Showing posts with label Tawnluaia. Show all posts
Showing posts with label Tawnluaia. Show all posts

Pathien Thlarauin Hmarhai Khawvel A Maksan Nawh

No comments

June 20, 2019

~ Tawnluaia

Pu L. B. Tuolte-in dated 17th May, 2019 nia, “Pathien thlarauin Hmarhai khawvel a maksan tah” ti thupui hmanga a lekha ziek website hrang tam taka thedar kha ka lo tiemsuok ve a, a huoisenin thu a ngam pap pap hle in ka hriet. “Pathien thlarauin hmarhai khawvel a maksan tah” iengleiin le iengtinam a zuk ti el thei a ti ngaituonain sawt fet chu a mi sukbuoi hle. Hmarhai hi ei nuom le ditthlangna nider loin India-in independent a hmu hma dai ta khan British sawrkarin ram a thenawi dungzuiin ram hrang hrang Manipur, Mizoram, Maghalaya, Assam, Tripura le Bangladesh-ah ei in zar phara, khawlai hmuna khawm Majority (tam lemna) ei nei der nawh ti chu hril ngai loa, ei hrietsa vawng a nih. Ram bung hrang hranga ei khawsa tawl hi politic-a chu ei hratnawna nisienkhawm hmar (as Hmar) anga ei lo hring ve theina chu a ni tlat. Entirna dingin Mizorama ei lo kawp vawng ni ta sienla chu, tuhin chu Lusei tawng hmang vawng tang ei ta, Hmar tawng hrie um mumal ta nawng ei tih. Pu L. B. Tuolte-in hmarhai khawvel a titak hi khawlai hmun tak him a ni a le? Vangngai tlang khu ning a ti? Pherzawl District hi hmar khawvel a ti chu ani dim? Pathien thlarauin a maksan tah ti iengtinam a hriet thei a, Pathien ni si lo chun? Pathien tluka vara an ngai ni ta mei a tih. Pathien thlarauin Hmarhai a maksan tah tih hre thei khawpa thlarau sin thaw le Pathien thlarauin mi a chenchil le a maksan tah hre thei khawpa varna nei chu, kei chun ka la hmu ngai der nawha, a hmu le a hrie in lo um khiet rawi mawh?

Chun, a tawngbausuok, “Salah!! Reverend pu” ti dam hi in hmusitna, deusawnna, inthamnawna tawng ana, mi puitlinga vantlangin an ngaihai chin chun an hmang ngai nawh. Pu L. B. Tuolte hi thenkhat chun hre ngei an ta, mi tam tak ruok chun iengang mi am ana ti khawm hre nawng an tih. Vawihni lai Salah!! Ti dam a hmanga, vaihai lem chun Salah!! Thumal hmang hi an theida khawpela insuol an ngam nghal chawtel anih. Pu L. B. Tuolte hrechingtuhai chun hiengang tawngbau a hmang hi mak ti lêm nawng an ta, a ma tawng awm tak hrim annawm ti liem mei mei an tih. A lekha ziek khawm hi mi tam tak chun dawn ve tlaka khawm an ngainaw hrima. Amiruokchu, a ma lo hrethang nawtuhai le ama ngei khawma hrietfiena a mamaw leiin, rin tak pum siin, thil umzie chieng lem ei hung tar lang tum anih.

A hmasatakin, Judahai chanchin a laksuok kha hang thlirkir vak inla. A lekha ziek Para 1a khan “Juda sakhuo hotuhaiin an ram le an hnam setan kuoma an zawr leiin Pathien thlarauin Israelhai a maksan” a tia. Para 5a khan “Israel sakhuo hotuhaiin an hnam le ram setan kuoma an zawr leiin Roman sawrkarin hmangaina boderin Israel hnam le ram an vuokdar” a tia. Israelhai chanchin a tiem ngai nawha, a hrietnaw chanchin a hril ana, a ma le ama a hrietnawzie an suklang chau anih. Israel sakhuo hotuhaiin an ram le an hnam Setan kuoma an zawr nawh tih Bible chang le an history besanin tarlang hei tum ei tih.

Israel/Judahai hi khawvel sungkuo lai po poa Pathien hrietbik, a hnam thlanga ei pawma (Deut. 7:6), nisienlakhawm khingtienga chu khawvel hnam po po laia tuor nasatak, ram tina indar nasatak an nia, mi rama umnaw lai an nei tlawm khawpel. An ta dingin khawvela hmun a um ve naw mani aw ti thei hiel ani. an hnam indar dan chu hieng ang hi ani. Lal ram pakhata um hlak kha suolna leiin an inthea, Israel le Juda ram an tia. (1 Lalhai 11:26-35), 12:16-20) Israel ram chu BC. 722 vela Assuria sawrkarin a laka, a ram chu hmun hrang hrangin a thenawia (2 Lalhai 17:6)

Chu hnunga chun Juda ram chu Babulon sawrkarin BC. 586in a lâka, temple hiel khawm suksiein, mi tam tak a thata, mi tam tak chu Babulona sala an intang nawk ta ani. (Jer. 39:1-10) Babulon lal chun Juda rama la umhai awp dingin Gadalia a tira (Jer. 40:5,7) Judahai chun Gadalia chu an that nawk tak leiin mi tam tak chu, Jeremia ngei khawm thuoiin. Aigupta tieng an raltlan nawk ta ani. (Jer. 41:2; 43:5-7)

Hun a hung fe peia Judahai Babulon sal intang kir nawk hnungin, Greek lal Alexander Ropuiin Juda ram a lak hnungin, mi tam tak Aigupta rama an lut nawk bawk anih. Hi lal hrat takel hin khawvel pumpui hne tumin a beia, India ram khawm BC 325-32 lai vel a a hung tlung hiel a ni kha. Ama do ngam le hne thei hrim um loin, a nuomna tieng tieng a ngha vel el anih. A hne ramhai chu Grik tawng an hmangtir peia, chuongchun mi nikhuo deu chin chun Grik tawng chu an lo hriet ta vawnga. Lal Isu huna lem khan chu khawvel tawng a lo ni thei ta hiel anih. Chuong chu ani leiin Bible -Thutlung thar khawm Grik tawngin an ziek ani kha.

Chu hnunga Rom sawrkar a hung lien hnungin Rom General Pompey-in Rom sipai tam tak thuoiin Palestina ram BC 63a, a bei nawka, mi tamtak sala thuoiin, an awp nawk taha. Lal Isu an hemde laia Rom sawrkar aiawa Juda ram awptu chu Pilat ani kha. Judahai hi hieng taka an indar nasa lei hin Isu pieng lai vel khan chu Palestina ram sunga nekin ram puo tieng an tam lem dai anih. Rom sawrkar a hung lien hma daia, Israel ram hi lo kawidar tah tih ei hmua, Assuria, babulon le Grik lalhaiin an lo awp dai tah ani kha.

“Israelhai kum 2000 vel lai an invâi kha an sakhuo hotuhaiin an ram le hnam Setan kuomah an zawr lei anih”. Pu L B Tuolte-in a ti hi evidence/document iengkhawm a phawrlang nawha, a nei ani chun hung phawrsuok sienla bengvarthlâk hleng a tih. Ringthu mei mei hril hi a hrisel nuom naw hle. An ram le hnamin a tuorna santak chu Biblein a hril, 2 Lalhai 17:7-8 hi a chieng tawk hle.

“Chuonga an umna san chu Israel thlahai chun Aigupta lal Pharao kuta inthawkin, Aigupta rama inthawka thuoisuoktu LALPA an Pathien chungah thil an suksuola, Pathien danghai an pawisa lema. LALPAIN Israel thlahai hmaa alo hnawt suok tah hnamhai thuruot le Israel lalhai thuruot anga an lo pawm tâk lei anih.”

An lalhai le mipuiin thilsuol thawa Pathien dang an biek leia Israel nauhaiin an tuor tih a chienga, an sakhuo thuoituhaiin an ram le hnam an zawr ti Bibleah ei hmu nawh. Pathienin Israelhai a maksan ngai nawha; an suola a THU an awinaw chun a thununin a hrem hlak. A kuom tieng an ngha nawk pha pha leh a lo lawm nawkin mal a sawm nawk hlak anih.

Hmar nauhai khawm Pathien thlarauin a maksan ngai nawha, maksan bawk nawng a tih. Pathien thlarauin ringtuhai a maksan ngai nawh ti hi thudik inkhel ngailo anih. (Matt. 28:20) A thu ei zawm nawh a, ei petsan ruok chun mi thunun hlak a tih. Chu khawm chu ei thatna ding lem ning a tih. Taksa mamawhai lamsuok a awlsam lem beiseina leiin mithenkhat chu Hmar biel le Jiribam le Vangai tlang tienga inthawkin Tuithaphai le Mizoram tieng an inpem mek renga. Hmarhai chau an ni nawha, ei unau Paite le hnam danghai khawm khawpui lem panin thing tlanga inthawkin Tuithaphaiah an lut teu ta a, tuta hmaa leilet bu hmunhaia khan inbawlin hnam dang miin an sip zo ta hi, Paitehai le hnam dang Kuki, Simte, vaiphei le hnam dang danghai hi Pathien thlarauin a maksan ta ei ti ding a ni? Mi tlawmtein fak le dawn zawng a awlsam lem beiseina leia Tuithaphaia le Mizoram le hmun dang tienga an inpem leiin Pathien thlarauin Hmarhai a maksan tah tina a ni nawh. Inpem lo tamtak an la um zing thoa, ringtuhai hi ei umna ta phawtah thlarau inthiengin a mi chenchil zing anih ti hi Pathien thudik anih. Pathien thlarauin mi maksan ngai naw nih. (Matt. 28:20) Thilsuol ei thawa a thu ei pawisa naw chun mi thununin mi hrem hlak bawk a tih.

Pu L B Tuolte hin Kohran le Fellowship danglamna khawm a hrietphak der nawh niin an lang. Ama ngaidan le hmu dana chun Kohran hi pawl pakhat (Association) ang chaua a hmu niin an lang. Isu Kristain Kohran an dina, Fellowship an din nawh (Matt. 16:18,19) Fellowship chu, inpawlkhawm tina chau ana; Kristian Fellowship chu Kristianhai Pathien be dinga fekhawm tina ning a tih. Hmar Christian Fellowship chu Hmarhai Pathien be dinga fekhawm tina ni bawk a tih. Constantinople inkhawmpui AD 381in Kohran indik zepui 4 (pali) a siemsuok laia pakhat chu Huopzo (Catholicos) ania, Chu chu khawvel mitin huop tina anih. Chulei chun Kohran chun hmun khat le hnam khat chau a kawk nawha, hmun tinreng le hnam tin chitin a huop vawng anih. Chutaka khawm chun tukhawm thlier bik um lovin, mi lien le mi chin, mi hausa le mi rimsie, pasal le nuhmei, bawi le bawi lo a huom vawng anih. (Gal. 3:28; Kol 3:11) Christian Fellowship hi Pathienin hrefu naw ni ei tina tieng pang ruok chu ani nawh. Hnam khat chau huop Fellowship chu kohran a tlingzo nawh.

Kohran umzie indik tak a hrietchieng naw leiin Pu L B Tuolte hin hnam le Kohran a keikawp tlat a tuma, abuoi ani hi. Kohran a chun hnam le chi le kuong a um nawha, Grik mi le Hebrai le Skutia mi an um thei nawha, Krista Isu a chun pumkhat ei nih. (Gal. 3:28; Kol 3:11)

“ Aw, hnam po po le, chitin tawngtin hi,
Vanlal nau anga tapna Kalvariah;
An dang chuong nawh ie”
- (Suakliana)

Hnam pakhat huong sunga Kohran khumlût tum hi thil thar ani nawha, Juda mi thenkhatin Isu thi hnunga AD 30a Kohran a ngir hnung khan an lo tum ta a; nasatakin an buoia, an inselpha hrep ani kha. Juda thenkhatin ringtharhai chu Juda dan inzawmtir kher ding, ser intantir ding, chuong naw chun sandam ni thei naw ni tiin an nawr ani kha. Namen loin an insel ta raka, an inkhing ta a. (Gal. 2:12-14; TT. 15:2) Jerusalema inkhawmpuiin (AD.50)in a relfela, inkhawmpui chun Juda dan sunga Kohran khumlut chu a hnawl ta ni kha. (T.T. 15:10-20, 16:4.) Pu L B Tuolte hin Kohran fethlengin hnam inpumkhattir a tum niin anlanga, hi hi Bible thu kal tlat ani leiin hlawtling ngai naw nia, a sawl thlawn mei mei ning a tih. Kohrana hnam politics an leng ve nawh. (TT.15:10-20). Independent Kohran chau khawm hi hang en inla, a Kohran sunga hnam 32 chuong lai an uma, Kristaa an rengin pumkhat an ni leiin, hnam thu hrilna chi ani nawha, hnam pakhat ta chau ani bawk nawh. Kohran a ngirnasan tak chu Chanchin Tha hrildar anih. (Mk. 16:15)

Chanchin Tha hrildarna dinga hmangruo tangkai tak chu Kohran anih. Kohran hi Missionary ani bawka, Kohran hi ringtu mi mal nun chawmtu ani ang bawkin Kohran luongsuokna (Mission) hi Kohran nun sukhrattu ania. Hi thu hi Pathien thupek anih. (Mtt. 28:19, LK. 10:3) Kohran hi khawvel puma Chanchin Tha hril dinga ko ana, chu chu a thaw naw chun Kohran nih a tling zo nawh anih. Independent Kohran ngei khawmin Lal Isu thupek sukpuitling tumin Delhi, Punjab le Uttar Pradesh ah ringthar siemin Kohran an indin mek peia. Ringthar an nei sa pei leiin India ram khawpuitak Delhi a Chanchin Tha hrildarna dinga tangkai le ringthar lo um tasahai enkawltu dingin hmangruo tangkaia beiseiin Independent Kohran chu indin ve anih. Hi Kohran hin nasatakin India hmar tienga rawngbawlna a sukhrata, enkawltu sin tangkai taka thaw mek zing anih.

Hi Independent Kohrana hin hnam chi hrang hrang iemanizat zet, tawng chi hrang hrang hmang an uma, hnam chitin an inleng vawnga, tu hnam ta bik khawm ani nawh. Inkhawmna hun hranna Hindi le nuom nuom tawng, ei hriet tlang thei, saptawng khawm ni raw se. Mizo hnathlak tawng hrang hrang hmanga inkhawmna a uma. Hindi hmanga inkhawmna za tel an uma; vaihai an ni deu taka, ei ni mi khawm an thang bawk hlak. Hriet tlang thei, nuom nuom tawng hmang theinaah thahnem tam tak an inkhawm hlaka; Hmar an ni vawng nawh a, Independent Kohran mihai ruok chu an nih. Pathien Thu an buoipuia, hnam bing politics an buoipui ve ngai nawh.

Pu L B Tuolte-in “Mipuiin an sietpui ding ti ngaituo loin lulul insuoin Kohran hotuhai bawkin Delhiah pawl hran an indin” para 8 (a lekha ziek) a ti hi ieng a tina am a na? Delhi a hin mipui maktaduoi tel fet an um a, tuta hma dai ta khan Kohran hrang hang, doctrine (thuring) hrang hrang zui tam takel an lo um dai ta a. Delhi mipuiin an sietpui ti khawm ei hriet ngai bawk nawh. Kohran tam takel chu kum zatel lo um an ni tah (Roman Catholic Anglican, Methodist, Reformed Presbyterian etc.) hril seng ani nawh. India hmarsak (Northeast) tienga inthawka Delhia fethla, Mizo hnathlak Kristianhai hang la bik deu inla, Ei unau Paitehai chu EBC le Church of Christ Kohrana an inkhumlut deu taka, unau Vaipheihai chu Kohrana le Fellowshipa an in telkhawm deu taka. Mizo intibik deu lai Presbyterian Kohran a ngir ta bawka. Baptist kohran khawm ngir ve nawng a tih ti thei khawm ani nawh. United Penticostal Church (UPC) khawm an lo um dai ta bawk. Thuring le inthuoi dan fel tak nei vawng an nih. Delhi mipuiin an sietpui ti khawm ei hriet ngai bawk nawh.

A lekhaziek dated 17th May, 2019, para 8a a hril hi Independent Kohran 3rd March 2013a ngir ta kha a hrilna niin an langa. Hi Kohran indin hi mipui buoina khawp a tling zo nawha, an buoi bawk nawh. A buoihai chu mi tlawm te rek. Kohran le hnam danglamna khawm hre hrang lo, Independent Kohran er le theida ta reng renga khawsa, Kohran hi hnam huongsunga khumlut tum tal, Bible thu kala, Jerusalem inkhawmpui AD 50a a lo hnawl dai tah, Kohran hi hnam le keikawp tlat tum, mani veng tieng senga an lo umna Kohran a hranpa a indin thei si lohai an ni deu tak niin an lang. Ani ngeiluoa, nuom inla khawm khawpui Delhi anga Kohran indin chu hmun le ram man a tam taluo baka hmun ruok a vanga, thil thaw mei mei chi ani naw hrim anih.

Kohran indin hi, Diebol a sinthaw ni loin, Pathien chatuon remruot, Krista-a thaw a tum chu anih. (Eph. 3:10,11) Kohran do hi Pathien thil tum kal ani leiin an hlawtling sawng ngai nawh. Rom sawrkar hrat le ropui, khawvel awptu an ti hiel khawmin, sukrem tumin a hmangruo hriet po po hmangin bei sienlakhawm, kum 300 vel deu thaw a bei hnungin hlawsamin an thal dera, an kuom tieng a thang ta lem a ni kha.

Isrealhai hi Biblea ei hmu angin Pathien I hriet bik, ahnam thlang an nia (Deut. 7:6) nisienlakhawm khingtieng panga chu hnam popo a tuor nasatak, ram tina indar nasa tak an ni ti thu ei lo hril ta kha. An ram ngei 1948a an neikir nawk hnung lem khan chu khawvel ram popo ngaisang an hlaw a. An ram let za tam taka lien le mihriem let za tam taka tamhai, an ram chite rek inhuolveltuhai khawmin, an ngam thei lo an ni khu. Jordan mihai lem chun Israel ram ngha zawngin silai vawikhat khawm an kappuok ngam nawh anih. An thluok a tha bika, an inpekzo bawka, an tuolbawm ramhai i tisim an ni khu. Hnam hmusitum an ni nawha, mi ngaisang an ni lem. An Pathien be loa hnam dang Pathien kuoma an in tuklut pha chun Pathien thununna ruok chu an tuok hlak. (2 Lalhai 17:6-8) Pu L B Tuolte hin khawvel chanchin le Israelhai chanchin lo tiem ngun deu sienla chu huoi deu deua, a hma tawk tawk, a ziek el hlak hi sim deu mei a tih. Ama le ama a pawnlangzie an keilang mei mei anih.

Thil po po, a se ta phawta, Kohran hotuhai mawsietel hi indik naw nih. Ei hun tawng peia ei rengin, khawtlang thuoitu nu le pa, kohran thuoituhai seng mawphurna ning a tih. Tukhawm bâng thei chuong bik naw nihai. Manipur simthlang ram chau khawm hi tu hnam khawm Kohran pakhata chaua inkhumkhawm an um nawh. Mani rilrem zawng thuring zui seng ei ni leiin Kohran hrang hranga ei fu hrang nuoi el chu ani hi. Thuring hrang hrang zui, Kohran hrang hranga umhai iengtinam hnam khat hnuoia tla thei ei ta? Kohran hi a hmu khawhria, buoina siemtu taka a ngaia, Hmar Christian Fellowship hi hnam inpumkhatna dinga thataka a ngai ani si chun iengda Pu L B Tuolte hin Hmar cheng tamna khuo Senvawn, Parbung, Patpuihmun, Rengkai, Saikawt, Sielmat, Hmarkhawlien, Saidan, Muolvaiphei, Shillong, Muolhawi le hmun dang danga Hmar Christian Fellowship hi an din naw? Hi hi mi tam tak hriet nuom chu ni ngai a tih. Ralkhata tawngbau buluk tak tak hmanga inrumkhum inrumkhum hin umzie iengkhawm nei chuong nawng a tih. Ama ngei hangin Hmar Christian Fellowship indin raw se. Chu chu mi puitling lemhai thaw dan ding ni lem a tih. Delhia lo inhrosa rakin ram hla a phak ring a um nawh.

Kohran indin hi Pathien thil tum Krista’n thaw a tum chu anih. (Matt.16:18, Eph.3:10-11) khawlai hmuna khawm Kohran indin hi Pathien thil tum ana, Diebola intan Pu LB Tuolte’n a ti hin innghatna Pathien thu (Bible chang) iengkhawm a nei der nawh. Ama mimal ngai dan, besan ding nei si lo, an hukpui ve mei mei chau anih. Lekhapuon sukhek mei mei loin umzie, inghatna fel tak leh lekha ziek ta hlak sienla thil tha tak ni ngei a tih.

Mizorama ngei khawm khin Kohran pawl hrang hrang 68 neka tam rau a uma, Hmarhai tamtak chu khi Kohran pawl hrang hrang khin a inzep ve a. Khi Kohran pawl hrang hrang khi Diebola intan, Pathien thlarauin a maksan (LB Tuolte) a tina ani? an naw leh, Hmarhai chau khi Pathien thlarauin a maksan a tina ani? Assam le Maghalaya ram sung ngeia khawm Kohran tam tak a uma, Hmar nauhai tam tak Kohran hrang hranga an kawp tawl bawka. Khi kohran pawl hrang hranghai khi Diebola intan Pathien thlarauin a maksan a tina ani? an naw leh. Hmarhai chau a maksan a tina? Manipura Hmarhai chau khi, hnam danghai thangloin, Pathien thlarauin a maksan a tina ani?
An le, Hmar Christian Fellowship chau hi, a dang thangsa loin, Pathien thlarauin a umpui zing le a maksan lo, a tina ani? Pu L B Tuolte hin Judahai/Israelhai a hril nuolnaa Pathien thlarauin, an sakhuo hotuhaiin an ram le an hnam setan kuomah an zawr leiin, Israelhai a maksan a tia. An nghatna le evidence/documents lem chu a tarsuok der nawh. Ringvang thu mei mei ziek loin an nghatnahai (supporting documents) hung phawrsuok sienla ei lo var pha deu tak duoiin.

Kohran hi hnam le keimat tal tal ei tuma, hnam pakhat huong sungah khumlut tal ei tum chun buoi zing ei ta, hlawtling chuong ngai bawk naw nih. Hnam thil kohrana laklut hi Bible – Pathien thu kal tlat ani leiin hnam thuoiu le Kohran thuoituhai khawm fimkhur a tul renga (Gal. 2:12-14) (T.T.15:2) (Gal.15:4-5) TT.15:10; 15:13-20, 16:4). Hmar hnam pumpui aiaw zo naw sienkhawm. Manipur simthlang ram Tuithaphai thangsain, Hmar umkhawmna deu chikte khi hang enkir inla. Pu Tlangvalin Chanchin Tha a hung putluta, THADO KUKI PIONER MISSION an dina. A mission a hung lien peia state hrang hranga ringtu an um tak leiin a mission chu NEIG (Northeast India General Mission) an buka. Sapram tieng mission hotuhai anin sukbuoi leiin NEIG Mission chu a kawia Mission pahnih, NEIG Mission le IBP Mission (Indo Burma Pioner Mission) a ngir pha t a. IBP Missiona umhai chu, Manipur ram sunga Independent Kohranin an ngira, Hmarhai an ni deu tak (1930). Kum 1952in NEIG Mission kawidar nawkin Paite, Kuki, Gangte, Vaiphei, Hmar, NEIG Missiona la umsunhai, etc. mission/kohran hming hrang hrang put sengin an ngir hrang taa. NEIG mission chu an phum fel ta anih.

Independent Kohran chu hung inthang phut phutin kohran lien takel a hung ni nawk taa. Amiruokchu, a sung tieng kawrawngna rieu a nei tlat leiin thuneitu insangtak Assembly rorel kalin hotu lien pakhatin a phindar nawka. AG Mission le EFCI a pieng suok nawk taa. EAC (Evangilical Assembly Church) a inthawkin Repormed Presbyterian kohran a suok ve nawka. EFCI (Evengelical Free Church of India) a inthawkin Methodish kohran a pieng nawka. A.G Kohran hmun hniin an inthenawi nawk peia. Kohran hrang hranga inthawka fekhawm United Penticostal Church (UPC) hlak hmunhni bawkin UPC Northeast le Mizoram UPC in an inthenawi nawk bawka. Hrilhmai khawm la nei mei ei tih. Chuongchun, an inthennawi ta pheng phung el a ni chu. Mizo hnathlak danghai khawm anni ve tho; an inthenawi tam taluo nawh thi thu chau anih. Kohran thuoituhaiin am, amipuihaiin maw anphur lien lem ding? Kohran thuoituhai chau intum bik chu indik thei bik nawng a tih. Mipui khawmin mawphur lien ve tho an tih. Mipuiin eizui tlat sinaw chun iengtinam Kohran thuoituhaiin kohran phindar thei an ta? maw ei phur tlang vawng anih. Ei phutawk char thuoitu ei nei a nih.

Khaile, ei lo tawng rawn ta deu bawka tu tuma ding chun dittawk phawt inla. Ka zuk ngen nuom tak chu unaupa L B Tuolte hin, hi a chunga ei hrilhai khi ngunthluk takin tiem sienla Pathien thu Bible le documents besanin hung let khup ngei raw se. Besan nei lo, mi mal ngaidan ringawt, huoi deu deua lekha ziekin umzie a nei ngai nawh.

KOHRAN II (Christian Fellowship hi Kohran a ni am ?)

No comments

July 27, 2017

-Tawnluaia



            February 25, 2017a ka zawlpa Rev. Kh. Thangdailoin Kohran (Christian Fellowship hi Kohran a ni am?) ti thu a ziek kha hang thlirkir nawk vat inla. “Pathienni á¹­umkhat chu Pune Hmar Christian Fellowship inkhawmna Biekinah Kohran pawl pakhat hotuin thu a hril naah, Pune Hmar Christian Fellowship chu kohran khawm in ni nawh a” ti á¹­awngbau  a hmang mak a ti thu le kohran umzie a hriet dan le hmu dan, a ma’n a hril  angin, a hung zieka. Thla-thum nêka sawt veng vawng anvawi tak hnung khawma, ka hriet danin, comment pakhat khawm a um nawha. Hi thu a ziek hi mi bauva inthawkin kei khawmin ka lo hriet ve chauva.  Hieng ang thu pawimaw em em el a hung vawrsuok hi lawmum ka tia; a copy ka hnia, phal taka ami pek leiin lawmum ka ti hle. Chun, a kawla ngei khawm ka ziek ve ding thu ka hril bawka. Kan in biekpaw zing bawk anih.  July 3, 2017 khan ka hriet dan khawm ni lo, ka hmu dan khawm ni lo, ringtu hmasahai nuna le biek dana inlang, Jerusalem inkhawmpui AD 50a an thu vaithluk le Constantinople inkhawmpui AD 381a thuring an duong-suok sirsana hmangin hnam hming puta fellowship hrim hrim hieng, Hmar Christian Fellowship, Mizo Christian Fellowship, Vaiphei Christian Fellowship, Tangkhul, Garo, Khasi Fellowship etc. hai hi kohran an tlingzo nawh ti ka hung tarsuoka. Ka hmu dan khawm ni lo, ka hriet dan khawm ni lo, pei khawm nei lovin belsa khawm nei bawklovin inkhawmpui thu vaithluk, tuchena thudik la ngir zing, ka hung zieklang el anih. Chuongchun, a thupui (Issue) chu “HNAM, CHI LE KUONG HMING CHAWIA FELLOWSHIP HI KOHRAN ANI AM ?” ti ani chu.

Hi thu hin buoipui a hlaw hle el.  Hi thu lo tiemtuhai po po chungah lawmthu ka hrila. Amiruokchu, mi á¹­henkhatin a thupui tak ngaisaka hrietthiem tum lovin zawlpa le zawlpa inbeina a dam an ngaia. Ka zawlpa Rev. Thangdailo le hin Class VI (pawl-ruk) kan in exam hmunkhat laia lo inhre tah. High School le College khata lo kai hmunkhat tah, inthla der loa inpawl hlak, tuchena  lan pawl zing kan ni a. Kei ni chun mimal thila la loin academic interest angin kan lâka. Miá¹­henkhat chun ICI le EFCI inkar thua lâklut an tuma. A thupui kha hang bi chieng inla ICI, EFCI, Presbyterian, UPC, Baptist Kohran etc. ei hril nawh. Miá¹­henkhat chun a thupui hrietfie tum loin, a thû tak chai bawk loin, a ziektu an buoipuia, Mimal thila lain Social Media hmangsuolin (misused) á¹­awng buluk tak tak hmangin, deusawna á¹­awng leh, Sakeibaknei inrum takin an inrumkhuma. Social Media hmangsuol dam hi thil pawi tak anih ti hi an hriet naw khawm  ni ta veng a tih. Annawleh, an nina tak a suklang leiin an lung a sen khawm ani el thei. “Thudik hril le sa zang kap  ana” an ti hlak reng a nih. Hienga a issue (thupui) tawk si loa mimal thila in á¹­awng khum vel mei mei hin  ka ngeng a sun phak tak tak nawh. “Pa, anni hi ngaidam rawh, an thil thaw an hriet naw ani hi” ti chu ka hla ve ding ni ngei a tih. Chuleiin, lungsena inhrawt velel loin a thupui tak (issue) fe-khel loin “Hnam, chi le kuong hming chawia fellowship hi kohrana ngaituhai chun an á¹­hanghmun, documentary evidence leh, hung thursuok hai sien la, ka lekha ziek July 3, 2017 a mi le tu ta mi hi hung letkhup dingin hung ziekhai sien, bengvârthlak a ta, lawmum hleng a tih. Naupangsie khawm ei ni ta naw hi.

Rev. Kh.Thangdailoin a ziek Feb. 25, 2017 a mi kha hang biechieng nawk met inla, “Thuthlung Thar huna kohran hmasahai kha Korinth kohran, Ephesi, Galati, Kohran etc.  kha tuolsung (local) kohran an ni a. Inawp dan le thuring (doctrine) pakhat hnuoia inzawmkhawm an ni nawha, an doctrine inzawmkhawmna chu Isu Krista kha ani tawpin an langa”  a ti hin a hriet hmai pal deu a hawi. Kohran a ngirin thuring a um nghal. Tirkohai inchuktirna chu thuring- in a sipa, ienglai khawm kohran chu thuring nei loin a um ngai nawh. A hranpaa thuring ziek tumin Tirkohaiin lekhathawn an ziek nawha. Nisienlakhawm, an ziek enin thuring mumal, innghatna neia ziek an nih, ti an hriet thei. Chuongchu Thuthlung Thar huna hung inlanghai hi an nih. Apostolhai hun sung khan kohran thuring zieksuok mumal ala um nawh a, Thuthlung Thara ei hmu angin Tirkohaiin an keiá¹­huoia, an inchûktira, chuchu kohranhaiin an pawm tawp el hlak el a nih.

“Chuongchun, vanahai fetlang tah Thiempu Laltak, ropuitak, Isu Pathien Naupa chu ei nei leiin ei thuring hi pawm tlat ei tiu.” (Heb. 4:14)

 Hun a hung fe peia, Tirkohai huna inthawka inchûktirna indik lo um á¹­an ta kha a zuol ve tiel tiela, Kohran an á¹­hang ang bawkin inchûktirna indik lo khawm a zuol ve pei bawka. A hrilfietu le a humhimtutak Tirkohai an um ta naw hnung chun hriet dan an ang nawh a, hril chieng a á¹­ula, pawm tlang ding thuring zieksuok a lo ngai tah anih.


THURING HMASA – “TIENLAI TIENAMI”

               Tienlaia tienami, a khawhnunga mi thiem pakhatin (T. Rufinus  AD 345 416)  a zieksuoka chun thuring hung suok dan hieng ang hin ei hmuh: Lal Isu Vana alawn hnung ni 10 a chun Judahai á¹­ia inchûktirhai an inkhawm laiin Lalpa chun an kuomah thlamuongtu an tlungtira. A hung tlung chun mei chawk ang elin an sen vawnga, á¹­awng po po hriet theina an neia, thuring an puongsuok taa.


Peterin     :  “Iengkim thaw thei Pa Pathien, hnuoi le Van siemtu chu ka ring” a ta,
Andriain :   “A naupa Isu krista ei Lalpa ka ring” a ti a,
Jakobin   :  “Ama chu Thlarau Inthieng paitirin, nunghak thienghlim Marii’n a neia,” a ti a.
Johanin   :   “Pontia Pilatin nasatkin an tuortira, hemde in a uma, a thia,phumin a um” a ti a,
Thomain :   “Mithi khuo ah a zu fe a, ni thum nia mithi laia inthawkin a hung tho nawk” a tia.
Jakobin    :   “Vanah a lawn tunga, Iengkim thaw thei Pa Pathien chang tieng a hang á¹­hung taa,” a ti a.
Philipin   :   “Chutaka inthawk chun, mithi le mihring ro relpek dingin a hung nawk ding a nih” a ti a,
Bartholomaiin: “ Thlarau Inthieng ka ring” a ti a,
Matthaiin:   “Huopzo kohran thienghlim le mithienghlim inpawl khawm ka ring “ a tia,
Simonin  :   “Suol ngaidamna ka ring” a ti a.
Thaddaiin:  “Tisa tho nawkna ka ring” a ti a,
Mathiain :   “Chatuona hringna ka ring” a tia
-       (J. N. K.Kelly)

             Hi thu hi kohran fetung pei chun Tirkohai á¹­awngbau-suok ngei ani ringin Baptisma inchûklaihai inchûk dingin an hmang tung pei a. “Tirko hai Changvawn (Appostolic Creed) ti hung suokna bul hi a lo ni ta anih. Hi thu hi a tir chun ziek suok ni nghal naw sienlakhawm, Tirkohai chun an lungrila vawng zingiin lekhathawn an ziek hlak anih.

                                               
BIBLE-A EI HMU DAN.

 Thuring tawitak le zieka ei hmu hmasatak chu “Krista chu Lal anih” ti hi anih. (TT 2:36; Rome 10:9; 1Kor.12:3; Phil 2:9-11) Atawi vieua chu a fun kim hle. Hi hrilfiena hin tulaia thuring pumpui hi a fun vawnga; Kristien thuring laipui chu a nih. Thuthlung Hlui pumpui inchuktirna chu “Zawlnei, puithiem le lal” tiin an khaikhawm hlak, chu chu, “Krista chu Lal anih” ti a hin an sung-lut.

      THURING ZIEKSUOK HMASAHAI,

   Thuring chu a tir chun mawl deuin an zieka; nisienlakhawm, inchûktirna indiklo a zuol pei leiin inchûktirna indik le him tawk suklang chieng dingin an siem chipchier tiel tiela. Kohran hmang ding thuring khawm an siem suok ta anih. Chuonga thuring mawltea an ziek, iná¹­hang tung pei chu hieng ang hi anih.

1) Tirkohai lekha thawn (Epistle of Apostles) Hi hi AD 150 – 180 lai vela kohran- in thuringa an hmang hlak chu ania, hieng ang hin ziek anih.

“Khawvel pumpui awptu Pa chu ka ring,
             Isu Krista amin tlantu ka ring bawk;
            Thlarau Inthieng Thlamuongtu ka ringa
            Kohran Thienghlim ka ring bawk;
            Suol ngaidamna ka ring,”an ti anih.
                         (Epistle of Apostols 5:16)


2) AD 200 vela thuring chu a la danglam nasa nawh a, tlawmte sukdanglam chu a um; hieng ang hin –
   
“ Iengkim thaw thei Pa Pathien ka ring,
            A Naupakhat nei sun ei Lalpa Isu Krista ka ring bawk,
            Chun, Thlarau inthieng ka ringa,
            Tisa tho nawkna le Huopzo Kohran thienghlim ka ring bawk”  an ti anih.

3) Kaisari thuring AD 325 hmatieng.

Hi thuring hi AD 325 tienga Kaisaria an lo hmang hlak ania. Aria inchûktirna “Lal Isu chu thilsiem, ana, Pa le nina thuhmun a ni nawha. Um hun le um naw lai nei, chatuon mi ni  lo” ti hin Kohran a sukbuoi em em ela. Jerusalem inkhawmpui AD 50 a á¹­ieka, an thurel hai chu Kohran tina lo zawm ve pei dingin an thedar peia. (TT16:4) Harsatna lien hril khawp taluo a um el naw khawm ani el thei, inkhawmpui ko loin iemani chen an uma.  Harsatna a um deu khawma  inkhawmpui chin deu lemah Bishop rawiin an rel fel el hlak. Nisienlakhawm, harsatna lien, a rampui chawkbuoi khawp, Aria inchûktirna a hung suok taa. Kohran khawm kum 300 deu thawa upa a lo ni ta bawka. Hi inkhawmpui hi  Nicea khuo, Nicomedia ramah May 20, AD 325in ko ani ta a. Hi inkhawmpui thu hi ngainuom a um hle. Bishop 318 lai an fekhawma, Deklesia, Rom Emperorin a sawisak, ban tliek dam nawk, kawi á¹­engá¹­ung dam, ke tliek dam nawk inbai á¹­et á¹­ut, hmaia panser um nengnung, mit suksietpek, mit khingdel Bishop ruolin  ro, an Lalpa ta dinga, an hang rel chu a ropuina tak anih.  Hril ding a tam hle; Hi inkhawmpui thurel hi ‘Nicean Creed’ an ti hlak.

 Hi inkhawmpuia hin kohran pahai laia pakhat Eusebius chun Kaisari thuring hi Aria inchuktirna kalthlakna’n a hmanga, Chuchu hieng ang hi a nih:

            “Iengkim thaw thei Pa Pathien pakhat hmu thei le thei nawhai siemtu chu ka ring.
             Lalpa pakhat, Isu Krista Pathien thua Pathiena inthawka Pathien, Vara inthawka Var,
            Hringnaa inthawka hringna , Naupa A Pa neisun, thilsiem po po a pieng hmasatak,
             Hun hrim um hmaa Pa in a nei, Thil po po siemtu, ei Sandamtu dinga mihriema hung
inchanga, tuora, ni thum naa tho nawka, Pa kuoma lawn tung, Mithi le mi hring ro rel pek dinga ropui taka hung nawk ding chu ka ring. Thlarau Inthieng pakhat ka ring bawk” an ti anih.

  Hun fe peiah thuring a chipchierin a famkim deu deu tih hi hin amin hriettir hle. Sawiselna, harsatna a hung suok nawk hlak leiin vawi tamtak inkhawmpui an thlir-nawna; an pawmpuia, tuta ei thuring nei bul hi a lo ni tung ta pei anih.

                       
CONSTANTINOPLE INKHAWMPUI AD 381.

    Hi inkhawmpui khawm hi ngainuom a um hle, Inchûktirna indiklo Apolinaria, Laodikei Bishop inchûktirna (Apolinarianism) an chai nasa a, inkhawmpuiin a hnawl anih. Hril tam hman nawng ei ta, Hi inkhawmpui hin thuring, a hma a ei lo hril ta bak a khan, kohran zepui a siem-suoka. July 3, 2017 a khan ei hril ta kha “Kohran pakhat, Thienghlim, Huopzo, Apostolhai inhlan sawng chu ka ring” ti anih.

    Chun, kohran an á¹­hang tung pei angin, inawpdan, kohrana ngirhmun dam siem pei ania. Inlawmlutna le inthununna dam an siem pei anih. Apostolhai hun a khawm inthununna dan ei hmuh (1Kor 5:1-5, 1Tim. 1:20; 2Tim 2:17-18, Tita 3:10,11) Kum zabi 2na lai a  Tertulian chun Thina khawp suol lien, Kohrana inthawka hnawtdawkna chi suol 7 a tarlanga Chuonghai chu :  (1) Milim biekna (2) Pathien hrilsiet (3)Tuolthatna (4)Uirena  (5)Inditna suol  (6)Hlemna suol  (7) Thu hretu tehlema á¹­hang an ni tawl.

                        Hienghai hi Kohran hmasahaiin Thuring (Doctrine) le iná¹­huoidan mumal tak an lo nei zie entirna (Example) dingin tlawmte chau ei hang laksuok anih. Kohran inrelbawl dan le hotu nina khawm fel takin an nei tung peia. Nisia inkhawmpui AD 325 a lem khan chu Pope khawm a lo um dai ta a. Sylvester anih. Inchuktkirna indiklo laka Kohran humhim a á¹­ul si leiin iná¹­huoi dan mumal fel tak le thuring (doctrine) chiengkuong tak nei a á¹­ula. Chuong ang nei lo pawl chu Kohran a tling zo nawh. Chun, hnam chi le kuong pakhat chau huop pawl chu Kohran a tling bawk nawh, (Constantinople AD 381) ti khawm ei hril ta kha.

“Chutaka chun Juda mi an um thei nawh a, Grik mi khawm an um thei bawk nawh; suok an um thei nawh a, suok naw khawm an um thei bawk nawh; nuhmei le pasal khawm an um thei nawh; Krista Isua chun in rêngin pumkhat in ni sih a.”  (Galati 3:28)
“ Chutaka chun Grik mi le Juda mi, sertan le tan lo, hnamchawm dâm, Skuthia mi dâm, suok dâm, suok naw dâm khawm an um thei nawh, Krista chu iengkim ni lemin, iengkimah a um bawk a nih.” (Kolossa 3:11)

            Chun, hieng hi ana, ka zawlpa Rev. Kh.Thangdailoin “Mi tamtak chun denomination kohran khuokhirna hnuoia um an nghawk”   a ti hi indik vieu mei a tih. Mi tamtak chun kohran discipline hnuoia um hi ei nghawka, ei inleng thei naw hrim anih. Kohran zepui pakhat “Thienghlim” ei hril khan a mihai an thienghlim leia thienghlim nilovin a neitu Pathien a thienghlim leia thienghlim  anih ei ti lai zingin Kohran chu a thienghlim thei ang taka a um theina dingin inditna suol le uirena laka fihlim ding dam, inrui thei thil  drugs le zu a inthawka fihlim ding khawmin Kohran chun a mihai a dita; chutaka tlingzo nawhai chunga chun kut a thlak hlak renga. Chuleichun mi tamtakin Kohran discipline hnuoia um hi harsa ei ti hlak. Amiruokchu, thienghlimna hi Kohran zepui pakhat ani tlat si (AD 381 Constantinople) Kohran chu thienghlim deu deu dinga ko anih (Rom 1:7; 1Kor 1:2; 1Pet 1:25) Ei nuom dan dan le awlsam ei ti ang anga ei um el chun Kohran zepui pakhat ei inhmang ning ata, Kohran ni tlingzo nawng ei tih. “Thiangzau” an ti hlak hi ei ni vak el ding anih.

“Chun, thununna  hrim hrim hi tuor lai chun lawmumin an lang nawha,
Thlasietthlakin an lang lem hlak, tuor hnung ruok chun chutaka sawizawia umhai ta ding chun felna ra thlamuongumtak chu, an suopek hlak. “ (Heb.12:11)

            Ei thupui- “ Hnam, chi le kuong besana fellowship hi kohran ani am ?” ti hi thu pawimaw le lien tham deu el ana. Article ang ringawta ziek el seng ding an nawha lekhabua siem hiel khawp ani leiin, hieng tieng thupui tawk, lekhabu khawm a tam hrima. Kohran umzie hre nuomtu tak takhai chun hieng lekhabuhai hi lo tiem inla, Kohran umzieah buoi ta ngai naw mei nih.

1) A history of the Christian Church 1st to 6th Century – CLS- Madras 1952, Hares WP.
2) Handbook of Source Materials for Student of Church History – ITL – 2, 1969 – Young WG
3) Early Christian Creeds, Lomana Green and LTD London – 1963- Kelly JNK
4) The Outlines of Christian Doctrines Vol. l &II CLS – 6 – Word A.M.

Francis Beconin
           
“Read not to contradict nor to believe but, to weigh and consider” a lo ti hi hre zingin a thupui persan á¹­hak loin lekha hung ziek ro le, Mimal intheidana suklanga, a thupui tawk si loa á¹­awng buluk tak tak (abusive language) hmanga min ngurkhumel loin a thupui (issue) pehêl loin debate (ngaituotlang)  khawm nei nghe nghe inla á¹­hang a tih.    


KOHRAN: Christian Fellowship hi Kohran ani am?

No comments

July 03, 2017

-Tawnluaia


Ka zawlpa Rev. Kh. Thangdailoin Kohran le Christian Fellowship ti thu a ziek, February 25, 2017a mi kha ka lo tiem ve a, bengvarthlak ka ti hle. Kei khawmin, a ma ang bawkin, hi thu hi ka lo sui vena a sawt vieu ta a, Bible châng sirsan le Kohran hmasahaiin inkhawmpui ko meua anlo chai ta hlak le an rorelnahai suiin Kohran hi iemana? Kohran umzie hi iemana ? Kohran a ngirna san hi iemana ?  ti suklang hei tum ei tih. Hnam hming puta fellowship hrim hrim hieng; Hmar Christian Fellowship, Mizo Christian Fellowship, Vaiphei, Tangkhul, Garo, Khasi fellowshiphai hi a mak nawha, kohran a thlingzo nawa, tu chena thudik ngir zing a la ni zing thu, a tawi thei ang takin sui hei tum ei tih.



KOHRAN HRILNA ṬAWNGBAU – EKKLESIA

Hi á¹­awngbau hi Grik á¹­awng ana, Hi hi Israel pungkhawm hrilna á¹­awngbau Edhah le Qahal leh thuhmun, umzie thuhmun ana, Ekklesia tih umzie hin ‘kosuok’ ‘kohrang’ ‘kokhawm’ ti dam a huom vawnga, Sin bik thaw dinga kosuok, kokhawm hrilna ana, Lal Isu’n “Hi lungpui chunga hin ka Kohranhai rem  ka ta, mithi khuo kul kawtkharhai chun chu chu ngam naw ni hai”  a lo tih. (Math. 16:18). Chun, Isu vana a lawn tawmin anchÈ—ktirhai, kuomah, “Khawvel po poah fe unla, thilsienhai po po kuomah chanchin tha hi hril ro” a lo ti bawka, Kohran chu sin bik - chanchin á¹­ha hril dinga, kosuok, kohrang, kokhawm tina anih. Chu chu, Ekklesia ti á¹­awngkam umzie a lo ni tah a. Lal Isu’n Kohran an din theina dingin a laimu ding pawlhai an dina, aman a ditzawnghai a koa, zirtir 12 a ruot tah anih kha (Mk. 3: 12-19).

PENTIKOST NIAH KOHRAN EI HMUH

Lal Isu’n a inchÈ—ktirhai chu Jerusalem suoksan loa Pathien thiltiem lo nghak tlat dingin a hrila (TT 1:4) Hotu neilo, inchÈ—ktir khawsawt takhai chun, an Lalpa thupêk chu awiin Pa thiltiem hung tlung ding nghâkin á¹­hahnemngai takin an á¹­awngá¹­ai hlaka (TT. 1:14) Chuongchun Pentikost ni a hung tlung chun Pa Pathien thiltiem ang takin Thlarau Inthieng chu a hung tlung ta a, (TT. 2:4) an rengin an chang senga an nina ding le ngirhmun indik tak kohran zie chu, chutaka chun hlensuokin a um tah anih.

Pentikost nia Thlarau Inthieng changtuhai hi hnam chi hrang hranga mi, á¹­awng chi hrang hrang hmanghai an nia, Chulleiin, kohrana chun hnam, chi le kuong an leng ve nawh a, Krista Isua chun ei rengin pumkhat ei nih (Gal. 3:28; Kol. 3:11) Thlarau chu mitin chunga buokin a uma, zawlnei hrillawk kha a hung tlung ta anih (Joel 2:28)

HNAM PAKHAT HNUOIA KOHRAN KHUMLÛT TUMNA JERUSALEM INKHAWMPUI

Pentikost nia Thlarau Inthieng a hung tlung hnung chun ringtuhai chun huoi takin thu an hril ta peia, nitinin ringthar an pung ta peia. Jerusalema chau  naw khawm Antiokei chen chenin ringthar an pung peia, Jentail tam takin Krista an hung pawm ve ta a. Kohran chu kum 20 laia upa a lo ni ve ta a. Thlarau Inthieng hung tlung kha Isu a thonawka inthawk ni 50naah a nia. Chuhnung AD 34 velah Paula a piengthara.  A piengthar hnungin Arabia ramah kum thum vel a thang hmanga (Gal.1:15-21) AD 37 velah .Arabia rama inthawkin a hung kira. Chungchun Thlarau Inthieng tirin Paula le Barnaba chu AD 48ah an inzin suoka. An hung hnung AD. 50 ah Jerusalem inkhawm a um tah anih.

INKHAWMPUI KONA SAN

An Agenda pui tak chu “Jentailhai tam takin Krista an hung ring ve sia, Kohrana an ngirhmun ding sukchieng ni raw se” ti hi anih. Juda ringtu á¹­henkhathai chun, “Jentailhai chu Kohrana an hung lût ve ding ani chun, Mosie dan anga ser intantir an ni naw chun sandam ni thei naw ni hai” tiin Antiokeia ringtharhai chu an zu sukbuoi tah anih. Peterin a hriet chun Jentailhai laia inthawkin an lâk kienga, Barnaba ngei khawm an tim el tah a. Hi lai hin Paula, Peter le Barnabahai chu Antiokeia an um ve lai anih. Paula’n a ngaithei ta naw leiin Peter chu hmai sanah a hal ta hrep ela (Gal 2:12-14) Paula le Barnaba le Jerusalema mi Juda á¹­henkhat, Antiokeia zu fehai chu nasatakin an insel ta hrep ela, an inkhing ta anih. (TT 15:1) Chuongchun, Jerusalema tirkohai le upahai kuoma hril dingin an fe ta a. Ringtu pharisaihai chun, “Jentailhai chu an ser intantira, Mosie dân khawm zawm dinga  phût kher ding” an tia (TT 15:4-5) Chuongchun, an thu anmil thei ta naw leiin an thu chu rêl dingin kohran inkhawmpui hmasatak chu neiin Tirkohai le upahai chu an inkhawm ta anih. Chipchier taka an hril tak hnung chun hnam pakhat kalchar sunga kohran khumlut chu hnawlin Jentail ringtharhai chu milem biekna thil tirdakum fâk dam, indit dam, sa râkhlum le thisen fâk dam bansan dingin lekha thawn an rêlthluk ta lem anih (TT.15:13-20)

Hi rorela inthawk hin kohran chu hnam thil le chawkpawl ding a ni naw zie a chieng hle. Kohran thil chu kohranin a rel ding ana, sawrkar le hnam á¹­huoituhai i rel ding ani nawh. Chun, hnam pakhat kalchar huong sunga khumlut ding khawm ani bawk nawh.

KOHRAN INDIK ZEPUI PALI CHU

Kohran hmasa le tulai chen khawma an buoipui, inkhawmpui lien ko hiel a ngaina san chu inchûktirna indiklo le kohran umzie sukfel ngai lei ani hlaka. Kohran chanchina thu inlâr le pawimaw em em el chu kohran umzie a Constantinople AD 381a Kohran inkhawmpuiin Thuring a duongsuok hi ana. Kohran hmasahai khawm kha kohran umzie a hin anlo buoi, anlo buoi ni ding ana, kohran umzie tak sukchieng a ngai leiin kohran Thuring “Kohran pakhat, Thienghlim, Huopzo, Apostolhai inhlan sawng chu ka ring” ti hi inkhawpuiin a siem suok ta anih. Hi hi kohran hmasahai nuna le biek dana inlang, thuringin a fe tungpui pei chu anih. (Constantinople –AD. 381). Tuchen khawma Kohran indik hriet theina ding le inkhina ngir zing chu a nih. An lang chiengna dingin a mal malin, a tawi thei ang takin, hang sui ei tih:

1.   Kohran chu pakhat anih.

Thuthlung tharah ei hmuh, Lal Isu thina le thonawkna leia hung ngir chu pakhat chau anih. Kohran hrang a um nawh. Pakhat ani dan, a Lalpa pakhat a nia, a sukhringtu thlarau Thienghlim khawm pakhat a ni bawka, a maa iengkim thawtu Pathien khawm pakhat chau bawk anih. (I Kor.12:4,6, Eph. 4:4-6)

Kohran pakhat nina hin tienlai le tulai nakie a huom vawng. Apostolhai huna kohran le tuta mi hi pakhat ania, la hung um ding pei khawm pakhat anih. Nisienlakhawm, khawvelah hmu thei kohran hrang tam tak a um tâk leiin kohran pakhat chau ti hi hrietthiem an tak deu hlak. Veng hrang hranga tui her put chu tuikhûop pakhata inthawka hung suok vawng ani leiin tui thuhmun le pakhat an na, chuongang bawk chun kohran hmun hrang hranga mi hi pakhata inthawka hung um vawng an ni leiin pakhat le thuhmun vawng an nih.

2.    Kohran chu Thienghlim anih.

Kohran chu khawvel thil le mihriem thilthaw el ni loin, thlarau tieng thil Pathienin andin ani leiin a piengzie hrima khawm a thienghlim anih. Thienghlim ani dan kawng thum a um.

i)     Kohran chu a mihai fel leia thienghlim a ni nawha, an dintu a neitu Pathien a thienghlim leiin a thienghlim anih. Chuleiin Lal Isu’n “Tukhawm hin inthienghlim ta pang anih” a ti kha (Joh. 15:3) Chu thienghlimna chu an dintu lei anina le a um peina ding ana. Chuongang ni dinga kona thienghlima ko anih (II Tim. 1-9)

ii)   Kohran chu serhrang ani leiin a thienghlim anih. Israel sungkuoa inthawkin an lang chieng hle. Anni lei ni loin Pathien hnam thlang an ni leiin, “Lalpa an Pathien ta dingin hnam thienghlim an nih” (Deut. 7:6) Chuongang bawkin kohran chu khawvela inthawk laksuok Pathien naupa thisena intlan, serhrang ani leiin a thienghlima, chu lungril chu putin Paula chun, “Ei Lalpa Isu Krista hminga le Thlarau thienghlima chun sawpfai in ni taa, thienghlim in ni tah”, a lo tih anih (I Kor. 6:11)

iii) Kohran chu thienghlim deu deu dinga ko ania (Rom. 1:7, I Kor. 1:2) “A kotu cheu a thienghlim angin nangni khawm in changzie po poa lo thienghlim lem ta ro. Nangni in thienghlim ding anih, kei ka thienghlim sia” ti ziek anih (I Pet. 1:15)

3.    KOHRAN CHU HUOPZO ANIH

‘Huopzo’ ei ti hi a á¹­awngbula chu, ‘Catholicos’ ania, chu chu ‘Khawvel mitin huop’ tina anih. Chuleichun, kohran chun hmun khat le hnam khat chau a kawk nawh a, hmun tinreng le hnam tin chitin a huom vawng anih. Chutaka khawm chun tukhawm thlier hrang loin milien le mi chin, mi hausa le pasie, pasal le nuhmei, bawi le bawi naw ahuom vawng a nih (Gal. 3:28, Kol. 3:11) Chuleichun, Lal Isu pieng laia Berampuhai kuomah Vantirkoin “á¹­inaw unla ngai ro, mitin ta ding chanchin á¹­ha lawmum bêk bêk ka hung intlun cheu anih” (Lk. 2:10) a ti a nih kha. Hi taka hin kohran hi huopzo ani zie  a suklanga. Asan chu a Lalpa, kohran neitu ngei chu  ‘Mitin ta ding’ ani lei ani tih ei hmuh. Chuleichun, Thuring humhimtu laia mi Iqnatia lem chun, Isu Krista umna ta phawtah Huopzo kohran a um,” alo ti hiel anih.

Hi kohran huopzo anina hi khawvela mi popo huopzo ani bakah van tieng chen a huom anih. Paula’n chuong thu chu hrilin, “iengkim vana thil umhai, hnuoi chunga thil umhai khawm Kristaa fawkkhawm ding (Eph. 1:10) ti dam, “Chuleiin, Isu hmingin mitin vana mihai, hnuoia mihai, hnuoi hnuoia mihai leh an dingá¹­haá¹­huon-na dingin” (Phil. 2:9) alo ti hrim anih. Chuongchun, kohran chu mitin hnuoi le van huop ani leiin Huopzo kohran anih.

Kohran chu chuongang taka huopzo, huopkim, huoplien ani naw chun kohran ni a tlingzo nawh. Ei kohran ngaidân a chin el thei, Kohran ninazie ruok chu a chin thei nawh.

“Aw hnam po po le chitin á¹­awngtin hi,
Vanlalnau anga á¹­apna Kalvariah
An dang chuong nawh ie”
(Suakliana)

4.    KOHRAN CHU APOSTOLHAI INHLAN SAWNG ANIH

Hi thil hi sapá¹­awng chun, “Apostolic” an tia ‘Apostolic’ ti chun kawng thum a huom thei.

(i)   Hnam hi inthla sawng pei leiin an sunzawm peia; chuongang bawk chun kohran chu Apostolhaia inthawka inhlan sawng sunzawm pei ana.  Hi hin hotu nina inhlan sawng pei a kawk.
(ii) Kohran sukhringtu a puongsuok hlak thuring chu Apostolhai thuring bawk kha ania. Hi hin Apostolhai inchûktirna ang peia ngir pei a kawk.
(iii)  Apostolhai kha an Lalpa thuhretu ni dinga, ‘Tir’ anni ang bawk khan, kohran chu mani ta dinga    hring ni ta loin, a Lalpa tir anga hring ding anih. Hi hin kohran chu ‘tir’ anina a kawk.

Hiengang hin Kohran chu hotu nina inhlân sawng pei, Apostolhai inchûktirna fepui pei ani leiin, ‘Apostolhai inhlân sawng kohran’ a lo ni taa. Hieng hi inchik inla. Kohran nina zepui pali hi a malin an fe nawh a, an á¹­hang tlang vawng anih. A nina pakhat chau khawm hi lo um tanaw sienla, Kohran chu kohran tling zo naw nih. Chuongchu a ni lei chun kohran hi a pawimaw em em a, Augustin, Pathien Thu thiem hminginthang Pastor ropui le thuhriltu ropui le kohran Pa an ti hiel chun kohran hi a si insang em em ela, “Huopzo Kohran, Pathienin andin le Kohran indik chu Apostolhaia inthawka hung, Bishop hmanga ngir pei Pathien pawltuhai (Divine Society) hi ania, chu Kohran chau chu ringtuhai himna kulpui ana, Kohran puotieng sandamna aum nawh” a lo ti hiel anih.

FELLOWSHIP HI KOHRAN ANI AM?

‘Kohran chu ringtu hmasahai nun le biek dana inlang thuringin (Doctrine) a fe tungpuipei chu anih’ tih ei hril ta a (Constantinople 381) Hi taka inthawk hin Kohran umziea chu ei chieng thei ah ngai inla. Fellowship hi sapá¹­awnga mi ei lâk, ei á¹­awng ang ela ei hmang innâl tah ania. A umzie tak chu ‘pawl zawmna’ ‘inzawmna’, ‘inpawl ngeina’  tina ning a tih. Chi hniin á¹­he thei ning a tih:
i)     Hmun hming, khaw hming besana fellowship. Tuta hmaa hmun hming besana kohran umhai Korinth kohran, Jerusalem Kohran Ephesi Kohran a um ang bawkin Gurgaon Fellowship, Delhi Christian Fellowship ti dam um thei anih.
ii)   Hnam hming besana Fellowship nei, Vaiphei Christian Fellowship, Tangkhul Fellowship, Hmar Christian Fellowship etc. hai hi ani a.

Hnam hming besana pawl siem hrim hrim chun a hnampui bâk chu (hnam dang) a huomsa thei naw leiin Huopzo Kohran ani thei nawha, Kohran a tlingzo nawh.  Khasi Christian Fellowship chun Khasi chau a huom a, Hmar Christian Fellowship chun Hmar chau a huom bawk. Mitin an huomsa naw leiin Kohran Thuring zuiin Kohrana inbûk thei ni naw nihai. (Constantinople 381) Kohran ni dingin an Qualified (tling) naw ani chu.

Chun, hieng hi ana, kohran chun Thuring bulfuk nei a ngaia; thuring nei dingin Fellowship, hmun amanih, khuo a manih besana siem chun doctrine thuah harsatna nei ngei a tih. Mi á¹­henkhatin Trinity (Pathien pakhat a mi pathum) an pawm laiin á¹­henkhat chun Unitary (Pathien pakhat, hun hran hrana inlang dan hrang) an lo pawm mêk bawka. Mi á¹­henkhat chun Pa chau pawma, Naupa Pathienna pawm lo an lo um mêk bawka (Jehova Witness) Chun, ser le sang, hieng;  Sacrament le Baptisma ei hmang dan  an ang tlang naw bawk. Hieng pawm dan inanglo á¹­hemá¹­hûmhai hi kohran pakhata umkhawm thei tak tak ani nawh. Thuring ei siem pha pha leh mi á¹­henkhat hnawl lo thei lo an um ding ani tlat el. Chuleiin, hnam pakhata mi á¹­awng thuhmun hmanghai khawm kohran anga intêlkhawm thei tak tak ani nawh. Fellowship pakhata inkhawm hmunkhathai khawm thuring an hril pha pha leh buoi el an tih. Mani rilrem zawng seng thuring ei zui ani tlat leiin, India ram khawpui  hrang hranga khawm Northeast mi umhai laiah  Presbetyrian, Independent Church, UPC etc. a pieng fer fur el an ta hi.

Iengkhawm  nisienla, tuta hmaa mihlimhaiin an lo ti angin.

“A thlukah val I buai em ni?
Engatinge hmangaih ram thilthlawnpek hi;
Sual rinawm hiala I lo sawi le?”

A thluka buoi loin sandam eini theina dinga thil pakhat ei thaw ding um hi buoipui lem inla, chu chu hi hi anih.

“I bauin, “Isu chu Lalpa a nih tia i á¹­ana, mithi laia inthawkin Pathienin a keitho tih i lungrila i ring phawt chun sandamin um i tih” (Rom 8:9)

“Pathien sunghai chu Pathien hring Kohranhai thutak ban le innghatna chu anih” (I Tim. 3:15)


Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate