Responsive Ad Slot

Kristmas Thusim

Tuesday, December 22, 2020

/ Published by Ralsun Hmar

 


~ Rev. Huolthangsei Thiek

Khawvel hrieta Kristmas December 25: December 25 ni taka Kristmas hmangna hmasatak chu 4th Century, 336 AD, a hmun Rome a nih. Chuonglai chun, “Ni sawmpahni sung Kristmas” Twelve Days of Christmas ti dam, “Twelvetide” tiin Kristmas an hmang pha chun, December 25 a inthawkin January 7 chen dam an hmang hlak. Hiengang hun a hin Isu piengna le a naupang lai chanchin chu an hril hlak. Amiruok chu, Isu piengna insera hmang hlak nisienlakhawm hmang dan program nungchang tamtak chu Bible le inhme nekin a ram le hnam nunphunga thilthaw dan, insukhlimna chi dang dang, ruolá¹­ha hai le inhmukhawmna, Sungkuo inhmukhawmna dam, chun, thilpek inpektuona hai an uor em em.

Kristmas program a hin, ringnawtu hai thaw dan pagan tradition an iná¹­hangtir rawn hlak leiin Ringnawtu (sakhuo dang bie) hai khawma neitu chan tak tak changin an lo á¹­hang ve hlak. Iemani kawng zawnga chu Kristmas chu an suk ropuiin, an suk thupui thei hle ding dan a lo nih. Eini India rama khawm vai hai, abikin tlangval hawklak ruolin Kristmas Carol an nei ve hlak hi a lo mak chuong lem naw a nih. An thiltum le ei thiltum ruok chu danglam tak ning a tih. Bible le inhmea ngaituona um lo Kristmas hmang hi khawvel pumhuopa thawdan Global Culturea lo ni reng a nih. Kristmas neka huoplien le hmanglar hi khawvela festival dang a tam bek dal thei a nih. Asan chu ei hmang hun hi mi tamtak ta dinga insukhlimna hun remchang tak a lo ni bawk a nih.

Thlasik hun, kumtawp, sin awllen lai hun, a bikin Tropical Regiona um hai ta ding chun a lo inhawiin, a hun hin a lo zir khawp el a nih. Kristmas hmangna hmasatak Rome khuo khawm hi ei thlasik hun hmang inangpui an na, anni hai ta ding khawma insukhlimna huna an lo hmang hlak hrim chu Kristmas an hmang huna khawm inhawitakin ringtu le ringnawtu hai inthlier hrangna um der lova an lo hmang tlang el hlak chu a lo nih. Amiruok chu a Birthday neitu, Isu hin a lawm chie ding am, ti chu ngaituo á¹­ul tak ni t^ng a tih.

Kristmas hmang dan kalhmang hung iná¹­anna tak, pagan tradition chun Winter Solstice festival December 21a inthawkin January 7 chen dam an inser hlak a. Chuonga Winter Solstice Festival an inser chu ei ni Northern Hemisphere a um hai ta dingin ni tawi hun lai le zan sawt hun lai tak a ni a, insukhlimna hun pawimaw taka an lo hmang hlak hrim a nih. Southern Hemisphere tieng ruok chu an chanchin ei hriet chieng naw leiin, hieng ang hun hi an hmang a lo ni khawmin danglam mei a tih. Asan chu an thlasik le ei thlasik a n letling char a na, ei nipui le an nipui khawm an letling char a nih.. Ei ni sawt ni tak June 21 kha an ni tawi ni tak a na, ei ni tawi ni tak Dec.21 kha an ni sawt ni tak a ni ve thunga, Nipui lum em em ei hmanglai in hlasik dei em em an hmang ve thung a. Tu hin chu Kristmas ruok chu December 25 deilai tak ei hmanga, Simtieng mihai ta ding chun a lumlai tak an lo hmang ve thung, tina a ni chuh.

Pagan tradtion danin thlasik huna insukhlimna hun an hmang hlak chu “Winter Solstice” an ti hlak. “Forever Conscious” ziektuin a hril dan chun, Winter Solstice insernahinzanthim sawt hun lai tak le Sun hun tawi hunlai tak a nih a, nisa pathien hung inlang nawk ding chu nghakin an lo lawm lawka,insukhlimna hun (celebrate) an hmang hlak, a tih. Chutaka chun, inchuktir maksak tak tak, hratna nasatak, inthlasawng theina, mani nina inhriet chiengna dam, thlapa pathiennu a inthawka malsawmna, thilthawtheina chungchuong (supernatural power) nei ding damin an inbeisei hlak. Zanthim sawttak hnunga nisa hung suok ding chu nghakin nisa pathien hung suok chu chibai bukin Pathien biekin an lo biek hlak. Hienga an thaw hin, thlapa pathien a inthawka an beisei ang bawk khan nisa pathiena inthawk khawmin thilthawtheina chungchuong hhmu le chang dinga inbeiseina nasatak an nei hlak.

Dec.25 ni tak lem hi chu nisa pathien an biekna ni pawimaw taka an nei a na. Chu chu Kristien haiin niser ropui tak Krista hung pieng champha inserna nia ei hmang tah hi, chanchin hril ding tam deu um ngei a tih. Amiruok chu a ni thu tieng ngaituona hi a pawimaw taka ei ngai nawh a, ei Kristmas hmang hi ei ngaituona ei hemdik a ni phawt chun, pawi tham dingin ei ngainaw a nih. Dec. 25, nisa pathien an biekna ni, Krista, Lal hung pieng lawmna Ni a ei hang thlakthleng tawp khawm hi a ropuiin ringtu hai ramlakna ah ei tiem lem hman hman a nih, ti zawnga ei ngaituo chun, a hadamin a á¹­halem dai a nih.

A chunga hrilta angin, a tira inthawka Kristmas hmang dan an lo thaw chu, Kristien nundan le inhme khawm a lo ni buk nawh a, chu nek hmanin ringnawtu hai tradition ei ti tah kha, an lo uor lem a lo nih, Chuleitak chun, Kohran denomination á¹­henkhat lem chun December 25 hi an pawm nuom nawh a, khanglai huna nisapathien an biekna ni a nih tiin an inser nuomnaw hrim a nih. Chuleiin, Davise khawmin, an Kristmas hmang dan hai chu“Isu Krista leh inzawmna reng reng a nei nawh,” a lo ti hiel a nih. Insukhlimna chu makmaw, a Birthday neitu chu a hming lam de hai sien khawm mitinin inhawi an ti thei dan dan kha hmang dan chu a ni el niawm a nih. Thilpek inhlantuo an thaw hlak chu an Kristmas hmang huna an thil thaw á¹­ha pawl tak a nih. Nisienlakhawm Kristmas Fatheran nei khan iengkim Isu Krista, a hung pieng pa neka lungril lapeng thei, a bikin naupang hai lai a hung inlar nawk ta em em a, Isu a hlie hne khawp el a, Kristmas hmang fulo an ni thei bawk a nih.

Kristmas Father (Kristmas Putar) Santa Claus chanchin hi hang hrilkai met inla. Ama hi thiempu inlar em em, St. Nicholas hming a inthawka incher suok a na. St. Nicholas hi 280AD in Patara, tulaia Myra, Turkey ah a pienga. Kum tamtaka inthawk khan naupanghai le lawngpu hai venghimtua ngaiin, a hming an thang em em a nih. Naupangá¹­ha hai ta dingin milim naute dam, thilpek chi dang dang chawiin, Santa Mall a inthawk hung chawiin a pek hlak a nih an tih a. Kristmas ni hung tlung ding a zantieng hin naupanghai chun an lo nghak hlak a. Kristmas Gift dawng dingin an nu le pa hai kuomah nasatakin an ngen chum chum hlak a nih. Chuongang Kristmas Gift chun, a birthday neitu Isu Krista a hluohlan ta hlak leiin, a tha a ngai kha Kristmas thucha daltu a lo inchang tah hiel a nih.

St.Nicholas hi mi á¹­hatak niin, mi harsahai ta dinga thangpuitu ringum tak a ni hlak a. Tleirawte pahni khawm an nu le pa haiin nawchizawr dinga an zawr chu an tlansuoka, a sanhim a nih, an tih. Mi ngilnei, thilpeka rawngbawlna nasatak thawin, mi tamtak ta dingin Kristmas thilpek kumtin a pek suok hlak.Santa Claus chanchin chu hrilseng ni naw nih a, Thlangtieng rambung hai Kristmas hmangna le inkungkeina nasatak a lo nei chu, a naw tiengin Krista hming a hlie phak hiel nia ngai a nih. A san chu naupang hai lungrila Kristmas Gift beiseina nasatak a siem peka, Lal Isu hung pieng, a nina le thlarau tieng malsawmna hmutheilo khawpin, a lawmna dingin an lungrila sin a thaw theinaw pha hiel a nih. Naupang lai chau an nawh, Nu le Pa hai khawm nasatakin a chawkbuoi phak nia hriet a nih.

Ei ni Kristmas hmang dan khawm, Santa Claus chu ei hriet phak bek naw khawm a ni thei, nisienlakhawm, ei Kristmas hmang nuom dan hi a man a tam ta deu chu a hawi an nawm a nih? Inkhat pa hisapna, nauhai thuomhnaw thar ding, January thla hung thar a ta, an Sikul admission le fee ding an dai thei ta naw hi lungzing umtak a nih. Hlim dinga ei inditsak seng laiin, Inkhat pa le inkhat nu ta dinga “Lungngaina Hapta” ei insiempek zing dam hi a lo ni tah an naw am a nih?

Lal hung pieng lawmna nekin, ei thuomhnaw thar le fak le dawn siema ei inbuotsai dan dam, inhawi taka hmang ei tum leia sengso tam leia ei inhambuoi dam, ei inbuotsai dan po po hi a Bible thu min chuktir dan leh an hme zing am? ti ngaituo a tul tah a nih. Ruoiá¹­he naw chun, Kristmas ni theilo dinga ngaidan a pieng lien tah bawk a, Kohran buoina khawp a tling an tah. Mimal nuna, thuomhnaw á¹­ha, a thar inbel naw chun, Kristmas hmang inhawi nawna khawp lungril nguina a pieng bawka, sungril nuna Krista insiengna kha iengtin am sukhlimin parsuk thei tang a ta? ti chu ngaituo a á¹­ul a nih. 

Bible a Kristmas chu ieng tin am ning a ta?

Kristmas hi Isu pieng champha tiin ei ngaituo tlangpuia, piengchampha(birthday) hmang anga hmang dingin ei ngai tlat leiin, Kristmas Ni Dec.25 khawm hi an dik chie am? ti ang zawnga indawnna khawm a tam ta khawp el a nih. Chuong ang zawnga ei ngaituo chun Pathien Thiltum a fuknaw deu hlek niin an lang. Chuleiin, Birthday lawmna ang zawnga hmang tumna hin chu Bible min chuktirna le ei Pathienin thil a mi thaw pek hlutak el hi manfu theilovin Kristmas ei hmang ei hmang el thei ding dan a nih. Kristmas ei ti hi Greek á¹­awnga inthawka ei hmu a na, a umzie tak chu “Krista Ruoi” a nih, a ni le thla hai hin pawimawna an nei tam naw khawp el. Ei hmang hun Dec. 25 hi a hma a ei hril ta angin  Kohran haiin a ruola program ei hmang theina dinga an lo ruot fawm mei mei a nih a, a sietna a um hran nawh.

Nisienlakhawm, hi ni ei hung tlung ding tawm pova Kristmas season lunginlengna neia phurna ei nei el hlak hi chu thlarau indik a ni chie dim aw? ti hi ngaituo á¹­ul pakhat a nih. Asan chu, Krista ruoi kil hi December 25 pha pha ei zuk chang thei chau ding anga ngaidan a pieng theia, a nikhuo hlak hi tukhawma Isu piengna ni  indik tak pa an naw zie hi ei hriet tlang deu fur ta zing bawk a. Bethlehem hangsam changa lunginlen ta rum rum el dam, saphai ti dan taka, a emotional taluo hlak hi thlarau indik tak a ni phak da el thei a nih. Iemani zawng taka dawiveta um khawm ei ang ta deu a ni naw mani aw, ti thei a nih. Khawthlang tienga Kristmas lo hmang hmasatu hai leh ei hmang dan hi a danglam buk naw niin an lang. A season a hunbi hung inhersuok vela lunglenna ei nei hi a suol a nih tina chu a ni der nawh. Mihriem pangngai ta dingin a awm hlie hlie a nih. Nisienlakhawm, mihriemna a lunglengna mei mei a Kristmas hmangtu ei lo ni pal el chun, a neka ropui lem Krista Ruoi indik kil phak si lovin hunin mi liempui nawk a ta, khawsawt nguia inthla liem peiin, hringna hlu, chatuon dai hmuphak si lova intawi khawtlai mei mei ni rawi ei tih, ti hi lungkham um chu a nih.

Ei Bible a Kristma hmang hmasatak ei hmu chuBerampu hai kha an nih; (Lk.2:20). An ni kha mi lien mi lal nilovin, ramhnuoia beram venga um, khawvel mi intiempui lai khawma hming zieklutna a ngaisak hlawlo pawl an nih. Kristmas an hmang khan “Pathien chawimawi le inpak pei pumin” tia nih. Vantirko hai kha Chanchin Tha “Krista Chanchin |ha” hung intluntu an na. Krista Chanchin tha chu ei hriet seng angin sandamna thu a nih, chu chu van le hnuoi inremna khawm a nih: “Ti naw unla, ngai ro, mitin ta ding chanchin á¹­ha lawmum bek bek ka hung intlun cheu a nih. Vawisun hin in ta dingin David khuoah Sandamtu a pieng tah, Lal Krista chu” (Lk.2:10-11) tiin, an hung khukpui a. Mi po po ta dinga Chanchin Tha chu kawvel mihriemhai ta dinga Pathien Sandamna, Isu Krista hung um chu a nih. Chu chu a nih, Isu hung piengna san tak chu.

A piengni hin vantirko haiin a nina le a sin thaw ding (mission) an puong sa nghal a nih. A sinthaw ding le misuol hai ta dinga a hringna an hlan ding khawm Sandamtu a nina hin a huom vawng a nih. Chu chanchin á¹­ha chuKrista ruoiá¹­he chu a nih. Kristmas nikhuo hi hlimna ni a nih, nisienlakhawm, chu hlimna chu puotienga iná¹­an nilovin, sungril tienga, thlarau hringnun a iná¹­anin, puotienga parsuok ding hringnun chu a nih. Mihriem hai ta dinga Pathien thilmak thaw lai po poa a ropui tak chuIsu Krista zara sandamna ei chang hi a nih; vantirko hai khawmin bi (en) an nuom hiel a nih. 

Thil dang malsawmna le thu hlimum ei dawng hai po po hi Krista sandam hlimna neka ropui le hlu a um nawh. Hnuoi malsawmna ei dawng hai po po khawm Pathien a inthawk a nih, sien khawm Krista zara Sandamna mi’n a chang naw chun, chuong ang lawmna po po khawm chu a daisawt nawh a, hlimpui khawp tak tak a tling ngai nawh. Ktista Ruoi ei ti Kristmas ruok hi chu a chang tu haiin chantuon dai hringna an chang a ni leiin, chatuon dai hlimna, chatuon dai lung muongna, zakhamna thlarau an changsa hlak. Chu nun hlimum tak el chu khawvel malsawmna po po nekin an sang dai a, damsung le thihnung  khawma bo ta lo ding hringnun thlamuongum tak pekin ei um a nih.

Chuleiin, Kristma tukuma ei hmang ding hin ieng tin am inbuotsai ve a? Puotieng hlimhlapna, thuom thila lo ep khawm chu sawisel vawng el thei a ni nawh, thuom inchawitawk, a hun. Sungrila Krista nun insiengpuina a um naw chun, a hun liem ruolin ei hlimna khawm a liem ve el ding anih. Tienlai mi haiin hlataka an lo thlira, taksa takin Krista chu an hmu phak naw de naka chu, an lo hlimpui ve em em a. eini ruok chun, tlungtah hnungin ei hmang ve thunga, Krista mi sandamna hi zo an tah a, ei lawm el lem a nih. Zawlnei haiin an lo hrillawk ang takin Isu chu Bethlehem khuo lien rak lova a hung pienga,(Mika 5:2), a damlaini hai ei ni ang bawka taksa a tuorna le harsatna chtin reng tuorin a khawvel hringnun a hmang zova. Nang le kei a mi sandamna dingin a nun a hmang vawnga, a tawp taka, ei suol a phur leiin kraws ah hemdein a uma, a th tah a, phumin a uma, hrillawka a um ang takin, nithum niin thina hnein a thonawk tah a. Chu chu a nih, ei lawmna sukpuitlingna chu. A thonawk tah leiin, hringna ei chang a nih.

Kristmas hmang hun chu iengtiklai khawm a thei a nih. December 25 hi Kohran haiin a huhova inkhawma ei hmang theina dinga ruot le siem chau a nih. Iengtiklai khawma Krista ruoi kil zing dingin Lalpan mal sawm raw sen che(u).

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate