Showing posts with label Challiensung. Show all posts
Showing posts with label Challiensung. Show all posts

LAWM PUMA LALPA RAWNGBAWL

No comments

June 14, 2020

~ Upa Dr. Challiensung
Shillong, Dated 13/6/2020

 Bible : Sam 100:2

Ringtu taphawt hai hi Pathien rawngbawltu ah ei inngaia. A chin a lien, ṭhalai, nupui le papui le tarhnung hai chen khawm mani thei ang tawk tawka Pathien ram sinthawa, Krista hnungzuitu ah hin ei inngaia. Ani ngei ei thei tawk ang angin ei thawa. A țhen lem chu mani thei bâka thaw khawm um mei ei tih. Chuongzing lai chun thaw tâwk naw em ema mani rawngbawlna ah la thaw tawkloa inngai khawm um ei ta; mi iengzat amani chu thaw mumal bêk bêk neilo khawm eilo um thei bawk.

A tha a thaw thei um ei ta, a țhen a sum le puona țhang nasataka la um ei ta, a țhen fesuoka thu le hlaa rawngbawltu um bawk ei ta. Chun, Pathien ram rawngbawlna thilah ngaituona popo senga ṭhangla um ei ta, mani umhmun a lungril taka țawngțaia thaw pawl um bawk ei tih. A ieng group tak am I ṭhangna ruok chu nangin hrieng I ta, a țhen chu group iemanizât zeta uma rawngbawltu khawm um nuol ei tih. Pakhat bêka khawm ṭhangna I la neinaw ani ruok chun ngaituo um ning I tih.

Pakhat bêka á¹­hangna neilo ngaituo um hai nêka ngaituo um nâwk zuol hai chu ‘ rawngbawltu inti si , LAWM PUMA RAWNGBAWL theilo hai hi an nih !!
A ieng groupa khawm um la Pathien thu ditdân tak chun ‘lawm puma Lalpa rawngbawl’ hi a nih. Tarik 13/6/2020 Inrinni sûnnithlâka ka lungrila hung inri le inlang vêl char char chu lawm pum le hlimtak hin kohran ram hi ka la phur am aw? ti hi a nih. Annawleh, lawm pumin Lalpa hnung hi ka la zui am?

Lawm puma rawngbawl dinga mi kotu Pathien hin peinaw sasa dam le nuom raknaw sasa dama ama rawngbawl ding hin a mi lo phalnaw el bâka, chier pum le pheng pum dam le mihai elrel zawng dama rawngbawl lem hi a mithmua tirdakum tak a nizie a min hmusuoktira. Lungrila mittli a thla a, ka lo thaw suolna a va tam awm de aw ka ti rum ruma. Chuong ang bawka chier pum le peinaw sasa a rawngbawltu ni ve rawi ei tih ti hi ka van lau de eh!

Pathien hmangaina, A Naupa Isu Kristaa ei hmu le ei chang, ei damna indiktak hrezingtu hai le chu sandam hlimna hringnun khala vantieng ri (Thlarau pawlna)  dawng zingtu hai chun Lalpa rawngbawl hi an inhâwka, chu rawngbawl theia an um chu an lawma, chu rawngbawlna chu an thlâkhla hle bawk hlak.

Lawm puma Lalpa rawngbawltu hai chu Thlarau mihai an nia. Chu thlarau mi rawngbawltu hai ra suok chu Galati 5:22 - 23 chun hmangaina dam, hlimna dam, inremna dam, dawtheina dam, ngilneina dam, È›hatna dam, ringumna dam, thuhnuoirawlna dam le insûmtheina dam an nih. Chuong rasuok nei tuhai hringnuna chun hlimnawna ding, chierna ding a um ngainawa, an rawngbawlna ah chun an phunnâwi ngai hlek bawk nawh. Chu chu an lawmna le hlimna, an nun sukhrâttu a nih. Nehemia 8:10 chun ‘ Lalpa a in lawmna chu inhratna a ni sia ’ a lo ti ang khan.

Chuleiin, Lal David chun, ‘ Lawm pumin Lalpa rawngbawl unla ; Hlasak pumin a hmaah hung ro ’ tiin a mi phût ngawi ngawi a nih. Isu hnungzuitu ringtu le Pathien ram rawngbawltu hai chun, ‘ Isu I thu ka ngaituoin , Ka lungril a lâwm hlak ’ tiin zâi an vawra, ‘ Isu , ka lawmna tak ni la , Hnuoia le Vâna khawm ’ (KHB 52-na) ti’n rawngbawlin hnuoia khawm an lawm hlak lai hin, eini chu ei kohran ram phurna  hai a hin Isu hmêl hmuphâk ta lovin ei phur a ang de. Ei lawm thei tanaw tlat el hi. Pathien ram phur sia hlimlo, rawngbawltu inti sia lawmna nei ngailo, kohran È›huoitu le kohran ram phurtu a inngai si, I rawngbawlna ah lawmna reng reng neilo ei ni chun a va vangduoi thlâk âwm ngei de.

Rawngbawltu ah ei inngaia, Pathien ram phurtu le Kohran rama thei tawpsuoa ei inngai ta rau rau hin chu, THAW RO !  LAWM PUMIN LALPA RAWNGBAWL EI TIU.

HUNG TA Û , NGAITUO TLÂNG EI TIU !’ Bible : Isai 1:18

No comments

May 17, 2020

~ Upa Dr. Challiensung, Shillong

Tarik 29/4/20 zingkar dâr 9 vêl niin ka hrieta, ka nuhmeiin, kan nu'n COVID 19 ICU duty dingin an mi select ve a, tia a hang hril chu, kan nau pasal neisun, kan duot em em le kan hmangai em em el kan naute chun a nu kuomah, ‘ you don’t need to listen to the hospital . No need to go ’ (a á¹­awngdan ang takin ka hang ziek el a nih: ‘hospital hai chu ngaisak a á¹­ul naw, fe naw rawh’ tiin) a hang ti le inruola ka lungrila hung inlang vang vang chu a chunga Pathien thu khi a nih. Kan naupa ngaituona lungrilah ka hang chengpui ve chun a ngai em em le ‘mama’, ‘mama’ tia a thunawn anga a ko zing hlakin karkhat zet hospitalah a hang rieklût san ding chu ka lunginsietin ka hriet thiempui hlea. Amiruokchu, kan sinthawna le Sawrkar le Hospital chun COVID 19 lei hin duty thaw chu hrillo, leave lâk khawm an khap hiel kha a ni sia. Chuleiin, kan naupa ngaituona chu ngaisak pek nuomnaw ang ela um a ngaia, ngaisak dân khawm a um bawk nawh. Sawrkar dân le tulai Health Ministry thusuok chu inza a um sia. Ei renga ei dam tlangna ding a ni meu si leiin.



Chuonglai tak chun, hi thu hi a hung inri vang vang el ta a – ‘ COVID 19 le inzawma natna tukdeina dinga sawrkar thupêk hman ei inza chun , vawisuna iengkim chunga thuneitu le iengkim siemtu Lalpa Pathien meuvin a mi ‘ fielna ’ ‘ Hung ta û , ngaituo tlâng ei tiu !.....’ a ti hi ei to san el ding am ni? ti hi a nih.

Vawisuna ‘hung ta u, ngaituo tlâng ei tiu’ ti a zainêm taka mi fieltu pa hi vawikhat chu a Pa ropuina popo a inthuoma hungin ‘ei ngaituopui dân hai’ chingfel dingin a la hung nâwk ding a ni sia.
Chu pha chun “Pathien rorelna È›hungpha hmaah ei rêngin ei la ngir ding a ni sia ‘(Rom 14:10) “ Chu nia chun a kehai chu Olive tlânghai, Jerusalem sak ela umhai chunga chun ngir a ta, chun, Olive tlânghai chu a laia chun saktieng le thlangtienga chun kak intan a ta, chuongchun, ruom nasatak hung um a tih; chun chu tlâng chenve chu hmar tieng insawn a ta, a chenve dang chu simtieng insawn a tih’ (Zakaria 14:4), A mithienghlim a lâwr khâwm tahai leh hung anta (1 Thes. 3:13), A ropuina LalÈ›hungphaah È›hung a ta (Mathai 25:31, Thup. 5:13), a hmaah hnam tin hung inkhâwm an ta, an ro a rêlpek ding a nih (Mathai 25:32), kum sâng lalram hung indin a ta, mi thienghlim hai leh ro an la rêl ding a nih.(Daniel 7:18-27). Chu pha chun kêl hnam le beram hnam chu È›he ni tang an tih.(Mathai 25:32).

Thupuongsuo chun (1:7) “ Ngai ta , ama chu sûmhai le chun a hung ding a nih ; mit tinrengin hmung an ta ; a suntu hai ngei khawm khan ; khawvel hnam po poin ama È›a bawk an tih ”.

Unau hai lo ngai ta û, vawisuna a fielna tlumtak ‘hung ta û, ngaituo tlâng ei tiu’ ti ngaisaknaw le na suksettu hai khawmin ko luina rawl la hrieng an ta; chu huna chun tu am Beramte lungsenna hmaah ngir ngam an ta. Hi taka ‘khawvelin ama È›a bawk an tih’ a ti hi Lal Isu a tuorna le thina an È›a annawleh an tuorpui ni lovin, ama ring lova an umna le a fielna lo ngaisak lova an umna, tuhin khawvarin a hung nang ta sia, Beramte lungsenna hmêla inthawka tlân hmangna ding an nei bawk sinaw leia beidawng le lungngaina tawpkhawk È›apna rawl a ni lem.

Nang le kei vawisun hin Beramte hma a ngir thlâk dingin a mi fielna hi ei dawn tam aw……!!
Hi taka Lalpa’n ‘ngaituo tlâng dinga’ a ti chu maw ‘ei ritlona ’ le ‘ei suolna ’ a nih. Krista a chun thuthlungthar siemin mi ngaituopui dingin an pei zing. Lalpa chun ‘in suolhai chu sen inlâr angin um ta sienla khawm, vûr angin vâr a tih; sen duk angin sen ta sienla khawm, beram hmul angin um a tih’ a tih. A va hang hamthat thlâkngei de maw.  Chu chau chu an naw, ‘tiawitak le thuawitaka in um chun, in rama thilÈ›ha hai fâng in ti……’ a la ti nawk deu deu a nih.

Vawisun hin Pathien in COVID 19 ngaituo tlâng dingin a mi ko nawh, ei SUOLNA le RITLONA hai hi a ni lem ngaituo tlâng dinga a mi fielna chu. Ngaituo tlâng dinga a mi fiel lai a ei ngaisak naw chun, rorelna Lalțhungpha hmaah, ngaituo tlâng dinga I nuom naw popo kha I ngaidân ni ta lovin Beramte rorêlna ah rorêl pêkin la um tho I tih.

Pathien á¹­itna nei lova ‘uiretna suol a inhnel, zu le sa a insukhlim, fak rûkna suola intodel tum, chapona lungril, mi hai demna le hrilsietna lungril put, inngaina suol  a hringnun hmang mêk’ ringtu I ni chun Lalpa’n tuhin ‘hung ta u, ngaituo tlang ei tiu’ tiin zainêm takin a fiel che a nih. Mihriem le kohran hai mit hmua inthup thei chu a ni, amiruokchu Lalthungpha Var ropui tak hmaah chun tu khawm an inthup thei awm si naw a. “Chu lalthungpha lientak vârtak le a chunga thung (Beramte) chu ka hmua, a hmaa inthawk chun hnuoi le vân an tlân hmang a, an ta dingin hmun hrim a um ta naw a…….Thina le Mithi Khuo chun an sunga mithi umhai chu an insuoktir bawk a; chun, mi tin an thilthaw ang peia relpêkin an um ta a” tiin Thupuonsuo 20:11-13 ah chun ei hmu. A va hang rapthlâk awm de.

 Vawisuna I thilthawhai relpeka I um huna iem chang I ta….??

Vawisuna zainem taka mi fieltu hi a pa ropuina popoa inthuomin, ropuitakin van sum chunga khin a la hung nawk ngei ding a ni sia.

Lo inzo rawh an hnu hma hin. Fielna ngainuomnaw tuhai chu fiel nâwk tanaw ni hai!
Chuleiin, tuhin Lalpa’n, “ HUNG TA Û , NGATUO TLÂNG EI TIU …” tiin a mi fiel zing a nih.
Lalpa’n tiemtuhai popo ta dingin a thu malsawm raw sen!
AMEN.

HNUOI HI A NGUI ZO TAH

No comments

May 03, 2020

~ Upa Dr. Challiensung
Shillong, Dated 15/4/20


‘Hnuoi hi a ngûi zo tah,
A chunga mihriemhai leh;
Suolna le rinumin a hung sip zo,
Ei mi ngaiumhai le ruol È›ha an liem zo tah.’        -- Rev. Thangngur.


April ni 15 2020 Nilaini sûn dar 12:45 vêla inthawkin Shillong khawpui boruok a hung dei mupa, van râng sûmhai hung inzâmin, khawmuol an thimkhup a. Ruosur ding anga vân inrum ri nichie lo, inrumri ang ni bawk, an ri vung vung bawka. Nisa tlâk zo khuo inthim hun ang elin sun chang lai tak chu thimbut lai angin a hung inthim mup mupa. Thli hrâng ri le sûmzing vel hai chun in chung le tuola puon em hai chu nu haiin an hung hlulût țana. Ran ruol, vate hai chu thing kung le himna ding zawngin an vuong kuol vela. Hun dang naw ang takin, ruo a hung sur țan chau nisi in hrattaka sura lo inchie zawp ta ang elin khawmuol chu a hung mawk khupa, ruopui vânâwn a lo sûr zing ta bawka.

Sak le thlanga țhenawm hai khawm chun tukver le kawt hai kharin, mani insung bêlin an inkhar khum lai chun kan kawtkhar hawngin NEIGRIHMS hospital tienga fe dingin ka suok dawka. Mask a hmur tuomin, nihliep changtienga chawiin thimbut lamlawn ang elin kan umna in sawng hnina a inthawk kan step ka hei țum suk a. Kawlinlap dam, vaninrum dam, ruosur tam leiin ami hung the sur sur bawka. Khawmuol ka zuk thlira, sûm sa mup le inthim mup in hnuoi chunga thla zârin, tuol zawlhai popo chu thal tuihawk anga baltakin a luong nguoi nguoia.

Chu lai minute taka chun, ringna in hnuoi chung chu ka zuk thlira a sunga mihriem hai leh chun. Hnuoi chu tawp em em le tirdakum em em hin an langa. A boruok hai khawm chu bal le inthienglo em em angin ka hmua. Thiemnaw chang ta hnung, nguitaka rorelna Court sunga beidawng le nguitaka um hai ang hin, hnuoi chunga mihriem hai chu umin ka hang hmua. Chu boruok chu ieng lei am a ni aw tiin ka ngaituo sunzawma. Suolna le rinumna hai hin hnuoi hi an lo sukțawpa, a sunga mihriemhai khawm an lo suk ngui zo niin ka hriet peia. Chu chu suol le a rasuok a lo ni ngeia. Chulai tak chun Vangai tlânga inthawka ringna mita a lo thlir le a lo hmu Rev. Thangngurin hla a a lo siem,

‘Hnuoi hi a ngûi zo tah,
A chunga mihriemhai leh;
Suolna le rinumin a hung sip zo,
Ei mi ngaiumhai le ruol țha an liem zo tah

ti chu ka nakawra a hung inkieu vawng vawng el ta a. Ina um kani naw leiin, hlabu hang en ding ka neinawa. Inrang takin ka Smart Phone kei dawkin youtube a ka hang zawnga, Nk. Jeneth Tuolor (ama hi ka la hriet chieng nawh, lungrila hla hung inlang vawng vawng a milo sak pek hi ka lawm ngawtel) in Vawngzawl Presbytery Inkhawmpui vawi 64-na PCI, Mauchar Biekin/Halla a sak chu ka zuk hmu hlaua. Aux cable a inthawk car tape a ka hang playa, NEIGHRIHMS hospital panpumin ka hei ngaithlâk peia. A thu chiengtaka hriet ka nuom leiin a volume ka suk sâng nuom bawk, total lockdown lai a ni el baka Total Curfew an puong ni tak a ni bawk leiin Police hai mi sawisel ka ți si. Car puotienga ruosur nasat lei le riel kut te le kut chal tiet tiet in an mi hnawtzui pei bawk. Ka hei her ring po leh ruosur khawm a hung zuol peiin ka hrieta. NEIGRIHMS hospital tlung hma farthing hnuoi ka tlungin riel tlâk hai chu a hung tam zuola, a lien deu deuin ka hriet bawka. Car window glass hai le windshield hai ka enhla bawk leiin, thingbuk hnuoia ka hang nghâk leh, thingkau tliekin mihung del ding ang elin thingkunghai chu nasatakin tli lei chun an sawi nasa si. Ka tlân dawk nawka, riel tam lei le ruosur tam lei le sumzing nasat lei chun dam te te a tlân a ngaisi, riel mideng tam hma a khal hrât ka nuom bawk si. Ka buoina chu namen an nawh. Khawlai hmun khawm a him tak tak si nawh a!!

Chu ka thil tuok chun kan step ka È›um laia, hla hung inlang ‘Hnuoi hi a ngui zo tah’ ti chu a sukchieng hleiin ka hrieta. A practical ami zuk inpaltir vat ni’n ka hriet bawk. Khawvel hi siet tieng a pan peia, that tieng ruok chu a hnungsawn lem ta. Thilsiem le iengkim hai hi an nguizo ta. A chunga mihriem hai khawm an ngui zo tah.

Hi ni tak a thil thlung hai ngaituoin a chunga Rev. Thangngur hla khi ava suk dik de. COVID 19 leia India ram thangsain khawvel pumpui inkharkhip lai hun a nih. Ram inhawina hmun popo le mihausa inhawi tina popo an rausan zo tah. Khawpui inhawi popo, International Airport popo, World Best Tourist spots po po, Luxury Hotel po po, World famous Beach po po, World High class Night Clubs popo, Luxury Cruise Line popo le khawvel ngaia an hawina popo chu râl titumna hmun an chang zo lai hun a nih. Khawvel ralthuom tha popo Nuclear power hai chen chu hmeithai chem ang an chang zo tah.

Hieng hun lai bawk hi a nih mihriem a tunga lawn hai popoin an ngaisang hlak ‘foreign return’ hai ei ditnaw tak mikhuol an inching zo bawk. Mihausa le foreign inzin rawn hai ti an um zuola, mani nau le te le sung-le-kuo, mani lainathai khawm ei inti zo tah. Mi harsa le damnaw hai tlân khawmna hospital hai chu mihai titna hmun an changa, damnaw le natna nei hai mamaw hlak ‘doctor’ hai chu mihai ‘thim’ an inchang zo tah.

Hi ni tak bawk hi anih kei a ziektu pa chêngna khawpui le State-a mihlui le mihlun, mitamtak lo È›hangpuihlaktu, doctor thiem takin chatuon ram ami pansan ni chu. A chunga tarlang harsatna siemtu COVID 19 leia thi a ni nawk nghal leiin, sungkuo hmuphak lovin, sawrkawr thuneitu haiin a ruong an thuoia. Mi popo ti sim in a uma, hmangaitu neinaw angin a È›a tu ding an um ta nawh. Ni thum bêk ruong sûn hlak kha thini la la a vuiliem dinga rel a nih. Mani nuom thu le ditdan hai hril thei um lovin, sungkuo hai lungril ding khawm veng theina um ta lovin, iengtik khawma la um ngailo chu Dr. John L. Sailo chunga chun thaw ngaiin a um el tah a. ‘Phûm lovin, raw ni raw seh’ ti chu a chung rêl an tah. An rawna vâm chau chu sungkuo hai chan a ni ta bawk. Chu chu a hun tâwk tâk vei leh, hla siemtu’n ‘suolin taluo a nei nawh ie’ a lo ti ang elin, an rawna ding hmuna mipui hai ditnaw in a lo um nawk tah. A ruongchu khawpuiah chun vuina ding hmun invaiin khaw dung le khawvai a fangkuol el ta a. A va rapthlâk ngei de! Darkar 36 anvâi hnungin a zinga vui liem a nia,kha sunga a lungngaina, an vaina mittui hai kha ning a tih maw ruotui hai kha…! Nisienlakhawm, Pathien thatna chu chuoi lovin ama ringtuhai chungah chun a remruotna fel lem inlangtirin, raw dinga um kha Kristien Dan angtakin ropui taka vui liem in a um ta lem hlau!

Hieng hun lai tak hi anih ei huntuok le ei lekha ziek lai hi. Chuleiin, hnuoi hi a nguizoa, a tawp ta tak zet a, a sunga mihriem hai popo khawm hi an nguizo in, an awngrawpzo ta takzet a nih.

Țhang tamtak liem ta a khan Rev. Thangngur chun Vangai Tlânga inthawkin hi hnuoi țawp tâk zie le mihriemhaiin tâp puma an ngailai hai an țhe ding chu a lo hmuchieng em em leiin,

‘Hnuoi hi a ngûi zo tah,
A chunga mihriemhai leh;
Suolna le rinumin a hung sip zo,
Ei mi ngaiumhai le ruol È›ha an liem zo tah tiin a lo inzawt a nih.

Khawvel hi siet tieng a pan pei, hi nêka sietna dang khawm la tuok pei ei tih.
Ringna’n ka hang thlira kha ni tak khan chu hnuoi hi È›awp em em le sie em emin lungrila a hung inlanga, a sunga mihriem hai khawm ngûi em emin an lo umzo tah in ka hang hmua. Ka beidawngna a zuola, ka khawsawtna a zuola, lungril a na bawk. Mihriemhai lai hin hmangaina a deizo a, mi È›ha le fel hai khawma chawimawina an hlaw ta nawh.
Amiruokchu, chu taka chun eini ringtu hai chu a tâwp el nawh. Khi hla khawm changkhatna khin a tâwp el naw bawk.
Châng hnina a chun,
Felna ram an pei tah,
Aw chatuon ram hlun ding chu;
Hnuoi rinum hi tlâng suor ang chim sienkhawm,
Lal Krista I ring chun ram thara leng I tih.’ tiin ami hang inâwi nâwk a nih.

Hnuoi hi È›iekin, siet tieng panin, khawvel mihai ngûi hlak hai sienkhawm, nang le kei a ta ding chun, ‘Fena ram an pei tah, Chatuon ram hlun ding chu’. Halleluiah! A va ropui de!

‘…….Thisen zârin keiin ka lo hmu tah,
A fêna lampui chu Lal Krista hi a nih.’

Thisen zâra, felna ram mi buotsai pektu Isu Krista chu inpakin um raw seh.

Lalpa’n tiemtu hai popo ta dingin a thu malsawm raw sen! AMEN.



KRISTA THONAWKNA ROPUIZIE LE THONÂWK HRINGNUN

No comments

April 12, 2020

~ Upa Dr. Challiensung 

Krista taksa le thisena buotsai kohran hai popo le hi artikul tiemtu hai inrengin Easter Sunday chibai.


Rome sipai haiin kut thak nuoina le chilsâk khuma, hmusitna tawpkhawka siel anga an sawisak le a mawina popo le thisen sawrkanga Kalvari krawsa hemde Lal Isu kha Pathien Thu angtakin nithum ni în ropuitakin a THONÂWK tah!
Halleluiah, Ava ropui de!

Nang le kei Eden bawsietna suol le ei ritlona leia suolna neilo Pathien Naupa Isu Krista'n a tuorna natzie le lungsietum zie kha ei hrieta. A tuorna, a thina le thlâna khan a tawp el nawa, ropuitakin a hung thonawk el tah hi a nih ei lawmna le ei beiseina sukfamkimna chu. 

KRISTA THONÂWKNA ROPUIZIE:
1. Thlân thim le mithi khuo le THINA hnena a nih.
Isu Krista chu thina chel sawng ruol an nawh. Krista ah chun thina a um thei ta nawh. 
2. Isu chu mithi Pathien ni lovin mihring Pathien a ni zie an entir.
Thina hân a chunga thu an nei tah nawh. Chatuona ropuina Pathien Lal Ṭhungpha changtienga á¹­hungin a um lem tah. 
3. Hnuoi le Vâna thuneina popo pêk a ni tah.
Vân thuneina khawm pêksa ani el chu, ei Tlantu hi a va ropui de. Hnuoi chunga lem chu thu a va neinasa zuol awm de aw. Setan le a tirkohai chunga roreltu, khawvêl popo mithi le midam hai chunga rorêlna thu pêk a ni tah. 
4. Ama zuitu, a inchûktirhai le vawisûnni chena ama ringtuhai thlamuongna a nih. Isu thonâwkna chun á¹­itna le thlaphângna hai a hnawt hmang. ( Marka 16:6). Huoisen tak le thlamuongtaka ama hnung minzuitir hi Thonawkna thiltum pakhat a nih. 
5. Ei beiseina le ei ringna sukfamkimtu a nih
6. Ei thiemchangna a nia, khawvêl hmaa min nuitirtu le mi sukhlimtu chu a nih. 
7. Pathien Hring, Chatuon Pathien, Thina le Hringna chunga Thuneitu a nina a tarlang.

THONÂWK HRINGNUN: THIL PATHUM HAI CHU : 

1. KRAWSA TUORNA LE THINA PÂNSER HAI CHU AN SUONGTAK A NI HLAK
Isu thonawk hnunga a suongtak chu misuol damna dinga a tuorna panser hai le krawsa a thina an nih (Luka 24:). Mihriem hlui hemde a, suol thilthawtheina sukmitna kraws chu thonawk nauhai hrâtna a nih. Thonawkna Thilthawtheina (The Power of the Resurrection) bulpui tak chu Kraws a Thina kha a nih. Thi hmin lo rannung (abîkin ramsa lem chu) á¹­i an um zuol ang bawkin, Krawsa thihmin silo a, thonâwk hringnun khal tum ringtu hai hi mî pangzatum tak an ni hlak. Chuleiin, Tirko Paula in, ' Kei ruok chun ei Lalpa Isu Kraws naw chu ka suongnaw dingzie chu.' tiin, ' ka hratnaw po leh ka hrât hlak.' tiin a lo hril. Ama bawkin, ‘suong ding rau rau ka ni chun ka hratnawna hai hi suong lem tâng ka tih’ ti’n a hril bawk. 'A suong ta phawtin Lalpa (Krawsa thipa Isu) chu suong raw seh.' a lo ti tawpel bawk a nih.

Nangin I thiemna, I varna, I thilthawṭhat hai le I hausakna hai I lo suong el chun thonâwk hringnuna a bulpui tak I lan hmang ning a tih.

2. HUOISEN TAK LE THLAMUONG TAKIN NUN AN HMANG HLAK
Ṭitna le thlaphangna hai chu thonâwk hringnuna chun a um phal an ta nawh. Isu chun 'thlamuongtakin um ro ',nangni chu ṭi naw ro ', annawleh ' ringhla hlek lovin um ro, kei ngei kha ka ni hi ' tiin a lo hril. (Mathai 28:5, Luka 24:38, Johan 20:21). Thlamuongtaka ama zuia, nitin lâwmtaka rawngbawl dingin a mî ko lem ta a nih.

3. CHANCHINṬHA PUONGDAR HRINGNUN AN NEI HLAK
Mathai, Marka, Luka le Johan haiin an ziek hmei der lo, Lal Isun a ngaipawimaw em em le Vâna a lâwn hma ngeia, ama ringtu hai inthlathlam lo dinga a ngênna el khawm nilo thupêk a mî pêk, Thupêk Ropui (The Great Commission) ei ti chu Chanchiná¹­ha Puongdar hi a nih ( Mathai 28:19, Marka 16:16:15, Luka 24:47 , Johan 20:21 en rawh). Krista sandamna Chanchiná¹­ha hrilna a I la á¹­hangnaw a ni chun thonâwk hringnun a lungthu pakhat I lan hmang ning a tih. 

Thonâwkna thilthawtheina changchawia thonawk hringnun indiktak nunpuia Isu hnung zuitu eini seng theina dingin Lalpa'n a thu malsawm raw sen!

ISU CHAWIMAWINA : RINGTU HRIET DING THIL PATHUM HAI

No comments

April 05, 2020

~ Upa Dr. Challiensung.

Bible: Mathai 21:1-11, Marka 11:1-11, Luka 19:28-48, Johan 12:12-19
Kum 2020 Palm Sunday thuoi tlunga ei um leiin mi thuoitu Pathien chunga ei lawmthu um sienla. Ei Biekina inkhawmna hun hmang theinaw inla khawm mani umna hmun sengah Palm Sunday indiktak hmang dingin ditsakna kan hlan bawk cheu a nih.
Palm Sunday le inzawma lungrila um em em ei kohran laia hril ding le kei khawma ka mamaw em em a ka I hriet hieng ang hin ka hung tarlang a nih.


ISU CHAWIMAWINA : RINGTU HRIET DING THIL PATHUM HAI
1. KHAWLAI HMUN AM CHAWIMAWINA CHU….? Isu chawimawia a lutna khawpui chu Jerusalem a nih. Chawimawia um, a nuomna hmun tak khawm hi khawpui hi a nih. Jerusalem chu David Khawpui ti khawm a nia, Pathien chun ka hming umna dinga chatuona ka belruot a nih a tih. Vawisun hin Isu hi ringtu hai lungril sunga chawimawina hmu a tum a nih. Hla siemtu’n, ‘Kan lungril bawngin tlawma hung insieng thar nawkla nang kan chatuon Lal dingin’a lo ti angin, Isu’n chawimawia a um nuomna tak le a target tak chu I LUNGRIL a nih. Mi singtelin amanih nuoitelin amanih khawlai dung fangin ‘Hossana’ tiin khêk dup dup inla khawm Isu umna dinga lungril inhawng ei um sinaw chun a tlawn ning a tih. Insungrilah um mi pakhat chau, fahra le khawvel hrietfuklo khawm nisien, Isu ta dinga a lungril a hawng phawt chun, chûm pa chunga chun vana mihai lawm lem an tih. Nasataka thang la ve si, Palm Sunday lo tung em em si, chawimawina dinga Isun a dittak inro È›ut si ringtu ei tam. Ei nuhmei hai dam ei pasal hai dam, a thenin Naupang hai ei pa pêk nuom khawpel. Ahmun ding tak mani’n hluokhat zinga Isu chawimawi thei an nawh. I lungril sunga khan Isun chawimawina chang a nuom a nih. Mimal chit lungrila chawimawina hmun Isu’n a changna sungkuo ah, Kohran ah le khawtlanga hlimna le lawmna indiktak, REVIVAL a tlung hlak.
2. TÛM ANA CHAWIMAWIA UM DING CHU…..?Zawlnei Zekaria in ‘ Ti naw Zion naunu , En ta, I Lal chu, Sabengtungte chunga chuongin, A hung ding a nih’ tiin a hung ding pa chawimawia um ding pa chu LAL a ni thu a mi ziek peka. David bulpui, Hnuoi le Vana thuneina popo peka um pa, Van Pasaltha, Thina hnea thonawk ta Pathien Beramte Lal ISU hi a nih chawimawi a um ding chu. A theory-in ei hriet fût. A tak ruok chun Palm Sunday ni’n Naupang Department Superintendent dam, hotu hai dam, hi tûka thuhriltu dam, tantu dam le kohran thuoitu haiin chawimawina hi ei beisei nuom fût chu tie! Isu nêkin ei remhrietna dam, ei thawkrimna dam, ei talent nei that hai dam hin hmun a chang zo tah. Beramte Isu nunem, thuhnuoirawltaka Sabengtungte chunga chuonga I kuoma hung pa hi hmangaina a sip, zangaina a sip, zainemna a sip an leiin beidawng takin, a hming umna dinga a thlang ngei Jerusalem khawpuia riek ngam lova Bethani tienga a ni la la a an herliem ang khan, mi ngai em em tu hin, ei lungril takin ei hnawl tlat hlak leiin a châm thei ngai naw a nih. Chawimawia um ding tak Lal Isu hi vawisun hin hrechieng ei tiua, ama ta dingin ei lungrila Lal ah sieng ei tiu.

3. IENG HUN AM CHAWIMAWINA DING CHU….? Marka zieka khan ‘Ram hung tlung ding ei Pa David ram chu inpakin um raw seh, A chunghnungtaka khin Hossana’ tiin ei hmua. David ram hi Bible chun chatuona dei ding a nizie a mihrila. Hi chawimawina khawm hin tawpni nei lo ding, ieng lai huna khawm ani ding a nih. Kum tluonin, damlaini a tlak hmakhatin Isu hi I hringnuna chawimawina ei pek ding a ni ei ti lai zingin, Isu chawimawina indik tak pekna hun ruok chu Kross lampui hraw lai tak kha a nih. Isu’n ‘ tukhawm mizui(mi chawimawi) a nuom chun nitin a kross putin mizui raw seh’ a tih. Kross lampui ei hraw tan chara ei inher kirsan hin chawimawia um ding pa a mawi ta ngainawa, eini khawm mawinawna’n ami bawm È›an nghal bawk hlak. Isu mawina tak chu kross lampui, kalvari Kross, misuol damna dinga a hun hmang lai kha a nih. Ringtu hringnun tlumna tak khawm Kross put lampui a nia, ei zui pa Isu chawimawia a um theina tak khawm Kross put hringnun ei khallai hi a nih. Tulai ringtu tamtak mani kross put pei lo, a phunna hmun khawm nuom dan dan sawn kuol, mani kross mani rilrem zawnga rawng nal tler le mani put tawk chara tan bawng ringtu nun hmang ei tam. Chu hringnun a chun Isun chawimawina a dawng ngai nawh. Isu chawimawina hun ding tak chu Kross put hringnun I hmang hun kha ani sia!

Palm Sunday indiktak hmangtu ringtu ni a, ei hringnun sengah Isu chawimawia a um theina Lalpa’n a thu malsawm raw sen.

COVID-19 Part 2: COVID-19 LE INZAWMA THUBELCHIENG DAWLLO HAI

No comments

March 24, 2020

~ Upa Dr. Challiensung

Introduction: COVID-19 le inzawma artikul hmasaka khan Coronavirus chanchin tawite le chu taka inthawka eiin vengdan ding hai ei suklanga. COVID-19 Part 2 a ruok hin chu hi natna le inzawma thu belchienglo tamtak a um hai sukfie ngaiin ka hrieta; chun, an enkawl dan zieksa met ei tum bawk a nih. Hi natna hin khawvel inkiensan zai a rel elsi naw leiin, mipui hai lai lungril a sukbuoia, thu belchiengloa tamtak a hung suok bawka chuong hai chun mi a suk chiai zo leiin pawi ka ti a, hi artikul ziek nawka a umna san tak khawm a nih. COVID-19 le inzawma WHO in Situation Report-63 dated 23/3/2020 a siemna a chun khawvel pumpuiah mi 332930 in a hri an kai taa, mi 14510 in hringna an chan pha taha, nikhat liem ta sungin mi 40788 le mi 1727 in kai belsain an thipha bawk tiin a report a nih. Hi artikul ziek mek lai hin (24/3/2020 at 3pm) khawvel pumpui ah mi Nuoi thum le chenve vel a hri hi kai ta in, mi 15000 an thi ta bawk tiin NEWS Channel tum tum han report an pek bawk.. India rama mi 470 positive case umin mi 7 in thina an tuok bawk a. Pandemic Stage 3 ah India khawm a chuongkai tah. Eini North East a ngei khawm positive case pakhat hmu an ta tia report pek nisienkhawm mi popo test anni vawng sinawa, hi chau hi positive ei ni chie dim ti ruok chu ngaituo um tak a nih.

Myths About COVID-19: COVID-19 Le Inzawma Ngaidan Indiknawhai:
1. Sound Vibrations- Risie siemin Coronavirus a that thei.
India Prime Minister Pu Narendra Modi in India ram pumpui Janata Curfew, ni 22/3/2020 a puong le inzawmin, hi ni vêk zantieng 5 charin mani umna in a inthawka suok dawka varanda a dam, balcony a hai kut ben, dar ben annawleh tlengdar ben a Hospital a mani hringna ta dinga tiumtak hnuoia sinthaw hai ei inzâna le ei supportna in entirna dinga a ti chu mi tamtakin anawtieng dei an loin kâwktir. A thenin a scientific a nih an tiha, athenin virus a that thei an ti bawka, a thenin Hindu hai sakhuo biek dan a mizuipuina dinga a thaw a nih an tih. India mipui Nuoi 106 velin risie an siem ta ngeia, thuawina le thangruolna chikhat tak chu a ni ve. Kha risie khan iengang am effect mihriem hriselna ah a nei ding ruok chu suizui chi khawm ning a tih. Kan nau pasalte hai pakhat kum 8 mi le pakhat kum 6 mi hai nuomzawng tak le an phûr zawng tak ruok chu a nih. Hindu hai chun Temple/mandir ah an fein dar an sukri hlak. Chu chu pathien iengkim thawthei an inzana a anthaw hlak le pathien universal hming ‘Om’ ri a siem hlak bawk (source: Rudra Centre) an tih. Juda hai khawma Pathien biekinah dar dam, ri dang dang an lo siem hlak bawk. Eini hai khawma Biekin tina Dar ei khai deu fur bawk. Tuel khawm inhrilsiet ding khawm chu ei um nawh. Amiruokchu, risie siem khera Health Workers hai ‘applause’/inzana pek a tul khawm chun ka hriet nawh. Tarik 22/3/2020 zantieng dar 5 charah mani Pathien hai seng kuoma tawngtaina nei ding tiin hung puong sienla chu ei pawm thiem tawl awm ngei ti chu ka ngaidan pakhat ve a nih.

Centre for Cellular & Molecular Biology (CCMB) Director Rakesh Mishra chun,”Risie in virus a that thei ti hi thubelchienglo a nih. Chu chu lo nisien rambung lai poa risietak India rama hin Virus chu hmu ding um ngainaw nihai. Risie (sound vibration) le Coronavirus hai hin iengkhawm inmatna an nei nawh. Hieng thu belchieng bo an la thedar zing el baka, a lo ringtu an lo um hi thilmak tak a nih” tiin a hril.

Coronavirus hri hi mihriema a kai pha chun bau sunga lutin, hnuka hai umin, chuop a hai a um hlaka. Chuleiin, risie siem hin virus I sunga um khan a thi pha nawh ti lo hrieng ei tiu.

2. COVID-19 virus hi ram luma an dam thei nawh.
WHO chun ‘Tuchena hi natna hri hin khawlai rama khawm a dam theia, an kai thei pei’ tiin a hril. India ram Delhi le Bihar khawpui Patna a hai khawm hi natna leia thi an um mek bawk. Hi artikul ziek lai hin Patna hi 31 degree a nih. Ram lumna hmuna hi natna hi a um theinaw ti hi thubelchienglo a nih.

3. COVID-19 hi ram dei ah an dam thei nawh.
Tulaia a natna hluorna ram hai a tamlem hi ramdeina vawng an nih.

4. Tui lum dawn le tui luma insil in a natna a that thei.
Tui dei khawm, tui lum khawm dawn hin hi hri hi a that thei nawh. Tui luma insil khawma a that thei bawk nawh. Ieng ang tuikhawma insila, I taksa temperature chu 36.5 – 37 degrees a ni zing. Amiruokchu, insil fai ngun le tui lum dawn hai hi hriselna ta dinga tha a nih. COVID-19 khawm tam tak dang thei mei a tih. Chuleiin, insukfai pawimaw zie le kut sawpfai tangkaizie ei lo hril tah hrim a nih.

5. Mise sein (Mosquito bites) an kai thei.
Tuchena chu mise se in a kai thei ti hriet a la ni nawh. Droplets infection a nizie ei hril ta ang khan, a natna nei mi an khula, an sim pha hi natna hri hi midanga a kai hlak chau a nih.

6. Thermal Scanner hin a natna a mandawk thei.
Thermal Scanner hin Coronavirus natna leia khawsik (fever) nei ta hai temperature a man dawk thei. Amiruokchu, a natna hrik invawi le invawinaw hai man dawkna ruok chu an nawh. COVID-19 hri pai hai hin damnawna le khawsik an hung neina ding hin ni hni a inthawka ni 14 chen a ngai a nih.

7. Pneumonia Vaccine hin a natna a venghim thei.
Tuchena chu Vaccine hmusuok a lan nawh. Pneumoccocal Vaccine le Haemophilus Influenza type B (Hib) vaccine hai hin an veng chuong nawh. Researchers haiin an buoipui meka, chu chu WHO khawmin a thangpui zing bawk.

8. COVID-19 hi kum upa hai le naupang hai chau ta dingin a ti um a nih.
Hi khawm hi thubelchienglo a nih. COVID-19 hin ieng ang mi khawm a kai theia, thalai tam tak khawma an thipha zing bawk. Amiruokchu, kum upa tieng le naupang kum 10 hnuoitieng hai le thuok tieng harsatna nei hlak hai ta dingin a ti um zuol a nih ti ruok chu ei hriet dinga tha a nih.

9. Antibiotics hin a natna a veng theia, a sukdam thei bawk.
Antibiotics hin virus a dangin a suk dam thei nawh. Bacteria thatna dinga siem chu antibiotics hi a nih. COVID-19 natna leia, taksa chau hnunga Co-infection nei hai ah ruok chu a tangkai vieu thung.

10. Hydroxychloroquinine (HCQ) fak hin a mi veng thei.
Hydroxychloroquinine hi COVID-19 Positive case le hi natna leia hospitala um, symptoms hieng inkhul, khawsik nei hai chau hi pek ding a nih.(ref: AIIMS New Delhi COVID-19 Treatment Protocol). Invengna anga mani in nuom thu thua lo fa el pawl an um mek hi andik nawh. HCQ damdawi hin side-effects tamtak a nei.

11. COVID-19 hi boruoka inleng a nia, a damdawi khawm Pu Modi’n Vuongna hmangin boruoka a kap ding a nih.
COVID-19 le inzawma damdawi boruoka kâp ding ti kha chu inhlemna a nih. Hi natna hri hi boruoka inleng ni lovin mihriema inthawka mihriema inkai sawng a nih. An kai dan khawm chieng takin ei artikul hmasa lema khan ei suklang tah. Amiruokchu, ‘COVID-19 Patient /Damnaw a inthawka hung suokin hun tawite sung chu boruoka , a damnaw umna kawlvêla chu an lêng thei a ni el awm de aw’ ti chu tutaka WHO in a buoipui chu a nih.

CIVID-19 POSITIVE ENKAWLDAN:
COVID-19 positive popo hin an thipui vawng ang ela ngaidan ei nei hi andik nawh. Hi hrik kai mi zakhata mi 5-10 in an thipha anga report a nih. Chu umzie chu a huntaka in enkawl hai ta dingin damsuok an hawi. Mi zakhat ah mi 90 vel chu an damsuok. Amiruokchu, hi natna hri hi inkai a awl em em leiin anvawi an hung tama, an vawi an tam chun a thi khawm an tam pei. Mortality rate(a natna leia thi zat), a chunga ei tarlang 5-10% khi tlawm vieu angin inlang sien khawm a natna pai en tam chun a tam pei ding a nih. COVID-19 positive ta phawt thi ngei ngei el dinga ngaina nei pawl ei um nuolin an lang leia ei zuk ziek langsa met chau lem a nih.

Treatment Protocol:
Hospital hai ang taka a ngiel-a-ngâna ziek chipchier ka tum nawa, ei hriet thiem thei dan ding angin ziek ei tum lem.

COVID-19 Suspect:
1. Ni 14 liemta sunga COVID-19 kaizapna rambung/Khawpui a inzin hai
2. Laboratory Confirmed COVID-19 Patient le Physical Contact/Close contact lo nei hai
3. Health care personnel tuelkhawm COVID-19 positive case lo enkawltuhai.

A symptoms iengkhawm nei lo hai:
1. Home quarantine for 14 days- Ni 14 sung mani insunga inkhum ding.
2. Nitin vawihni temperature en ding
3. Mi dang le inkar siem(physical distancing) le fimkhur ding(contact & droplet precaution)

A symptoms nei hai:
Hospital pan ding
COVID-19 test thaw ding (Treating Health Official in tul a ti angin)

POSITIVE hai chu hieng hin an enkawl hlak-
1. Symptomatics treatment: Paracetamol tablets 500mg , Inkhul damdawi le antibiotics a tul dan izirin an pek hlak e.g Azithromycin, Amoxyclav etc.
2. Oxygen – a then an pek, SPO2 hi 94 chungah a umzing theina dingin
3. Meter Dose Inhaler(MDI) hi Nebulization nekin a tha
4. Hydroxychloroquinine : 400 mg nitin vawihni nihni sung an pek hlaka, 200mg nitin vawihni ninga sungin an sunzawm hlak.
5. Lopinavir/ritonavir dam an hmang hlak
6. Corticosteroid – steroids hmang lo ding.
7. Thuok harsatna nei le a narik hai chu : ICU a sie an tula, Ventillator chen khawm an hmang hlak.

A hung dampei hai:
1. Sample test vawihni darkar 24 kar dana neiin, a negative chun, Hospital a inthawk discharge an ni hlak.

Conclusion: COVID-19 le inzawma ngaidan indiknaw tak tak leiin mi tamtak a suk thlabâr hi pawi ei tia. Chun, hi natna a inthawka INVENGDAN ding ngaitha pawl mi tamtak an um leiin Sawrkar roreltu hai el baka, mi tamtak lungril a sukna bawk. COVID-19 vaccine/Invengna hi pakhata cheng 50,000/- senga inchawk ding ti hai sienla ei hnam ei ram harsa te te mi tamtak hai ta ding hin a mangang tlâk awm de. Insunga member sawm chuong umna hai lem chu Inkhat Pa ta ding chun khâk dawma inngaisiet el a awl awm ngei.
Man bova inveng theina ‘MANI INSUNG SENGA UM TAWK TAWK’ dinga ti hi Pathien remruot khawm a niel awm de!
Nitina fakfawm zawng khawm um ngei ei ta chuonghai sawmdawlna dinga thang lak dan ding hai khawm Kohran le Khawtlang thuoituhai ngaituona khawvela lo invirlut tan ta sienla khawm a lan hma taluo tia sawiseltu an um ka ring nawh.

Shillong: Dt. 24/3/2020

COVID-19: (Coronavirus Disease 2019/Novel Coronavirus Disease)

No comments

March 23, 2020

~ Upa Dr.Challiensung

Introduction:
World Health Organisation (WHO) meuvin January ni 30, 2020 a Public Health Emergency a a lo puong el baka, tu lem hin chu Pandemic a a puong ta hiel el tah COVID-19 natna hripui hin khawvel pumpui huopin mi 2,30,000 chuong kai zawpin mi 11,000 chuong hringna indawi nei hlek lovin thla thum sung in a lâka. Chu natna chu WHO in Risk Assessment a thawna ah Global Level huop le High Risk Category ah siein nasatakin a natna tukdeina dingin thang a lâk mek a nih. Pandemic a puong hiel natna hai hi Stage 1,2,3,4 a the an ni hlaka, ei ram India hi Stage 2 ah a um mêka, China le rambung tamtak hai chu Stage 4 a umin harsatna namenlo an tuok mek a nih. Chuongang bawkin, WHO chun hi natna dolêtna dinga inbuotsaina (Preparedness and Response Plans) chu Phase 1,2,3,4,5,6 le Post-peak period in a țhe bawka. Phase lai poa ai-kuo- tawp țhang Phase 6-ah tuhin khawvel chu a buoi mup mup mêk a nih.

COVID-19 hin khawvêl sak le thlang, sim le hmar tlung phak nawna hrim a nei tah nawh. Thlathum sung khan mi 1,00,000 vel COVID-19 Positive kai an uma, tulai hnai el khan ni 12 sung chauvin mi 1,00,000 chuong an positive hman ve thung.

Ahmasataka, ei renga hriet dinga pawimaw chu hi natna hi ngaitha mei meia, sawrkar thusuok hai inza lova lungril sukngar lo ding le natna tibâi-um tak a ni zie hi a nih.

COVID-19 hi iem a nia?
WHO-in hming a pek COVID-19 hi Coronavirus Disease 2019 tina a nia, kum 2019 December thla ah China ram Hubei Province sunga khawpui, Metropolis Wuhan a hmusuok tan a nih. COVID-19 hi Coronavirus family a mi a nia, Middle East Respiratory Syndrome (MERS-CoV) le Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS-CoV) hai lo intluntu Virus chi laia mi a nih. Coronavirus hi zoonotic virus a nia, chu umzie chu rannung a inthawka mihriema kai hlak chi natna virus tina a nih. SARS CoV hi Civet Cats a inthawk le MERS CoV hi dromedary Camel a inthawka mihriema kai an nih. COVID-19 ruok chu a suok tana tak sui mek a nih.

A natna inkai sawng thei dân :
Hi natna invawi mihriem (Positive case) a inthawkin mi dangah awlsam taka inkai sawng thei a nih. Insim(sneezing), inkhul (coughing) le khaksaw pei le chilpei a inthawk hi virus hi a suok dawka, hun sawttak (2 – 24 hours vêl) an dam theia hril a nih. Chu virus hrik chu taksa (kut ah)a dam, thuomhnaw le thil dang dang a kai theia. Chu chu miin a va tâwk pal a, a tawkna kut sawpfai hmain a bau, a hnar a mit dam a lo tawk pal nawk chun a hrik Virus chu taksa a hung lutin an kai zawp pei hlak a nih. Chu hrik kaina kutin mi dang a va tawk pha an kai theia, chu kut vêkin thil dang a lo va tawk hai midangin an va them pha an kai nawk pei thei bawk.

Chuleiin,hi natna hi droplets/aerosols infection natna a nih. Insim changa hnar le bau dam a inthawka hung suok tuithli (any fluid/droplet/aerosols), hnap dam le bau a inthawa hung suok khaksaw haia inthawk hin a hrik hi a hung suok hlak a nih. Chun, hi natna nei naupai hai khawmin sunga naute a kai thei ni dinga ring a ni bawk.

A natna inlang dân :
Hritlang khawsik le inkhul (common cold)leh danglamna a nei nawh. Hnuk inthak (sore throat) ser ser dâm, insim insim dam, hritlâng hnaptui (runny nose) dâm an hung neia; an khuo a sika (fever), lu nâ (headache) neiin, an hung inkhul (cough) țan bawka. A virus in chuop (lungs) a hung tawk tan pha hin inkhul a hung zuola, khawsik a hung insang peia, awmtieng pang chau deu hai lem chu awlsam takin thuok harsatna (Difficulty in breathing/Chest discomfort) in a hung zuia, an khuo sikin an awm a hungna a (Pneumonia). Chu chu Severe Acute Respiratory Distress Syndrome ei tih.

Mi tam tak oxygen pek an hung ngaia, a then ventilator thangpuina bova inthuokzo lo an um bawk. Tutak hin 5-10% vel an thia, SARS CoV in kum 2002 a China ram vek a bei khan 9.5% in an thi pha bawk a nih. (hi % hi out of Infected Case a nih.) Kum 10 le hnuoitieng naupang le kum 60 le chungtieng hai ta dingin ti a um zuol bawk.

A natna a inthawka inveng dân :
Hi natna ta ding hin an vengna Vaccine a la um naw el baka a sukdamna ding damdawi hmusuok a la ni nawh. Chuleiin, a natna kai lo dinga INVENGNA hi ei hriet ding chau nilovin ei ngaipawimawa ei zawm dinga thil tul chu a nih.

Hieng ang hin zuk hril ei tih:
1. Sawrkar roreltu haiin invêng dan ding an ti hai zawm.
2. Kut sawpfai hi a pawimaw bek bek.

Tuol suok chun tui le sabawn/handwash a um chun Second 20 sûng bek kutsawp hlak ding. Sawp hun karlak hi a tam taluo/an zing taluo umnaw nih. Kut sawp remchangnawna hmuna Hand sanitizer alcoholic based hmang ding. Kuta kai Virus hai hi kut sawp hin a suk fai vawng thei leiin kut sawp ngun dinga thang lak ding a nih.
3. Inzin suok lo. Lo theilova inzin suok ngai I ni chun invengna hmangruo hai ngaipawimaw ding.
4. Leng suok lo. Inzin nisi lova, bazar le mitamna a leng suok lo ding. Lo theilo thila suok ngai chun thaw tul hai chau thawa an rang thei anga kir nawk a tha.
5. Mi tamna hmun hieng market place, shopping malls, cinema hall, mipui pungkhawmna hrim hrim haia fe lo ding.
6. Suok dawk khawma midang abikin hritlang le inkhul (Flu symptoms) nei hai le kar sie tum tal ding. (Physical distancing- 1 meter bek ti a nih: Social distance kha WHO-in a term “physical distancing” a hung thleng anga hmang a ni lem).
7. Tuol para thil fak chi fak mei mei lo ding. (Avoid Roadside unhygienics foods)
8. Chil sak le hnaphnit thang mei mei lo ding. Toilet annawleh mani rawmawl/handkerchief or tissue paper hmang ding.
9. Kut fai lovin bau, hnar,mit le hmai hai tawk lo tum tlat ding.
10.Rawmawl (hankerchief), tissue paper annawleh masks hmang sa hai pei hawn mei mei lo ding.
11.Mi lai thawveng deuva (open deuva) insim or inkhul lo ding. Tissue paper or rawmawl hmang ding annawleh kiu vin bau a inthawka suok hup/dang tum tlat ding( cover your mouth & nose with bent elbow).
12. Mask hmang hi a pawimaw em em bawk. Tuolsuok ding chun hmang ngei ding a nih. Mask hmang tasa pei hawn mei mei lo ding. Sawp chi a ni chun nikhat hmang zoa sawp fai pei nisien.
13.Hi natna invawina ram (India sung le Foreign country) a inthawka hung hai hrim hrim chu thuawitaka Sawrkar protocols anga in report ding annawleh mani in Quarantine ngei ngei ding ding a nih. (tuolsuok lova ina in enkawl ding ni 14 sung )

Conclusion :
Hi artikul tawite a ziek hi abikin Shillong sunga Kohran thuoitu haiin hung ziek dinga an miphutna leia ziek a nia. Abikin Shillong khuo sunga um hai ta ding bika ziek a ni leiin khaw danga um tiemtu hai hrietthiemna eiin ngen bawk.

Chun, sei tak ziek hman an naw lei le awlsam taka hriet thiem thei dinga ziek ani bawk leiin a kimnawna tam tak um ngei a tih. A natna invawihai INENKAWL DAN (Mangaement Protocols) ruok chu ei ziek hman ta bawk nawh; hi tak hi chu Hospital kuta sie hri phawt el ei tih.

Hi natna leia beidawnga inngaisie el lovin (do not panic), an VENGHIM DAN ding ziek lang hai khi zawm dinga thang la seng dingin a tharin eiin fiel a nih. A tawp taka ka hrilsa nuom chu Sanhimna Kulpui le Thlamuongna Bulpui tak ruok chu LALPA Jehova Pathien chau hi a nih. LALPA kuomah tawngtaina leh ei ram ei hnam ei kohran sanhima a um theina dingin mi tuelkhawm tlulût ei tiu.

Shillong dated 21/3/2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate