Responsive Ad Slot

INKHÂRKHIP LEIIN THÎNA A TLÂWMPHA AM?

Thursday, April 23, 2020

/ Published by VIRTHLI
~ V L Renga Hriler

Coronavirus hripui hin khawvêl nasatakin a sawi hnîng a. Hi virus laka in vêng dân ding le in enkawl dân ding thuneitu hrang hrang a inthawk thusuok hi nitin deuthawin a thar hmu ding a um a, chuonglaizing chun, hi natna hri le inzawma ngâidân ṭha tak tak thusep ziek le hril khawm minute tin deu thawin a thar hmu ding a um bawk. International, national, regional le local news channel le nîtin chanchinbu (newspaper)-ahai khawm thuthar dang hrim hrim en ding le tiem ding a um ta nawh. Khawvêl natna lai po povah Covid – 19 nêka ziek hlaw râwn, hril hlaw râwn, video tâwi (clip) siem râwn hi khawvêla la um naw nih ti inla ei ti suol ring a um nawh.


Minute tin darkar tina mitinin ei hriet nuom chu, chu ram kha ram ah Covid–19 hri vawi iengzâm an um tah a? iengzâm an thi tah a? iengzâm an damsuok? tihai hi a ni deu tak. Thlakhat veng vawng mâni in senga inkharkhipin hun ei hmanga tah, mi tamtak chu ei nîtin nun dânhai khawm ei inhmang ti ti deu tah niin an lang. Covid-19-in khawvel a hung run hmaa nitin thuhthar (news) hluo bit tu: inthat, insuom, intuolvuok, accident tihai hin hmun an chang ve ta naw am? thuthar ding a um ta nawh? Chuong ang bawkin, thangko thu hin ei whatsapp le news portal ah hmun a chang ve ta nawh am, ziek ding a um nawh? Thuthar ziek ding um naw lei a ni hlau chun thil lawm um tak nîng a tih.

Covid-19 leiin India chu ni sâwmthum zet khârkhipin a um tah a, hi hun sûng hin thîna pangngâi a thi (Covid-19 lei ni lo) hi a tlahnuoi hle nia hriet a nih. Delhi hmuna inrâwna hmun (crematorium) a sinthawhai hril dân chun 40% de thawin mithi raw ding an dawng hi a tlahnuoi niin an hril. A umzie chu nitin mithi 10 raw ding um hlak kha, inkhârkhip leiin mithi 6 vêl chau a um hlak tina a nih. Chuong ang bawkin, Hinduhai hmun pawimaw Varanasi-a Ganga vadung kama mithi rawna hmunhai a khawm mithi an tlâwm tâk thu an hril bawk a nih. Mi ṭhenkhat a inthawk chanchin ei hriet dânin ei ram tieng khawm inkhârkhip sung hin khuo ṭhenkhata chu nit dang angin mithi an um inzing bêk bêk nawh tiin an hril. Chun, whatsapp group le facebook group-ahâi khawm thangko hmu ding an khât deu niin an lang bawk.

Inkhârkhip sûng hin Covid-19 lei ni lo, natna amani, thil dang leia thi hi iengleia tlâwm am ni tâng a ta? Ei thi ding hun ei theinghil tâwl am an tah? tia fiemthaw awl nuom hle?  Hospital (Covid-18 hospital ni lo), Nursing Home le Private Clinic-hai hlak an khar vawng bawk sia, damnaw enkawl theinaw leia thi tam deu deu awm tak si? Ţhenkhat hril dân chun hi hun sûng hin motor tlân amani, sinthaw an um naw leiin changsuol (accident) a umnaw ang tluk a nia, chun, zurui amani, misuol invâk vêl an um naw leiin tuol that a tlawm niin an hril. Crematorium a thawkhai chun mithi sâwm ah (10) pahni (2) vêl hi changsuol (accident), amani, inthat lei niin an hril. Accident leia thina tuok hi hmun dang danga in ang vawng kher naw nih. An leh, zawna pawimaw tak chu inkhârkhip hmaa mithi sâwm (10) peia paruk (6) chu natna pangngai leia thi an ni a, pahni (2) chu accident lei a ni chun pahni (2) dang chu ieng lei am ni tâng a ta? Hril dan danga chun, mithi 100 peia 20 hi iengleia thi am ni tâng a ta? ti hi zâwna pawimaw tak el a hung ni ta nih?


Covid-19 hripui hung inlêng ṭan a inthawk khan hri laka invengna dingin hospital (Covid-19 enkawltu ni lo) le nursing home tamtak chu an OPD (Out Patient Dept) an khâr a, emergency a khawm natna inrik tak an ni naw chun an admit nawh. Moreh Civil Hospital-a chun kâwngna, phîngna tihai chu emergency ah khawm an lâk nuom nawh. Chuong ang bawkin, private clinic tamtak khawm an inkhâr nghâl a nih. Inkhârkhip ṭan a inthawk khan sawrkâr hospital-ahhai khawm OPD an khâr a, damnaw admission an khâr bawk a, emergency chau an hawng a nih. Hienga hospital-a in enkawl thei khawm ni ta bawk si lo, iengleia mithi zât hi tlahnuoi thei am ana?

Khawvel mihriem ei hung changkâng deu deu a, ei hrisêlna khawm ei hung ngâi pawimaw deu deu a nih. Chuong ang bawkin, thiemna khawm a hung insâng deu deu a, hrietna a hung zau deu deu a, sumdawngna khawm a hung zau deu deu bawk. Chuleiin, mihriem hrisêlna enkawlna khawm hi sumdâwngna hnâr ṭhatak (commercialization of health care) a hung ni taa nih. Mihriem hrisêlnaa sumdawngna hi thil hlâwk tak a hung ni tâk lei hin medical profession mamawna (demand) a hung insang deu deua, doctor ni nuom ei hung tam deu deu bawk a, chuong ang pei chun Private Medical College khawm a hung pung thûr thûr a nih. Private college a kâi ding chun thiem lei ni bêk bêk lo sum pe râwn thei theiin MBBS admission an hmu hlak niin an hril a nih. Hienghai hi private hospital, nursing home le clinic-ah an thawk deu tak. Mihriemin ei hrisêlna ei hung ngâipawimaw tah êm leiin damna ding a ni phawt chun sum tamtak seng khawm ei hung pawi ti ta nawa, chuleiin, doctor tamtak chu sawrkâr khuokhirna hnuoia thawk nêkin private clinic siem amani,  private hospital- ai thawk an thlang lem a nih.

Private hospital a thawk doctor-hai hi an thawkna hospital thuneituhaiin thlakhat sûnga an sum lamlût ding zât (target) an siem pêk hlak niin an hril hlak. Hieng a ni lei hin damnaw in enhai hi test ṭul mang lo khawm natna suina ding (investigation) tiin test tamtak anin thaw tir a, ṭul lo deua ât (operation) thaw khawm tamtak an um hlak niin chinchâng hre deuhai chun an hril hlak. Hieng hin damnaw pa amani, damnaw nu chun sum tamtak a sêng el chau ni lovin a taksa bung le châng, hrisel zing lâi chu suksietin a um hlak a, thina chen khawm tuok tamtak an um hlak niin mi ṭhenkhat chun an hril. Hrisêlna enkawlna le inzawma sumdâwngna (commercialization of health care) kawnga hin damdâwi siemtu / zawrtu (pharmaceutical company)-hai khawm an bâng bîk nawh. Doctor le hospital-a thuneituhai leh inzawmin damdawi siem thara umhai zawrna kawngah inkuongkaina inthûktak nei nia hriet an nih.

Thil sui mi ṭhenkhat chun mithi za peia 20 (20%) hi doctor-hospital-pharmaceutical-haiin hrisêlna inekawlna kawngah sumdawngnaa an hmang nasat leia thîna tlung nia hriet a nih. Hi kei hin, private hospital le private clinic-haiin damnaw enkawl an châwlsan hrie lei le damdawi siem pawlhaiin an damdawi siemtharhai an zawr theinaw leia inkharkhip hun laia thîna tlahnuoia nia hriet a nih.

(Inphatna (disclaimer): Private hospital ta phawt le doctor ta phawtin mihriem hrisêlna hi sumdâwngnain an hmang kher nawa, hmangaina leia sum tlawmte sênga damnaw enkawl khawm tamtak an um a nih)
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate