Responsive Ad Slot

COVID-19 Part 2: COVID-19 LE INZAWMA THUBELCHIENG DAWLLO HAI

Tuesday, March 24, 2020

/ Published by Simon L Infimate
~ Upa Dr. Challiensung

Introduction: COVID-19 le inzawma artikul hmasaka khan Coronavirus chanchin tawite le chu taka inthawka eiin vengdan ding hai ei suklanga. COVID-19 Part 2 a ruok hin chu hi natna le inzawma thu belchienglo tamtak a um hai sukfie ngaiin ka hrieta; chun, an enkawl dan zieksa met ei tum bawk a nih. Hi natna hin khawvel inkiensan zai a rel elsi naw leiin, mipui hai lai lungril a sukbuoia, thu belchiengloa tamtak a hung suok bawka chuong hai chun mi a suk chiai zo leiin pawi ka ti a, hi artikul ziek nawka a umna san tak khawm a nih. COVID-19 le inzawma WHO in Situation Report-63 dated 23/3/2020 a siemna a chun khawvel pumpuiah mi 332930 in a hri an kai taa, mi 14510 in hringna an chan pha taha, nikhat liem ta sungin mi 40788 le mi 1727 in kai belsain an thipha bawk tiin a report a nih. Hi artikul ziek mek lai hin (24/3/2020 at 3pm) khawvel pumpui ah mi Nuoi thum le chenve vel a hri hi kai ta in, mi 15000 an thi ta bawk tiin NEWS Channel tum tum han report an pek bawk.. India rama mi 470 positive case umin mi 7 in thina an tuok bawk a. Pandemic Stage 3 ah India khawm a chuongkai tah. Eini North East a ngei khawm positive case pakhat hmu an ta tia report pek nisienkhawm mi popo test anni vawng sinawa, hi chau hi positive ei ni chie dim ti ruok chu ngaituo um tak a nih.

Myths About COVID-19: COVID-19 Le Inzawma Ngaidan Indiknawhai:
1. Sound Vibrations- Risie siemin Coronavirus a that thei.
India Prime Minister Pu Narendra Modi in India ram pumpui Janata Curfew, ni 22/3/2020 a puong le inzawmin, hi ni vêk zantieng 5 charin mani umna in a inthawka suok dawka varanda a dam, balcony a hai kut ben, dar ben annawleh tlengdar ben a Hospital a mani hringna ta dinga tiumtak hnuoia sinthaw hai ei inzâna le ei supportna in entirna dinga a ti chu mi tamtakin anawtieng dei an loin kâwktir. A thenin a scientific a nih an tiha, athenin virus a that thei an ti bawka, a thenin Hindu hai sakhuo biek dan a mizuipuina dinga a thaw a nih an tih. India mipui Nuoi 106 velin risie an siem ta ngeia, thuawina le thangruolna chikhat tak chu a ni ve. Kha risie khan iengang am effect mihriem hriselna ah a nei ding ruok chu suizui chi khawm ning a tih. Kan nau pasalte hai pakhat kum 8 mi le pakhat kum 6 mi hai nuomzawng tak le an phûr zawng tak ruok chu a nih. Hindu hai chun Temple/mandir ah an fein dar an sukri hlak. Chu chu pathien iengkim thawthei an inzana a anthaw hlak le pathien universal hming ‘Om’ ri a siem hlak bawk (source: Rudra Centre) an tih. Juda hai khawma Pathien biekinah dar dam, ri dang dang an lo siem hlak bawk. Eini hai khawma Biekin tina Dar ei khai deu fur bawk. Tuel khawm inhrilsiet ding khawm chu ei um nawh. Amiruokchu, risie siem khera Health Workers hai ‘applause’/inzana pek a tul khawm chun ka hriet nawh. Tarik 22/3/2020 zantieng dar 5 charah mani Pathien hai seng kuoma tawngtaina nei ding tiin hung puong sienla chu ei pawm thiem tawl awm ngei ti chu ka ngaidan pakhat ve a nih.

Centre for Cellular & Molecular Biology (CCMB) Director Rakesh Mishra chun,”Risie in virus a that thei ti hi thubelchienglo a nih. Chu chu lo nisien rambung lai poa risietak India rama hin Virus chu hmu ding um ngainaw nihai. Risie (sound vibration) le Coronavirus hai hin iengkhawm inmatna an nei nawh. Hieng thu belchieng bo an la thedar zing el baka, a lo ringtu an lo um hi thilmak tak a nih” tiin a hril.

Coronavirus hri hi mihriema a kai pha chun bau sunga lutin, hnuka hai umin, chuop a hai a um hlaka. Chuleiin, risie siem hin virus I sunga um khan a thi pha nawh ti lo hrieng ei tiu.

2. COVID-19 virus hi ram luma an dam thei nawh.
WHO chun ‘Tuchena hi natna hri hin khawlai rama khawm a dam theia, an kai thei pei’ tiin a hril. India ram Delhi le Bihar khawpui Patna a hai khawm hi natna leia thi an um mek bawk. Hi artikul ziek lai hin Patna hi 31 degree a nih. Ram lumna hmuna hi natna hi a um theinaw ti hi thubelchienglo a nih.

3. COVID-19 hi ram dei ah an dam thei nawh.
Tulaia a natna hluorna ram hai a tamlem hi ramdeina vawng an nih.

4. Tui lum dawn le tui luma insil in a natna a that thei.
Tui dei khawm, tui lum khawm dawn hin hi hri hi a that thei nawh. Tui luma insil khawma a that thei bawk nawh. Ieng ang tuikhawma insila, I taksa temperature chu 36.5 – 37 degrees a ni zing. Amiruokchu, insil fai ngun le tui lum dawn hai hi hriselna ta dinga tha a nih. COVID-19 khawm tam tak dang thei mei a tih. Chuleiin, insukfai pawimaw zie le kut sawpfai tangkaizie ei lo hril tah hrim a nih.

5. Mise sein (Mosquito bites) an kai thei.
Tuchena chu mise se in a kai thei ti hriet a la ni nawh. Droplets infection a nizie ei hril ta ang khan, a natna nei mi an khula, an sim pha hi natna hri hi midanga a kai hlak chau a nih.

6. Thermal Scanner hin a natna a mandawk thei.
Thermal Scanner hin Coronavirus natna leia khawsik (fever) nei ta hai temperature a man dawk thei. Amiruokchu, a natna hrik invawi le invawinaw hai man dawkna ruok chu an nawh. COVID-19 hri pai hai hin damnawna le khawsik an hung neina ding hin ni hni a inthawka ni 14 chen a ngai a nih.

7. Pneumonia Vaccine hin a natna a venghim thei.
Tuchena chu Vaccine hmusuok a lan nawh. Pneumoccocal Vaccine le Haemophilus Influenza type B (Hib) vaccine hai hin an veng chuong nawh. Researchers haiin an buoipui meka, chu chu WHO khawmin a thangpui zing bawk.

8. COVID-19 hi kum upa hai le naupang hai chau ta dingin a ti um a nih.
Hi khawm hi thubelchienglo a nih. COVID-19 hin ieng ang mi khawm a kai theia, thalai tam tak khawma an thipha zing bawk. Amiruokchu, kum upa tieng le naupang kum 10 hnuoitieng hai le thuok tieng harsatna nei hlak hai ta dingin a ti um zuol a nih ti ruok chu ei hriet dinga tha a nih.

9. Antibiotics hin a natna a veng theia, a sukdam thei bawk.
Antibiotics hin virus a dangin a suk dam thei nawh. Bacteria thatna dinga siem chu antibiotics hi a nih. COVID-19 natna leia, taksa chau hnunga Co-infection nei hai ah ruok chu a tangkai vieu thung.

10. Hydroxychloroquinine (HCQ) fak hin a mi veng thei.
Hydroxychloroquinine hi COVID-19 Positive case le hi natna leia hospitala um, symptoms hieng inkhul, khawsik nei hai chau hi pek ding a nih.(ref: AIIMS New Delhi COVID-19 Treatment Protocol). Invengna anga mani in nuom thu thua lo fa el pawl an um mek hi andik nawh. HCQ damdawi hin side-effects tamtak a nei.

11. COVID-19 hi boruoka inleng a nia, a damdawi khawm Pu Modi’n Vuongna hmangin boruoka a kap ding a nih.
COVID-19 le inzawma damdawi boruoka kâp ding ti kha chu inhlemna a nih. Hi natna hri hi boruoka inleng ni lovin mihriema inthawka mihriema inkai sawng a nih. An kai dan khawm chieng takin ei artikul hmasa lema khan ei suklang tah. Amiruokchu, ‘COVID-19 Patient /Damnaw a inthawka hung suokin hun tawite sung chu boruoka , a damnaw umna kawlvêla chu an lêng thei a ni el awm de aw’ ti chu tutaka WHO in a buoipui chu a nih.

CIVID-19 POSITIVE ENKAWLDAN:
COVID-19 positive popo hin an thipui vawng ang ela ngaidan ei nei hi andik nawh. Hi hrik kai mi zakhata mi 5-10 in an thipha anga report a nih. Chu umzie chu a huntaka in enkawl hai ta dingin damsuok an hawi. Mi zakhat ah mi 90 vel chu an damsuok. Amiruokchu, hi natna hri hi inkai a awl em em leiin anvawi an hung tama, an vawi an tam chun a thi khawm an tam pei. Mortality rate(a natna leia thi zat), a chunga ei tarlang 5-10% khi tlawm vieu angin inlang sien khawm a natna pai en tam chun a tam pei ding a nih. COVID-19 positive ta phawt thi ngei ngei el dinga ngaina nei pawl ei um nuolin an lang leia ei zuk ziek langsa met chau lem a nih.

Treatment Protocol:
Hospital hai ang taka a ngiel-a-ngâna ziek chipchier ka tum nawa, ei hriet thiem thei dan ding angin ziek ei tum lem.

COVID-19 Suspect:
1. Ni 14 liemta sunga COVID-19 kaizapna rambung/Khawpui a inzin hai
2. Laboratory Confirmed COVID-19 Patient le Physical Contact/Close contact lo nei hai
3. Health care personnel tuelkhawm COVID-19 positive case lo enkawltuhai.

A symptoms iengkhawm nei lo hai:
1. Home quarantine for 14 days- Ni 14 sung mani insunga inkhum ding.
2. Nitin vawihni temperature en ding
3. Mi dang le inkar siem(physical distancing) le fimkhur ding(contact & droplet precaution)

A symptoms nei hai:
Hospital pan ding
COVID-19 test thaw ding (Treating Health Official in tul a ti angin)

POSITIVE hai chu hieng hin an enkawl hlak-
1. Symptomatics treatment: Paracetamol tablets 500mg , Inkhul damdawi le antibiotics a tul dan izirin an pek hlak e.g Azithromycin, Amoxyclav etc.
2. Oxygen – a then an pek, SPO2 hi 94 chungah a umzing theina dingin
3. Meter Dose Inhaler(MDI) hi Nebulization nekin a tha
4. Hydroxychloroquinine : 400 mg nitin vawihni nihni sung an pek hlaka, 200mg nitin vawihni ninga sungin an sunzawm hlak.
5. Lopinavir/ritonavir dam an hmang hlak
6. Corticosteroid – steroids hmang lo ding.
7. Thuok harsatna nei le a narik hai chu : ICU a sie an tula, Ventillator chen khawm an hmang hlak.

A hung dampei hai:
1. Sample test vawihni darkar 24 kar dana neiin, a negative chun, Hospital a inthawk discharge an ni hlak.

Conclusion: COVID-19 le inzawma ngaidan indiknaw tak tak leiin mi tamtak a suk thlabâr hi pawi ei tia. Chun, hi natna a inthawka INVENGDAN ding ngaitha pawl mi tamtak an um leiin Sawrkar roreltu hai el baka, mi tamtak lungril a sukna bawk. COVID-19 vaccine/Invengna hi pakhata cheng 50,000/- senga inchawk ding ti hai sienla ei hnam ei ram harsa te te mi tamtak hai ta ding hin a mangang tlâk awm de. Insunga member sawm chuong umna hai lem chu Inkhat Pa ta ding chun khâk dawma inngaisiet el a awl awm ngei.
Man bova inveng theina ‘MANI INSUNG SENGA UM TAWK TAWK’ dinga ti hi Pathien remruot khawm a niel awm de!
Nitina fakfawm zawng khawm um ngei ei ta chuonghai sawmdawlna dinga thang lak dan ding hai khawm Kohran le Khawtlang thuoituhai ngaituona khawvela lo invirlut tan ta sienla khawm a lan hma taluo tia sawiseltu an um ka ring nawh.

Shillong: Dt. 24/3/2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate