Responsive Ad Slot

BIBLE LE POLITICS

Saturday, July 23, 2016

/ Published by VIRTHLI
~ Ngurrivung

Bible chu Lekhabu Thienghlim, Thuziek Thienghlim anih. 2Timothy 3:16 a chun “Pathien Lekha thu tinreng hi Pathien inthuok khum pek a nih” ti ani leiin Bible chu ‘Pathien Lekhabu Thienghlim, Pathien Thlarau Thienghlim inthuok khuma ziek a nih,’ ti hi eini Kristien hai pawm dan le thudik chu a nih.

Bible ti thumal hi Latin tawnga “Biblia” ti le Greek tawnga “Biblos” ti haia inthawka laksuok anih, aumzie chu “Lekhabu” annawleh “Lekhabuhai” tina anih. Tienlai Aigupta mihai chun Papyrus hmangin Lekha /Lekhabu zuol chi (Scroll) an siem hlak a, chu an Lekha siem hai chu Greek ramah hai le ram dang dangah an thawn suok hlak. Aigupta mihai Lekhabu thawn suokna, lawngchawlhmun, “Byblos” ti hminga inthawk “Biblos” ti thumal hi hungsuok nia ring anih.
Politics ti hi Greek thumal “Polis” ti a inthawk a laksuok a ni a, ‘Polis’ chu “City State” tina a nih. Tienlai Greek hai chu an khawpui pei kha Independent rambung pakhat a umin mani in ro an in rel hlak, entirnan Sparta hai, Athen hai hi khawpui mania ro inrel, independent (City State) an nih. Politics chun rambung (State/Country) le a sunga cheng mipuihai, sawrkar le pawl dang danghai inkhaikhawm dan hi a huop vawng anih.


Tienlai Greek mivar Plato a inthawk tulai chen a Political Scientist tam takin Politics umzie hi chi hrang hrangin an hrie fie ta a, atawi zawngin Politics chu Rambung/Sawrkar le a mipuihai inkungkaina, inlaichinna hi a nih. Politics-in a thiltum tak chu thuneitu ni inchuna hi anih, mani ditdana um dinga mi va thunun / thuhne theina hi anih (power politics). Marxist hai ngaidan chun Politics chu khawtlangah mi hausa le mi pasie indona (class struggle) anih.

Politics ti hin chi hrang hrangin the thei a ni a – International Politics, National Politics, State Politics le Local Politics. International Politics a chun rambung hrang hrang ha’n thuneitu ni inchu’n an theina chihrang hrang an hmang hlak, entirnan USA chun international politics khelin sumdawngna, sipai tha hratna le ralthuom tieng chunghnung tak nitumin thei tawpin thang a lak hlak. National Politics a chun rambung pakhat sunga thuneitu ni inchuna hi a nih, entirnan India rama chun Congress, BJP le Political Party hrang hrangha’n thuneina inchu’n mipui hipdan ding, mipui chunga rorel dan ding ngaituoin thiltum (manifesto) tha tak tak hai induongsuokin hma an lak hlak. State Politics a chun mani umna state bikah Political Party hrang hrang han thuneina inchu’n Politics an khel hlak. State politics cho ngaituo a Party indin hai chun state sungah bak, hmun dangah politics an khel nawh, entirnan M.N.F. in Mizoram ah, M.P.P. (Manipur People Party) in Manipur ah, Asom Gana Parishad in Assamah, National Conference-in J&K-ah. Local Politics chu mani umna district amani, Constituency amani, khuo amani haia thuneina chang tum a khel a ni hlak. Eini rawiin ei khel tak hi chu local politics a nih. Ei khuo le veng thatna ding bak ngaituo ding ei nei nawh. Tipaimukh biel MLA pakhat hin Manipur Politics a hin umzie ei nei phak tak tak nawh a, National Politics (central-a Sawrkar-na, thuneina siem chungchang) a lem hin chu  umzie ei nei phak thak nawh.
National Level a sawrkarna changtu han Ram pumpui huop le abika enkawl ngai (special category) hmuna hai hmasawnna ding  Schemes / Programme an hung duong suok a, chuongang bawkin State-a sawrkarna changtu han Central Sawrkar Scheme / Programme bakah state pumpui huop le abika enkawl ngaina hmuna hai hmasawnna ding Schemes / Programme an duong suok ve hlak. Ei Constituency a ding chun Ruling Party ni le ninaw thu a ni nawh a, Sawrkar Schemes / Programmes a ni dan ding ang taka sinthawtu ding ei mamaw tak a nih.

Ei chengna khuo hai hi a lien tam, a chin tam - damdawiin, electric, School, tui thienghlim pekna, le Public Distribution System (PDS) chi hrang hrang ei chanvo hai hi, mipui ei tam dan i zirin ei hmu ve ding ani ringawt el anih. Meivar (electric) khawm hi India khuo-le-tui einina zara ei chanvo ani a, khuotina electric pek hi Central Sawrkar scheme / Programme a nih. Khaw umnawna, mihriem chengnawna ah Sawrkarin electric a va sit var ngainawh, chuleiin a michenghai hi ei pawimaw tak a nih, ti inhre thar ei tiu. Khuo le khuo inkar motor infepawna khawm BRGF programme hai a inthawk damin Guidelines ang taka sinthaw chun infepawna thalem le mumal lem siem thei ni ngei a tih. Chun ei lamlien (National High Way 150, Tipaimukh Road) khawm hi iemata siem that lova um zing hi, sawrkar a inthawk Kumtin enkawlna (annual Maintenance Fund) a um naw ning a ti? am a taka thaw um silovin file ah chau sinthaw? Ruonglevaisuo (Tipaimukh) Biel-a Hmar nauhaiin ei mamaw tak chu Ruling Party MLA kher kher nilovin, MLA Sawrkar Scheme / Programme a ni dan ding ang taka sinthawtu ding a nih.
Politics fephung andiknaw chun ramin hma a sawn thei taktak ngai nawh. Bible a khawm Pathien Politics, Pathienin a mi Israelhai a thuoi dan le an zawm dinga a thupekhai entawn ding tam taka um. Ramtiem ram, “Bawngnene le khuoizu luongna ram” ti a Bible in a hril meu khawm hi, a rama chengha’n Pathien ditnaw zawng Politics an khel phat chun tram hai dam hung thlain, an hmelmahai sirde le nekchepin an um el hlak anih. Entirnan Israel lal Ahab-in milim biekna, Baal biekna tieng Israel mipui hai a thuoi suol leiin Israel ramsung popoah khaw inthal in, tram a thla pha hiel a ni kha. Vawisun hin ei ram Politics fephung khawm hi Ahab-in Israelhai milim biekna tienga thuoi suol ang khan duamna, milim biekna tieng thuoi suolin ei um mek a ni hi, chuleiin election laia vote zawr le vote inchawk hi ei hnam, Hmar hnam milim biekna a thuoiluttu anih ti hi hre thar seng ei tiu. Inthlang (election) hun a khawm vote inchawtu le vote zawrtu nilo dingin Hmar mipui hai hi Lalpa’n mi vengin mi umpui mawlh raw se!

Samuel hai, David hai, Solomon hai, Hezekia hai, Hosia hai le mitha dang danghai inlalna hnuoia chun Israelhai Politics fephung chu andik leiin Pathienin Israelhai chu an hmelmahai kuta inthawk sansuokin an ram chu nasatakin mal a sawm hlak. Lal Solomon lem kha chu Pathien kuomah, ami Israel hai chungah tha taka, ro a rel theina dingin varna hniin a tawngtai leiin, varna le ropuina nasatak pek a umin, khawvelah ama neka var lem um ta lo dingin Pathienin varna a pek hiel ani kha. Lal Solomon ropuina chu Israel ram ropuina anih. Ei ram, ei hnam indintharnawkna dingin Lal Solomon kuoma varna petu, Pathien kuomah tawngtaiin varna hning ei tiu. Thuvarhai 9:10 a chun “Lalpa ti chu varna bul anih” a ti a. Lalpa ti tu, Pathien mithmua mivarhai chun Pathien ditnaw zawng, ‘Election laia vote zawr le vote inchawk’ hi ei bansan ding anih. Lalpaa inthawka varna neitu hai chun Lalpa ngaia thamna tirdakum, election lai vote zawr le vote inchawk, ei ram, ei hnam hmelma hi do tlat ei tiu.

Ei ram, ei hnamin ei entawn ding hnai tak nia ka hriet chu “Fiji Rama Politics le Pathien thu a hartharna (revival)” hi a nih. Fiji ram hi Pacific Tuisuoriet Simtienga um thlierkar 322  lai a nih, New Zealand-a inthawk Hmar tieng mel 1,100 a hla a um anih. Fiji rama cheng, aram mi (indigenous) hai chu Polynesia le Melanesia inchawkpawl kumzabi tamtak liemta a inthawka inpem lut an nih. Chun India rama inthawkin mi 60,000 vel chu British-in an awplai 1879-1916 sung khan sinthawa sawr dingin thuoilut an ni bawk. Fiji ram hi British-in 1874-a inthawk 1970 chen kha a awp a. 1970-a independent an hmu hnungin 1987 le 2000 kum hai khan Sipaiin mipui rorelna pei thlain ro an rel (military coup).

Kum 2000 khan Fiji rama Member of Parliament (M.P.) popo hai chu ni 56 sung zet Sipaiin an hren tanga. Kawtthlera hai chun insuomna, inrawkna hai a tlung a, sumdawngna hmunhai chu suksiet a nia, an ram chu fak-le-dawn ah nasatakin a thlu sie a. Tleirawl tete hai chun nu-le-pa thuawilovin damdawi (Drugs) ruithei thil hai an thaw a, nunghakte hai chun sawn an pai a, nau sulthlak an zingut bawk. Sipai sunga chun helna (mutiny) a suok a. Hringna hlutak inlak pek dingin thuoitu/hotuhai chu an in ve tawn a, sawrkar le an President khawm chu thuneina neilo ang el an nih. Kohranhai khawm chu inthuruollo, mani Kohran binga ram le hnam tadinga tawngtaina hun hai hmangin thaw hai sienkhawm umzie a um chuong nawh. Hienganga ‘khawtlanga  buoina le inthredarna umna santak chu Kohran ah inpumkhatna a umnaw lei anih’, ti an hung hriet ta a. An ram President chun Kohran thuoituhai chu ko khawmin thil umdan a hril pui ta a.

Fiji ram thuoituhai le Kohran thuoituhai chun ‘Fiji ramin harsatna a tuok sukkiengna ding chun Pathien a inthawk chau anih,’ ti le ‘lungril hmunkhat putin, hmunkhat a fekhawma Lalpa zawng a tul a nih’ ti an hung hriet tah a. Chuongchun, Kohran tina member-hai popo chun, ‘an ram harsatna chu anni lei anih’, ti hre a, ‘an ram damna dingin Pathien kuomah tawngtaina nei ding anih’ tia ngenna chu Kohran thuoituhai chun an siem ta a. Chuongchun, hmun ruotbika hai chun mipui hai chu fekhawmin Lalpa hmaah inngaitlawm takin, A kuomtieng kirin, tap puma tawngtaiin, an suolnahai inhresuokin, Pathien zangaina le ngaidamna hniin an tawngtai tawl ta a.

Kohran mipuihai tawngtaina zara chun Pathienin a malsawmna Fiji rama chun a hung inlang tir ta a. Parliament inhuolkhumna khawm chu ralmuong deuva hung tawpin, Sipaiin an hrentang MP 56 hai khawm chu an hung zalen ve ta anih. Kohran hrang hrang a thuoituhai chu fekhawmin Fiji ram Kristien Kohran Inzawmkhawm pawl (Association of Christian Churches of Fiji) ti an hung indin ta a. Chuongchun Kohran thuoituhai le mipui hai chu dingthathuona tawngtainahai nei zawm peiin an thilsuksuolhai ngaidam inhni tawnna hai an nei a, an ram thuoituhai khawm chun an thil suoksuolhai le an suolna hai chu mipui hmaah inpuongin, Pathienin an suolnahai ngaidam a, an ram a sandamna dingin an tawngtai a, an ram Minister hai meu khawm chun Bible Study hun hai le ram tadinga tawngtaina hun bik hai dam an nei ta a. Chuongchun, Pathien Thlarau Thienghlim sinthaw chu hung inlangin Pathienin Fiji ram chu nasatakin a tungding nawk tah anih.

 Fiji rama Christien pawl hrang hrang hai chu insuikhawmin an ram election ding chungchang ah tawngtairuolna hai annei a, chuongchun Politics boruok khawm chu hung inthlak danglamin, Pathien thilmak thaw hung inlangin Pathienin an tawngtaina hai chu a hung dawn ta anih.
Pathienin Fiji ram a sukdamna lei chun pasietna chu a hung re tiel tiel a, khawpuia kutdawhai khawm chu an hung rem a, school tienga an result hai khawm chu a hung tha pei a. Khuolzinhai khawm an hung pung pei a. An nunhlui inringhlel tawnna suol khawm chu  a hung re  ta anih.

Insira, sima Pathien tieng an kir lei chun, kum tawite sungin, Fiji ram chu Pathien Thlarau Thienghlim chun a hung suk dang lam ta a. Tuipui kama Coral Reef thi ta hnung hai chu an hung hring nawk a (coral Reef hi thilhring chikhat, tuisuoriet vakam hrul, tui inthuk nawna lai a umhlak annih, coral reef hai hi nga-hai ta dinga bu tha tak an nih), tuisuorieta inthawk chun nga tam tak hungin, ni danga Nga tlawmte chau an man hlak kha, tam tak tak an hung man tawl ta a. An vadung thenkhat tûra inchang tahnung, nga khawm um thei talo hai chu a hung thienghlim nawk a, Nga tam tak an hung um nawk ta a, ram tawl tlai ching theinawna hmun hai khawm chu ram tha takin a hung inchang tah a nih. Ruihlo, Nganza an chingna hmun hai a chun feiin an va vat thluk a, chuongchun ruihlo nuoi tam tak man hu chu meiah an raw hmang tah a, chuong ruihlo an vat thlukna hmun a hai chun, an ching khawm nilovin Pathienin tomata-hai, zikhluomhai, fanghma hai a hung inmawng tir ta lem anih. An Mawt thlar hai khawm chite rek rek ni hlak kha a let 4 lai zet a lienin ra a hung insuo tawl tah a, an Serthlum kung le an Mandarin kung hai ra zenzen ngai lo hai khawm chu kumkhatah vawi-4 / tum 4 lai an hung rawl tah anih. An ram sukdam nawkna sinthawna a hin ‘Healing the Land Teams’ an indina, anni hai hmalakna le inzawmin Pathienin nasatakin sin a thaw anih. Healing the Land Teams hai chu a tlangpuiin Thalai mani nuomthua Pathien ta dinga hun inhlan, hmun dang danga haia fe-in bungheia tawngtaiin Pathien thilthaw theina hnituhai an nih.

Unauhai, ei ram damna ding chu Pathien thu, Bible ah le Politics ah insiem tharna (revival) ei ngai anih. 2Chronicles 7:14 “Ka mihai, ka hming chawia kohai chu an insukhnuoi a, an tawngtai a, an lampui ritlohai chu nghatsana ka hmel an hung zawng chun, vana inthawk chun lo hrieng ka ta, an ram khawm chu suk hrisel bawk ka tih” tiin thu ami tiem si a. Jerusalem kul chim tahnung indintharnawkna ding a, Nehemia tawngtai ang khan ei ram ei hnam bawsietna, ei pi-le-puhai bawsietna khawm nisien mani luchungah innghatin le mani bawsietnaa ngaiin bungheiin Van Pathien hmaa hin ei tawngtai naw ding am amani? Unau, nang le kei hi ei ram le hnam indintharnawkna ding hin mawphurtu ei nih. Ieng am thaw thei ei nei a? Suol thuphachawia Ama (Pathien) bel el naw chu, a thisena an tlan a Kohran hai hin thaw ding iem ei nei chuong a? “UNAUHAI, EI RAM DAMNA DINGIN, HUNGRO LALPA HNUOI VE VAN SIEMTU HMAA HIN INNGAITLAWM TAKIN TAWNGTAI EI TIU”, ti hi, ei in ngenna anih.

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate