Showing posts with label Ngurrivung Hmar. Show all posts
Showing posts with label Ngurrivung Hmar. Show all posts

Pathien Thu Am Mani Dittlangna

No comments

April 11, 2017

~ Tv. Ngurrivung

“Ka tadinga á¹­hanaw ka Lalpan rel naw ni….Iengkim ka tuokhai hi Ama hrietpui ka ni”.
– Rev Lalnghaksang.

A insunga le Pathien rama rawngbawlna leia harsat-mangangna a tuok chang khawmin, “Ka tadinga á¹­hanaw ka Lalpan rel naw ni, ka ram inhnieng naw ni, ka nun buoi ngai naw ni, Iengkim ka tuokhai hi Ama hrietpui ka ni” tiin hadam deuvin Rev Lalnghaksang chun hla’n an zawt tla dap dap thei chu tie!

Kei ve hi! Ka beisei, ‘In tinah vote khat bek’ ti a, Tipaimukh Constituency a intin luta Pathien hminga mipui lai vote zawr lo ding le kaisan fiel meuh in vote ka hni kha, mipui mi dawng sawng dan ang huin, beisei hmu phak lova ka um kha Pathien kuomah nuorthusim inzawt ka nuom vang el chu tie! Zau nau pai leia inrai perpuor hai khawma chantawka Pathien remruot tia hadam deu a an um thei chun, keikhawm ka vote hmu tlawm hi ka tadinga á¹­ha, Pathien remruot a ni el naw ding maw? Kawngkhat ngaituo chun, Tirko Pawla’n “Lawm rawp ro” ati hi theinghilin, Irom Sharmilla anga politics tawp san nuom el dinga mi á¹­henkhatin an mi ngai hi thil ni awm reng a nih.

Amiruokchu, ka tadinga á¹­hanaw Lalpa’n rel naw nih. Ka thiltuok, ka vote hmu tlawmna san hi chatuon rorelna hmaa puong lang ding khawm nilang inzakna chite khawm ka nei nawh.

“Vote khat chau I hnia, I hni tlawm taluo, kan sungkuo’n kan vote ding che a nih”, “Pathien thu le inmila vote mi hnitu chu nang chau hi I la nih, vote ngei ngei ka ti che”, “MLA candidate kan insung a hung lut hmasatak I nih, vote ngei ngei kan ti che”, “Pathien hminga intina kaisan fiel anga vote khat bek I hung hni chu pakhat bek chun lo vote kan ti che”, “Keini nu-le-pa chun kan vote thei ta naw che, kan nauhai, á¹­halaihaiin vote an ti che”, “Ni ngei nawnim vote kan ti che”, tihai hi mipui mi dawn dan tlangpui chu ani a. Khawtin ah in 4, in 5 vel bakin vote an mipek theinaw ding thu an hril nawh.

Amiruokchu, elekson zo a vote an hang tiem khan Polling Station 38 ah Polling Station 10- haia chun vote khat khawm ka hmu naw chu tie! Khaw pakhatah Kohran Upa pahni tlawmngaia Polling Agent ding a kan fielna, agent form leh ka maksanna a khawm vote kan hmu nawh. Vote kan hmu nawna san ni dinga ka ring chu agent-a an iná¹­hungna ding pawisa kan pek nawa, agent ah an iná¹­hung naw lei ani el thei. Mi hi an ngirhmun hrechieng si lovin hang inthiemnaw ringawt khawm chu andik chuong nawh. Nuhmei pakhat khawm a uire lai tak an man khan Lal Isu ngei khawmin thiemnaw an chang tir chuong naw kha.

Pi Thangá¹­hatling Sinate khom khuo pakhata hin mi pakhat hin a lo ngaina khawpel a, a thlalak banga an tar hai dam kha ngaina takin a lo fawpa; chun a thlalak khawm a lukham hnuoiah siein ngaina deuvin a lo khamde hlak a. Pi Thangá¹­hatling-in chu khuo chu a tlung chun ‘nitin a kros putin zui ka tih’ ti ang el in an khuo a chun a fenana ah phur deuvin a lo zuia. Elekson zo vote an hang tiem meuh khan chu, kha khuoah khan Pi Thangá¹­hatling chu keia ang thovin vote khat khawm a hmu nawh!

Ei ram, Krista Chachiná¹­ha’n kum 100 nek a tam a chenchilna ram a hin ei intlang dan hi chu Chanchiná¹­ha le chun an mil naw hle’n an lang a nih. MLA intlang a hung hnai a, Kristmas thiltlawnpek (Christmas Gift) ei dawng rawn tawl hle, Biekin á¹­henkhat chun Rs 5,000 dam in an dawnga, chun mimal á¹­henkhat chun Rs 500 dam, Rs 1000 dam, Rs 2000 dam an dawng tawl a nih.

Kum 2016 a Krismas thiltlawnpek ei dawngnahai a inthawk khan 2017 ah Christmas thiltlawnpek ei dawng nawk chie ding am leh? Christmas thiltlawnpek ei pekhai le ei dawng zozai hai lei khan ei tadinga hung pieng Krista hin a lawm chie ding am? Indiktak a hril ding chun kumtin tina ei dawng khawm nilo MLA election tawm a ni lei chauva ‘Krismas Thiltlawnpek’ ei dawnghai hi THAMNA PAWISA, JUDA ISAKARIOT-IN ISU KRISTA AN MANTIRNA PAWISA ANG CHAU KHA A NI EL NAW DING MAW?

Hmarram Kohran Inzawmkhawm á¹­huoituhaiin theitawp suoin Tipaimukh biel a inthlangna fel le thienghlim a um theina dingin hma an laka chu a sungril taka vote zawr le vote inchawk chu apangngai tho niin anlang. Agent pakhat hril ka hriet dan lem chun vote zawr lo ding tia khawlai dunga kheka á¹­hang, Kohran á¹­huoitu á¹­henkhat khawm pawisa ei hang pek chu ‘to á¹­awkin an lak zawt el’ a ti chu tie!

“Ar that dan chikhat chau a um nawh” an ti ang deuvin vote inchawk dan hi chikhat chau a um nawh. Vote inchawk dan á¹­henkhathai chu:- Christmas Gift, damnaw kanna, á¹­hangpuina, chibaibukna le adang dang. Kohran á¹­henkhat hlak chun hotel ei lo siema nikhat thilthu chauvin a sing tel tel ei lo lamsuok nawk hlak bawk, kohranin sum lamna tak a ei lo hmang khawm hi thamna pawisa a ni pal el dim maw! Asanchu, agent á¹­henkhatin kohran mipuihai ditsakna hlaw nuom leiin vawikhat bufakna ah a sang tel tel an hang pek a. Kohranin arawng ei bawl tak Lalpa hin a ram tadinga ei pawisa sum laklut hai hi iengtin am a ngai ding? rim inhnik am, tirdakumah ami ngai pek ding. Kei ngei khawm Rs 10 dam, Rs 20 dam, Rs 50 dam, Rs 100 dam, Rs 500 dam, Rs 2000 dam ka dawng hai hi lungril inhawng taka an mi pek khawm nisien a thienghlim bik chie ding am? Asanchu, hienga tlawmngaia pawisa suma mi hung á¹­hangpuitu á¹­henkhathai hi midang election agent dam an ni tawl si!

“Aw ka lalram, ka lalram ava mak ngei a silfen rawnghai chu” ti ang duevin Thamna Pawisa Rawnghai khawm hi ringtuhai tading khawmin hrietthiem an tak chu a ni hi!

Khuo á¹­henkhat a chun HYA khawmin an nina a theinghil á¹­ep ti inla a suol di’m? Amiruokchu hienglai zing hin Parvachawm le khuo iemani zata HYA chu inpak an um hle’n an lang, asanchu HYA hminga Public Meeting an huoihawt chun HYA deuvin an thawa, mike haw man, á¹­hungna rem man, meeting conduct man ti iengkhawm phut an nei ve ngai nawh, HYA deuvin an thaw tawp el anih.

Khuo á¹­henkhat a chun HYA’n public meeting a ko pek chun á¹­hungna rem man, mike haw man, conduct thaw man ti vel ah Rs 2,000 dam, Rs. 3,000 dam an phut hlak chu tie! Kohran á¹­henkhat khawm mike (á¹­awng inringna) haw man awmlo baksak in a rate an siem hlak bawk a! Election ni a thingpui inlum khawm khuo á¹­henkhat a chun ei thaw tanaw a, a var zang hle, mi á¹­henkhatin ‘vote tlaksung chau chu thingpui dawn ngai lova’ an lo ti hi alo indik khawpel, amiruokchu khuo á¹­henkhat a chun Rs. 2,000 dam, Rs 5,000 dam candidate tinhai, annawleh an agent-hai a inthawkin an dawla HYA hlaw neiin thingpui an in lumtir chu tie. Ei ringtu kalchawi nun hi khawtlang le kohranah chanchiná¹­ha le inmawiin, mihai el vartu ni inla nuom a um tak zet.

“Kristien zaah za” in tina rama hin Pathien ditnawzawng suol a in thawka insiekieng thei ding le Lalpa ditzawng thilá¹­ha hrea zawma, ditthlangna indik neithei dingin Lalpa’n Hmarnauhai a thar takin mi á¹­hangpui seng raw se.

Amen!

EI DIKNA CHANVO RIGHT TO INFORMATION (RTI)

No comments

July 31, 2016

~ Ngurrivung

Right To Information (RTI) hi Sawrkar sinthaw /sawrkar fephung awlsamtaka mipui vantlangin an hriet nuomhai an indawna, an hriet theina dinga Dan siem anih.

Right To Information Act, 2005 hi India Parliament-in 15 June, 2005 khan pass-in, 12th October, 2005 khan dan angin hmang țan a lo ni tah. RTI hmanga thu (information) indawnna siem hmasataktu chu Shahid Raza Burney a ni a, Pune Police Station-ah RTI hmang țan ni tarik 12, October, 2005 khan anih. RTI um hma chun Sawrkar thuruk puongsuok hi Official Secret Act, 1923 le Dan a bika siem haiin a khap tlat a nih.


RTI dan hi khawvel rambung 85 nek a tamin an hmang tah a. Sweden rama lem chun kum 200 lai liem taa inthawk khan hmang a lo ni tah. USA a chun 1966 khan Freedom of Information Act tiin hmang țan ani a, Sapram (United Kingdom) a chun 1st January, 2005 khan an hmang țan ve chau anih, eini India ram nekin thla 10 velin an hmang inhma chau a ni chu.

RTI hmanga thil hriet nuom neihai tadingin ahnina (Form) hran a um naw a, thil hriet nuom / indawn nuom neitu chun lekhapuon pangngai ah a thil hriet nuom le ama (ahnitu) umna (address) chieng taka ziekin, a thil hriet nuomna office ah a fee Rs. 10/- leh a thelut ding anih. Ziek le tiem thiemlo khawmin office-ah fe-in PIO (Public Information Officer) kuomah a thil hriet nuomhai chu È›awngbau a hrilin, PIO chun alo ziek pek el ding anih. BPL (pasie zuol bik) sungkuo tadingin BPL le inzawm thil indawnna an siemin Application fee hi pek ve angai nawh. Thil hriet nuom hi PIO-ah (Public Information Officer) thelut ani chun ni 30 sungin a thil hriet nuom (information) chu pek a ni ding anih. APIO (Assistant Public Information Officer) kuomah thelut ani ruok chun ni 35 sungin a thil hriet nuom chu pek ani ding anih. Thil hriet nuom (information) hi mihriem hringna le mimal zalenna chungchang ani chun darkar 48 sungin information hi pek ani ngei ngei ding anih. Minister-in President / Governor kuomah thurawn a pek chungchang (Cabinet Note) le Ramsung himna sinthawtu (Security agencies- CRPF, I.B., BSF, CISF, etc.) RTI Act Second Schedule-a inziektlar hai chungthu a hin thuruk (information) peksuok hi danin a phal nawh, amiruokchu Supreme Court of India remtina lak hmasakin mihriem dikna chanvo bawsietna (human right violation) a ni chun ni 45 sungin information hi pek a ni ding ani a, Fakrukna (corruption) chungchang ani chun ni 30 sungin information hi pek ani ding anih. Thil hriet nuom (Information) hi pek ding hun tiem sunga pek a ni naw chun, information hnitu (thil indawntu) hin thuneituhai (Appellate Authority le Central Information Commission / State information Commission) kuomah zuolko thei a tih. Information hi a san fel tak umlova pe suok nuomnawtu Officer chu thuneitu ha’n pawisa nikhat ah Rs 250/- pei information a pek hma khat an inchawitir thei a, amiruokchu a pawisa chawi popo hi arengin Rs 25,000/- neka tam ani ding ani nawh.

Sawrkar sinthawtu / mipui rawngbawltuhai kuta information um peksuok chungchang hi Official Secret Act, 1923, British hunlai a Dan siemin a thunun tlat a nih. Kum 2005-a RTI Act hmang a ni hma dei hin, India rama thubuoi relna insang tak Supreme Court chun vawi tamtak a thutlukna hmangin India Constitution Article 19(1)(a)-na a “Right to Freedom of Speech and Expression” le Article 21-na a “Right to life” hai hmangin Right to Information hi Fundamental Right anih, tiin a lo hril fie ta hlak. Kum 1975 khan Supreme Court of India chun India khuo-le-tui hai chun sawrkarah an thil hriet nuom hai hriet theina dikna chanvo an nei a nih tiin thuthlukna a lo siem tah. Chun, kum 1982 khan Supreme Court of India chun Right To Information hi India khuo-le-tui hai dikna / chanvo bulpui (Fundamental Right) a nih tiin a lo rel tah.

RTI hi India ramah mipui nawlpuiin an hmang theina dinga hmalakna  langsar hmasatak chu kum 1990 khan Rajasthan ram laili a khawte (village) iemani zat hai a inthawka nitina kut sinthaw a inhlawfa mi pasie tak tak hai a inthawk anih. Hieng kutsinthawa inhlawfa pasie taktakhai hin Aruna Roy inrawina hnuoiah “Mazdoor Kisan Shakti Sangathan (MKSS)” (Inhlawfa le Loneitu hai dawmkangtu Pawl) ti hming putin beipui an hung thlak È›an a nih.

