‘Hlimna runpui, a hming chu ‘zu’, ‘ganja’,
Val mit sen riei-in.
‘Ka pianna Zoram nuam’-ah kum 6 sung chau ka cheng ve sung khan music kan buoipui deu tak a. Kan group ‘The Pole Star’ kha Mizoram hmar tienga hriet hlaw pawl a ni ve. Sienkhawm khuo-ah kum 4 ka um hnungin Aizawl tieng kan insawn san a, a zui tan nawk nghal el. Kum hni hnungin Delhi tieng ka fe nawk a. Kan beat group ve bawk chu, a hming chun, an lo la sunzawm a, sienkhawm vanglai ni ngai sukzuoltu chau a ni ta lem a.
Kum khat hnungah ka hang suti a; ruolhaiin, “I hung remchang lai lai concert buotsai ei tiu” an ti leiin kan inbuotsai tan tah a. Kan hla ‘throw’ ding pakhat chu a turu khawp el; a thunawn chu-
Hlimna runpui, a hming chu zu, ganja,
Val mit sen riei-in.
ti a na. A saktu ding chu a phur khawp el a, a thunawn lai lem hi chu uor tawkin a ‘bei’ ta hlak a. A saktu ka ni naw leiin ka to thei ngei el a; anachu ka lo tim ur ur hlak.
Khawvela hin thil tha le tha naw tam tak a um a. A list siem a, the hran el seng khawm ni naw nih a. Chun, ‘tha’ le ‘tha naw’ the dan thuah ngaidan inang naw thei vieu a tih. Amiruokchu, tukhawm indawn inla, zu le ganja hai hi ‘tha’ list-a sie nuom chu (an lo um pal a ni khawmin) tam naw hle’ng an tih.
Zu le ganja that nawna hril ding hin ka qualify naw khawp el. Damlai ni lam tluonga thil ei tuok tam tak hi ‘hriet nuomna lungril’ leia ei thaw sin a ni hlak angin kei khawma thil thaw sin ka ching ve vieu a. Chu umzie chu first hand information ka hau ve fut tina ni thei a tih. Vangneithlak (or vangduoithlak) takin zu le ganja hi ka lo experience naw hlau a, first hand information ka pek thei naw ding a nih. Iengkhawm ni sien, ka hriet sun sun hung phawr ka ta; a hrie hai cho suokna ding ni nghal sien.
Sikul kan kai lai khan kum khat chu kan class-ah ruol pakhat ka nei a. A hming hril da’l ka tih; mi inlar sungkuo an na, ka hril chun a hrie an tam ding a ni sih a. A pa chu sorkar mi lien a na, sumah an harsa nawh a, an dit dit an nei thei ti inla, a hun laia ding chun indik thei hiel a tih. Chuleiin, ruol tha khawm ni inlang, ka hel deu hlak. Mi rethei nau ka ni leiin pocket money ka nei ngai nawh a; chu khelah zu tieng a’n hnel tlat a, ka pawl tha nuom meu naw a nih. A sangpa khawm chuong tho. Zu inruiin buoi kher naw hai sienkhawm ‘an nuom hun hunah’ an dawn thei a. Kum tawp tieng khan chu an zawngsak hman hle ni ding a na, nuom naw hun an nei ta meu nawh a.
Ka ruolpa kha lekha chu thaw thei deu el a na, mani khawm thiem thei inti ve deu ka na, sienkhawm ka tluk naw fet a nih. Ieng exam-a khawm ka phak ngai nawh a, el phak dingah ka sie naw tawp el a nih.
HSLC kan pass ve ve a, kei chu third division-ah ka pass a, ama kha first a ni awmtakin ka hriet. Amiruokchu zu leiin college a zo hleithei ta nawh a. Kan inpawl zawm ta naw bawk a, a chanchin ka hriet zui ta meu nawh a. A beidawng fet hnungin, a pa power hmangin LDC sin a hmu niin ka hriet a. Kum 40 vel zet chu a dam ve; sienkhawm Bible-in mihriem dam sung dinga a hril chu a zatve a phak vel chauvin, ‘zu leiin’ thlanmuol a mi lo liemsan tah a nih. A sangpa khawm a dam sawt bik nawh.
Kan tleirawl lai nana na khan chu, a hrisel a, a pieng hlak a tha; an insungin a zo bawk a. Mani nuomna hmun taka college kai thei ding khawpin sum khawm an nei a. Chun a ‘inborn quality’ khawm a tha em em. Ama hmanga mani ka hei inkhi chun ka’n kang var var a nih- kawng iengkimah. Zu-a khan buoi nuom der naw sien chu IAS hmu theina dinga thil tul po po a nei kim niin ka ngai a. Vangnei ka tiin ka’n hnar thei kher el. Sienkhawm thil dang lei ni lo, zu lei chauvin, LDC sin a hmu tawk a … khawm chu a pa power hmanga a hmu a na. A sin hmu khawm chu sawt thaw hman lovin, a hun lovah muol a lo liem tah a nih.
A naupang lai chanchin chu ka hriet nawh; tleirawl kan ni hnunga inhrie le inpawl kan na. Kan tleirawl lai vangnei ka iti em em le ka inhnar em em pa kha tu hnunga a chanchin kha ka ngaituo kir chang hin vangduoi ka ti thei em em. Amiruokchu vangduoina chun a tlakbuok ni lovin ama nuom thua kha ang ngirhmuna kha ngir a na. Ditthlangna hmanga vangduoina lampui hraw a ni lem. Ama ta dinga vangduoina lamlien inphei duoi el chu ieng dang ni lovin ‘zu’ a nih.
Zirtirtu sin ka thaw lai khan kan khuoa ‘pa nuam sa’ pakhat hin a nauhai uluk taka enkai a, inchuktir dingin a mi ngen a. Sikul buoipuitu le seng tul po po sengtu a ni bawk a, a phu hle khawma ka hriet a. Ka thiem tawk tawkin a nauhai chu ka enkai hlak. Thu an awi a, thaw dinga ka ti le ka pek chu theitawp suoin an thaw pei hlak a. Sienkhawm an ureng chun common problem an nei ti chu, thla thum khawm tling lovah, ka hmusuok tah a. Mathematics ka’n chuktir chang an ngaituona chun ‘khawn’ a nei a, a khawn khel tieng chu an ngaituo thei nawh. Mak ka ti kher el.
Amiruokchu mani tieng inringzo nawna leiin, an pa chu hril lovin thla hni lai ka la to zing a. Kum chenve velah an pa chun a nauhai progress a mi’n dawn nawk a. Chu tum chun ka hrilsuok a, “Nangmaah, annawleh in sungkuo gene-ah, iemanih thil danglam deu a um naw maw?” tiin ka’n dawn phawng el a. Ama chun lampui sir tieng a mi kei sawn a, a ruk deuvin, “Ka tlangval lau ganja ka lo thaw nasa ema a nih” a ti tah a. Ka tim deu sur sur hiel a nih. A nauhai chu Middle pass zo khawm an um ta naw hrim a.
A pawi khawp el. A nauhai a hmangai em em vei leh; an ta dingin iengkhawm a’n ro nawh a. Lekha an thiem theina ding a ni phawt chun taikuong inkhup thak khawpa thang lak khawm a’n huom. Sienkhawm a phingtam-dangchar hnem theitu khawm ni lo, uminhuot man chauva a lo buoipui ganja leiin a insung a tla-se der a nih. Keiin ka’n tum annawh a, ‘i ganja hawp leiin …’ ka ti nawh; tu iti ngai lovin mani a lo inman dawk chat el a ni lem. Ama tieng ‘a chieng em’ annawm.
Hlimna runpui-a chun zu, ganja um dingin ei ring am? Damdawi inrui dam, dendrite le petrol inhnam dam hin khawlai ram am mi’n tlun a ta? A dawnna chu ei hriet ti ro maw? Panthlang lamkhuong bul a mi’n tlun leh a hla pawl ni’ng a ta. Chu neka hla a mi’n tlun thei a ni chun chu hmun chu thlanmuol ni’ng a tih.
Ei rama hin, ei tlangvalhai lai hin, zu, ganja, damdawi le inruithei thil dang thaw nuom khawpa invel le chut iengza’m an um an ta?
