


-----------------------------------------

References:-

1. Hmar Gospel Centenary Souvenir (1910 - 2010)

2. Teaching of Hmar language with special reference to Assam. - Dr. VL Tluonga Bapui.

3. Mizo Tawng leh 8th Schedule. Published by Mizo Academy of Letters.

Post a Comment

0 Comments
Post a Comment (0)

#buttons=(Ok, Go it!) #days=(20)

Our website uses cookies to enhance your experience. Learn More
Ok, Go it!
To Top