MKSS hung pieng suokna, Rajasthan hi Thlaler ram țawl ani ang hrimin India ram hmun dang nekin khaw ințhal an tuok nasa lem hlak. Ruosur naw kumhai hin mipui haiin an dam khawsuokna dinga ditthlangna annei sun chu hmun danga inpem annawleh țam sawmdawlna dinga Sawrkarin sinthawna dinga a ruotna hmuna sinthawa inhlawfa a ni el anih. Sawrkarin sinthaw ding a ruohman hai chu lamlien (road) siem dam, Tuisunsuo (well) cho dam, tui dil siem le a dang dang hai annih. Hieng sinthawna hmuna hai hin atam lem chu nuhmei an nih; asanchu an pasal hai hin fak ding zawngin ramdang/hmun dangah an invaksuok hlak a, nuhmei hai chun insung lo enkai dingin mawphurna an lak hlak.

Sawrkar È›hangpuinaa sinthawna hmuna sinthawhai hlaw, a tlawmthei ang taka siem (minimum wage) khawm chu pek thlak anni ngai nawh a. Thu neituhai kuomah an zuolko chang khawmin hlaw an pek thlak nawna san chu sinthaw lovin an ziek (record) hlak lei a nih. An sinthawna record-tuhai chu Junior Engineer hai an nih. Sinthawtuhai chun record book ena an sinthaw record dan chipchier taka enfel an ngen khawmin, “hieng record hai hi ‘Official Secrets Act, 1923’ dungzuiin sawrkar thuruk a ni a, mipui / vantlangin an nuom nuoma enthei annawh”, tiin an dawn hlak. Sinthawtuhai chu beidawng el nuom lovin, an sinthaw ziekna (record book) anni ngeiin enfel an phal hma khat thuneituhai chu nawr sunzawm pei dingin thutlukna an siem ta a.

MKSS hmalakna hnuoiah Beawar khawpui a chun ni 40 sung lungawinawna inlang tirin, khuo 150 laia inthawkin mipui tamtak an fe khawm a, hi huna lungawilona inlangtirna dinga hin mipuiin an ngam tawk an thawkhawm a, a tlingkhawm khawm chu cheng 46,000/- lai anih. Hi an thil dodalna a hin lampui sir a thlai/ thil zawrtuhai chun Tui le Fak ding thil an hung pek tawla. Chun, Doctor hai khawm chun lungawilona inlangtir chu an thlawpzie inentirna’n a thlawnin mipui rawngbawl dingin an hung inpek tawl bawk.

Lungawilona inlangtirna Beawar khawpuia chun India ram hmuntina inthawk deu thaw chun chanchinbumi tam tak anhung khawm a. Chuongchun lungawilona inlangtirna hun, ni 40 sung an hmangzo chun India ram pumpui huopin  RTI dan siemna dinga hmalatu pawl “National Campaign for the People’s Right to Information (NCPRI)” chu 1996 khan indin a lo ni ta hiel anih. NCPRI hi 2005-a RTI dan siem ani ding khan sawrkarin a siemtu (RTI draft tu) ah a hmang a nih.

Rajasthan state a loneitu/ kutsinthawtu mi pasie tak tak hai hmalak țanna leiin kum 1997 khan Tamil Nadu State le Goa State hai ah RTI hmang țan ani a, kum 2000 khan Rajasthan ah, kum 2001 khan New Delhi-ah, kum 2002 khan Karnataka le Maharashtra state-hai ah, kum 2003 khan Madhya Pradesh-ah.

Kum 1998 khan Prime Minister, Vajpayee chun RTI dan siem ani vak tading thu a puong a. Freedom of Information Bill chu December, 2002 khan Parliament ah Pass ani a, January, 2003 khan President-in a pawmpuina hming a zieka, amiruokchu sawrkar Gazette a insuo ani nawh. Kum 2004 khan NDA sawrkar BJP keițhuoi chu UPA, Congress keițhuoi sawrkar-in ahung thlak a, FOI Act 2002 nek a țha lem le chipchier lem RTI Act, 2005 chu an hung siem ta a nih.

RTI dan nei theina ding hin mi rethei tak tak hai hmalakna leiin sawrkar mit sukvar a umin, India mipui popo hmang thei a hung ni ta anih. Nang le kei khawm hin ei rama sawrkar fephung, sawrkarin mipui hmasawnna dinga a sinthawhai hriet  hi ei dikna chanvo anih. Ei ram hi Democracy ram a ni a, democracy chu ‘mipui sawrkar, mipui tadinga mipui hai siem a nih’ ti a nih. Chuleiin sawrkar chu mipui, nang le kei a sawrkar anih ti hre thar ei tiu a, khawtlang hmasawnna (development) thil reng reng hi hriet ve tum tlat ei tiu.

RTI, Sawrkar sinthaw hriettheina dan È›ha tak ei nei hi lawm a um hle laiin, misuol È›henkhat chun an thil suksuol thupbona dingin nunrawng takin mi hringna hiel an lak pek hlak.  RTI dan hmangtu (RTI activist) RTI hmanga thilsuol (corruption) phawrsuoktu misuol kut tuora thi È›henkhat hai hang tarlang ei tih. Amit Jethwa; ama hi Ahmedabad High Court tuol ah July 2010 khan dan lova lungmeihawl a sumdawngna a inrawl MP (Member of Parliament) hming a tarlang leiin misuolin an kaphlum a nih. Datta Patil hi May, 2010 khan fakrukna (corruption racket) chungchang RTI hmanga indawna a siem leiin that a nih. Sola Ranga Rao, Andra Pradesh state a mi chu RTI hmangin khawsung tui luong kawr siem chungchang andawn leiin April, 2010 khan that a nih. Guru Prasad Shukla, kum 50 a upa chu khawtlang hmasawnna sinthaw dan RTI hmanga an dawn leiin June 2015 khan that a ni a, ama hi RTI hmanga mipui tadinga sinthawtu (RTI activist) mi suolin an that 39-na anih. Hindustan Times Report-in a tarlang dan chun RTI hmanga mipui tadinga sinthawtu (RTI activist) mi 39 misuol kut tuorin an thi ta a, mi 275 nek a tam chu misuol kut tuor le sawisak an ni tah.

RTI hmanga sawrkara ka thil indawn ve na hmasa tak chu tarik 19.09.2011 khan Mizoramah, Sinlung Hills Development Council (SHDC) chungchang a nih. Chipchier deu hleka indawnna 14 lai ka siem hai chu beisei angin mi dawn el theinaw hai sienkhawm a dawnna chu ka hmu kim vawng (a ennuomhai chun a copy ka kawl en thei zing anih). Kum 2012, June thlaa Manipur PWD-ah ka thil indawnna ruok hi chu inbiek pawna anfuknaw  (communication gap) leiin  a dawnna ka hmu nawh. Ka ruolhaiin an hang ngai ven a, ‘Imphal tieng va ngaiven ro’,  an ti pek a, Imphal tieng an va ngai ven leh ‘Churachandpur tieng ngai ven ro’, anlo ti pek nawk pei a, a thenin ‘hieng (RTI) hi ngaituo ngaituo naw ro mi tamtakin an thi pha an tah”, dam an lo ti pek nawka. Kei hlak ka lekha inchukna le inzawmin Aizawlah ka um bawk leh, ka thil hriet nuom hai chu ka hmu tanaw anih. Hieng a hnuoia hai hi ka thil indawnhai chu annih  – 

“(1) Iengtik kum a inthawkin am National Highway No. 150  Ruonglevaisuo (Tipaimukh) Road hi BRTF-hai kut a inthawkin Manipur PWD-in enkawlna sin a lak È›an a? 
(2) Manipur PWD-in NH-150 a enkawla inthawk vawi iengzat am siemÈ›hat a ni ta a, vawikhat siemÈ›hatna ah sum iengzat pei am seng ani hlak a? 
(3) Vangai tlang dungah Pucca road/ Metal road a um am? 
(4) 55-Tipaimukh (ST) Constituency sungah pucca road / metal road lutnawna khuo iengzat am a um a? A hnuoia ziekna ding siem a hin an hminghai ziekin mi pe rawh. 
(5) 55-Tipaimukh (ST) Constituency sungah pucca road / metal road lutnawna khuo hai a hin Pucca road/ metal road inluttir tumna a um am? A um chun, Pucca road inluttir tumna hmunhai (proposal) mi pe rawh. 
(6) Patpuihmun le Tuithu inkar a hin motor infepawna ding Leilak a um am? A um chun iengtika zo am ana? Sum ieng zat am seng ani a? 
(7) National Highway No. 150-a Tuivai leilak hi daw tumna a um am? Daw tumna a um chun iengtika È›an ding am? Sum ieng zat am ruohman ani a? Ruohman dan mi pe rawh”.  Sawrkar chu mipui ta a ni a, mipui chu mimal tin hai hi ei nih. Mimal a tuel khawm ni inla sawrkar a ei thil hrietnuom hai danin a phal chin hai hi chu ei hriet ve ding ani ringawt el anih.

Ei ram, Tipaimukh Constituency sunga hin mipui vantlang lai hin sawrkar sinthaw dan chipchier hi chu a hrie ei um mang ring a um nawh. Mani khawsunga building an hung bawl khawm ieng in ding am? Ieng thawna dingam? Ti khawm ei hriet tawl mang le! Khuo È›henkhatah Anganwadi In (building) an bawlhai khawm chieng kuonglo, khawsung È›huoitu (VA) hai khawmin an hriet chieng tak tak nawh, hmun È›henkhat a chun a bawltuha’n pawisa ka seng zat khawm an mi pek nawh  an ti leiin mani mimal in anga nei el tah an um bawk. Mak ve deu pakhat chu January 2016 khan Tieulien khuoa kan fe È›umin, an khawtlang È›huoitu (VA) pakhat mi hril dan chun an khawlaidung lai “BUS STAND” an nei ve tlat chu tie! Tuhin Tieulien khuo a hin Motor lamlien a lut nawh a, an khawtlang È›huoitu khan thil a hriet suol chu ani ka ring naw bawk, thilmak tak chu anih. Khuo pakhat a chun Damdawiin (Sub-Centre) an bawl a, a Damdawiin hmu ding um si lovin an bawl zo der chu tie! Chun Waiting Shed È›henkhat khawm hmun dang ami waiting shed thla lain, Tipaimukh biel ami angin Sawrkar office ah thaw/bawl a ni thu an mi hril bawk. Contract thawnahai reng reng building bawlna amanih, khawkar infepawna lamlien siem amanih haia hin atlangpuiin sum sengzat le contractor-hai hi chieng fakin mipui hriet thei dingin a um ngai nawh. Contract thawna a order/bill tam tak chu order/bill indiktak le order/bill tehlem a um ni damin an hril chu tie! Manipur CM meuin Assembly Hall ah Lungthulien le Vanbawng inkar lamlien siem zo sa hieu a a hril dam kha thawsuol pal (Tying mistake) ni thei a ti? Pathien zara MLA thlangtling ka ni chun kum iemani zat liem ta a inthawk a khawtlang hmasawnna (Development) sinthaw dan hai mipui hriet thei dingin ka phawr suok vawng ding anih. Ngurrivung hril kher nilovin Dan hma a chun milien le michin thlier bik um lovin Dan chun ama lampui a hung hraw el ding anih.

Unauhai, ei ram Kristien ram, ChanchinÈ›ha Mansapui bangna ram ei tia hin ieng thil amana ei thaw hi? Sawrkar sinthawtu È›henkhat lem hi chu mani kohran le Pathien ram tadinga È›hahnem ngai ngai a È›hang bawk si, mani sinthawna hmuna khawm um ngailo ei ni tawl si. Ieng Pathien am ei biek ani? Karmel tlangah vana inthawka mei ko thlak inel È›uma ang khan Baal pathien betu ei ni el dim, maw?! Ram le hnam ka hmangai tia, hringna chan ngama inpehai hlak hin Ram le Hnam tadingin pasiet, rethei, phingtam, sum-le-pai tlasam le mihai hmusit ni ei ngam si nawh! Ngam nek hmanin ‘sa nawchu ka hme ngai nawh’ ti le È›henkhat lem chun nunghakin an dit le ditnaw khawm ngaituo mang lovin nunghak hmel tha tha an kawplawr nawk nghal, ti thei dingin ei um bawk. Iengpokhawmnisien, Pathien zarin ei insiemÈ›ha thei, ei nina pawm ngamin, mani hringnun kalchawi dan khawm nisien, Pathien hmingin a sietnalai siemÈ›hatu hung niin Pathiena inthawka suok hmangaina indiktak leh ei ram, ei hnam indinthar nawktu, siemÈ›hatu ni thei seng dingin Lalpa’n mi Å£hangpui raw se.  
              
Unauhai, insel inhala, inkhik inkhal ding ei ni nawh. Amiruokchu ei ram ei hnam siemÈ›hatna ding hin Mipui khawmin thaw ding ei nei. Ei dikna , ei chanvo hi hrechieng ei tiu. Ei dikna, ei chanvo daltu ding reng reng chu huoisen takin hmasawn (dodal) ngam ei tiu. Thuvarhai bung 28: 1-na achun, “Misuol chu tukhawm ihnawt naw khawmin a tlansie a, Mi felhai ruokchu sakeibaknei angin an huoi”, ti ani a. Unauhai ei dikna, ei chanvo hmu ding le nei ding hin sakeibaknei anga huoisenin ei bei angai a nih.

Ka thei tawpa RTI dan hmang a ka thil hriet nuomhai ka hietchieng theinaw le ei khawsunga sawrkar thil umhai achin-achang ei hriet naw hai hi Pathienin rem a tia MLA ka tling ani chun, kan tiemna (manifestos) 3 laia pahnina le pathumna hai hmangin sawrkar thilthaw, ei ram, ei khawtlang a mi hai hi zaah sawmkuo (90%) vel bek chu RTI-a indawn kher kher ngai lovin mipuiin hre thei ei tih. Kan tiemna pahnina le pathumna chu – “(2)Kumtin, ka bank account, ka sum laklutna le hmangna hai, ka biel mipuihaiin an hrietna dingin intinah ziekin peng ka tih. (3) Kumtin ka bielsung a, khawtina sawrkar buildinghai, sawrkar thawktuhai, Contract thawtuhai hming lists, Tar chawmna (old age pension) hmutuhai hming lists, Civil Supplier Retailer hming lists, mipui hmasawna (Development) thil hai a um tasa le kumkhat sung a thawa um hai le thawlai mek hai mipui hai hriet thei dingin ziekin intinah peng ka tih”, ti hai hi an nih.

Ei ram fe phung British hun laia inthawk thuruk (Oath of Secrecy) vawng ding a ei intiemkamna hi a ni naw tieng pang ei hmang a Sawrkarin hmansawnna (development) sin a thaw tam tak hi mipui hriet phak lo thuruk (secret) in an chang zo an ta hi. Pathienin rem a tia MLA thlangtling ka ni chun Oath of Secrecy ni lovin Langthlang takin (transparency-in) mipuihai tadingin sin ka thaw ding a nih. Bible chun tlangsip a khuo um chu thup hmang thei a ni nawh a ti a. Ei ram ChanchinÈ›ha Mansapui bangna ram, Gospel ChanchinÈ›ha’n a elvarna ram hi mihai hmu thei dingin var ei insuo ding anih. Lalpa’n malsawm raw se. AMEN!

BIBLE LE POLITICS

No comments

July 23, 2016

~ Ngurrivung

Bible chu Lekhabu Thienghlim, Thuziek Thienghlim anih. 2Timothy 3:16 a chun “Pathien Lekha thu tinreng hi Pathien inthuok khum pek a nih” ti ani leiin Bible chu ‘Pathien Lekhabu Thienghlim, Pathien Thlarau Thienghlim inthuok khuma ziek a nih,’ ti hi eini Kristien hai pawm dan le thudik chu a nih.

Bible ti thumal hi Latin tawnga “Biblia” ti le Greek tawnga “Biblos” ti haia inthawka laksuok anih, aumzie chu “Lekhabu” annawleh “Lekhabuhai” tina anih. Tienlai Aigupta mihai chun Papyrus hmangin Lekha /Lekhabu zuol chi (Scroll) an siem hlak a, chu an Lekha siem hai chu Greek ramah hai le ram dang dangah an thawn suok hlak. Aigupta mihai Lekhabu thawn suokna, lawngchawlhmun, “Byblos” ti hminga inthawk “Biblos” ti thumal hi hungsuok nia ring anih.
Politics ti hi Greek thumal “Polis” ti a inthawk a laksuok a ni a, ‘Polis’ chu “City State” tina a nih. Tienlai Greek hai chu an khawpui pei kha Independent rambung pakhat a umin mani in ro an in rel hlak, entirnan Sparta hai, Athen hai hi khawpui mania ro inrel, independent (City State) an nih. Politics chun rambung (State/Country) le a sunga cheng mipuihai, sawrkar le pawl dang danghai inkhaikhawm dan hi a huop vawng anih.


Tienlai Greek mivar Plato a inthawk tulai chen a Political Scientist tam takin Politics umzie hi chi hrang hrangin an hrie fie ta a, atawi zawngin Politics chu Rambung/Sawrkar le a mipuihai inkungkaina, inlaichinna hi a nih. Politics-in a thiltum tak chu thuneitu ni inchuna hi anih, mani ditdana um dinga mi va thunun / thuhne theina hi anih (power politics). Marxist hai ngaidan chun Politics chu khawtlangah mi hausa le mi pasie indona (class struggle) anih.

Politics ti hin chi hrang hrangin the thei a ni a – International Politics, National Politics, State Politics le Local Politics. International Politics a chun rambung hrang hrang ha’n thuneitu ni inchu’n an theina chihrang hrang an hmang hlak, entirnan USA chun international politics khelin sumdawngna, sipai tha hratna le ralthuom tieng chunghnung tak nitumin thei tawpin thang a lak hlak. National Politics a chun rambung pakhat sunga thuneitu ni inchuna hi a nih, entirnan India rama chun Congress, BJP le Political Party hrang hrangha’n thuneina inchu’n mipui hipdan ding, mipui chunga rorel dan ding ngaituoin thiltum (manifesto) tha tak tak hai induongsuokin hma an lak hlak. State Politics a chun mani umna state bikah Political Party hrang hrang han thuneina inchu’n Politics an khel hlak. State politics cho ngaituo a Party indin hai chun state sungah bak, hmun dangah politics an khel nawh, entirnan M.N.F. in Mizoram ah, M.P.P. (Manipur People Party) in Manipur ah, Asom Gana Parishad in Assamah, National Conference-in J&K-ah. Local Politics chu mani umna district amani, Constituency amani, khuo amani haia thuneina chang tum a khel a ni hlak. Eini rawiin ei khel tak hi chu local politics a nih. Ei khuo le veng thatna ding bak ngaituo ding ei nei nawh. Tipaimukh biel MLA pakhat hin Manipur Politics a hin umzie ei nei phak tak tak nawh a, National Politics (central-a Sawrkar-na, thuneina siem chungchang) a lem hin chu  umzie ei nei phak thak nawh.
National Level a sawrkarna changtu han Ram pumpui huop le abika enkawl ngai (special category) hmuna hai hmasawnna ding  Schemes / Programme an hung duong suok a, chuongang bawkin State-a sawrkarna changtu han Central Sawrkar Scheme / Programme bakah state pumpui huop le abika enkawl ngaina hmuna hai hmasawnna ding Schemes / Programme an duong suok ve hlak. Ei Constituency a ding chun Ruling Party ni le ninaw thu a ni nawh a, Sawrkar Schemes / Programmes a ni dan ding ang taka sinthawtu ding ei mamaw tak a nih.

Ei chengna khuo hai hi a lien tam, a chin tam - damdawiin, electric, School, tui thienghlim pekna, le Public Distribution System (PDS) chi hrang hrang ei chanvo hai hi, mipui ei tam dan i zirin ei hmu ve ding ani ringawt el anih. Meivar (electric) khawm hi India khuo-le-tui einina zara ei chanvo ani a, khuotina electric pek hi Central Sawrkar scheme / Programme a nih. Khaw umnawna, mihriem chengnawna ah Sawrkarin electric a va sit var ngainawh, chuleiin a michenghai hi ei pawimaw tak a nih, ti inhre thar ei tiu. Khuo le khuo inkar motor infepawna khawm BRGF programme hai a inthawk damin Guidelines ang taka sinthaw chun infepawna thalem le mumal lem siem thei ni ngei a tih. Chun ei lamlien (National High Way 150, Tipaimukh Road) khawm hi iemata siem that lova um zing hi, sawrkar a inthawk Kumtin enkawlna (annual Maintenance Fund) a um naw ning a ti? am a taka thaw um silovin file ah chau sinthaw? Ruonglevaisuo (Tipaimukh) Biel-a Hmar nauhaiin ei mamaw tak chu Ruling Party MLA kher kher nilovin, MLA Sawrkar Scheme / Programme a ni dan ding ang taka sinthawtu ding a nih.
Politics fephung andiknaw chun ramin hma a sawn thei taktak ngai nawh. Bible a khawm Pathien Politics, Pathienin a mi Israelhai a thuoi dan le an zawm dinga a thupekhai entawn ding tam taka um. Ramtiem ram, “Bawngnene le khuoizu luongna ram” ti a Bible in a hril meu khawm hi, a rama chengha’n Pathien ditnaw zawng Politics an khel phat chun tram hai dam hung thlain, an hmelmahai sirde le nekchepin an um el hlak anih. Entirnan Israel lal Ahab-in milim biekna, Baal biekna tieng Israel mipui hai a thuoi suol leiin Israel ramsung popoah khaw inthal in, tram a thla pha hiel a ni kha. Vawisun hin ei ram Politics fephung khawm hi Ahab-in Israelhai milim biekna tienga thuoi suol ang khan duamna, milim biekna tieng thuoi suolin ei um mek a ni hi, chuleiin election laia vote zawr le vote inchawk hi ei hnam, Hmar hnam milim biekna a thuoiluttu anih ti hi hre thar seng ei tiu. Inthlang (election) hun a khawm vote inchawtu le vote zawrtu nilo dingin Hmar mipui hai hi Lalpa’n mi vengin mi umpui mawlh raw se!

Samuel hai, David hai, Solomon hai, Hezekia hai, Hosia hai le mitha dang danghai inlalna hnuoia chun Israelhai Politics fephung chu andik leiin Pathienin Israelhai chu an hmelmahai kuta inthawk sansuokin an ram chu nasatakin mal a sawm hlak. Lal Solomon lem kha chu Pathien kuomah, ami Israel hai chungah tha taka, ro a rel theina dingin varna hniin a tawngtai leiin, varna le ropuina nasatak pek a umin, khawvelah ama neka var lem um ta lo dingin Pathienin varna a pek hiel ani kha. Lal Solomon ropuina chu Israel ram ropuina anih. Ei ram, ei hnam indintharnawkna dingin Lal Solomon kuoma varna petu, Pathien kuomah tawngtaiin varna hning ei tiu. Thuvarhai 9:10 a chun “Lalpa ti chu varna bul anih” a ti a. Lalpa ti tu, Pathien mithmua mivarhai chun Pathien ditnaw zawng, ‘Election laia vote zawr le vote inchawk’ hi ei bansan ding anih. Lalpaa inthawka varna neitu hai chun Lalpa ngaia thamna tirdakum, election lai vote zawr le vote inchawk, ei ram, ei hnam hmelma hi do tlat ei tiu.

Ei ram, ei hnamin ei entawn ding hnai tak nia ka hriet chu “Fiji Rama Politics le Pathien thu a hartharna (revival)” hi a nih. Fiji ram hi Pacific Tuisuoriet Simtienga um thlierkar 322  lai a nih, New Zealand-a inthawk Hmar tieng mel 1,100 a hla a um anih. Fiji rama cheng, aram mi (indigenous) hai chu Polynesia le Melanesia inchawkpawl kumzabi tamtak liemta a inthawka inpem lut an nih. Chun India rama inthawkin mi 60,000 vel chu British-in an awplai 1879-1916 sung khan sinthawa sawr dingin thuoilut an ni bawk. Fiji ram hi British-in 1874-a inthawk 1970 chen kha a awp a. 1970-a independent an hmu hnungin 1987 le 2000 kum hai khan Sipaiin mipui rorelna pei thlain ro an rel (military coup).

Kum 2000 khan Fiji rama Member of Parliament (M.P.) popo hai chu ni 56 sung zet Sipaiin an hren tanga. Kawtthlera hai chun insuomna, inrawkna hai a tlung a, sumdawngna hmunhai chu suksiet a nia, an ram chu fak-le-dawn ah nasatakin a thlu sie a. Tleirawl tete hai chun nu-le-pa thuawilovin damdawi (Drugs) ruithei thil hai an thaw a, nunghakte hai chun sawn an pai a, nau sulthlak an zingut bawk. Sipai sunga chun helna (mutiny) a suok a. Hringna hlutak inlak pek dingin thuoitu/hotuhai chu an in ve tawn a, sawrkar le an President khawm chu thuneina neilo ang el an nih. Kohranhai khawm chu inthuruollo, mani Kohran binga ram le hnam tadinga tawngtaina hun hai hmangin thaw hai sienkhawm umzie a um chuong nawh. Hienganga ‘khawtlanga  buoina le inthredarna umna santak chu Kohran ah inpumkhatna a umnaw lei anih’, ti an hung hriet ta a. An ram President chun Kohran thuoituhai chu ko khawmin thil umdan a hril pui ta a.

Fiji ram thuoituhai le Kohran thuoituhai chun ‘Fiji ramin harsatna a tuok sukkiengna ding chun Pathien a inthawk chau anih,’ ti le ‘lungril hmunkhat putin, hmunkhat a fekhawma Lalpa zawng a tul a nih’ ti an hung hriet tah a. Chuongchun, Kohran tina member-hai popo chun, ‘an ram harsatna chu anni lei anih’, ti hre a, ‘an ram damna dingin Pathien kuomah tawngtaina nei ding anih’ tia ngenna chu Kohran thuoituhai chun an siem ta a. Chuongchun, hmun ruotbika hai chun mipui hai chu fekhawmin Lalpa hmaah inngaitlawm takin, A kuomtieng kirin, tap puma tawngtaiin, an suolnahai inhresuokin, Pathien zangaina le ngaidamna hniin an tawngtai tawl ta a.

Kohran mipuihai tawngtaina zara chun Pathienin a malsawmna Fiji rama chun a hung inlang tir ta a. Parliament inhuolkhumna khawm chu ralmuong deuva hung tawpin, Sipaiin an hrentang MP 56 hai khawm chu an hung zalen ve ta anih. Kohran hrang hrang a thuoituhai chu fekhawmin Fiji ram Kristien Kohran Inzawmkhawm pawl (Association of Christian Churches of Fiji) ti an hung indin ta a. Chuongchun Kohran thuoituhai le mipui hai chu dingthathuona tawngtainahai nei zawm peiin an thilsuksuolhai ngaidam inhni tawnna hai an nei a, an ram thuoituhai khawm chun an thil suoksuolhai le an suolna hai chu mipui hmaah inpuongin, Pathienin an suolnahai ngaidam a, an ram a sandamna dingin an tawngtai a, an ram Minister hai meu khawm chun Bible Study hun hai le ram tadinga tawngtaina hun bik hai dam an nei ta a. Chuongchun, Pathien Thlarau Thienghlim sinthaw chu hung inlangin Pathienin Fiji ram chu nasatakin a tungding nawk tah anih.

 Fiji rama Christien pawl hrang hrang hai chu insuikhawmin an ram election ding chungchang ah tawngtairuolna hai annei a, chuongchun Politics boruok khawm chu hung inthlak danglamin, Pathien thilmak thaw hung inlangin Pathienin an tawngtaina hai chu a hung dawn ta anih.
Pathienin Fiji ram a sukdamna lei chun pasietna chu a hung re tiel tiel a, khawpuia kutdawhai khawm chu an hung rem a, school tienga an result hai khawm chu a hung tha pei a. Khuolzinhai khawm an hung pung pei a. An nunhlui inringhlel tawnna suol khawm chu  a hung re  ta anih.

Insira, sima Pathien tieng an kir lei chun, kum tawite sungin, Fiji ram chu Pathien Thlarau Thienghlim chun a hung suk dang lam ta a. Tuipui kama Coral Reef thi ta hnung hai chu an hung hring nawk a (coral Reef hi thilhring chikhat, tuisuoriet vakam hrul, tui inthuk nawna lai a umhlak annih, coral reef hai hi nga-hai ta dinga bu tha tak an nih), tuisuorieta inthawk chun nga tam tak hungin, ni danga Nga tlawmte chau an man hlak kha, tam tak tak an hung man tawl ta a. An vadung thenkhat tûra inchang tahnung, nga khawm um thei talo hai chu a hung thienghlim nawk a, Nga tam tak an hung um nawk ta a, ram tawl tlai ching theinawna hmun hai khawm chu ram tha takin a hung inchang tah a nih. Ruihlo, Nganza an chingna hmun hai a chun feiin an va vat thluk a, chuongchun ruihlo nuoi tam tak man hu chu meiah an raw hmang tah a, chuong ruihlo an vat thlukna hmun a hai chun, an ching khawm nilovin Pathienin tomata-hai, zikhluomhai, fanghma hai a hung inmawng tir ta lem anih. An Mawt thlar hai khawm chite rek rek ni hlak kha a let 4 lai zet a lienin ra a hung insuo tawl tah a, an Serthlum kung le an Mandarin kung hai ra zenzen ngai lo hai khawm chu kumkhatah vawi-4 / tum 4 lai an hung rawl tah anih. An ram sukdam nawkna sinthawna a hin ‘Healing the Land Teams’ an indina, anni hai hmalakna le inzawmin Pathienin nasatakin sin a thaw anih. Healing the Land Teams hai chu a tlangpuiin Thalai mani nuomthua Pathien ta dinga hun inhlan, hmun dang danga haia fe-in bungheia tawngtaiin Pathien thilthaw theina hnituhai an nih.

Unauhai, ei ram damna ding chu Pathien thu, Bible ah le Politics ah insiem tharna (revival) ei ngai anih. 2Chronicles 7:14 “Ka mihai, ka hming chawia kohai chu an insukhnuoi a, an tawngtai a, an lampui ritlohai chu nghatsana ka hmel an hung zawng chun, vana inthawk chun lo hrieng ka ta, an ram khawm chu suk hrisel bawk ka tih” tiin thu ami tiem si a. Jerusalem kul chim tahnung indintharnawkna ding a, Nehemia tawngtai ang khan ei ram ei hnam bawsietna, ei pi-le-puhai bawsietna khawm nisien mani luchungah innghatin le mani bawsietnaa ngaiin bungheiin Van Pathien hmaa hin ei tawngtai naw ding am amani? Unau, nang le kei hi ei ram le hnam indintharnawkna ding hin mawphurtu ei nih. Ieng am thaw thei ei nei a? Suol thuphachawia Ama (Pathien) bel el naw chu, a thisena an tlan a Kohran hai hin thaw ding iem ei nei chuong a? “UNAUHAI, EI RAM DAMNA DINGIN, HUNGRO LALPA HNUOI VE VAN SIEMTU HMAA HIN INNGAITLAWM TAKIN TAWNGTAI EI TIU”, ti hi, ei in ngenna anih.

RUO CHU AHUNG SUR DEU CHATCHAT A...

No comments

July 15, 2016

~Ngurrivung

Zantieng hung niin, nisa chu ahung tla a, kawlkila inthawk chun kawl hung phe zawk zawkin, Van chu hung inrum deu dar darin, ruo mal chu ahung thla phar phar a, ruo a hung sur deu chat chat chun, zal an hawiin imu an hnik nuom hle. Mani tawkah, zalna, khum inhawi tawk tak ah ei hang zal chun an hawiin, ngai a muong kher el. Amiruokchu, hun liem ta hnung ka ngaituo kir changin, lungril taka ka theinghil theinaw, zan ka inthatpui theinaw, mi kam tlattu a um tlat chu tie! Chuonghun lai chu, zanah imu inhnikna tawk chauva ruo a hung sur chang khawma mani intawm hulna ding inchung tha kan neinaw lai hun kha a nih.


Zan ah kan inkarin ruo a hung sur chang hin, kan puonthuo dam hi a lo hu derdur hlak, imu inhnik lai tak dam tho a tul hlak, imu phak nengin inthim hnuoiah puonthu ziel tawmin ruosur chat nghak a ngai el hlak a nih. A chang leh ka lekhabu dam a lo hu neng nung hlak.  Hienglai hun a ka thil inhnar tak chu intha le ropui a ni nawh a, thli le ruosur a inthawka tawm hulna ding in sete, a chung hul khak, a ni ve trawk a nih. Hienglai hun ahin, in tawm hulna dingin, ka lungril-in mi inhnuoi dam, kan Biekin hnuoi dam ka lo mitthla hlak chu tie! Ka Pa ruok khan chu Rangva in a dit thu/Rangva In an hnar thu a hril hlak.

Pathien zara dam chun hungtlung ding 11 Manipur MLA inthlang ding a hin ngir nawk ka tum ani a. Pathien zara thlangtling a ka um ani chun, mipui hriet a ka thaw ngei ngei dinga kan tiemna thil 3 (pathum) le hmalakna ding ngaipawimaw hmasa pahni ka nei a. Thil 3 ka thaw ngei ngei dinga kan tiemna laia mi, a pakhatna chu hi hi anih, “MLA ka thling sungin In (Building) nei naw ning ah” ti hi.

Ka ngaituoa, mipui aiaw MLA niin building ropui taka chengin, ka biel mipui tam tak, ruo a sur hmer hmer ringawt khawm a, in tawm hulna ding, in tha an nei naw lai, iengtinam imu inhnik takin in thei ka ta! Chuleiin ka biel mipui han mani tawka intawm hulna ding in, a tlawm tak ah Rangva in bek an nei seng ding anih, ti hi ka thuthlukna, ka thawding hmasatak a nih. Imu inhnikna tawk chau a ruo sur hmer hmer ringawt khawma  beidawng el hai ngirhmun hre thei dinga Pathienin hringnun a mi lo inhmang tir hi, a hunlaiin hrietthiem harsa sienkhawm Pathien remruot a ni sia, maw!

LANGTLANG (TRANSPARENCY)

No comments

July 08, 2016

~ Ngurrivung (9612514841)

Sap thuvar chun “abul tan that chu a chanve zo a nih,” a ti a. ‘Langtlang le mawphurna hlenzo Sawrkar tha le aiawtu (MLA) tha nei ding chun a bul (election campaign)a inthawk  langtlang taka sinthaw atul a nih,’ ti ka hriet leiin kum 2012 MLA election a ka pawisa hmang dan le tuta 11 Manipur MLA election hung um ding le inzawma ka hmalakna le ka pawisa hmang dan hai mipui hriet dingin ahnuoia hin ka hung tarlang anih.


Kum 2012 Manipur MLA election le inzawm khan ka pawisa seng zat chu Rs. 40,000/- lai anih. Hi hi, ka nei popo, December, 2011-a ka bank account-a pawisa um zat anih. Amiruokchu, Abstract Statement of Election Expenses- a ka tarlang dan chun Rs. 1,04,264/- a nih. Election expenditure le inzawmin Bank account thar hawng a ngai leiin Rs. 2,500/- velin account ka hawng a. Chun Campaign lai khan Election expenses report pek dingin ka bank account a khan, account hawngna bak kha pawisa kan sie bel naw leiin, kan buoi a. Hienga kan buoi lai hin, ka ruolhai nupa -Ramropui le Zathangpui-hai chun Pu Laltholien (Pu Lalte) pension pawisa cheng nuoikhat chu ka bank account ah an lo sielut top a, an laksuok nawk a, expenditure statement chu kan fill up thei ta anih.

Ka hni le ka beisei ni thak lovin, 2012 Manipur MLA Election laia, Pathien hminga sum-le-pai le atulna naa mi thangpuitu kan chik le ka hriet thei chinhai:-
1. Pu Ralkapthuom, Lungthulien in Rs. 1,000/- a mi pek.
2. Pu Hriema (Hriemlienthang), Taithu’n Rs. 100/- a mi pek.
3. Parbung khawtlangin a thlawnin Microphone an min hmangtir.
4. Parvachawm HYA’n Microphone a thlawn in an min hmangtir.
5. Pu Thanlien, Parvachawm-in an Jeep-in Parvachawm a inthawk Lungthulien chen athlawnin a mi thak.
6. Pu Lalchunghnung, Thingkal Dawr-in a lawngin Thingkal dawra inthawk Kangrengdawr chen a thlawnin ka ruolhai leh a mi phur.
7. Pu Laltinthang Khawbung Riengsete’n Rs. 100/- a mi pek.
8. Ankhasuo HYA’n Microphone a thlawnin an min hmang tir.
9. Savawmphai khawtlangin Microphone a thlawnin an min hmang tir.
10. Pu Lallienthang, Parbung-in Banner a mi tum pek. Mi thahnemngai han Pu Solomon in chu office dingin an lo hawng a, a tuol ah banner hi lam tan zawngin an tar a, truck in a lo fen hmang dei a. Mi iemani zatin, Nenuot rawiin tap rawlin ‘ei banner motorin a fen hmang dei’ tiin tlasie takin an lo hnawt niin, an hril.
11. Pu Solomon-in a in phaltakin Election Office dingin, ka hrietlovin a mi lo inhmang tir.
12. Tv. Ramchanglien in election office a ding Chini 1 kg phal takin athlawnin a mi pek.
13. Pu Zothansanga, Rengkai-in Rs. 1,000/- a mi pek.
14. Sangte’n (H. Lalramlawm Songate) Rs. 500/- a mi pek.
15. Pu Samuel Lalropar-in Rs. 1,000/- a mi pek.
16. MDC, Pu Hrila Nuhmei-in Rs 500/- a mi pek.
17. Pu Lalvullien, Rengkai-in Rs. 500/- a mi pek.
18. Senvawn mi tu amani in Rs 100/- a mi pek.
19. Senvawn mi tu amani in Rs. 5/- a mi pek.
20. Pu Lalruoivel Pangamte’n Rs. 500/- a mi pek.
21. Lalthazamvel-in Rs. 2,000/- a mi pek.
22. Pu Lalkhawlien Pulamte’n Rengkaia kan petrol man bat a mi lo rul pek.
23. Lalchunglurin tarik ni 14, January, 2012 zan thlasik dei lai tak Churachandpura inthawk Parbung chen Bike in a mi phur tlung zak.
24. Tarik 25.01.2012 khan Imphal a inthawk Churachandpur tieng ka hungin Ramropui le Zathangpui hai nupa’n Hmarvengah mi lo inchanin ka Sumo chuong man pein an mi lo intlan.
25. Tarik ni 26, January, 2012 khan Pu Lalremsang, Damdiei chun Churachandpura inthawk Taithu chen a Bike-in a mi phur tlung zak.
26. Tv. Lalneithang le Tv. Lalkhawthang ha’n mani sum sengin election campaign-na ah Hmar biel, Tuidung le Vangai tlang dunga hai an mi campaign pui.

Mimal thahnemngaihai kuta inthawk Pawisa faia thangpuina ka hmu zat Rs. 7305/- (seven thousand three hundred and five). Hieng hai bak a hin hriet thel tam tak a um ka ring, thingpui le bei mi khileitu neu neuhai khawm kha ka lo inchik ta naw a. Suksuol pal chu mi hriem mizie a nia, ei tlinnawna, suksuol pal a um chun Pathien hmingin ei inhriet thiem nuom a um.

Hungtlung ding 11 Manipur MLA election ding le inzawmin tarik 23rd, December, 2015 a inthawk 14th, January, 2016 chen Tipaimukh biel fang vawikhatna (first round) nei a ni a. Hi taka hin thahnemngaia sum-le-paia mi thangpuituhai chu- Tv. H. Buonsanglien Inbuon, Senvawn Rs. 18,000/-, Pu Sangkhuma Mualchin Rs. 3,000/, Pu. Jebulon Luophul Rs. 3,500/-, Pu Triom Rs. 1,000/-, Pu Thangzapau Rs. 1,000/-, Tv. Rothanglien Khawbung-in athlawnin a Motor amin hmang tir. Hi tuma pawisa seng zat- Lekhabu “Hungro Indinthar Nawk Ei Tiu” ti sutna man Rs. 56,500/- (Booklet 3000 copies-Rs 55,000 le Paper 3000 copies Rs. 1,500). Khawrsaw neu neu, Petrol man le Motor siemna vel ah Rs. 55,000/-. Biel fang vawikhatna a pawisa hmang popo Rs. 1,11,500/-.

Hungtlung ding 11 Manipur MLA election ding le inzawmin tarik 15 to 25, March, 2016 sung khan Tipaimukh biel fang vawihnina (second round) nei ani nawka. Hi taka thahnemngaia mi thangpuituhai- Pu Nangchinkhup Rs. 3,500/-, Pu Sangkhuma Mualchin Rs. 2,000/-, Pu Lalsangluoi le Pu Hriemlienthang hai unau-in an motor an min hmang tir. Chun, apung (Interest) umlovin mi thahnemngai haiin ka rul thei hun huna ka rul dingin an pawisa an min hmang tir bawk. Pawisa hmangna hai - Lekha ziek (Inthawina Hring, 4000 copies) sutna man Rs. 2,500/-, Khawrsaw le Diesel man velah Rs. 35,000/-. Tipaimukh Biel fang vawihninaa pawisa hmang popo Rs. 37,500/-.

Pathien hminga phaltak a tha-le-zung, sum-le-pai (Rs. 5/- a inthawk Rs. 18,000/-) senga thahnemngaitaka mi thangpuituhai chungah lungril le titakzetin Pathien hmingin lawmthu ka hril a. Tawngtainaa mi santuhai popo chunga khawm Pathien hmingin lawmthu ka hril bawk. Chun, hmatieng peiah thahnemngai taka mi tawngtai pek nawk pei dingin mi tuelkhawm Pathien hmingin ei infiel tak zet a nih.

India ram le khawvel hmun hrang hranga hai khawm inthlang (election) ding le inzawm hin Financial campaign an nei hlak a. USA a ngei khawm President dinga in candidate hai chun Fund Raising Committee hai siem in, theitawpin an thaw hlak a. Chun, ei ram, India ram a ngei khawm company lien le mihausa hai chun Political Party / Fund Raising Committee hai kut ah sum-le-pai hai thaw khawmin theitawpin hma an lak hlak. Chuleiin, keikhawm, tuta Manipur MLA election hung um ding a hin chu ruol-le-pai, thahnemngaihai fiel khawmin Fund Raising Committee hai dam siemin theitawpa hmalak ding tia, ngaituona ka siem laiin, ka mihriem ngaituona khel tieng, “BEIPHEK PANGA LE NGATE PAHNI” ti hi ka lungrilah a um tlata, iengtin taka hma hang lak ding amani? Unau, tiemtu dittak, Pathien hmingin lunginsiettakin, thahnemngaitaka mi hung tawngtai pek dingin ka hung ngen tak zet che anih, Aw!

INTHAWINA HRING

No comments

March 29, 2016

~ Ngurrivung Hmar

Nu-le-Pa, U-le-nau, a chin a lien, hung khawm hai po po Pathien hmingin ditsakna chibai ka buk cheu. A hmasan hun á¹­ha le hun lawmum mi petu, ei Lalpa’n Ropuina chang raw se.

[Pathien le mipuihai zarah, MLA thlangthling a ka um a ni chun, ka biel mipui hai tadinga ka thaw ngei ngei dinga Pathien hminga kan tiemna chu:

1. MLA ka thling sungin In (Building) nei naw ning ah.
2. Kumtin, ka bank account, ka sum laklutna le hmangna hai, ka biel mipuihaiin an hrietna dingin intinah ziekin peng ka tih.
3. Kumtin ka bielsung a, khawtina sawrkar buildinghai, sawrkar thawktuhai, Contract thawtuhai hming ziekna, Tar chawmna (old age pension) hmutuhai hming ziekna, Civil Supplier Retailer hming ziekna, mipui hmasawna (Development) thil hai, a um tasa le kum khat sung a thaw a um hai le thawlai mek hai, mipui hriet thei dingin ziekin intin ah peng ka tih.
Ka biel mipuihai tadinga Development projects / Schemes a um sa reng hai bak a, thei tawp a hma ka lakna ding chu:
1. Lamlien (road) siem that.
2. Khawtinin tui thienghlim hnienghnar taka ei nei theina dingin thei tawp a hmalak.]

Tienlai, ei Pi-le-puhai chu an damnaw changin, an damna dingin an lo inthawi hlak a, bawlhmunhai neiin, thiempu ruotbik han inthawina ser-le-sang chu an thaw hlak. Hienghin, ei pi-le-puhai chun Pathien tak tak an hriet hma khawmin damna dingin an lo inthawi hlak a nih. Eini, á¹­hangthar Kristien, Hmarnauhai khawm hin, Ei ram sie ta hnung indin thar dingin; Suol thupha chawia, Lalpa  bel a, a kuom tieng kir a, Inthawina Hring le Thienghlim Lalpa lawm thlak ni dingin ei lungril le ei taksa hi inhlan dingin ei in ngen tak zet  a nih.  Chuleiin, ei thupui dinga ei dit chu INTHAWINA HRING ti hi a nih. Tuhin, lunginsiettakin ...... Pathien inpakna hla inhlan dingin hang fiel ei tih.

1. Ka mihai chu inngai tlawm a,
Ka hming chawia an á¹­awngá¹­ai a;
An suolnahai an nghatsan chun,
Vana inthawkin lo ngaithlang ka ta;
An suolna chu  ngaidam ka ta,
An ram chu sukvul nawk ka tih.
Hungro, Lalpa kuomtieng kir ei tiu,
Ei ram sie ta hnung indin thar dingin;
Suol thupha chawiin ama bel ei tiu,
Lalpa’n a mi ko a kuom tieng kir ei tiu 
2. Lalpa’n in ngaitlawm a zawng mek,
Ama ta dinga ral do ngam,
Sipai á¹­ha le huoisen a zawng;
Indona, Lalpa indona a nih,
Hnena khawm Lalpa ta a nih,
Halleluiah a va ropui ngei! 
3. Lalpa ta dinga chan ngamtu,
Lalpa’n a dit a zawng mek ie,
Chawngpu nina’n sin thawng ei tiu;
Hlawfa sinthawhai po lo chawl ta ro,
Lalram san ngam ding hung ro le;
Hnena chu la chang ngei ei tih. 
4. Khawvel hausakna sum le pai,
Teplohai teplo el an nih,
Ro sietheilo inkhawl dingin,
Ei Lalpa Krista hnung cho zui ei tiu;
Chu chun lawmnakim ka hmu tah,
Hung ro Krista sipai ni di’n.

2Chronicles 7:14 a chun, “Ka mihai, ka hming chawia ko hai chu an insukhnuoi a, an á¹­awngá¹­ai a, an lampui ritlohai chu nghatsana ka hmel an zawng chun, vân a inthawk chun lo hrieng ka ta, an suol chu ngaidam ka ta, an ram khawm chu suk hrisel bawk ka tih.”  Tiin Lalpan thu ami tiem a nih.
Lalhai Pakhatna bung 18-na ah, Israel ram ah, milim, Baal biekna leiin khuo an ṭhal lai khan, Pathien zawlnei, Elija chun, zântieng mi hnuvai ram a, Abraham hai, Isak hai, Israel hai Pathien hming lamin a ṭawngṭai a. Chuongchun, Lalpa Pathien chun vân a inthawk chun mei hmangin a hung dawn a, pumrawhmang thilinhlan dam, thing dam, lung dam chu a hung kang fai vawng a, chun Maichâm bula tui intling dep dup khawm chu mei chun a hip kang vawng a.

Nehemia 2:17,18. “..., ‘Ei chan a siet zie hi in hmu a, Jerusalem a ram ti dam, a kawtkharhai khawm a kang ti khawm in hriet a; thaw ro, hril siet ei ni ta nawna dingin Jerusalem kul hi inngir nawk ei tiu,’ ka tih a.... Anni chun, ‘Tho ei ta, inngir tak luong ei tiu khai,’ an tih a. Chuongchun, chu sin á¹­ha thaw ding chun an kut an suk hrat a.”

Nehemia rawia Jerusalem kul chim tahnung an indinthar nawk ang le Israel rama khaw iná¹­hal a rena dinga, zawlnei, Elija Maicham siem Lalpan vana inthawka a dawn ang khan, ei ni khawm ei ram, ei khawtlang nun sum-le-pai fakrukna suol a tlu ta hnung indin tharnawk dingin Inthawina Hring ti thupui a hmangin Pathien thu hang ngaituo tlang ei tiu.

1. Inthawina Hring inhlân ding chun Pathien indiktak kuomah ei Tawngá¹­ai ding anih
Lalhai Pakhatna Bung 18-a chun, tienlai Israelhai chu an lal, Ahab rawiin milim pathien, Baal an biek leiin Israel ram po po ah khuo an á¹­hal a, á¹­am a thla a. Hi taka khuo iná¹­hal san a hin Zawlnei, Elija chu in tumin  a um a. Hi lei hin Karmel tlangah, Pathien hring chu tum a nih, ti fiena dingin Baal zawlneihai le Lalpa Jehova zawlnei, Elija chun Israel mipui hai ko khawmin pumrawhmang thil inhlan kângtu dingin, vâna inthawka mei ko thlak an inel ta a. Baal zawlneihai le Lalpa Zawlnei Elija ta ding chun Bawngchal pakhat ve ve’n an hung lak a. Baal zawlneihai chun an chanpuol bawngchal chu lain inthawina chu an in hlan a, z`ngkar a inthawk zântieng inthawi hun chen, “Aw Baal, mi hung dawn rawh khai,” tiin an khek an khek khawm chun vân a inthawk dawntu reng reng a um nawh. Zawlnei, Elija ruokchu, Pathien hring bietu a ni leiin, a á¹­awngá¹­aina chu dawnin a um a, vân a inthawkin mei hung tlain, pumrawhmang thilinhlan chu a hung kang fai vawng ta a.

Unauhai, ei ram, ei hnam harsatna hi ieng leia um am n`ng a ta? Tienlai a Israel rama khuo iná¹­hal ang el khan ei ramah hieng- infepawna Lamlien (road), Damdawiin (Hospital), inchukna-in (School), nitin a mipui mamaw (Civil Supply) hai hi ieng leia tlung á¹­ha naw amana, ei ti chun, nang le kei hin Baal pathien biekna tieng ei thlulut lei a ni naw maw? Ei Pathien thuring, Bible (Ephesi 5:5) chun, ‘Mi duam chu milim betu a nih,’ a ti si a. Lalpa, Lalpa ti a, ei ko, ei ko khawm hi Baal pathien a lo ni el naw ding maw? Unauhai, ei in enchieng a hun ta tak zet a nih. Zawlnei Elija anga Pathien hring bietu indik tak ni a, ei inthawina, ei á¹­awngá¹­aina hai Lalpa Pathienin vân a inthawka a hung dawn tlak ni ngei dingin, Lalpan mi umpui raw se. Amen.

2. Inthawina Hring inhlan ding chun Lalpa Maichâm sukchim ta hnung siem thar nawk ding ei nih. (2 Lalhai 18:30)

Zawlnei, Elija chun Israel mipuihai chu kokhawmin, lal Ahab le a rawihaiin Lalpa Maichâm an sukchim ta hnung chu a siem á¹­ha nawk a. ‘I hming chu Israel n`ng a tih’ ti lo dawngtu Jakob nauhai hnam zât lung sawm le pahni, Elija chun a lak a. Chuong lunghai chun Lalpa hmingin Maichâm a siem a.

Unauhai, ei rama Lalpa Maichâm sukchim a um ta hnung hi, a umna hmun ding ngei Hmangaina le inremna hmun a hin siem thar nawk ei tiu. Zawlnei, Elija’n Israel hnam zat lung a laka, Lalpa Maichâm a siem nawk ang khan, nang le kei khawm, ei hnam, Hmar Hnam hmingin Lalpa, Pathien hnuoi le vân siemtu tading hin Hmangaina le Inremna Maichâm siem thar nawk ei tiu.

3. Inthawina Hring inhlan ding chun Pathien thilthawtheina / hratna a innghat ding ei nih.
Baal zawlneihai chun hun ṭha inchu in, z`ngkara inthawk zântieng chen an pathien an ko a, dawntu riva reng reng a um nawh. Lalpa Zawlnei, Elija ruokchun Pathien thilthawtheina ringsanin, Baal zawlneihai beidawng hnungin, Lalpa, Pathien Maichâm sukchim tahnung chu a remṭha a. Maichâm vel tuok chun hnuoi chu an cho khur tir a, Maichâm le a chunga pumrawhmang thilinhlan chu tuiin vawithum zet an buokkhum tir a. Chuongchun, Maichâm sira hnuoi cho khur a chun tui chu an tling dup a. Chun, zântieng mi hnuvai ram a chun Abraham hai, Isak hai, Israel hai Pathien hming lamin a ṭawngṭai a. Chuongchun, Lalpa Pathien chun vân a inthawk chun mei in a hung dawn a, pumrawhmang thilinhlan dam, thing dam, lung dam chu a hung kang fai vawng a, chun Maichâm bula tui intling dup khawm chu mei chun a hip kang vawng a.

Unauhai, ei Ram, ei Hnam indinthar nawkna ding hin Lalpa Pathien hi ei ko tak zet a ni chun mihriem ngai ah, thawthei ruollo ding anga inlang khawm nisien, amihai / a siehlawhai ta ding chun iengkim a thawthei a nih ti ring tlat ei tiu. Mihriem ngai a chun zântieng hnu vai ram ah, pum rawhmang thilinhlan hu dep dup le a sir vel a tui intling dep dup ta hnung, Pathien kuomah ṭawngṭai a vân a inthawka mei hung tla a, hang kang el chu ring a um naw hle! Amiruokchu, Lalpa Pathien chun a Pathien nina chu Israel mipui hai lai chun a hung inlang tir a, mihriem ngai a kâng ral el theilo ding a ngai pilvut le lung hai chen khawm a kâng fai vawng a, chun a sir vel a tui intling dep dup hai khawm chu mei chun a hip kang vawng a nih.

Unauhai, inngaitlawm le thuhnuoirawl taka, Lalpa Pathien kuomah ei á¹­awngá¹­ai chun, amihai, a chanchiná¹­ha puongdartu dinga a thlang, Hmar nauhai chengna ram leilung hi malsawmin a suk vul nawk ding anih. Halleluia! Amen. Lalpa ropui raw se.

4. Inthawina Hring Inhlan ding chun Abraham hai, Isak hai, Jakob hai Pathien kuomah inthawi ding ei nih.

Lalhai Pakhatna bung 18-na a ei hmu angin, Pathien zawlnei, Elija chun, Baal zawlneihai beidawng hnung,  zântieng mi hnuvai ram a chun Abraham hai, Isak hai, Israel hai Pathien hming lamin a á¹­awngá¹­ai a. Chuongchun, Lalpa Pathien chun vân a inthawk chun mei in a hung dawn a, pumrawhmang thilinhlan dam, thing dam, lung dam chu a hung kang fai vawng a, chun Maichâm bula tui intling dup khawm chu mei chun a hip kang vawng a.
Abraham Pathien kuomah

Ei Lalpa hi iemana, Abraham Pathien ti a ko a um nasan? Abraham hringnun ah inchuk ding pakhat chau hang tarlang ei tih. Genesis bung 14 a chun, Abraham le Lota an iná¹­he khan, Lota chu Sodom mihai ruolin sal ah á¹­huoi hmangin a um ve a. Abraham chun sala á¹­huoia umhai chu Lota ruolin a va sansuok tawl a. A hung kir tieng chun, Sodom lal chun, “mihriemhai hi mi pe la, sumhai hi chu nangin nei rawh” a ti khan, Abraham chun, Sodom lal kuoma khan, “Hnuoi le Vân neitu Pathien Chunghnungtak tieng chun ka bân ka phar tah a nih, pat zai khat khawm, kekawk-hrui (Pheikhawk hrui) hlek khawm, i nei hrim hrim chu la dêr naw ning.. .” tiin a dawn ani kha.

Unauhai, ei Pathien biek hi Abraham Pathien a ni chie am? Annawleh Baal pathien a lo ni lem zing? Ei in enchieng a va á¹­ul de aw! Midang á¹­hangpui nekin, iengtin am, mi chan ai fa thei ka ta, ti ringawt, ngaituo hin chu Baal pathien bietuhai ei ni el naw ding maw? Abraham Pathien, ka Pathien ti ngam dingin, Abraham anga huoisen taka M.L.A. inthlang (Election) huna khawm, thlemna, sum-le-pai do zo dingin Lalpan mi á¹­hangpui seng raw se. Amen.

Isak Pathien kuomah

Lalpa, ei Pathien hi Isak Pathien ti a ko a nina san pakhat hang tarlang ve’ng ei tih. Genesis bung 26-na a chun, Abraham thi hnung khan, a tuisunsuo (Well) cho hai chu a rama chengha’n pilvungin an lo nel pek tawl a. Isak siehlawhai chun an cho nawk a, tui an cho dawk phing chun Gerar ranpuihai chun, “Tui hi kan ta a nih,” tiin Isak ranpuhai chu an insêlpui a; chuonga an insêl leichun, Isak chun tuisunsuo hming a chun Esek (Inselna, Insuklungninawna) ti an buk a. Chun, tuisunsuo dang an cho nawk a, chu khawm chu lakpek tumin an inselpui nawk a: chuongchun a hmingah Sitna (Inkhingna, inhmelmakna) an buk a. Chun, chutaka inthawk chu an tawl a, tuisunsuo dang a cho nawk a: chu ruok chu chu lakpek tumin an inselpui ta nawh a: chuongchun tu hin chu Lalpain hmun lientak a mi siempek tah a, hi rama hin chu tamtak thla tang ei tih,’ tiin a hmingah Rehoboth (Hmun a um) an buk tah a.

Unauhai, Isak ang hin ‘Esek’-inselna, insuklungninawna le ‘Sitna’-inkhingna, inhmelmakna hmunhai a inthawkin in tawl dawkin / insiekiengin, Lalpan ei ta ding a hmun a ruot Rehoboth chen a intawl ding ei nih. Mi’n ei ninawna ah an min tum chang, ei kut inrim ra ei thawsuok ngei ngei an minchupui amani khawmin, inselna, insuklungninawna, inkhingna, inhmelmakna hai a inthawkin insiekiengin Lalpan ei tadinga hmun a ruot chu zawng lem ei tiu.

Unauhai, MLA inthlang phat khawm, Isak anga inselna, insuklungninawna, inkhingna le inhmelmakna hai a inthawka insiekieng thei seng ding le Isak Pathien ka Pathien ti thei seng dingin Lalpan mi á¹­hangpui tawl raw se. Amen.

Jakob / Israel Pathien kuomah

Genesis bung 28-a chun, Jakob chu a u Esau ṭiin a tlan sie a. Chuonga a tlansietna a chun, hmun ieng amanih a hang tlung a, nisa a tla ta leiin chutaka chun a riek tah a. Chu hmuna lung pakhat chu a lak a, lukhamah a hmang a, chu hmuna chun in dingin a zâl tah a. Chun, mang a nei a, hnuoi chunga hin leilak a lo indawha, a tawp chun vân a suna; a chunga chun Pathien vantirkohai ṭum le kaiin a hmuh a.

Ei Lalpa, Pathien hi Jakob Pathien ti a ko a um hi iem asan ni nawk tang a ta? Jakob hringnun hi ei hang en chun, a u Esau á¹­ia a tlansiet lai khan, puonthuo khawm nei kher naw nih, a bul hnai a um ve sun lungtum chu lukham in a hmang ve tawp el a nih. A pasiet laitak, lukham ding khawm a lungtum a hmang el lai khan Lalpa Pathien chun a ensan naw a, zân a chun a mang ah Lalpa Vân leilak indaw a lo hmu lem a nih, chun, hi hmun hi ama ngei khawmin Bethel (Lalpa in) tiin a ko hiel a nih, vawisunni chen hin ringtuhai chun Lalpa le inpawlna, á¹­awngá¹­aina hmun chu “Bethel” tiin ei ko hiel a ni hi.

Unauhai, harsatna lungtum ang el a chang, ei hmasawn chang khawmin Lalpa chun a mi theinghil nawh ti hrieng ei tiu. Harsatna, rinumna ei tuok chang khawm hin Lalpa leh ei um chun Vânram kawtkhar, Vânram leilak indawna hmun ni ngei a tih.

Thu kharna:

Ei ram, ei Hnam Indinthar nawkna ding chun Inthawina Hring le Thienghlim le Pathien i Lawm thlak ni dingin ei taksa, ei hringnun hi ei inhlan ding a nih.

Zawlnei, Elija inthawina Maichâm siem chu, Lalpa, Jehova chun hung dawnin, vân a inthawka mei hung thlain, pumrawhmang thilinhlan chu a hung kâng fai vawng el ta a. Chuongchun, Israel ram a chun vâna inthawkin Pathien malsawmna ruo chu, hung surin Israel ram chu suk damin a um nawk a nih.

Unauhai, tienlai Israelhai hun lai ang khan, mit a hmutheiin ran a inthawi a ngai ta nawh. Rom bung 12-a a hril ang hin ‘Pathien lunginsietna leiin, inthawina hring le thienghlim le Pathien lawm thlak ni dingin ei taksa inhlan dingin’ a mi ngen lem a nih. Chuleiin, ei ram, ei hnam indinthar nawkna ding chun ei taksa, ei lungril, ei pum el hin Inthawina hring le Thienghlim le Pathien i lawm thlak a inhlan thei dingin Lalpan i um pui seng raw se. Amen.

Unauhai, ei pasietna, ei harsatna hai hi, suolin remchang a hmangin, MLA inthlang hun ah sum-le-pai, sil-le-fen haiin mi hung zâwr nawk sienkhawm, Lalpa tadinga ringum taka ei ngir chun, Ei ram, Hmarram hi Lalpa Pathien chun parang la suk vul ngei a tih. Amen.
Unau dittak el hai, Lalpa tadinga sipai á¹­ha le ringum ni dingin ei in ngen tak zet a. Nehemia anga ram le hnam hmangaitu, Zawlnei Elija anga Lalpa bie pawptu ni a, Abraham hai, Isak hai, Jakob hai Pathien chu ka Pathien ti ngam a, MLA inthlang lai a vote zawr le vote inchawk do ngam dingin Thlarau Thienghlimin mi umpui raw se. Amen.

Tuhin, Lalpa, Pathien tadinga inngaitlawm, mi ringum, sipai á¹­ha le huoisen MLA inthlang phat khawm vote zawr lo ding le vote inchawlo ding a intiem hai chu Pathien hmingin, lunginsiettakin banpharin lo ngirsuok ei tiu. Halelluiah, Lalpa ropui raw se!

Pathien ropuina dingin ....... inpakna hla inhlan dingin hang fiel nawk ei tih...

Ka mihai chu inngai tlawm a,
Ka hming chawia an á¹­awngá¹­ai a;
An suolnahai an nghatsan chun,

Hungro, Lalpa kuomtieng kir ei tiu,
Ei ram sie ta hnung indin thar dingin;







Theichangkung chu parvul naw sienkhawm!

No comments

January 28, 2015

~
~ Ngurrivung Hmar

Theichang kung chu parvul naw sienkhawm, Grape hruia chun ara um bawk naw sien khawm, Oliv leia sininrimna chu hung tlawnin, Lohaiin bu insuo naw bawk hai sien; Beram ruol chu a in a inthawka satthlaka umin, Bawngina chun bawng ruol khawm um naw bawk hai sien khawm, Lalpaa chun hlim ka ta, ka sandamna Pathien a chun lawm ka tih. Habakuk 3:17-18.

Tienlai, Zawlnei Habakuk hun lai chun Israel hai chu lo hai nei a, theichang huon hai, grape huon hai, Olive huon hai siem a, ran hai vai a fak zawng an nih. Theichang huon siemtu chun theichang rahmin beiseiin sin a thaw hlak a, grape huon siemtu khawmin Uoin dawn ding beiseiin grape huon a siem a, Olive huon siemtu chun Olive hriek hlutak beiseiin sin a thaw a, lo neitu khawmin hnuoi malsawmna ra hlu tak beiseiin sin a thaw a, ran vaitu chun silfen ding sahmul, ran nenetui le a sa hai fak ding beiseiin ran a vai hlak a nih. Hieng an sinthawna sengah hin ringum taka an thaw chun Pathien malsawmna dawngin an hlawtling ngei ngei hlak. Amiruokchu, hieng ang Pathien malsawmna, mani sininrimna ra dawng ngei ngei ding chu lo tlawn khawmnisien, Habakuk chu beidawng lovin Pathien ah a lawm pei ding thu a hril a nih.

Vawisunhin, hlawtlingna beisei a lekha inchuklaihai hi ei beisei ang, ei tum angin thil a tlung naw leiin beidawngin ei lungzing el ding amanih? Teu lo ve, ei beisei ang hlawtlingna thawklekhatin chang el naw inla khawm ei bei a dawng ding a ni nawh. Ei hmu ngei ngei ding a ei ngai, ei lekha inchuk sawl man hai dam hi hmu elnaw inlakhawm beidawng ding ei ni nawh. I ruolnu / ruolpa i lekha inchuk ruol pui haiin sawrkarah sin tha tak tak an hmu san che a ni khawmin i beidawng ding a ni naw a, beidawng lovin hlawtlingna chang ngei dingin i thaw tal tal lem ding anih.
Beidawngna hi mani inthatna intluntu a ni rawp hlak. WHO (World Health Organisation) report-in a tarlang dan in khawvel pumpui a hin second 40 dan pei ah mi pakhat pei mani inthat an um zie ni a sut anih. Chuong ani chun minutes 2 a mi pathum, darkar khat ah chun mi 90 pei mani inthat an um ani chu! Khawvel pumpui a hin, kumtin mi 8,00,000 (nuoiriet) vel hi mani inthat an umzie a nih. Hieng mani inthat hailai hin zaah 17 (17%) chu India rama mi an nih. India ram a mani inthat hi za ah sawmriet (80%) vel chu ziek le tiem thiem an nih.

Kum 2013 a India rama mani inthat zirchiengna-a a tarlang dan chun mi 1,34,799 an um a, hieng hai lai hin mi 2,471 chu examna a fail lei a beidawng a inthat an nih. Kum 2012 May thla a Delhi a mani inthat, Dana Silva Sangma ( Meghalaya C.M., Mukhul Sangma, tunu) khawm kha a examna-ah a mobile phone phawrin minutes 15 lai zet internet a hmanglai an man suok leiin, an zak taluo a, a tawp ah beidawngin ama le ama anthat tah a ni kha. Vawisun a inchuklai hai hin thil lo suksuol pal chang khawm ei nei thei, ei examna hai khawm hlawsam chang ei nei thei, iengang harsatna khawm tuok inla beidawng ding ei ni nawh. Thil ei thaw suol pal lei elin inzak a beidawng ding ei ni bawk nawh, chu nek hmanin insiem thaa, beiseina thar leh nun tharin hma ei lak lem ding anih.

Nu le pa, sung-le-kuo hai khawmin ei naupang / inchuklai hai lak a inthawk hin beiseina ei suk sang taluo khawm hin harsatna intluntu a ni thei. Naupanghai phaktawk hi ei hriet thiem pui a ngai. Inchuklai thenkhat chu nu le pa, sung-le-kuo hai beiseina an phak naw lei a rinum ti le inzak leiin mani inthat ta hiel dam an um hlak a nih. Naupangin thil an lo suksuol a, beisei an phaknaw a ni khawmin hal el lovin, thlamuonin an hratnawna/thiemnawna hai hriet thiem pui a, taima tak a thaw tal tal dingin infui lem ding an nih.

Gideon le a sipai mi 300-haiin an hmelma hai phingtam pum le dangchar pumin an hnawt a, a sipai phingtam le dangchar hai fak le dawn ding a hang hni khawm khan, a hnam chanpui Sukkoth khuoa mihai le Penuel khuoa mihai ngei khawm khan deusaw le hmusit tak pumin “Zeba le Zalmuna chu i kuta umsa ang hieua chuonga i sipaihai bei (fak ding) kan hang pek el ding chu?” tiin an dawn, a ni kha. Hieng ang hmusitna kar a khawm hin Gideon le a sipai hai chun an hmelma hai chu an hnawt tal tal a, a tawp ah hnena an chang ang khan, nang le kei khawm beidawng lovin ei hmazawn a hin ei thaw ding chu ei thaw tal tal chun a tawp ah hnena/ hlawtlingna la chang ngei ei tih.

Nang le kei inchuklaihai hi ei beidawng nawna ding chun ei thiltum / thilthaw hi ei hriet chieng a ngai. Sadrak, Mesak le Abednego hai chu Babulon thiemna, varna hai po po an inchuk zo hnungin, an Pathien tadingin ringum takin sin an thaw hlak a. Chuonglai chun, lal Nebukadnezzar chun mitin a chin a lien in, rangkachak milem pathien a siem chu bawkkhupa chibai buk dingin thu a pek a, bawkkhup a chibai buk nuomnawtuhai chu, ‘meichawklai raptlak tak ah pei lut ding’ tiin thu a pek bawk a. Amiruokchu, Sadrak, Mesak le Abednego hai khan an thilthaw, “milem benaw” ti kha an hriet chieng a, an Pathien chun meichawklai raptlak tak a khan a sansuok thei ti an hriet bawk, a lo san suok naw ding khawm nisien an Pathien hrietna ah an chieng em leiin meipui khan a kang hawp vawng ding khawm nisien an bei a dawng naw reng reng a nih. Pathien chun a hun takah thangpuiin meipui chawklai rapthlak tak chun an chungah thilthawtheina a nei ta naw anih. Ei hringnun a hin meichawklai raptlak tak angin harsatna hung tlung hlak sienlakhawm, Krista neituhai chu beidawng ding ei ni nawh, ‘hnena chu Lalpa ta anih’ tiin hnena ei chang ngei ngei ding a nih.

Mithenkhat chu an beisei angin thil a tlung naw lei dam, hnuoisie bik le hmusit endawng ni a an in hriet bik lei dam le an ngaizawng haiin an the lei dam in an bei a dawng a, an nun beidawng tawpkhawk chun mani hringna hlutak lak nuomna hiel hai hung neiin a tawp a chun mi tamtak chu an inkhai hlum pha hiel a nih. Vawisun hin unau, nang le kei chu iengpo khawm hung tlung sien mihai hmusit, ngaizawng ha’n an milo the khawm nisien beidawng ding ei ni nawh.

Mani inthat san suichiengnaa, asan hrang hrang tarlangna a chun insung khawsak harsatna lei dam, damnaw lei dam, damdawi hmang suol lei dam, hmangaina biethu infuknaw lei dam, sum-le-pai tlaksamna lei dam, pasietna lei dam le mo (nuhmei) thil sawm (dowry) lei dam an ni tlangpui. Hieng ang harsatna hrang hrang hi hringnunah a tlung phat beidawngnain a hung zui a, hieng hasatna hai a inthawk hin intal suok nuom si, intal suok dan ding hrelo beidawng tawpkhawk chun, Pathienin hringna hlutak ami pek chu ngai nepin, mani inthatna hiel a tlung hlak a nih.

Pathien mifel, Joba ruokchu Pathien a inthawk a malsawmna a dawng hai po po- a in-le-lo, ranruolhai, a nau-le-te-hai setanin lakpekin, that pek vawngin, a taksa po po khawm khuoihli in bawm khat vawngin, chu bakah hi khawvela a i hmangai tak a nuhmei ngei khawmin inphatsanin, “I ringumna chu i la chel det tlat el a ni maw? Pathien chu hrilse la thi el rawh” tia a thlem lai khawm khan, a beidawng chuong nawh a, a tawp a chun Pathienin a let tam takin malsawmna’n a vur anih. Nang le kei khawm ei hringnun a hin ieng ang harsatna khawm hungtlung sien, ringumtaka beidawng lova ei tuor tal tal chun atawp ah Pathien zarin hlawtlingna/ hnena la chang ngei ei tih.

Kei khawm ka chanchin tlawm a zawng hang hril ve lang. |henkhat chun mi hre tang inta, kum 2012 a Manipur MLA election a khan independent candidate in Tipaimukh biel ah hin ka ngir ve a. MLA in candidate ding chun mi hausa, sum-le-pai tui hmang a hmang tu hai chau khel ding a ei ngai el na hi, thil indiklo, ngaidan indiklo ni a ka hriet leiin le ei ram le hman ngirsuokna ding chun Pathien tina le indikna hi a pawimaw tak ni a ka hriet leiin, tlinnaw le hratnaw tak ni lang khawm Pathien chau ringsanin ka ngir suok ve a ni kha. Ka hringnun a hin iengpo khawm hung tlung sien, ka hringna hi chu Pathien ta a ni a, ka thilthaw / hmalakna a hin beidawng lo ding ti hi ka thupui anih.

Kum thum vel ka ni’n, ka nu’n a mi boral sana, insung harsa ve deu a khawsa kan ni a, ka pa hin BA 2nd Year ka exam lai a mi lo boral san nawk a. Ka ngaituoa, ka nautet lai, ka nuin a mi lawm dan, mi’n an mi hrilsawng hi ka lungril ah a chamzing hlak, “Min ti ri vung vung, min ti sa vung vung, a pu Ngurdinglien puong a ta, Pucca Buildingin hluo ding....” tiin. Ka nu mi lawm dan, mi’n an mi hril hi kum 12 vel ka ni a inthawk hin ka lungril ah alien zuol a. Amiruokchu, hienglai hun hi ngaituo chun ka nu mi lawm dan hi nuizat khawm a um phak nawh, ti ding anih. Rapin thanaw deu, tlu vang vang a khawsa ve mai mai kan ni si a. Kan insung khawsak dan hre lek lo hin ka nu milawm dan mi’n an mi hril hi ka lungrila chun a sip liem thei hle hlak. Pawl 7 ka zo chun insung khawsak harsatna leiin school kai theilovin kum 4 lai lo sin ka thaw a, hi sung hin ka lungril chu an tlak danglam chuong nawh a, pawl 8 chu lo sinthaw pum in ka exam a, chu zo ah Open School ah pawl 10 ka thaw nawk, chun Nazereth Bible College ah Bible kan chuk a, ka Bible inchuk sung Open School ah Pawl 12 ka zo hnungin Aizawl ah, BA inchuk ding in kan thawk nawk a, hi tum hin, kalman bak ah cheng 30/- chau ka nei a nih. Pathien zarin lampui a hung um pei a, ka chinlai a ka lekha inchuk ruol puihai khawmin inchukna pangngai a chun kei a nek in M.A. an zo hmasa bik naw ni’n ka hriet.

Vawikhat chu hostela ka umlai, ka ruolhai leh mi loah bu atin kan van hlaw a, kan principal in a lo hriet a, a mi ko a, ami hal tawl a, kei lem chu ‘kumkhat sunga i fee po po i rul vawng ding a nih’ a mi ti a. Kan principal hin ..... College ka lut hlim hin, keiin ka hni khawm nilovin, an inah sinthaw a kan chukna fee le mamaw mi tum pek dingin an tiem a, hi lei hin college chawl huna hai hin an inah, annawleh an huon ah sin kan thaw hlak. Hienga ka ruolhai leh inhlaw ah kan fe seng a, pawisa chawi ding a mi hang ti bik hi chu hriet thiem harsa ka ti hle a. Amiruokchu, hienglai a ka lungril a um chu ‘Ngurrivung hin a mamaw chu Pathien zarin a thawsuok ding anih/ a hmu ngei ngei ding a nih’, ti hi. Pathienin a mi thangpui a, a hun tak a ka fee khawm chu ka rul thei chu tie!

Hlawtlingna chang ding chun hrietchiengna, huoisenna, mani inpekna nun nei a ngai. Sadrak, Mesak le Abednnego-hai khawm an Pathien tadingin ring an um a, Meipui in a kangut vawng ding khawm nisien an ngir hmun kha an in sawnnaw reng reng anih. Unau, vawisun hin ei hringnun ah ei thil tuok mek a hin, ei ngir hmun ei in enfie a ngai. Vawisun hin thei tawpa lekha inchukna a hlawtlingna i chang el naw leiin beidawng ding i ni nawh, mani thil tum a hin beidawng lovin, ngir det tlat ei mamaw anih. Khawvel a ni leiin, ei beisei angin thil hung tlung diek diek naw sien khawm beidawng ding ei ni nawh. Beidawngna ni khawvel a thil tium tak a nih. Mi tamtak chu insung khawsak beidawngna leiin mani le mani an in that a, chu bak ah, nunghak, tlangval tam tak mani inthat hai hi an ngaizawnghai leh an inthe lei a beidawnga mani inthat an um bawk.

Unau, piengpui le ruoltha hai chu ei harsatnahai inthangpui intuo hi ei thaw ding reng anih. Vawisun a ka thil thaw, insitum hle sienkhawm, ei ram le hnam ta dinga ka thei tawp suo a thil (Pathien thu le indikna changchawi a MLA kan candidate peina ding a hin ) ka thaw ve naa hin, thangpui ka ngai hun ah, ka ruol le pai, suong-le-kuo hai chu a mi thangpuitu ding reng in nih. Mi thangpui ngei ngei ding a ka beisei ruol-le-pai hai le suong-le-kuo hai ainthawkin thangpuina hmunaw ding ni lang khawm ‘beidawng naw ningah’, tirko Paula’n Jerusalem a chun khuop chau nilovin, rawng a bawl san, Krista lei chun ‘thi khawm ka huom in sawnnaw’ a ti ang deuvin, Ngurrivung hin, Pathien chau ringsana ei ram le hnam tading a ka thei tawp suoa ka thaw vena ahin muolphona, chatveina, insung thlakranna chau nilovin thi chen khawm ka huom ve anih.

Vawisunni chen a hriselna mi pe a, sinthaw thei a mi siemtu Pathien chu inpakin um sienla, ka hma zawna ‘ka pal ding / thaw dinga thil um chu ka pal tliek zo naw a ni chun, kei, Ngurrivung ngei hi tliek hlawp de ningah’, ti hi, ka thu tlukna anih.

Theichang kung chu parvul naw sienkhawm....hi Khawvela i hmangaitak, i ngaizawngnu / ngaizawngpa in lo the sienla che khawm...,i lekha inchukna / i sin zawngna ah sin hmu elnaw lakhawm..., harsat mangangna i tuok hunah thangpuitu ding hmu nawlakhawm..., mihai hmusit, hnuoisie le endawng niin inhre lakhawm beidawng ding i ni nawh. Krista thisen hlutak a intlan hai hi beidawng ding ei ni naw a, ei hringna hi a hlu a nih. Beiseina thar leh Krista ah hringna tharin hun hlimum tak ei hmang lem ding a nih.

Sermon Book By Pastor Thangngur Field Superintendent

1 comment

September 28, 2012

~Ngurrivung Hmar

Zântieng chun in khawm inlâwi hman ta lovin, Pu John Amaw-hai inah chun bu ka fâk mawlh mawlh a. Ama hlak chun inhmaw naw rawh, a mi lo ti zing, hang inhmaw naw hlak chun motor-in a mi tlan san el ding an bawk leiin ka fâk vat vat a.

Sâwt fe kan tlan hnung, (tarik 22.09.2012) zîng dar 4: 30 vel , Silchar kan tlung tâwm á¹­ep chun kan chuongna motor chu a chat thut el ta a, ka hang har a, ka hang en chieng ve chun, kan chuongna motor chun lamsir a Phaipin (balu) chu a lo baw a ni rân el a. Kan á¹­um a,

Upa Lalhmingthang, a pa Pastor Thangngur lekhabu leh
driver-in motor a suk hring nawk a, nam suok kan hang tum khawm chun kan motor chuongna chu a che thei ta tlâwt naw a, a  tawp ah, motor hnuoia phaiphin tam tak kutin ka huot dawk pui hnung chun kan fe nawk thei ta hrâm a. Lamsir a khan phaiphin lo sung vûm nawhai sienchuh, lamsîr a khan kan motor chuongna kha in let tla ngei a ta, chun Vaihan insawpna a an hmang ni ngei ding a ring, tuidîl a khan tla lut bawk kan tih. Kha phaiphin vur pâwng kha a lo á¹­angkai bâk chu tie!

Silchar khawpui hi vawili, vawinga lai motorin lo tlântlang ta lang khawm a khaw um dan le hmun hming hriet ka nei naw a. Chuongchun, khawsung kan lut chun Tv. Muona le Tv. H. Zate-hai chu ka zuk phone a, anni chun ka á¹­umna ding le anni ka lo nghâkna ding an mi  hung hril a, iemani chen ka nghak hnung chun an hung tlung ve ta a. Motor a chuongin Hmarkhawlien a zîngbu fak hman ding chun kan suok dawk nawk ta a. Hmarkhawlien kan tlung chun ka pa Kaplien naupa, u Sumtholien-hai inah zîng bu kan fâk a. Bu fâk khawp chun Upa Lalhmingthang-hai intieng pan chun kan suok dawk a, lampui a chun kan lungrila ram le hnam kan invawi dân hai kan hril malam pei a, iemani chen kan fe hnung chun Tv. Muona kuomah chun, khawla’m anleh Upa Lalhmingthang-hai in chuh, ti’n kan dawn a, ama hlak chun lo hri bieklo, chulai tak chun mi pakhat lamsir a inthawk chun a hung suok a, kan hang in dawn chun Upa Lalhmingthang-hai in umna chu kan lo fe pel dai tah a lo ni zing a. Chuongchun, kan kir nawk a, Upa Lalhmingthang-hai in, theikungin a châwivel kar a chun kan va paw thei ta a, vângnei kan inti hle.

In kan hang lut chun, a hma’n inhmel hrietna kan la neinaw leiin keini le keini in hrilfie’n, Upa Lalhmingthang hmu kan nuom thu kan hril a. Upa Lalhmingthang chu khum kil tieng a lo um a, a nau/tu ha’n hmu kan nuom thu an hang hril chun phur ve deu ni awm takin, a hung suok dut dut a. A hmaa, phone a inthawk a lo in biek lawk ta sa ni inlang khawm, kan thiltum chu kan hang hril nâwk te te a, Pathienin rema ti chun kumtâwp ah chanchinbu siem kan tum a, chu taka ding chun Pu Thangngur hming chawiin, a lekhabu hming siem kan nuom thuhai kan hril chun, ama khawm chun lawm takin kan thiltum chu ami rem ti pek a, kan lâwm hle!

Hieng ang lâwm a Pathienin Pu Thangngur thu-le-hlaa a hmang hi, Pu Thangngur hin hla sak a thiem ve rêng rêng am, tia kan in dawnna chu, Upa Lalhmingthang chun “a thiem talo zên, a rawl inphêk dârin…” ti’n a mi dawn. Iemani chen, ka titi hnung chun, khum kil tieng a va lut a, lekhabu te “Damlai Tuipui Chungah” ti Pu Thangngur ziek, ama’n a ziek sâwng chu a  hung phawr suok a, kan hlimpui hle. Chu hnung a chun, Pu Thangngur kut hnung/ kut suok iemani bêk kawl inla nei am, âw? tia kan dawn chun, Pu Lalhmingthang chu khumkil tieng a va lut nâwk a, thil iemani a hung chawi suok a, kan hang indawn chun, kan beisei phaklo, anni khawmin a bo aman tah anti kha, ‘Pu Thangngur Sermon Bu’ a lo ni zing el chu tie!

Upa Lalhmingthang hi, ei mithiem tam tak hieng - Pu R.H. Hminglien (Thuro Editor), Pu John Pulamte le a dang danghaiin an lo zu pan ta hlak a, amiruokchu, Pu Thangngur Sermon Bu ruok hi chu anhmang a man tah, an ti leiin an hmu ngai naw a nih. Pu Thangngur Sermon Bu hi Kan hang en chieng chun a kawm chu savun a siem a ni a, kan hang in dawn nâwk pei chun, hi savun hi sanghar vun a lo ni zing.  A lekhabu sung chu lekha puon rulrin umlo, a hnungtieng le hmatieng tiem peiin phêk 128 lai a sa a ni a, a kawm le a phêk lailung, phêk li (4) vel tla ta leh chun phêk 136 lai a nih. Hi tak a hin Phêk 60 lai hi sermon ziek nan a hmang a, a dang po hi chu ziek hman ta lova a thi san a nih. Pu Thangngur Sermon Bu hi, ama kut ngêiin, Lusei á¹­awnga a ziek a nih. A naupa Upa Lalhmingthangin Hmar á¹­awng a an let leh, ka hang enmil chun Pu Thangngur Sermon Bu chu, a phêk lailung, phêk li vel chu a lo kim ta nawh a nih.

Pu Thangngur, Sermon Bu a hin Thupui pathum a um a, chuonghai chu:- (1) Damlai Tuipui Chungah, (2) Raka Sâwng Thum le (3) Sengseng Thua Lalpa Lampui Inchikna, ti hai hi an nih. A lekhabu kâwm, Sanghar vun a siem hi, asîr mazu’n amanih an rêt bâk met ti le iemani lai chu a ṭâwm deu tah, ti naw chu, a la á¹­ha ve tho. A bu sûng phêk hmasatak a chun hieng ang hin an ziek:

“Sermon Book

By

Pastor Thangngur

Phulpui                      ”

(Phulpui ti khela hin thil inziek chu a um ngei a, amiruokchu hriet chieng el thei an nawh, chun a hnuoi tieng deuva hin, a khang zawngin ‘Lunga, Phulpui’ ti inziek a um bawk), a bu sung tâwp tak ah khawm hieng ang hin an ziek sa bawk:

“Sermon

Book

By

Pastor Thangngura

Field Supt”.

A lekhabu phek lailung a kim ta lona a hin, a ziekna ni-le-hmun a chuong ngei nîng a tih, a naupa, Upa Lalhmingthangin an let sâwngna a chun hieng hin a khâr / a suk tâwp:-

Dated Phulpui,                                      Krista a inta,

The 2nd December                               Thangngur

1943

A lekha bu buotsai dan thlirin  1930 le 1940 inkarvela a buotsai á¹­an a ni el thei. Independent Kohran thawktuhai hlaw an sem á¹­umin pawisa an indai naw leiin, kei chu lekha puon man ding seki thum (tulai a chengkhat hmunli a á¹­he a hmun thum, ¾, hieng lai hun hin seki khat hi patling ni khat hlaw a nih) mi pe inla a hun tawk, Pu Thangngurin a ti á¹­uma a pawisa khan, hi Sermon Bu hi a buotsai ni ngei a tih, ti ring a um. A Sermon bu hi pen tui pâwl (blue) a ziek a ni a, ball pen nilovin, fountain pen hmang a ziek a nih, a lekha puon hi, tulai a A4 paper tlep thawp ang vêl hi a ni a, an phân dan chu A4 paper Office a ei hmang tlanglawn hai nêk hin an phan lem, fountain pen-in a hnung tieng le hma tieng a ziek tawn a ni leiin tiem a harsa ta deuva, hang en hin a hnung tieng a thu ziek khan a tiem a suk harsa pha bawk, a lekha puon hi a sir iemani lai chu hangthimin a fâk siet ta a, chun hmun á¹­henkhat chu daiin a suk hu lei amanih pentui a luong deu nguoi bawk. Sermon bu hi a lai a tlepin, a kawm á¹­hangsa lovin, a laia á¹­hui a ni a, a á¹­huina hi iemani zât an sût tah, chun a phêk puotieng pang a mi hai lem chu a á¹­hui mat phak ta nawh. Pu Thangngur sermon bu hi hlui tak le á¹­awp tak ni ta sienkhawm, abikin “Hmar ka nih” inti hai tading chun a hlu êm êm el a nih. Chun, hi thuziek hi a ngai ngai in humhim ei tum tlat a nih.

Pu Thangngur hla phuok dan kan indawn peina a, a naupa, Upa Lalhmingthang chun hieng hin a mi hril:-  “Hmar á¹­awnga a hla phuok hmasatak chu ‘ Sandamtu hi ka ka hriet hma chun, midang Pathien ka lo sawn a; A chanchin á¹­ha ka hang tiema, ka Pa kan hmangsan kha a nih’ ”.  Hmar á¹­awnga a hla phuok hun tak hi hriet chieng a ni ta nawh a, ring dan chun 1920 le 1925 inkar sung hi ni dinga ngai a nih. “hla sawmvel a phuok hnung chun Hmar á¹­awngin Pathien inpakna hla bu siem a nuom a, amiruokchu, khanglai hun a Kohran á¹­huoitu, Lusei á¹­awng hmang-hai khan Hmar á¹­awng a Pathien inpakna hla bu siem an phal naw leiin ka pa chu a á¹­ap ta hlawl el a, chuphingleh, Pu H.K. Dohnuna ( Pu H.K. Bawisuok pa) chun ‘Thangngur á¹­ap naw rawh, Hmar á¹­awng chu Pathien siem annawm, keiin Hmar á¹­awngin hla bu chu sut ka tih’ tiin a dawn a, ti’n ka nu’n a mi hril a nih” a tih.

Pu Thangngur hin Pathien a lo hmu chieng êm êm, pawisa-sum, khawvêl ropuina hai hin Pathiena inthawka a mit varna hi an hlie thim ngai rêng rêng nawh, iengang harsatna hnuoi a khawm Pathien a ringna, a ṭawng le a hnam hi huoisen taka ṭan tlattu a nih. Pu Thangngur kutziek hmu thei a, ei la neisun nia ei hriet hi, Kumtin lekhabu (annual magazine) ei buotsaina ah, a kut ziek a ngai ngaiin (scan a colour a print-in) inchuon sa tum a nih.

26th, September, 2012

Game Association ti a ka lo hriet ve khah

1 comment

August 30, 2012

~Ngurrivung Hmar

Vadungpui hnaipa le Vadungpui hlapa inkarah Lo annei an leiin, Utuinu (Darpuivung) le chun lo tieng kan fe a. An Lo-a inthawk a hnaite, Vadingpui hnaipa kan tlung tawm á¹­ep chun ‘Dovi Dova hongge’ tia hla sak pumin, ka Pa Do (Ngamhrangdo) hai lo a chun kan fe hlak a. Hi hla hi Vaihla ka hriet hmasatak le ka sak hmasa tak chu ni’n ka hriet. Hieng hun lai hin Khawthar zawlah, Hmar lâm kan thaw hlak a, zakuo bovin ‘Siem ang siem ta rawng e’ tiin kan kut kan phar, kan khup kan suk hlak chu tie. Ka Pa hming hi Siema a ni bawk leiin ‘siem’ tilai tak hi chu ka ti rin deu hlak chu tie! Chun hieng hun lai a hnam hla ka hriet hmasatak le mawi ka ti em em chu “H-Hmar, S-Student, Game Association, Hmar thiem inziel inzawm khawm pawl i sakhming HSA tiin ka ko, HSA” ti hi, a nih. HSA hla ka lo hriet dan hi, kei a nek a hre lem an um naw leiin!, intîmna nei á¹­hak lovin “H-Hmar, S-Student, Game-Association” ka lo ti ve pawp pawp el a nih. Khang hun lai khan, kei a nek a hre lem um tlat lohai chu! Ka hung lien deu deuva, A,AW,B le Ba, Cha, Fa, Nga-hai hung fe pel in Baibul dam ka hung tiem thei chun HSA lo ropui zie le HSA khawmpui inhawizie- Happy Valley, Shillong dam, Saron khawpui dam le Nunghak piengnal le inno tak rêngthei hlingin avun, ngaino bei êm êm a hang ziet pawp neng nung-hai dam kha ka hung hriet ve ta pei a. Khanglai huna Happy Valley Shillong le Saron Khawpui-hai kha chu, ropui tak an nih, chun HSA Khawmpui lien lem lem kha chu, palai lekha inchuklaihai kha an hmel a á¹­hain, an bengvârin, an fel tawl êm êm a, nu le pa inzana ansângin, Hnam tadingin suong an um tak zet a nih. Hieng ang hun á¹­ha le hlimum chu ringnawkarin a lo liem zung zung a, HSA khawmpui lien a vawi 53na le ka pienga inthawka ka á¹­hang phutna di’n, Sakawrdai, Sinlung Hills a hmang ding chun Aizawl HSA member-hai khawm chu tarik 07/ 12/ 2011 chun Aizawl a inthawkin kan suok dawk ve ta hlawl el a!

Sakawrdai khuo chu an thim deu sul sul ti a chun kan thlunga, Sakawrdai HSA member-hai an felin, tlungna ding ieng kim el chu an rel fel zung zunga. Tarik ni 08/12/2011 chun Assembly rorel inkhawm le General Headquarters á¹­huoitu inthlangna nei a ni a, rorelna a hin Joint Headquarters tin le branch á¹­henkhatin member an nei dan i zirin rorel palai antir ve thei a. Kei khawm Aizawl Jt. Hqrs. á¹­huoituhai an la hung kimnaw leiin Aizawl Jt. Hqrs-ah palaiin ka á¹­hang ve a. Rorel chu kan hang á¹­an a, HSA, Pu S.N. Ngurte lekhabu “Damlai Thlaler” a inthawka, ka lo hriet ve le khan chu an persanna tam tak umin an lang.

HSA Rorelna hi inthlangna leh an zawm nghal an lei hin, boruok khawm a á¹­hang hle a. Tieng le tieng insiemin a buk bukin kan iná¹­hung tawl a. Kei khawm á¹­hahnem ka ngai deu amanih, ka hmel hriet á¹­henkhat kuomah iná¹­hungin, ka dit zawng vote dingin thuhne ka tum a, ka van á¹­hungsawn chu ka ruolhan midang tieng ka vote pe pal ka tih, ti an inlau lei amani ding, an mi hung kova. Rorelna a chun agenda iemani zat a hung lut a, amiruokchu lungril taka ka lo invawi Tipaimukh Dam chungchang rêng rêng a um ve ta naw a, Aizawl a inthawka kan suok hma khan rorel palai ah ka á¹­hang ding ti hrelawk lang chu Aizawl Jt. Hqr’s á¹­huoituhai kuomah Tipaimukh Dam chungchang hi Agenda a iná¹­hangtir dingin ka ngen ding a na, ka ti lungril vawng vawng a.

HSA Khawmpui rorelnaa thuluthai laia á¹­ha ka ti ve deu pakhat chu Shillong Joint Headquarters in an hung putlut, Sinlung Hills Autonomous District Council (SHADC) sukpuitlinga a um theina dingin Hmar umna taphawt a, HSA hmalakna hnuoiah ni khat bunghei á¹­awngá¹­ai rawt/nei nisien, a hun le ni inang vawngin Pathien kuoma intlun a hni nisien, ti hi a nih. Hi chungthu hi CEC bawzui ding a ti a ni a, ieng chen am hmalakna hi a fe ta aw? Ei ram, ei hnam chungchang a hin chu Bungheia Pathien buon ei ngai ta hle nin ka hriet.

Thulut, ka ngaipawimaw dang pakhat, HSA, Aizawl Jt. Hqrs. le Gen. Hqrs-hai inkarah inhrietthiemnawna hung suokna nibawk chu, H.S.A Constitution a hin Special Provision siem nisien, chutaka chun – Mizoram pum awp dingin H.S.A. Joint Hqrs Aizawl hi H.S.A. Gen. Hqrs hnuoiah Mizoram H.S.A. Headquarter, Aizawl tia si nisien, ti Aizawl Jt. Hqrs-hai putlut hi a nih.

HSA, Aizawl Jt. Hqrs (MHSA) le Gen. Hqrs-ha’n an thiemna thu anhrilhai hi ei hriet deu fur ringa um. General Hqrs. á¹­huoitu tienga inthawka ei ngaidan chun Aizawl Jt. Hqrs Special Provision ei pek chun Jt. Hqrs danghaiin hung hni nawk pei anta, HSA ta dingin thil á¹­halo, inthuruollona intluntu nieng a tih, ei ti hi thil um thei tak nîng a tih. Khing tieng pang ah, Aizawl Jt. Hqrs á¹­huoituha’n Mizoram pumpui awp tuding Aizawl Jt. Hqrs Special Provision pek ni raw se, ei ti ve khawm hi thil âwm tak nin an lang bawk, asanchu, Mizoram a hin Hmar hnam thil a hin, HSA hin mawphurna ei hau em em a, chun hmun danga um Hmar hnam sunga pawl á¹­henkhat hieng-Hmar Inpui, Hmar Youth Association, Hmar Artist Association, HWA, HCLF, le a dang danghai hi Mizoram a hin a um ve naw a, hieng pawl po pohai ai hin HSA’n vawi tam tak, hnam thilah, hma ei laka ngai hlak si a. Tulai hnai el khan Mizoramah HSA inkawppui thei ding Hmar Literature Society le Hmar Art and Culture Society-hai indin a um ve á¹­awk a nih. Chun, Mizoram sawrkarah thil hang nawr tak tak ding hin ieng ie manih buoina neu neu hi a lo um nawk hlak bawk, hieng hi thil um dan a ni lei hin Aizawl Jt. Hqrs á¹­huoituha’n ei thil hni hi, iemani kawng a chun a âwm hlie hlie’n an lang. Amiruokchu, thil hi kum 10 vel liemtah a ang kha chu a ni zing nawh a, thil hang thaw/ thawn le inbiek hi a awl sam ta em em a, mani in sungah ngei thil hi sul fel thei zung zung an ta bawk leiin, HSA Aizawl Jt. Hqrs ei buoina khawm hi zaah za ninawsienkhawm a tam lem hi chu tuta ei um dân pangngai (Jt.Hqrs) hin suk fel thei ni hrim hrim a tih. HSA Aizawl Jt. Hqrs-in khang chen kha inkhawm ei huoihawtna a hai rêng rêng Joint Hqrs. ti a ei ziek hlak kha Joint Hqrs el dit tawk lova a chung met a um ei nuomna san hi iem nîng a ta aw? ti thei a ni bawk. Mizoramah Joint Hqrs dang an hung um a, hieng Joint Hqrs-hai le hin General Hqrs-in ang khat rawnga a mi hung en lei hin tlâwmin ei thuneina (power) a tlahnuoi lei amanih ding, maw?

Ka pienga inthawka ka vawikhat hmangna a ni bawk leiin HSA Khawmpui Lien 53na hi chu ka hmang inhawi hle’n ka hriet. Ei Hmar nunghak hla sakthiem Lalengvar Sinate le Caroline Biekthansangi-hai leh dâm thla kan lak hmun khat a. Hi bâk a hin khawtlang insukhlimna a hai la lam ngai rêng rêng lo kha, ka ban ka phar a, naupanglai, ka lam ve duoi duoi chu tie. Hieng a kan lam lai hin, usher-á¹­henkhatin naupang lam an hung khap a, kei hlak chu ka ngaidan ni lo, HSA chu nuapanghai ta an nâwm inkhapna ding san a um nawh, ti’n usherhai chu ka lo khak ve a. Hieng bâk a hin, Inrinni zing inkhawm kha ni’n ka hriet, inkhawm á¹­huoitu, fel tak tak, ei nunghak le tlangval-hai khawm chun Hmar hnam thuom inbel lem lo in “Ladies and Gentlemen” tiin a bul an hung á¹­an ta tlat el, kei hlak chu kan á¹­ek sawkin ka hriet el chu tie! Ladies and Gentlemen ti a, bul aná¹­an chu dittawk el lovin, vawili, vawinga lai á¹­awnghrietlo an hung hmang nawn el tah, mipui lai a hang ngir dawk a, hang khekkhum tak hiel ka nuom ta a, amiruokchu kan kei dei thei hram a, a tawpa chun lekha’n “Inkhawm mi keiá¹­huoitu nunghak le tlangval-hai a thei chin chin a chun Hmará¹­awng mi hmang pek hram hram ro” ti’n dawkan chungah lawnin ka hang pek a, Tv. Rothanglien Khawbung, tuta HSA Gen. Sec. khawm a lo innui deu sut kha tie. Hi á¹­uma, nunghak inkhawm á¹­huoitu a á¹­hangve hi Aizawlah kan kirnawk hnungin Light House-ah Electrict thil ka van chawk á¹­umin ‘Sakawrdai HSA inkhawmpuina a khan nang i ang ang ka hmuh’, tiin a mi lo hril kha tie!

Tulai, ei hnam ngirhmun thlirin, inpumkhat, inthuruol ei va ngai nasa de aw! Hieng ang ngirhmuna ei ngir lai hin, nang le keiin, thil ei lo hriet dan hi indik vieuin inlang sienkhawm, mania hrietna ringawt hi chu a lo indik ziksuok vawng kher da’l dîm maw? Thuvarhai 3:5na chun “I lungril po poin LALPA chu ring la, Nanga hrietthiemna ringawta chun innghat naw raw” a ti le 3:7 chun “Nanga mithaia ringawt chun var naw la, LALPA chu á¹­i la, … .” ti ani sih a. Ka chinlai a H-Hmar, S-Student, Game-Association tia ka lo hriet ang deu khan INDINTHAR KUM ei hmang mek lai hin HSA ei lo hriet dan hi an dik chie am, aw? Mani hrietdan, á¹­ha ti dan le ngaidan a fe a INKEIDAR KUM ti nek chun mani hrietdan, ngaidan le á¹­ha intinahai sie tlain kum 2012-ah ei thupui INDINTHAR KUM ti hi sukpuitling lem ei tiu khai!

Tarik: 29/08/2012
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate