PUITLING NUN

~ Rev. Lalbiektluong

Hang thlîr inla lungril kimlo (invêt) ni si lo, sie le ṭha hrietna fîm hmang mumal thei ta lo ei khawtlânga hin an vatam ta de!. Zawlnei Amosa hun laia Israel-hai ang deu khan kawtthlêr le insûnga cho ni ta loin Pathien Kohran inti laia khawm hin thutak hi a tlusie ta amani aw ti dingin a um. Ei inhriet chieng deu deu a, inringzotuo nawna a lien deu deu. Khawlai thu lêng vêl (media) ringawt hi ei buoipui ta’m a ni aw ti dingin ei um tah. Chanchin Ṭha mi hung hriltu khawthlang ram khawm an danglam bik ta nawh. Pathien thuhril thiem le hlasak thiem, lekhathiem le Bible thiem ei pung deu deu a chu ei inhmu ropui naw deu deu amani aw ti dingin ei umin a’n lang. Ei hang ngha dâk infân deu khawma “a puitling de aw” ti ding chu ei inkhât phar tah. Hringna ei siem thei hlak ni lo, hringna inlâk pêk hlak ei rin nawh. Phuba latu Pathien Pathien hin iem a mi law tawl pei ding maw? Hun liem tah thlîrin ei khawtlâng nun khawm tiem thei an ta naw an nawm a ni? Amiruokchu thudik chu a la pangngai zing a, khawlai amani chu Baal hmaa la dingṭhathuon ngai lo le mani hringna chen chân ngam khawpa Krista ta dinga inpe ngam tamtak an la um tho chu ring a um. Hieng lai zing hin hun nuhnunga Isu Krista thuhril ei bi chun a vantirko leh a hunbi tiema kohranhai ṭhuoi dingin kawtkhâr bulah a ngîr zing ta sien a hawi. Ei khawsak dân le nunphung hang en hin puitling tieng panin ei fe am, an nawleh ei sawngnawi tiel tiel ?

Mihriem damsûng hun hi inchûk mi haiin hun bi hran hranin ṭhe sien khawm naupang le puitling chauin ei ṭhe ding a nih. Pi le pu hai khan puitlinga an tiem chin hai chu zawlbûka riek thei tah, khawsâwt ina lêng ta le thlân chonaa lût ta hai an ni a, chuong ang la ni phâk lo po chu rawlthar deu ta khawm ni haisien naupanga la tiem an nih. Nun tieng panga ruok chun chuonganga ṭhe thei a lo ni awzawng naw a, kum upa deu khawm puitling lo tak khawm um an tam. Ringna kalchawina khawm Kristien nina sawt ta leia ringtu puitling nina a ni chuoang nawh.

I. Puitling umzie: Puitling hang ti hin hril dân chi tamtak a um thei. Naupangte khawm kum le inmil loa puitling hrâk el an um. Puitling hrietna chu an thilthaw le hril khelah nuna an bawzuina le phûrsuoknaa dâm, harsatna le lawmna an tuoka dâm, mawphurna an lâk le rorêlna ṭhungphaa an inṭhunga hai hin a’n lang fie hlak. Puitlinghai chu an thuhril le thilthawah nun ringtlakin an um a. Kil tina inthawka enin an sinthaw bêl chieng a dawl a, an hnuhma hmang tlâkin an insuo naw ngai nawh. Puitlinghai chu an nun a ziektluok a, thil harsa le rinum hmasuon dingin an nun inpeisa zingin an um.

II. Naupang mizie:

Naupang chu sie le ṭha hmang dan thiem lo, a hriet nuna inlang tirdân thiem lo hai hi an nih. An piengpui mize sie le ṭha hrietna var (conscience) Pathienin a pêk hmang hlawkdân an la thiem naw a, nuna inlangtir dân khawm an la thiem bawk naw leiin thupui fûn deu chu an la khel thei nawh. Hi nun hi kum naupang chau naw khawm hmang thiem lo leia ni ding ang ni phak lo a’n um thei. Naupang chun a nunin ama tuhun bâk a thlîr phâk naw leiin a thil thaw le thu hrilin a nghawng ding tieng thlîr lovin a ngaituona le ditna anga nun a tum a, a hmu hmu a fâkin a lem el a nih. A hrietna la kawruok chun invêtna le mawlna a fensa leiin mi dang ta dinga thil ṭha a hmu phâk nawh a, iengkim hi ama ta dinga khawlkhâwm nuomna chu amaa a lien tak a nih. Puitling thawkhata lo inngai ve ta si, hi lungril la nei zing hai chu naupang mizie an la mâksan naw tina a nih. 

Naupang mizie chu a hringnunin thil hlû a la hmu phâk naw leiin a ta dinga ṭha nekin a hlimna le a lawmna chu a lungril hluotu tak a nih. Hi lei hin naupanghai hi keiṭhuoi le lampui kawkhmu an ṭul hrim a ni a. Inhrilhrietna ṭha ei nei naw leia ei ni ding ang ni phâk lo tam tak um ei tih. Hi lei hi ni ngei a tih, Bible khawma “Naupang chu a hraw ding lampuia chun inchûktir la” a lo ti hrim a nih. Tuhin chu a nachang ei hriet ta a, Inchûklai hai khawma “career guidance” tiin lampui inhrilhrietna hun dâm ei siem ta a, lawm a um khawp el. Naupang nun chu thil tak tak thawna dinga ring tlâk le hmang tlâk lo, thil thaw nêka thua tlingtlâk chîng lem, thaw zel zul, innghatna dinga ring indûp, mawphurna hlen lo khawma pawi tina nei lo, suonlam tling lo siema inzo el an nih. Politician pakhat, minister term thum lai lo tling ta chun hieng hin a hohlimnaa chun a hril a- “inthlang tâwma hmalâk dân ding (manifesto) hril chu ram ta dinga thaw ding ziek inelna a ni el an nawm” a ti sam êt a. Tlawr hlupa thu hril a, thil thaw hmu ding um nawk lo hai hi naupang zie pakhat a nih. An thil nei le kum pung duok duok nun pung si lo nun hi puitling lo mizie a nih. Hi nun hi maksan thei inla nuom a um khawp el. Naupang tamna hmunah takchang hmasawna hmu ding a um thei nawh. Chun, thlarau le taksa thil ṭhe ṭhawp thiem lo thlarau chang insâng ti kohran laia khawm ei bâng bîk nawh. Kohrana hlimna a tlung zâta lâm tuozawla buoipui ngai zie thlarau chang inti hai hi naupang zie a ni ti hriet ei ṭul tah. A tle taphawt rangkachak sawn el hai hi naupang zie indik tak a nih. A nunin a hmu fie thei lo, Peter anga inhawi a tina hmun peia bâwkte khaw a nuom elna chun a naupang zie a suklang a nih. Ringna kalchwinaa taksa thil le thlarau thil ṭhe thiem lo, nitin khawsaknaa thieng le thieng naw chawkpawl zing nun hi puitling lo nun a ni ti hi hriet ding a nih.

III. Puitling Mizie

Naupang mizie ei hrila inthawk khin puitling mizie tamtak hmuthei in a um. A hnuoia ang hin puitling nun inlang dân hei thlîr ei tih.

(i) Mani inthuhne (control) thei: History of Mission ziektu Henry Venn chun mania inenkawlthei kohran (Indeginous church) chu “mania roinrêl, mani thawsuok suma inenkawl thei le midang ṭhangpui ngai loa chanchinṭha hrila missionary tira fesuok hai hi” a nih a ti a. Hiengang ngirhmuna kohran kalchawi chu kohran intodel, ramdang sum ngai loa mania kalchawi thei tina a nih. Puitling nun nei hai chu makhâta tla hrang thei, mani thluok hmanga sinthaw thei hai hi an nih. Iengkima hrilfawm ngai le mi dang ṭhang loa kalpên thei lo hai chu puitling lo sin a nih. Puitling chu harsatna le buoina a tuok chang khawma chiai el lo a, thiem taka hmasuon thei le tiem dân thiem hai hi an nih. Buoinain a mi nangchîng hmaa lo buoi rak rak dâm hi puitling lo inlangna a nih. Puitling chu thil ṭha thaw ding le thil ṭha lo thaw lo dinga mani nun hne, nun inṭhang le hmasawn, ṭum khata pên zung zunga ngir nawk (ui lam lawn) ang ni lo, chawl lova hmatieng fe pei hai hi an nih.

(ii) Sie le ṭha thlier thiem: Pathienin sie le ṭha hrietna a mi pêk hi puitling chun a hmang dân a hrietin a thiem a. A thil hmu le hriet sukpung le sukhlawk dân dâm, pawm le hnawl ding dâm, suknghet le vawng him ding dâm puitling chun a hrietin a thiem a, in le lo puitling takin a’n din hlak.

A hmun le hun a zirin hril le hril naw ding a ṭhe thiem a, thu suktlûkna feltakin a siem a. Indik le thu inlai tawka a hrieta thutlûkna a siem chu a lâwm naw tawk um hai sien khawm thil ṭha (thu dik) inzana le ngaipawimawna a nei chun a nun a ṭhuoi a, chamlakin a um ngai nawh. Sie le ṭha hrietna khawm hmang hlei thei loa buoi rawp hai chu puitling lona an nei a ni ti hril hran a ṭul nawh.

(iii) Nun det tak a nei: Hi zie hin danglam thei lo ti a kawk naw a, amiruokchu puitling nun chu luong thli mût lêng ang an nawh. An hrietna le ngîrna thil ho mei meiin a sukdanglam ngai ve nawh. Khawlai thu le thuchieng lo boruok inlêng hai hin ei ngirna a mi sukdanglam rawp chun puitling nawna ei nei ti inhriet a ṭha. Insûng thila khawm khawlai thuin ei insûng roinrêlna a la sukbuoi thei sûng chu puitling tawk nawna ei nei tina a nih. 

Chun, mani ngeiin a ṭha tia remruotna ei nei hai, boruok dang met leia ṭhiek le thleng nawk zeng zung thei hi puitling lo zie chi khat a nih. Hieng ang mi hai hi mi puitling hai chun thil thawpui tak tak dingin inthlawppui an nuom ngai nawh. Mi puitling chu suonlam ho te te siemin thudik iengmaloah an inchangtir ngai nawh. Kohrana khawm “a’n lang, mi’n an hril” ti mei mei zuia sopui rak rak hai hi puitling lo an ni nuom. Puitling chun ngirna hmun feltak an nei a, “a nih” an ti chu “a nih” a ni a, thlî le ruo kâra khawm belbul tlâk an nih.

(iv) Thil dawngsawng thiem: Puitling chun thil lo dawngsawng dân le a pêksuok nawk dân khawm a thiem leiin muolphona lakah sansuokin a um hlak. Buoina le vangduoina hmuna khawm mi puitling chun intum ding zawng loin puitling takin a ngaituo a, thaw nghal ding le la ngaichàng met ding a ṭheṭhawp thiem a, mi dang tawk buoi loin a hung suttu chu a thunun hlak. Thil thlasietum le lawmum tak khawm remkhâwm dân a thiem a, thil ṭha naw khawm thil ṭhaah inchangtir dân a thiem leiin boruok lum ding khawm dei riemin a siem thei. Beisei naw anga thil a hung tlung châng dâm, innghatna lungphûm innghing dawta hung suktu a um chang dâma buoi phîlia el lo a ṭhanghmun rem thiem hai hi puitling zie nghet nei an lo nih. Mihriem piengzieaah hrâtnawna lem chu ei nei seng, amiruokchu muol insâng le inhnuoi hrûtruol theitu Isu Krista kuoma tlûklûtpui thiem thiem hai hi thildawngsawng thiem, mi puitling an ni hlak.

(v) Mi leh thawhmunkhat thei: Ringnaa puitling hai chu Lalpa leh thaw hmunkhat an thiem leiin a tu tuhai khawma thaw hmunkhatpui inhawi an ti hlak. Nun puitling nei hai chu ṭhuoitu hlawtling an ni nuom vieu. Kohran hi mi ze hrang hrang um khawmna le thaw tlângna hmun a ni a, ṭhuoitu ni ding chun puitling ni a ngai. Biel Pastor sin ka thaw laiin nu pakhat chun hieng hin a hril a-- “ṭhalai hai inrawi chu ‘bawi’ ei ti pei naw sa sa khawma ‘bawi’ ti a ṭul zing a nih” a ti a. Puitling chun mi hrât le hrâtnaw deu thawpui dân tawk a hriet a, ṭhuoitu hlawtling a ni hlak. Chun mi dang hrietthiemna a nei a, an ngirhmun ang tawka thawpui dân a hriet leiin tu el khawma inthlawppui an rin nawh. Mi puitling lo lungrila chun mi dang dit dân a’n leng thei ve nawh a. An dit dân zui thei lo hai chu thlauthlâk an nuom el hlak.

(vi) A ngîr ngam: Mi puitling ngirhmun hrietna tak pakhat chu hlawsamna le lawmna hmunah a ni rawp. A thaw indik nawa khawm intum ding le suonlam zawng a tum hran nawh. Huoi takin a hlawsamnaah a ngîr ngam a, sawiselna le demna a hmasuon ngam bawk a, a sukindik nawna a hriet chu hadam takin a pawm a, a thleng ngam bawk. Mi puitling chun a kuta um le a chunga mawphurna um chu tlânse loin a hmasuon ngam hlak. Mi haiin deusaw le hmusit deua an thaw khawma a tlânse nawh a, amiruokchu thil ṭha lem ding a ni chun tlâwm a ngam a, puitling takin a’n siehnuoi ngam bawk. Hiengang mi kohran le ram ṭhuoitu chu an hlawsam ngai nawh. Kut tling loa ṭhuoitua hlângkai le chanvo pêk chu an indikna le puitlingna leiin an lâk nuom naw ngam a. A san chu an lampui hraw khan ṭawng thei naw chin an nei hlak leiin an hmalâkna a zîktluok thei naw a, an kalchawi a puitling thei bawk nawh. Indikna le thienghlimna chu ieng hmun le khawlai hmuna khawm a ngîr ngam a, ngam naw a nei naw a, innghatna tlâk a tling a, a sâwt deu deu a, a takchang deu deu.

Thutlângkawmna: Hebrai ziektu chun Krista thubul hril ta loin puitling tieng pan ei tiu a ti a. Taksa khawsakna le ringna kalchawinaa hin puitling hi a’n tak ning a tih, khawsakna le ngirhmun hang en hin Gospel Cenetenary hmang meu ta khawm ei la phâk hla naw êm el. Puitling ding chun lekha thiemna, hausakna le damsawt el khêlah sirbi tamtak a um a, chuonghai chu tumruna dâm, insûm theina dâm, thuawina le Krista hrietnaa inthawka Pathien thuzawmna leia nei thei a nih. Ei thil thawa hin chieng inla, ka hril le ka thaw hin iem a nghawng le rasuok ding hrea ei thaw pei chun puitlingna kailawn chu hraw ngei ei tih. Famkimlo mihriem, bâksam nei mihriem le hrâtnawna tieng nei mihriem ni inla khawm puitlingna ding sirbi hai hi a hmatiema inhmaw loa ei sir pei chun puitling tieng pan pei ei tih. Ei tawnhriet le khawêng hmuna ngaituo chun tu anga um hi chu a hun ta naw a ni naw an naw maw?

​KA KHUOL ZINNA

​By ​Rev. Lalbiektluong

Mihaiin Ramthienghlim (Israel) le Tuipui râl rama an inzinna ngainuom um le na ver taktak an ziek laiin, keima tawka kan zinna – hnam taksa le thlaraua ei inṭanna – ram ziek dingin ka thil hmu-in

​​

a mi phût tlat leiin ka hung pu chot el a nih. Kei naw khawm, chanchinbu (media) tienga ei mithiemhai zu fe hai sien, national paper chen-ah an thil hmu dân hi thlalâk leh inṭiel thei sien, ei hmabul senga hmu thei dingin mi sie pêk thei sien chu ṭawngṭaina’n inthla phal naw mei nih ti ka ring.

​​

Shillong to Churachandpur:
Senvon District Presbytery fielna angin Church Leaders’ Seminar nei dingin June 20 2014 khan Shillong-a inthawkin zing inhmatakin kan suok a. Lam a ṭha bawk a, Dimapur kan tlung hma po chu 60-120 km/hr vêlin kan tlân thei zing a. Ka fena a lo sawt ta lei amani ding Nagaland sûng khawm lampui a lo ṭha ta khawpel a. Ka beisei nêkin, ruosûr sienkhawm Manipur sûng lampui tler lapin a lo um a, Churchandpur (Tuiṭhaphai) 6.30 pm-in harsatna um loin kan tlung el chu mak ka ti rak el. Kha hmaa Shillong fe chu vairam hlatak inzin anga ei ngai kha sûngkuo-a lêngna phâk chauh alo ni ta el.

Churachandpur to Thanlon:
Kan fena ding chu kilometer-a inkhi chun a chenve nêka sei kan fe tah a. Kan hungna ang bawka tlângram nisienkhawm enkawl dân an ang naw leiin a lampui chinchâng Rev. Hrangchunghnung Inbuon D/S chu kan dawn a. Ama hung hril dân chun “lampui a ṭha, 3 pm vêlin Pherzawl tlung hman in tih, Pherzawl khêl tieng chu awisawt in tih” a hung ti a. Chu chu hre zingin zing 5.30-in Lungthulien pan chun kan suok ta a. Kum 20 vêl liem taa ka hraw kha ka zuk fe nawk ding an leiin thil thar le danglam hmu beisei zing chun ka um a. Bungmual kan hei khêl chun Pearson tieng a tungin kan tlân ta dai a. Kei chun short-cut lam ka sawn a, amiruokchu lam thar a lo ni zing a. Kha hmaa Lânva hnar tieng kha bânsan a lo ni ta a. Ka ring nêkin lam a lo ṭha pei a, lungril têtê chun ei MLA hai chu an va thaw ṭha de aw ka ti a. A hun ngaituo chun lampuia khuo umhai le thingpui dawnnahai kha hma an sawn em em nawh, lampui ruok chu hnuhma tharlam tak el a um pei a. Leizângphai le Thanlon inkâr lampui lem chu a lam a kawi ti naw chu Guwahati Airport panna leh a kâr a umin ka hmu nawh. Mani khaw hlui-a inzin ang ela ramtin ngaituo zing puma kan tlân pei chu ring hma’n Thanlon kan tlung dêr el. Thanlon chenin lampui dunga In-hai chun hma a sawn naw tlângpui vawng a. A san dinga an mi hril chu “hnam buoi lei” an tih. Buoina, tharum thawa inbeina hin chu ra ṭha an suo naw zie a sukchieng ngei. Kan lampui a hluo ti leia hringna inlâk pek, in inraw pêk ei thaw hlak hi chu sim chi a va ni de. Hienganga lo inhnel le hun lo hmanghai hi hmun danga khawm âwma thuok lâk el hi harsa an ti nawh. Ei thilthaw hi Pathien lawm zawng a ni am ti ngaituo chieng a ṭul de.

​​

Thanlon to Pherzawl:
Thanlon khêla Pioneer camp-hai kha ka hmu laia mi ang ni ta naw sien khawm buriptakin a lo thar sur a. Vankisong tlâng le nunghâk le tlangvâl inngaizawng, an nu le pa-haiin innei an phal naw leia inthuruola an inchawm thlâkna an ti rawl dâm chu ka motor chuongpuihai ka hril malam pei a. Diarkhai lampêt kan hei tlung chu le! kan intet ta dawt dawt el a. Sinzol panna tieng lampui ka hei en chu pioneer motor leh, JCB leh an inri chur chur a, hmuthei chin lampui chu a tle zur a. Kan fena ding lampui nisien kan ti sap sap a. Simte khuo laia hril ve hlak, New Testament Baptist biek-in ṭha tawktak el, kohran khawm tlawm hmêllo tak umna Zotung kan tlung chun lam a lo dum hmak a, “lawm a um ie” kan ti zo char leh a khaw sûng bâk a lo ni naw a, kan intet pangngaiin kan intet nawk a. Bûkpi (Lungkawt) khuo tlung hma 2 km vêla inthawkin lampui tler lap-ah kan tlân nawk zer zer a, driver khawm an thuok huoi huoi. Bûkpi-a kan thingpui dawnna hlak le 1993-a Rev. (L) V.L Siema rawia Khawlien District (EFCI) Ṭhalai ruol leh Thansipa vawk fûnli Belpikot-a kan zawn thlâk, sizo leh hmepawka kan suongna, lamdung hraw zawnga bu kan fâkna dâm ka hmu chun ka khuo a sawt khawpel a. Ruol hriet loin suongtuona khawvêl-ah kan zinkuol ta rak a. A hmaa Thansip lampet ṭhing bara parbawm le green bag leh khûp insu dawt dawta kan fena hlak kha lamlien ṭha êm êmin a lo inkaw rul a. Lamṭhuoma chun lungherna leh sinthawtuhai an pu sup sup a, kan panna tieng khawm chu tlân a lan hoi khawpel a. Amiruokchu, Bûkpi-a inthawka 5kms vêl khêla chun kan intet nawk ṭan a, motor sûnga khawm kan lo inhneng nawk nawk a. Ka lungrila hung lût hmasatak chu “hi hi a ni maw Hmarhai chêngna ram ri inchikna chu” ka ti a. Fiemthawnaa an lo hril ka hriet “ei tlân char char a, lampui a lo sie a, motor an tet a ni chun Hmar ram a nel” an ti chu a lo inkhêl naw a ni hi tie ka ti a.

Pherzawl zau kan hei tlung chu an lo inrik laitak a ni awm a. Ralkhata an hrâm tukna chu kan ruolpa chun “saw saw chap a ni si naw a, aithing chona a ni dim maw?” a ti a. Thil thar kan i hmu chu an khat tawka lo lampui sira bike lo um pei chu a nih. Lovai inhnu deu sienkhawm hadamtaka Inkhawm inhnu loa In tlung thei a ni hi tie kan ti a. Pherzawl khuo hi aithing an zawr ṭha a, in khata nuoi chuong chuong inchaw an tam thu le kohran tieng khawm malsawmna an dawng thu kan hrietzui ta pei a. Sorkar tienga inthawk mi dawng ang dawng phâk naw inla khawm ei kutsin ra malsawmna hin chu a min kiensan naw de ti chiengtakin hmu theiin a um. Kan D/S-in a mi hril angin zantieng dâr 3 chun Pherzawl damtakin kan tlung thei a. Bûkpi ram ang khan lampui ṭha sien chu dar 2 pm vêla tlung thei ni ding a na. Rawngbawlpuihai leh kan inhmu tlâng chu lampui siet hmêl kan hriet ta nawh. Vânram khawm hi a lampui inchep ṭhawt ṭhawtna um sienkhawm, a hmun ei tlung ta chun ei inrimna popo hrietfûk ni ta naw nih a, hnena hlâ ei sak lem ding a nih. Mani ram a ni leia ka hmu bel amani ding, lampuia khuo kan hung khêl tahai nêkin hmasawnna tamtak ka hmuh. Ei ni’n ei zir phawt chun sorkar le roreltuhai chunga thuneitu Pathienin a mi mâksan naw a nih ti an lang, beidong ding ei ni nawh.

​​

Pherzawl to Lungthulien:
Zantiengbu kohranhai le kan awt tlâng zo chun kan hmatieng lampui iengtin am a um ding ti ngaituo malam pei chun dam tetein (10-20 speed vêlin) kan tlân a. Pherzawl khêla zawngṭa kan inchawkna le kan chawlna hlak Elim kha a lo um ta nawh a. Damdeia Pu Neikhupa tuidil khawm a vânglai a lo khêl ta a, Hmuizawl an lo lûtthla vawng ta lei ning a ta, in a tamin a hma nêkin a ṭha, sawl a sukdam. Hmawngkawn, in li vêl umna hlak, thingfanghma le serthlum inhnikna kha an lo um ta naw bok a. Amiruokchu vawk lam ang chau Tuolbung lampet kha truck fe theinain lampui a fe rul chu hmasawnna lawmum a nih. Khawmpui huna kea Kohran Upa le zirtirtuhai leh kan lawnna ram dâm, thlipuiin a mi nuoi zêkna hmun dâm ka hei hmu chu lawmthu hrilna ding tamtak ka nei a. Râlkhata inkthawkin bielfang inlawi tieng Parbung rama savom kan tuokpuina dâm ka ruolhai ka khîk hmu thei a. Lam ṭhat naw khawm remchângna a lo um pei.

Taithu kohran ṭhuoituhai leh thingpui dawna kan chawl lai mêkin Maulien, Tuolbung le Pherzawl biel tienga Seminar-a ṭhang ding phur motor (Tata 407) pahni a hung tlung rup chu lawmnan ka sip a. Kea lawn sawl ṭul ta loa infepawna ding lampui lo um el chu, a hma ngaituo chun hmasawnna ropui tak a nih.Tulai ṭawng takin pucca ni naw sienkhawm lung pha bêk nisien chu kan motor chawi ang khawm enhla um ṭhak loin a fe ding a na ka ti vawng vawng. Parbung khuo lût hma mi suk barakhaitu pakhat chu Pu Dinglien a damlaia Rural Hospital umna kha ramin a lo inchang a, a khêla tlâng Pioneer umna hlak kha Aassam Rifle (AR) tlawmte an lo um a. Parbung-a kan D/S-in a mi huphurpui Sipai Camp hnuoi chirhak hmun intâng loin kan suok thei a, kan inthuok huoi.

Seminar-a thang ding phur ṭul an um leiin Parbung khuo sûng kan lût a, khaw sûng lam chu ka beisei angin ka hmu nawh. Hmun hni-ah motor chirhak thaw thei rak lo intâng theina a um a, vângneia siemin harsatna kan nei naw a. Chulai zinga mi suklawmtu chu RPC School ṭekleia bawl ṭhatak um le Football ground kawl-ah PMS school inzapui umlo tak um hai chu an nih, beiseina an suksei ngei. Ngaituona sei lo le thil hmufie lo haiin school hmangruo le thil pawimaw lo inrûk le an sukhmelhem ding lak-ah khawtlâng inthuruol a pawimaw a, mihriem le ram siemna khawl ṭha a ni ti hre a, sum tamtak sênga thilṭha mi thawpektuhai chungah lawm dân thiem khawm a pawimaw hle.

Parbung khaw hnuoi chirhak motor intâng theina a um an ti nawk a, amiruokchu a keidok thei ding mihriem an tam khan an mi hnem a; chu khom chu harsatna um lovin kan thaw nawk nawka kan kai thei a, damtakin Lungthulien 6.30 pm vêlin kan tlung. Lungthulien hi vêng buk pathum- Khawchung, Khawhnuoi (Mission veng) le Leilang ti a ṭhe a ni a. Seminar kan neina hi PMS High School Complex, Lungthulien ram sûng Parbung leh inrina tienga um a nih. Hi School hin school building le Devotion hall (seminar nei theina) staff quarters le hostel (mikhuol tlung le riek theina) ṭhatak tak a nei a, naupang inhnelna ding ground lien tawktak khawm a um. Hi taka hin seminar kan nei sûng Pastor biel-a inruolsiekna khawm kan nei.

​​

Lungthulien to Senvon:
Kum 2010 lai khan Lungthulien le Senvon inkâr lam hi pucca-a siem dinga sorkâr order um tah, estimated budget khawm zofel, contractor khawma sin ṭan dinga hmangruo tintuo zinga a um lai, cancel nawk a ni thu an mi hril a. Chu chu hre zingin seminar zo chun Senvon sir dingin program kan siem a. Khawtlâng hmalâkna zâr ning a ta, ring nêkin lam a lo ṭha a, program sukpuitling theiin kan um a, lawmum kan ti hle.

​​

Beiseina:
Kân zin sûng Lalpan a mi ṭhuoi a, Seminar a hlawtling ka ti lai zingin zawna tamtak leh In kan lawi a. National Highway 150 inziek ta loa No. 1 le 2 a lo inziek dâm, Pherzawl ram ei tlunga, hluihlawn ram ang ela ṭhingṭhuopa a um dam, Pherzawla electric khawlpui um dinga ti ta hmun danga sie thu an mi hril dâm, Leilung hausaknân ei ram a la chênchil zing dâm hi dawn thei lo zawna tamtak kan lawipui laia mi chu an nih.

Lev. 26:22-a Lalpa Pathienin a mi kal zawnga in um chun “in lampui chu ṭhingṭhuop (desolate) a tih” a ti hi a ni tâm aw ka ti a. Ka fe laia ICI Central Choir tour-a fehai le kan fe hmaa kohran ṭhuoitu dang seminar le biel fanga fehai khan kohran thil bâkah invawi neiin an inlawi ve ngei ka ring a. Hieng popo thlira hmalâk dân dinga ka hriet ve sun chu Pathien bêl dinga mipui ngên a nih. Ei chêngna hi Pathien mi pêk a ni leiin vân ruotui dawng ram a nih. Tuchen hin thlai ei chinghai khawm ra ṭha an suo a. Hmangaitaka ei enkawl a, leilung hausakna (resource) ei huotdawk thiem phawt chun inṭhang pei ei tih. Mimala innghat el loin, mani chanpuol seng-ah ringum le taimataka ei thaw tlâng a, inthuruolna le thuawina nei a, hmasielna le thîkna ṭhang loa sin ei thaw a, Siemtu Lalpa Pathien ei suklawm chun, ram le malsawmna chu ei ta ning a tih.

Ei ram le sorkâra inthawka malsawmna ei dawng sum le pai hai hi hmang le enkawl thiem a, sinṭha thaw dinga insiem ei pawimaw hle. Aithing le hmunphie-a inthawka ei hmuhai hi iengâm ei hmang a? Sorkâra inthawka hamṭhatna ei dawnghai hi Pathien ditdânin ei enkawl am aw ti dam zawna ka nei bawk a. Iengkhawm nisien thaw ro inngaituo tlâng ei ta, mani hmazawn seng-ah hma lâng ei tiu, an hnûk hmain. 

__._,_._