~ John L. Pulamte
A thupuia ei hang inchuon hi a "Love story" rieu ti pâwl khawm um mei ei tih. Chu tieng thlêka ziek ka tum kher naw a, ka tum naw hran chuong lêm bawk nawh. Chi-al hmea ngathu ei thlâk ang deu hin, nuom leh nga hmea inngai thei, nuom leh hme lo anga um thei ni si ang hin, "Love story" ni si lo, sienkhawm inhmangaina thu zep sa lo thei lo ni bawk si a nih.
Ei thupuiah ei lût hmain thu dang la hei bel sa met ei tih.
Khawvêla hin tui hi a lo tam khawp el a, 71% vêl hi tuiin a hluo sip vawng a, 29% vêl chau hi khawmuol a nih. Chû umzie chu khawmuol nêkin tuiin khawvêl a dâp lien lem tîna a ni chu. Chuong lâwma tam khawm ni sien, 3% chau hi tui thienghlim a la ni chu. Tui thienghlima khawm chun mihriem sukpawrche leiin 1% nêka tlâwm hman hman hi fâk tlâk um sun a la ni ta deu deu.
Khawvêl hi ei fena tieng tieng tui vawngin a dâp sip deuthaw leiin, ram danga (foreign) inzin ding khawmin tuipui lien tak tak hlên kân a ngai a. Chuleiin "Tuipui râl ram" tî hming khawm a hung suok pha ta hrim a nih.
"Ngâhaiin tui lien an dampui a, mihriem ruok chun ei thîpui" an lo tî angin, tui chu a lien po leh nga an pung a, mihriem ruok chun kiemna'n ei hmang pha deu deu lem thung. Chuleiin, nî tin deuthawa tuia thî hi kutpâr thliek sêng lo ei um zing a nih. Zu tuia thî lem hi chu tiem sêng ding ei ni ta nawh, number-in a mi dai ta naw vâng vâng a nih. Tuia (zu tui ṭhang sain) thî hi damnawa thî nêkin ei tam lem hiel el ta âwm e.
Aw leh, chu tieng chu ei thil hril tum tak ni naw sien khawm, ei thupuiah tuipui ei inchuon sa mieu si leiin, ei thu chai tum leh inzâwlna lo nei inthûk rak naw sien khawm, chu le inzawma hril lo thei lo thil ni si a nih. Ei thupui dâi va nêr se phâk chuong naw ni a, mî huon thlai lem chu va pet teu naw nih.
Tuipui laia ṭîum tak le nunrâwng tak chu "Hmangaina tuipui" hi a nih. Tuipui dang hai angin tui sûnga chau thû a nei naw a, khawmuol le vân boruoka hai chen khawm a thuneina lekkaw thei khawpa thil thaw theina nei a nih. Mihriem hringna tam tak a lâk hmang ta hrim a nih. Hriemhrei le râlthuoma thi nêkin hmangaina tuipuia tla hlum hi ei tam ta lem a, in tin deuthaw hi hmangaina nunrâwng kut tuor naw a ram hi ei um ta meu nawh. Hmangaina hi a râwng a, âwk ding zawngin a'n vir vêl ruoi a, a chânga inâwk ta laklaw hai chu a suok dawk hi an um ta mei mei ngai nawh. A vervêk a, a chan ṭhatna ding le sietna ding a hriet em em a, a bân a sei a, ban phâk loa muol hi a nei nawh. Chem boa mi tam tak lu latu le inhliemtu hmêlma ṭibaium a nih.
Ṭhalai tam tak chu hmangaina tuipui nunrâwngin nasa takin a nawt buoi mêk a, a tui inhâka thî hlak ei pung pei. Hriem le râlthuom nêkin thil a thaw thei ta lem a, mi suol chêtlâkna dinga hmangruo ṭha tak a ni ang hrimin, mi suolin hriem le silai nêkin thil suol thawna dingin hmang tlâkah an ngai a, an thlang lem ta a nih.
Hriem le silai mu laka invêng chu a la awlsam a, hmangaina thilthawtheina laka ruok chu invêng hman tak tak hi an' naw a, a man fûk ta vêk hai chu him dama suok an um ta ngai nawh. Ṭhalai tam tak hai chu, hî chânga hin an intâl âwk mêk zing a nih.
Khawvêl changkângna hin suolna khawm chi tam tak a hung fen lût sa ve pei a, a sûnga chênghai khawm ei inthlâk danglam zo nasa ta hle a; ram le hnam tâ dinga inpe le, ke pên suok a, hnam hmêlma chu inhmatawnpui le, hmasâwnna dâltu chu tukdawl a, a sûr a sa hnuoia le, zum le hriem kâra hmêlma hmasawn dinga ramhnuoi pil rila suokvâk pei khawm ei um ta nawh. Ei bul hnaia um ei mihriem chanpuihai chu ei hmu sakhî zo a, suknat ding zawngin mihriem le mihriem hi ei inpêl sup sup lem tah. Ei silai kawhmawr khawm ramhnuoi tieng innghattir ta lovin, mihriem le mihriem ei intin tuo ṭhup lem ta a nih. Mi suol ei inthla zalên a, mi ṭhahai ruok chu râlṭi ngâwi ngâwiin ei siem lem tah. Mi ṭangkâi le a lien hmasa sa chu doin, ei sukram zo pei a, ei lien thei tak tak naw a ni hi. Liendo ei ni ringawt el. Liendo hi tienami bua chau a um ei sâwn a, a tak khawmin ei lo um zing a sawn naw'm ie. A makin a va pawi thei ngêi!
Sebâwng angin ram tin ram tang hei pet lâwr zuou zuou ei tih. Ei Bible-in, "Hmangaina chun a daw thei a..." a tî hi a umzie ei man ṭhel ngang chu ni ta ngêi a tih; ei indaw nasa taluo deu am a ni ding, nâu dâm ei sukthlâk pha rei rui a, hmeithai le naufahra hlak an pung hrât; hun le hun loa nuhmei pasal innei chawt chawt el ta dâm le indit mang sî loa Bible a let zâwnga lo la suola lo thei loa nupaa inkawp rem ta chawt el dâm ei bo mathlâwn nawh.
Ei Bible bawkin, "Mi inphal chu sukhausak ni'ng a tih," a tî kha ei zâwm chuongliem deu chu ni ta rêk ding a n'a, a zie naw thei; a naw tieng zâwngah ei inphal nasa talaw deu a, ei thienghlimna chen khawm chu inro phal lovin ei inhlân fâi râwt râwt a, kut ruok el chau khawm ni ta lovin, puon hnuoiah saruokin ei khawsa vêl ta mei mei chu a ni ta hi. Ieng angin inthup thiem inla khawm, tuia tla hlum, sâwt naw te hnunga puom inlâng dawk hai angin ei la puom dawk muolpho ding hmêl hlak hi ei hriet si nawh. Ei Bible-in, "Hmu lo dinga thup sawng thei thil ieng khawm a um nawh..." a lo ti si a.
Hmangaina hi a umzie khawm ei hriet ta naw a, a ṭhen chungah ei infûktir a, a ṭhen chungah ei invuong kântir duoi duoi a, a phu lo hai chunga dâm ei infûktir nâwk chawt chawt a. Chuong ang chun ditsak bîk ei inneitir hlak a nih. Dawng dinga phû hlie hlie hai khawmin an dawng phâk ta naw a, tangka suma hlaw dawk a lo ngai ta hiel a, mi rethei chun hmangaitu ding an invâi pha ta a nih. Sienkhawm, tangka sumin a siem fâwm hmangaina chu a tlo ngai naw a, hmêlin a siem fâwm hmangaina khawm a derdêp a, sâwt a dai ngai nawh. Tangka sum siem fâwm inhmangaina chun tangka sum lei bawka inrem nawna a la chawk suok a, hmêl inditna lei ringawta inhmangaina chun hmêl a hung chuoi hunah inhnâmna le intheidana dâm a hung inrâ suoktir a, chû ruol chun inhmangaina khawm a hung rê zui ve hmak nghâl el ta hlak.
Nupa inrem nawa dam, uiretna dâm, le inṭhena hai chen dâm hi hmangaina ṭobul infûk naw lei dâm hi a lo ni nuom vieu hlak.
Nupa tam tak hai hi chu, inhmangai leia innei an ni ngai naw a; hmêl inditna lei dâm le manî khawsak inhawina ding beisei a, tangka sum leia inhmangai chawp mei meia inkawp rem fâwm dâm hi an ni hlak.
Hmêlsie hmangai thei si loa a hmêlṭha chau hmangai hi hmangaina indik a ni thei di'm? Mi rethei hmangai si loa mi hâusa le a khawsathei deu hai chau hmangai hi ieng ang hmangaina am ni ta'ng a t'a?
Chuong anga inhmangaina chu ei khawvêl fe dân kalphung a lo ni ta si a. Ei khawvêl hi a se nuom sâwt rêng a nih.
Mî nâu nuhmei nei sun an lekha inchûk laklaw lai ê khawm ti lovin, hun le hun loa nuhmei dinga lo thlêm tlûk tawp tawp el dâm hi ei inhmangai dân a lo ni ta a. Hmangaina ṭhang dêr si loa mî hmêlṭhat lei ringawta chang naw inlâua mî nâu nuhmei nei sun innei rawtpui a, nupaa inkawp rempui ta dâm hi inhmangaina hmasiel chu a va ni ngêi. Tlo ngai naw nih. Mihriem hi ei va suol ta lâwm lâwm ngêi; a hmêlṭha ṭha chu ei enhla a, inthla lovin vaimîm hmal takin ei hmal ṭil ta zawt zawt el. An insûng ngîrhmun khawm ngaituopui set set lovin, ṭhalai nun khawm intem hman lovin nuhmeiah ei nei hrût nawk nawk a; a ngampa deu hai lem chun an bânah keiin an nuomna tieng tieng an fen hlêng dâwr dâwr el chu a ni tak ta hi. Ei huoisen dân hai hlak hi a pui naw nasa, a nuizatthlâk mawl nawh. Ei tî naw zâwnghai hlak chu ei hmangai ve thei tlat si naw a, hmangaina dawng tlâka khawm ei ruot ta nawh. Nuhmeia nei ding tin khawmin ei tin ta bawk nawh. Ei tî zâwnghai hlak chu an lêng sâwt ding khawm phal lovin, ei tî naw zâwnghai ruok hlak chu dam sûnga pasal hmu zo loa an lêng tar ṭhak khawm ei pawisa dêr si nawh. Lêngṭûl khawm ei suktam pha ruol ruolin nunghâk/tlangvâl nun intem hman lo khawm ei tam pha rêng a nih.
Pasal hlakin a hmêlsie ei hmangai thei ta naw a, nuhmei khawmin a hâusa le a khawsathei deu naw chu ei hmangai thei ve ta tlat nawh. Hmangaina hi a mit a'n del an lo ti hlaka chu, ei tulai khawvêl fe dân hei enin, a mit a lo indel naw tawp el. Hmangaina hi a mit a lo var talaw lem a, a sie a ṭha khawm a thlier thiem a, a chan ṭhatna ding le a chan sietna ding chu a hriet em em a nih. A chan ṭhatna dinga naw chu tû khawm a hmangai ngai naw a, a hlâwkna ding chau a ngaituo hlak.
Aw ṭhalai, hmangaina tuipui nunrâwngin a chîm pil hma ngêi che hin inhlieu le invêng dân thiem inchûk rawh. I la hmasuon ngêi âwm si a. Pumpel tawp naw ti nih.
A thupuia ei hang inchuon hi a "Love story" rieu ti pâwl khawm um mei ei tih. Chu tieng thlêka ziek ka tum kher naw a, ka tum naw hran chuong lêm bawk nawh. Chi-al hmea ngathu ei thlâk ang deu hin, nuom leh nga hmea inngai thei, nuom leh hme lo anga um thei ni si ang hin, "Love story" ni si lo, sienkhawm inhmangaina thu zep sa lo thei lo ni bawk si a nih.
Ei thupuiah ei lût hmain thu dang la hei bel sa met ei tih.
Khawvêla hin tui hi a lo tam khawp el a, 71% vêl hi tuiin a hluo sip vawng a, 29% vêl chau hi khawmuol a nih. Chû umzie chu khawmuol nêkin tuiin khawvêl a dâp lien lem tîna a ni chu. Chuong lâwma tam khawm ni sien, 3% chau hi tui thienghlim a la ni chu. Tui thienghlima khawm chun mihriem sukpawrche leiin 1% nêka tlâwm hman hman hi fâk tlâk um sun a la ni ta deu deu.
Khawvêl hi ei fena tieng tieng tui vawngin a dâp sip deuthaw leiin, ram danga (foreign) inzin ding khawmin tuipui lien tak tak hlên kân a ngai a. Chuleiin "Tuipui râl ram" tî hming khawm a hung suok pha ta hrim a nih.
"Ngâhaiin tui lien an dampui a, mihriem ruok chun ei thîpui" an lo tî angin, tui chu a lien po leh nga an pung a, mihriem ruok chun kiemna'n ei hmang pha deu deu lem thung. Chuleiin, nî tin deuthawa tuia thî hi kutpâr thliek sêng lo ei um zing a nih. Zu tuia thî lem hi chu tiem sêng ding ei ni ta nawh, number-in a mi dai ta naw vâng vâng a nih. Tuia (zu tui ṭhang sain) thî hi damnawa thî nêkin ei tam lem hiel el ta âwm e.
Aw leh, chu tieng chu ei thil hril tum tak ni naw sien khawm, ei thupuiah tuipui ei inchuon sa mieu si leiin, ei thu chai tum leh inzâwlna lo nei inthûk rak naw sien khawm, chu le inzawma hril lo thei lo thil ni si a nih. Ei thupui dâi va nêr se phâk chuong naw ni a, mî huon thlai lem chu va pet teu naw nih.
Tuipui laia ṭîum tak le nunrâwng tak chu "Hmangaina tuipui" hi a nih. Tuipui dang hai angin tui sûnga chau thû a nei naw a, khawmuol le vân boruoka hai chen khawm a thuneina lekkaw thei khawpa thil thaw theina nei a nih. Mihriem hringna tam tak a lâk hmang ta hrim a nih. Hriemhrei le râlthuoma thi nêkin hmangaina tuipuia tla hlum hi ei tam ta lem a, in tin deuthaw hi hmangaina nunrâwng kut tuor naw a ram hi ei um ta meu nawh. Hmangaina hi a râwng a, âwk ding zawngin a'n vir vêl ruoi a, a chânga inâwk ta laklaw hai chu a suok dawk hi an um ta mei mei ngai nawh. A vervêk a, a chan ṭhatna ding le sietna ding a hriet em em a, a bân a sei a, ban phâk loa muol hi a nei nawh. Chem boa mi tam tak lu latu le inhliemtu hmêlma ṭibaium a nih.
Ṭhalai tam tak chu hmangaina tuipui nunrâwngin nasa takin a nawt buoi mêk a, a tui inhâka thî hlak ei pung pei. Hriem le râlthuom nêkin thil a thaw thei ta lem a, mi suol chêtlâkna dinga hmangruo ṭha tak a ni ang hrimin, mi suolin hriem le silai nêkin thil suol thawna dingin hmang tlâkah an ngai a, an thlang lem ta a nih.
Hriem le silai mu laka invêng chu a la awlsam a, hmangaina thilthawtheina laka ruok chu invêng hman tak tak hi an' naw a, a man fûk ta vêk hai chu him dama suok an um ta ngai nawh. Ṭhalai tam tak hai chu, hî chânga hin an intâl âwk mêk zing a nih.
Khawvêl changkângna hin suolna khawm chi tam tak a hung fen lût sa ve pei a, a sûnga chênghai khawm ei inthlâk danglam zo nasa ta hle a; ram le hnam tâ dinga inpe le, ke pên suok a, hnam hmêlma chu inhmatawnpui le, hmasâwnna dâltu chu tukdawl a, a sûr a sa hnuoia le, zum le hriem kâra hmêlma hmasawn dinga ramhnuoi pil rila suokvâk pei khawm ei um ta nawh. Ei bul hnaia um ei mihriem chanpuihai chu ei hmu sakhî zo a, suknat ding zawngin mihriem le mihriem hi ei inpêl sup sup lem tah. Ei silai kawhmawr khawm ramhnuoi tieng innghattir ta lovin, mihriem le mihriem ei intin tuo ṭhup lem ta a nih. Mi suol ei inthla zalên a, mi ṭhahai ruok chu râlṭi ngâwi ngâwiin ei siem lem tah. Mi ṭangkâi le a lien hmasa sa chu doin, ei sukram zo pei a, ei lien thei tak tak naw a ni hi. Liendo ei ni ringawt el. Liendo hi tienami bua chau a um ei sâwn a, a tak khawmin ei lo um zing a sawn naw'm ie. A makin a va pawi thei ngêi!
Sebâwng angin ram tin ram tang hei pet lâwr zuou zuou ei tih. Ei Bible-in, "Hmangaina chun a daw thei a..." a tî hi a umzie ei man ṭhel ngang chu ni ta ngêi a tih; ei indaw nasa taluo deu am a ni ding, nâu dâm ei sukthlâk pha rei rui a, hmeithai le naufahra hlak an pung hrât; hun le hun loa nuhmei pasal innei chawt chawt el ta dâm le indit mang sî loa Bible a let zâwnga lo la suola lo thei loa nupaa inkawp rem ta chawt el dâm ei bo mathlâwn nawh.
Ei Bible bawkin, "Mi inphal chu sukhausak ni'ng a tih," a tî kha ei zâwm chuongliem deu chu ni ta rêk ding a n'a, a zie naw thei; a naw tieng zâwngah ei inphal nasa talaw deu a, ei thienghlimna chen khawm chu inro phal lovin ei inhlân fâi râwt râwt a, kut ruok el chau khawm ni ta lovin, puon hnuoiah saruokin ei khawsa vêl ta mei mei chu a ni ta hi. Ieng angin inthup thiem inla khawm, tuia tla hlum, sâwt naw te hnunga puom inlâng dawk hai angin ei la puom dawk muolpho ding hmêl hlak hi ei hriet si nawh. Ei Bible-in, "Hmu lo dinga thup sawng thei thil ieng khawm a um nawh..." a lo ti si a.
Hmangaina hi a umzie khawm ei hriet ta naw a, a ṭhen chungah ei infûktir a, a ṭhen chungah ei invuong kântir duoi duoi a, a phu lo hai chunga dâm ei infûktir nâwk chawt chawt a. Chuong ang chun ditsak bîk ei inneitir hlak a nih. Dawng dinga phû hlie hlie hai khawmin an dawng phâk ta naw a, tangka suma hlaw dawk a lo ngai ta hiel a, mi rethei chun hmangaitu ding an invâi pha ta a nih. Sienkhawm, tangka sumin a siem fâwm hmangaina chu a tlo ngai naw a, hmêlin a siem fâwm hmangaina khawm a derdêp a, sâwt a dai ngai nawh. Tangka sum siem fâwm inhmangaina chun tangka sum lei bawka inrem nawna a la chawk suok a, hmêl inditna lei ringawta inhmangaina chun hmêl a hung chuoi hunah inhnâmna le intheidana dâm a hung inrâ suoktir a, chû ruol chun inhmangaina khawm a hung rê zui ve hmak nghâl el ta hlak.
Nupa inrem nawa dam, uiretna dâm, le inṭhena hai chen dâm hi hmangaina ṭobul infûk naw lei dâm hi a lo ni nuom vieu hlak.
Nupa tam tak hai hi chu, inhmangai leia innei an ni ngai naw a; hmêl inditna lei dâm le manî khawsak inhawina ding beisei a, tangka sum leia inhmangai chawp mei meia inkawp rem fâwm dâm hi an ni hlak.
Hmêlsie hmangai thei si loa a hmêlṭha chau hmangai hi hmangaina indik a ni thei di'm? Mi rethei hmangai si loa mi hâusa le a khawsathei deu hai chau hmangai hi ieng ang hmangaina am ni ta'ng a t'a?
Chuong anga inhmangaina chu ei khawvêl fe dân kalphung a lo ni ta si a. Ei khawvêl hi a se nuom sâwt rêng a nih.
Mî nâu nuhmei nei sun an lekha inchûk laklaw lai ê khawm ti lovin, hun le hun loa nuhmei dinga lo thlêm tlûk tawp tawp el dâm hi ei inhmangai dân a lo ni ta a. Hmangaina ṭhang dêr si loa mî hmêlṭhat lei ringawta chang naw inlâua mî nâu nuhmei nei sun innei rawtpui a, nupaa inkawp rempui ta dâm hi inhmangaina hmasiel chu a va ni ngêi. Tlo ngai naw nih. Mihriem hi ei va suol ta lâwm lâwm ngêi; a hmêlṭha ṭha chu ei enhla a, inthla lovin vaimîm hmal takin ei hmal ṭil ta zawt zawt el. An insûng ngîrhmun khawm ngaituopui set set lovin, ṭhalai nun khawm intem hman lovin nuhmeiah ei nei hrût nawk nawk a; a ngampa deu hai lem chun an bânah keiin an nuomna tieng tieng an fen hlêng dâwr dâwr el chu a ni tak ta hi. Ei huoisen dân hai hlak hi a pui naw nasa, a nuizatthlâk mawl nawh. Ei tî naw zâwnghai hlak chu ei hmangai ve thei tlat si naw a, hmangaina dawng tlâka khawm ei ruot ta nawh. Nuhmeia nei ding tin khawmin ei tin ta bawk nawh. Ei tî zâwnghai hlak chu an lêng sâwt ding khawm phal lovin, ei tî naw zâwnghai ruok hlak chu dam sûnga pasal hmu zo loa an lêng tar ṭhak khawm ei pawisa dêr si nawh. Lêngṭûl khawm ei suktam pha ruol ruolin nunghâk/tlangvâl nun intem hman lo khawm ei tam pha rêng a nih.
Pasal hlakin a hmêlsie ei hmangai thei ta naw a, nuhmei khawmin a hâusa le a khawsathei deu naw chu ei hmangai thei ve ta tlat nawh. Hmangaina hi a mit a'n del an lo ti hlaka chu, ei tulai khawvêl fe dân hei enin, a mit a lo indel naw tawp el. Hmangaina hi a mit a lo var talaw lem a, a sie a ṭha khawm a thlier thiem a, a chan ṭhatna ding le a chan sietna ding chu a hriet em em a nih. A chan ṭhatna dinga naw chu tû khawm a hmangai ngai naw a, a hlâwkna ding chau a ngaituo hlak.
Aw ṭhalai, hmangaina tuipui nunrâwngin a chîm pil hma ngêi che hin inhlieu le invêng dân thiem inchûk rawh. I la hmasuon ngêi âwm si a. Pumpel tawp naw ti nih.
