Responsive Ad Slot

LAIBUNG SIMON PETER KIPHA

Sunday, February 2, 2020

/ Published by Simon L Infimate
~ J.L. Fimate

Kristien fir le kûlmût hai chun Donald Trump hi Politician ropui, bêlruot bîk ti ngei an tih. A 'supporters' hai chu mi nêka piengthar ṭhabîk a khawm inngai mei an tih. Bêlruot bîk chu a lo ni thei, amiruokchu politician ropui a tlinnawzie chu a hmalâk dân iengkimah hmu theiin a um. Dâwnvêt nei hai angin a che thut thut hlaka. Hmar nisien chu lungṭau pahnama mi ngei ani ring a um. Iengpokhawm nisien politician ropui ani naw khawma politician chu ani ngeia, khawvêl thuneina ropui lalṭhungpha hluotu a nih.

Hieng ang deua mani mizie le inhmeloa thilthawthei le ropui, khawvêla hin an lo um rawp ta hlaka. Khawvêlin chuong ang mi a pawimaw hun laitaka dinga ruot bîk rêng hawi hiela hung ropui an ang hlak bawk. Mi zakzum êm êm Elvis Presley kha indona thuthang (cold war) ngawtin khawvêl a nghawrhning laiin hlaa mipui inawi tleiin a hung ropuia, "King of Rock 'n Roll" tia ko ani hiel. Ei ram pa "Father of the Nation" Mahatma Gandhi khawm, a chanchin suitu le ziektu hai chun a naupang le tleirawl lai chu a zakzum hle an tih.

Taksa hrisêlnaa mi derindêptak le khawsakna kawnga mi retheitak Hudson Taylor khawm Chanchinṭha thedarna kawngah China rama Kristien missionary ropuitak ana. Mi dawizep, hmêlma hai ṭia inthin dawp dawp, nêksawrtu haiin an hmu inlaua Grape sâwrna khura bu vawtu Gideon khawm kha mipuiin an mamaw ta êm leiin, "Nang mihrât huoisen..." tia ko suokin a um ani kha. Mawphurna le ṭulna'n mi a mawr pha chu, tlinnawna ihuolvêla umin inngai hlak sienkhawm inpumpêkin ṭhahnem a ngai naw thei nawh.

Mitin thawthei le thiem nilo, mi lungril va hnea, va thununa, va chawkphuor theina, mi ṭhenkhat khat chauin an ithiem bîk hi khawvêla thiemna um hai laia inchûk thiem intak tak chu ningei a tih. A thiem hai khawmin thawpuipataka inchûka an inchûk dawk ani bîk nawa, an ipiengpui 'thiemthil' (talent) amanih an nia thilpêk umsa 'theina' hrim ani tlângpui. Chu khêl tieng chu kei ka ang thlarau sinthaw dân hrietna kawnga mimawlin ka hrietthiem phâk bâk thlarau sinthaw lei khawm ani thei.

Ziek ngeia Marka-in Chanchinṭha a lo hlulut ang dungzui chun, Isu chu Galili dîl pangah a fe laiin nga mantu Simon le a unaupa Andri chu dîla chun lên dêngin a hmu a. An kuoma chun, "Mi zui ro, chuongchun, mihriem mantu dingin siem ka ti cheu" a ta, an zui nghal ta thu Marka chun ami hrila.

Luka ziek dân dungzui ruok chun, Peter hai ruolcham ngaman chu zânkhawvâra an hlawsam hnungin, li inthûkna tienga dêng nawk dinga Isu'n thu a pêk angin an hang dêng nawk chun an lawng pil vâng khawpin nga an man taa. Chu phing chun, mi thilthawtheitak le mi thuneitheitak ama misuol bula a hung chu natna le thina dâmin hrem rawi a tih, ti an lau lei khawm ani el dîm, Peter-in Isu ke bula bawkkhup meuin "Lalpa, mi fesan rawh, mi suol ka ni hi" a va tia. Peter lungril ṭuonrang taluo hi a lo lawm lei manih, misuol anizie thu a puong hi a lawm lei khawm ani thei, Isu hlak chun fesan ta nêk nêkin, "Ṭi naw, tuta hnung chu mihriem man tâng i tih" a lo ti ta lem hlau leiin, an lawng hai mâksanin an ruolchamin an zui nghal tah a nih. Nga mantua inthawk Mihriem mantua 'promotion' an hmuh.

Mihriem mantu, mî thuhnetheitu, mî lungril hnetheitu, mi hîptheitu, mî inza kaithei le mî thunun theitu ni ding hin thiemna "Degree" amanih nina iemani bêk an nei kher ding a nih, tia ziek um naw sienkhawm, khawtlânga mi hnuoihnung taluo, fâkzawngna kawngah mi harsa taluo, thiemna (education) kawngah phâk insânglo le khawsakna kawngah mi khawsamaw taluo hai chu inza an ni ngai meu nawh. Fâk zawngna kawngah anhnuoi pawltak Nga mantua inthawka mihriem mantua 'promotion' hmu hai hi an kaisâng insâng hle. Inchûkna ina pawl po po bawkâna 'Phd Degree' hmu thut ang an nih.

Ei hnama ding chun nga mantu, mihriem mantua kaisang thut hi um meu naw manih. Mi hnuoihnung, mi chunghnungah kai thut thei naw manih. Kohrana khawm nisien, khawtlânga khawm nisien, thiemna neilo le sum hnâr neiṭhalo mi hnuoihnung chu ei si hnuoihnung naw thei nawh. Ei hnama ding chun ziek kawngah ni leh, thuhril kawngah ni leh, thuneina kawngah leh, mî lungril hnetheitu, mihriem mantu tamtak hi an ngaidân a ṭha lei le lungvar an nei ṭha taluo lei khawm niloin, hming bul le hming khêlah 'IEM' an nei lei chau khawm tamtak an um. Ei khawsakna (economy) a lan hnuoi bawk leiin hming bul le hming khêla IEM nei hi nghaknu lunglai hnena ding chau niloin, a mipui khawmin ei la hlutsak êm êm a nih. (IEM nei hi hlutsak taluo ta naw'ng ei tiu ka tina ruok chu ani nawa, pung deu deu inla khawm inthlahrung um chuong naw nih.)

Ei ram, hnam le khawtlâng 'economy'n' zir sien chu mi hnuoihnunga ei i ngai lungvar ṭhatak tak nei, IEM ngai kherloa 'Talent' ṭha tak tak nei, theina ṭha tak tak nei, mi hmangtlâk tak tak ding hi ei kawl râwn nalâwm. Sum harsatna lei le IEM neinaw leia ei hnuoisie le ei enhleu hi ei tam taluo.

Mihriem mantu a hung ni ta leiin a hming khawm Simon chau ni taloin Peter (Kipha = lungpui) a hung ni ta a. Ṭhuoihruoi sawmpahni hai laia thuneitutak le an 'spokesperson' hung niphâk hiel sienkhawm a lungṭau hri invawi leiin Zîrtirtu chun a kawkin, a zilin, a hal rawp hlak. Thuneina kawngah chu Vanram Chabi kawltu nina le mithi kulkawtkhâr hai ngam mei mei lo ding kohran hai remna dinga Lungpui nina pêk a nih. (Mat 16:18-19)

An dam laia ei dem, ei sêl le ei rêl hai khawm an hung thi meu hin chu inpâkna ding ei zawng mawl mawl ta lema. An khawvêl taksa mâksana thlarau rama an chuongkai chu hlawtlingna ropuitaka ei ngai pêk leia ei lawmpui lei mani ding, an damlaia ei thawpêk pei bâk bâkin ei inpâk ta hluom hlak. An damlai ruok chu, hlawtlingna ieng amanih chang hai sienkhawm an chanchin ṭhatna nêkin a sietna ei la zawng pêk hrâm hrâm hlak. Ei inpâkna sun a khawm a rûkin ei inrêl tho hlak. Hi nungchang mawilo le ṭhanawtak hi ei inentawn nasa taluo nasa deu hi a pawi.

Hi famkimnawna khawvêla hin thi hnungin inpâkna ding le inchawimawi tuona ding ei inhmupêk thei si chun, thi hnung chau niloin damlaini ngei khawmin inpâktuo inla chu lukhâwng a nei ropui lem awm e. Inchawimawituona lungril neia damlainia ei inchawimawituo chun, îtthîkna le inelrelna hai hung tlahnuoi phâng a ta, ei khawtlâng nun khawmin ei ṭhathnempui pha hle ring a um. Chu hmun, thina'n inpâkna le chawimawina a sawmsana khawvêla chêng hai chun, Simon Peter damlai chanchin nêkin a thidân le thina chu ei hriet hmasa nuom lem ring a um.

AD 64 khan Rome khawpui chu nasatakin a kânga (Great Fire of Rome an tih). Chu sietna râpthlaka chun Lal Nero'n Kristien hai chu inhnamhnawina nei anga an tum tlat leiin an chunga a nunrawng ta em ema, mi tamtak a sukhluma, suknawmnatna nasatak an tuortir bawk. Chuong rinum râpthlâk tuor hun lai chun, Peter khawm hi Kraws letlingah hemdea sukhluma uma, chanchinṭha tadinga 'martyr' chang ve nia hril a nih. A thidan hi Bible-a ziek ani naw leiin, ei hriet theina chu 'Apocryphal Acts of Peter' lekhabua inthawkin a nih.

'Acts of Peter' hi kum zabi pahnina laia Greek ṭawnga Leucius Charinus ziek nidinga ring ana. Leucius Charinus hi Acts of Peter, Acts of John, Acts of Andrew, Acts of Thomas le Acts of Paul lekhabu ziektu a ngai a nih. Amiruokchu hieng lekhabu hai hi Bible-a sielut ding chun Chanchinṭha leh inpersanna tamtak an nei lei le an thienghlim tâwk naw leia hnâwl anni leia 'Apocryphal' ti anni hrim bawk. Hieng hai chau lo khawm hi mi dang kutsuok 'Apocrypha' lekhabu tamtak a um. Henryk Sienkiewicz a ziek, Kristien Novel ropui, en inhawi em ema movie-a siem, 'Quo Vadis' a Peter chanchin inlang po khawm kha 'Apocryphal Acts of Peter' lekhabu besanna siem a nih.

Peter thlân hmun hi hrietchieng chie ninaw sienkhawm, an phûmna hmun ngei nidinga Rome a Kristien hai ringdân angin, kumzabi 4na khan Emperor Constantine I-in Vatican Hill-ah St Peter's Basilica ropui deuin a bawla. A hmun hi an ṭen deu leiin Basilica bawl a remchang naw bâkah, thlân tamtak sukchiengpen ani tlat ding leiin sêlkalna le sawisêlna um neu neu sienkhawm, Peter thlân chung chiea 'Basilica Alter' um sien an nuom tlat leiin, a hmun sukzâwlin an bawl ta tho a nih. Kum 1950 khan Peter ruo ni ngei dinga ring, St Peter's Basilica Alter hnuoiah mihriem ruo cho suokin a uma. Kum 1960 laia 'Forensic Expert' hai suichiengna chun, pasal kum 61 mi vêl ruo nidinga an sui dawk leiin, 1968 khan Pope Paul VI chun Peter a ruo ngei ni dingin a lo puong tah a nih. Pa le pa ei kâr a hlaa, mihriem hlutna an chen naw hle.

Simon hi Bethsaidaa khawsa hlak, a hnungin Kapernauma a nuhmei hai leh chêngin, chutaka chun a tarpinu khawm amain a umpui ani awm. Kumzabi 9na laia lekhabu pakhat 'Liber Pontificalis' a chun Rome-ah a fe hmain Antiokei-ah a sung hai po po hi a mâksan niin an zieka. Chuleichun, Syria le Lebanon a Samaan sungkuo hai lai khun a chithla la um dinga ring a nih.

Bible-a a chanchin ei hmu thei poa inthawk hin, Simon Peter Kipha hi pa var bêk bêk chu a hawi naw a, mi um heu huou deu nisien a hawi lem. Pa lungpawng nei, inkeidei hun hre taluo lo, sipliemna lama sipliem rak mi, ip set set neiloa ṭawng hlêm hlûm mi (a ṭawng rawn manin hal khawm a tûk rawn), inhnikna lama inhnik chur mi, ringna kawnga ringtlut mi, inlang châng nei mi, phûr thut hun nei mi, mi ti thet thut le mi lung inuoilo deu chu a nih. Ngaituo lâwkna ṭhatak nei mi ani naw a, a ngaidâna a nghet naw a, pa ringzo umtak chu ani nawh. Pa phawk deu khawm ani ngei ring a um. Lungṭau mizie tamtak a kawl lei hi an nawm 'Laibung Simon Peter Kipha' ka ti kher nasan nih.

Pa huoisen taluo chu ani nawh. Nga tam deu inmantir anni ṭum khan, a kuoma mi thilthawtheitak um kha hrietchieng khawm tum chuong loin, a suolna hai leiin a hrem an lau chu ningei ding ana, fesan dingin a va ngên mawl mawl ani kha. Pa huoisen, lungril khau fek fawk nisien chu fesan ngên nêkin, a rawiupa ni nuomin a hnawtin a hnawt lem ring a um. Pa huoisen taluo ninaw sienkhawm, pa lungpawng nei mi le inkeidei hun hrelo deu chu ani hrim hrim. Isu an man zân khan, (mihriem ram takah) thapui insuoa zuk hneruol ding nilo manmi an hung khâwm khep khup lai khan, inthawk vutin a kâwlhnâm a phawia, Thiempu Laltak suokpa nakawr a sât thlâkpêk tawp ani kha. Lungpawng thil nilo, huoisentaka a sât nisien chu a sâthlum el naw ding am a nih?

Inlang châng nei. An lang châng nana na chu phûr thut mi a nih. Isu tuichunga a lawn an hmu ṭum khan a phûr thut chu ninaw nîm a va lâwn ve el chu ni kha. Isu'n ṭhuoihruoi hai ke a sâwp ṭum khan, a zîrtirtu meuin a ke a sâwp pêk ding chu Peter an inphalam leiin a lo nuom naw bura. Amiruokchu, a ke a sâwp pêk naw chun a kuomah iengkhawm chan a neinaw ding thu Isu'n a hril zet chu, hung phûr thar nawk thutin a ke chau niloin, a lu le a kut hai khawm sâwp pêk dingin a ngên nawk a nih.

Kapernaum-a a inah a tarpinu, Isu'n a va sukdam tlat leiin a tarpinu hi a umpui chu ningei ding ana. Ei hnam tarmita en chun a rûktaka ei hmusit hlak 'Thaibawi' dam hi a lo ni pal el dîm? Hmangaina hau mi tak khawm a lo ni lem el dîm? Annawleh, tulai huna khawsa nisien, 'Women Empowerment' tieng panga hmalatutak dâm ani nuom el dîm?

Isu ruong a um tanaw thu nuhmei haiin an va'ntlun ṭum khan mi ti thetthut ani zie le a ringnaa ring tlut mi ani zie an lang chieng em ema. Ṭhuoihruoi laia ṭawng rawntak ni hlak kha, indawn chieng khawm um chuong loin, a thoa, thlân tieng a tlân thla vung vung nghâl ani kha.

Krista le an inzawmna kha a chieng ta bawk leiin thina hmaa khan chu a zâm naw ve hrim hrim kha ni ding ana, 'kraws letlinga hemde' a thlang dâm kha, 'Lungṭau fei baw hnam' an ti po chu a thaw ani ta el naw manih, ka ti deua. Khawvêla hin thi nuom dân thlang chu vângkhatte an nih.

Lungá¹­au hai hi tuitla kan uor ang hin, mihriem mantu ni dingin Krista lo zui naw sien chu, Ngamantu sin a thawnaa  khan tuia khawm a tla hlum pal el thei ani aw.

Peter hi an hnikna lama inhnik bur mi a nih. A hnam, Juda a khan a hmin êm êma, an hnik hle a, Isu khawm kha an Messia, Israel hnam sukhrattu ding, an 'political leader' ding angin a tawp chenin a ring tlata. Tharum ṭul dinga a hriet huna chemte khawm a vei vêl vut ngam ani kha. Hnama khan a kûlmût bawk leiin, Pentecost tlung hnung khawmin Juda insuonga naw chu chanchinṭha a hril nuom hrienaw a. Joppa khuoah zêla umin, inlârna hmuin Kaisari mi Korneli kuoma tirin a uma, chu hnunga Jentail insunga lut nuom chau a nih.

Pa phawk le burutak nisienkhawm, Peter hringnuna inthawk hin inchuk ding le hriet ding tamtak a uma. Chu hai laia pawimawtak pakhat chu, Isu'n mi awmlo deu deu le mi narân deu khawm Chanchinṭha hrildartu ding le rawngbawltu dingin a hmang nuom a nih, ti hi a nih. Peter hi mimawl (unschooled) nisienkhawm huoisentak le chiengtakin Chanchinṭha a hril theia, chu chu a hun laia mi hai khawmin mak an ti hrim kha ana. Mi narân ringawt nisienkhawm ṭawngbau le thuhril a thiem hle. Mihriemnaa ieng ninaw sienkhawm Krista le an inzawmna chu iengkim sukdanglamtu ani zie hmu theiin a um.

An ringzona le a ṭhahnemngaina hai hi entawn dinga ṭha ani lai zingin, indiklotak le felhleltaka ṭhahnemngaina ṭhatnawzie suklangtu khawm ani bawk. Thutlungthara inkawkna na tak tak hai chu Isu'n ama a kawkna ani deu vawng a nih. Ṭhahnemngaina le inpumpêkna hai hi thudika innghat le thlîrna tukver indiktak hmanga vawn ding an nih.

Mitin hin thiemna le theina chidang seng ei neia. Ei thiemna le theina an angnaw ang bawkin ei nei dân khawm an chen naw bawk. Khawvêl inelna a chu mi nêka thiem le thei ni a ṭula, Pathien ta ding ruok chun chu chu a ṭul ve nawh. Ei thiem ang tâwk le ei thei ang tâwka ei thaw kha a ta ding chun rim inhnik ana, ei thawthei bâk iengkhawm ami phût nawh. Ami siem ei ni leiin ei thawthei tâwk a hrieta, ei thawthei tâwk chit hi insit a nei nawa, beiphêk panga le ngate pahnia mipui 5000 hrai angin, ei thawthei tâwk anga a rawng ei bâwl chun a ṭul ang peiin ama'n a lo sukpung ding a nih.

Thudang nawk meta chun, Isu vawithum zet an phatsan ṭum khan a ṭawng hmang dân (Galilean Accent) a inthawkin Isu ṭhuoihruoi ani zie a suosaltu hân an hriet theia. Hi taka inthawk hin ṭawng pawimawzie ei hmu theia, ṭawng hi hnama misiemtu ani kher nawzie ei hrietthei bawk. Peter kha Galilee mi hai ṭawng dân thlûkin ṭawng sienkhawm a Juda nina a khan chu a hmin êm êm tho. Ei umna hmun indang leiin, ei ṭawng dân le ri hai lo indang met met sienkhawm ei inhrietthiempuia ei inpawmpui thiem sung chu hnamkhat nizing ei tih. Thil iemani inangnaw deu meta ei hril leia ei ṭawng nilo anga ngaina le hnam dang dai anga va ngaina hi ei hnephnawl a pawimaw êm êm. Hi thila hin ei ngaidan le ei khawthlîr sukzau a pawimaw. A ṭawngdân a lo dânglam deu khawma a Hmar lungril a pei sinaw chun, Hmar a nina chu a thisen le a lungrilin a la namnghet zing tho a nih.

Peter chu lungṭau laibungah zuk hril lût tum rak lang khawm, Eminem-in "Will the real Slim Shady please stand up" a ti angin, "Will the fake Simon Peter Kipha, please stand up" ti inla khawm, Lungṭau pahnam lai hin ama ang phâka inngaia ngirthei le ngirngam chu um chuong kher nawng kan tih.


19/01/2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate