~ John L Pulamte
Tû kuma ei Christmas hmang ding chu khawvêl Christmas hmang lai poa chu a dangdâiin a la mangangthlâk tak el âwm. Chû leia a thupui khawm hi hung hmang kher ka nih. A san ie'm? ei ti chun, tuipui râl rama inthawkin mikhuol ditum lo le ṭibaium takin mi hung hmangpui tumin, ei buzâwlah kum bula inthawk dai ta khan a mi lo awp chil ta rûn zing a nih.
Kum bula inthawkin nî tin elin advance Christmas inchat dêr lovin a mi hmangpui zing a, a ruoi mi kîlpui khawm kum danga ei ruoi ke pali nei ang chî kha ni ta lovin, ke pahni nei chî, mihriem sa a ni ve thung ta a nih. A thu a hrât a, in tin châwl lovin a fang kuol a. Christmas ruoi dingin inhnik ding âwma a ngai taphawt chu tu phalna khawm la hlek lovin an sûng-le-kuohai lakah a hre hmang hmak hmak a, a lakah khawvêlin thu buoi hla buoi an siem thei naw a, khaw lai ukil khawm court-a khing thei an um bawk nawh.
Hlim taka lêng khâwm a phal naw a, hla sak le lâm a khap bur a, mihriem hla sak rî a ngai thei naw a, lâm khawm a hmu pei bawk nawh. Lu sûn ṭap khêk rawng rawng rî chu ngaithlâk inhawi a ti hle thung. Biek In re dupa tala puia kal bawr bawr hi hmunuomum a ti a, a thlîr nghawk thei nawh.
Aw leh, ei mikhuolpa mizie a ṭhen a zâr chau ei hung suklanga inthawk po khin ei Christmas boruok ding chu a hril fie awr nghâl a, sienkhawm ei Lal hung pieng ding ruok chu iengti kawng khawmin sukṭhul thei chuong naw nih. Sûngkuo kim loa hmang ding tam tak um ei tih, amiruokchu lungngai naw'm ei nîu. Isu ṭhang loa Christmas hmang hi inlâu a um lem dai a nih.
Tu kum 2020 hi kum dang nêkin mithi khawm ei tam lem niin a'n ang a, ring lo tak takin an mi mâksan thut thut a, ei hmangai ei lâinahaiin muol an mi liemsan zo ding an' tah, amiruokchu Isu'n a mi mâksan naw ding leiin thlaphâng ding ei ni nawh. Keini in sûnga ngei khawm tu kum july thla el chau khan lu vawm chân pakhat kan lo um ta a, mihriem ram taka chu hung tlung ding Christmas hi phûr a sukum naw ngawi ngawi a, khuo a lo sâwt lâwk el a nih. Thîna hi pumpel thei a ni naw a, a kum a khuoa sûngkuo kima Christmas hmang zing thei ding hi tu khawm ei um nawh. Tu khawm hi inhnar bîk ding ei um nawh, ei vêl a la tlung vawng ding a nih.
Khawvêla ei hmangai tak le mi hmangai tak haiin mi liemsan pei an t'a, ei innghatna le ei ringsan em em haiin thing hmawn angin ni khat chu chel tlâk lovin mi la hmawn hmangsan an t'a, tangka sumin a mi la sukropui naw hun la tlungin, thuom le pârin a mi sukmawi zo naw hun a la tlung ngei ding a nih. Vawisûn huna Isu nêka i hmangai le i thlang lem khan ni khat chu inthla hun che la nei a t'a, i hnâwl Isu bawk kha a tâwpa chu i beidawngin i la bêl tho ding a nih. Amiruokchu chû huna chun ban phâkin a la um zing di'm tî hi ngaituo a ṭûl. Pathien hi thî tâwm ruoia chawplechila hmu vat vat thei a ni am tî chu chû huna meu chun la hrie'ng ei tih. Hmu awla a um lâi hin zawng le pan vat vat el ding ei nih. Kraws lêra Isu chang tienga pa ang khan thî tâwm ruoia chatuon hringna chang kher inbeisei naw'ng ei tîu. Thil awlâi an' nawh. Insiemṭhatna ding hun nei hman loa zân khat thil thua thi thut thei zing ei nih, accident leia thîna le inchibai thut thei zing ei ni bawk.
Mi tam tak chun sûngkuo kim loa Christmas hmang nêkin, hienga Biek In ei khâr dâm hi lawm lem mei ei tih. Tu khawm hlun sûng ei um naw a, thîna leia indawm kûn sawng el ding hi ei ni nawh. Ei khawvêl hi siet tieng a pan pei a, accident hlak hi kepui insui ang ela awlsam le inzing uta nî tina tlung el hi a ni ta a, hrî le hrai hriet ngai lo mak pui pui el hlak hi inremna thu inlêng mang si lovin a'n lêng nasa ta ngang el si. Covid-19 boruokin zieum tieng a pan pei ei ti leh, a dang a nêka ṭitum lem "VUI-202012/1" an tî hi a hung inlâr thar nâwk a. Hawphur a um ta rêk ie. Sum le mihriem hringna bawk ni rêk ngei ding a n'a a bu inhnik tak ding chu, inren le kut intîmna nei ve met met lo ding a n'a, mi râwnintâm ta rêk a tih. Mi hung mikhuol dingin a'n puocha mêk a nih. Khawvêla natna hri inlêng hi khanghmuk der sik angin rêm tik nei ngai naw nih. Pakhat ei sik leh a nêka ṭha a hung inder thar nâwk pei ang hin natna hrî khawm hi pakhat a damdawi ei hmu suok tik leh, a nêka hri ṭium lem a hung suok nâwk pei ding a nih. Amiruokchu râl thu thang hi a na nuom vieu a, mêngte khawm sakeia inchangtir khawm a awl. Ei ring nêkin ṭit a lo um naw el thei bawk.
Ieng po khawm chu ni sien la, khawvêla ei um sûng chu natna hri'n mi'n kiengsan ngai naw ni a, pawisak le invêng sêng ding ni naw nih. Hri inlêng sûng phawt Biek In ei khâr ding a ni chun hawng tik um ngai naw nih. A rinumna le a ṭitumna hmun khawm pawisa loa mani Kraws puta thî chena Isu hniek hnung zui dinga ei inchûktirna zo zâi hai hi iengtika hmang dinga ei khêk am ni ta'ng a t'a? "Mi dawizep ṭhang an phal nawh, fix rate a nih..." tî hla kha thlang nâwk hlak ei t'a, khuongpui le seki leh inri bung bungin lâm ei t'a, mi'n "Chu chu kha kha ṭitum a um nâwk ta ie" an ti phât leh ei khuong vuokna hai hnuoia dêng thlain, bak lêngin tlân se duoi duoi nâwk hlak ei t'a. Ei Biek In kawtkhârhai chu hripui khâr khum ni âwm hrimin tala pui mâwi tak takin a kawp a thuoin khâi bâwr lêi luoi ei t'a, tala zawr haiin lâwm sa an ti ting el ding chu a ni'l. Ei Biek Inhai khawm kantu nei lovin khawsâwt takin an bawk khep khup a, tala chau hi ringum taka a nghâktu um sun a ni tah. Ṭawng thei hai sien chu lunglêngna thu le nuor thusim mitthli leh inzawt sêng naw ni hai.
Covid-19 hi a'n dar ding ding chu a'n dar zo dêr ta a, zuk invêng rakin umzie a nei tam lêm ta nawh. Ei dang hne ta naw a, ei buzâwlah a mi hung awp chil ta rûn el chu an' ta hi. Biek In ka khâr ei tî ve bawk khawm hi, se lût hnunga se dâi khâr thaw ang chau ei ni tah. A ṭhen chun pawm harsa ti mei ei tih chuonga ei zuk tekhi chu. Ieng po khawm ni sien, thu dik chu pawmin pawm naw inla khawm, a danglam chuong naw a, zu chu hril mawi rak inla khawm tuisika inchang thei a ni chuong bawk nawh.
Ram changkânghaiin Biek In an khâr dâm hi chu a âwm tho; a san chu a nâupang a upa ti lovin a nuoi têlin an thîpui ṭuk ṭuk el kha a n'a, einî tieng nêka an strict lem deu khawm a âwm nawna a um hran nawh. Einî tieng chu Pathien zârin hritlâng natna ang chauin ei ngai a, a thîpui lem chu um ve nuol tho inla khawm. Natna hrî pakhat a nî nama'n ei thîpui ding rêng lem chu a nih, ieng natna khawm hi thîpui thei vawng lem chu a ni rêng a. Tîtak ema chu Covid-19 nêka mihriemin ei thawhla le natna ṭium hi a tam a nih. Natna nei lo hi um meu naw'ng ei tih, mi hrisêl deua ei ngai hai khawm hin natna pakhat amani bêk chu an lo nei têi hlak. Covid-19 a zuk nî lei ela natna dang nêka a ṭitum lemna bîk khawm a um hran nawh. Ei ngaidân mei mei a nih. Biek In ka khâr ê chu ê kha ê ei tia chu, ei chêngna in sûnga tak tak hin bu a lo khuor dai ta di'm tî ei hriet ṭhak nawh. Ei tî tâk ang khan, ei huon sûnga thlâi ranin an pet dêr ta hnunga a dâi siem mei mei khawm ei nîna chin khawm a um tah. Fîmkhur le invêng sêng ding a ni ta nawh. Accident tam tak hi chu fîmkhur naw lei a ni vawng bîk nawh, a fîmkhurhai khawm a fîmkhur lo haiin an sukpal hun a la um ve tho. Hî khawvêl se tak kâra hin a him sawng ding hi ei um tak tak nawh. Chuong ang chun, Covid-19 khawm hi a fîmkhur lo hai leiin tu el khawm hi ei him sawng thei ta bîk naw a nih.
Mani ngaizâwnghai laka chu insukpa hlum vângin, "Fei le ṭêkin sûr sien khawm, i kuom ka hung ṭhul naw nih" ei ti thla rawk rawk a, hri chikte lei hlak chun ei Pathien In pan ding a kum a kuoin ei ṭhul ṭhak ṭhak el bawk si. Pathien hi ei ngaizâwng tak tak naw khawm chu ni ngei a tih. Ngaizâwnghai laka dâwizep hlaw hi thî rina ei rin a ni hlak si a.
Isu'n "Suol bâwia inthawka intlan suok ding chein Covid-19 nêka ṭitum tam tak ka pal tlang a, thî chenin ka tuor a, kum khat sûng ni khat chau khawm ka pieng champha mi hmangpui ngam lovin i mi phatsan el an' ta maw" mi ti sien la, hril ding vâng ṭai a tih, hril lo ding khawm hre bawk naw'm ei nih. Biek Ina kher lo khawm Christmas chu a'n hmang thei tho ti mei ei tih; a'n dik, amiruokchu chuonga titu khawmin hmun dang le Biek In sûng indanglamna hi hre hmai bîk kher naw nih. Sâm ziektu ma ma khawmin a lo hriet chieng nasa,
"I Biek In tuol zâwla ni khat um hi hmun danga ni sâng khat um nêkin a ṭha lem si a" a lo ti hiel rêng kha. Biek In ngâinat nachâng khawm ei hriet ta naw a ni chun, ie'm a ni tak chu bâksam ei nei tah tîna a n'el.
Biek In ei ṭi hlea chu hmun dangah (hrî) ei va kâi nâwk tho si, ei khawsak dân hi thil invêtthlâk tak chu a va ni ngei. Manî inhremna mei mei chau a nih tî hi ei hriet suok hun la um tho a tih. "Thu dik hril le sa zâng kâp a na" ei tî vet hi tienlaia inthawk ta khan vawisûn ni chen hin ei la sawm ta zing a nih. Ka thu dik hril leia zâng lo na khawm ei um ding hrim a nih. Sienkhawm keima kâp ni lovin, thu dik mu zumin a kâpna lem a nih. Thu dik ṭan leia mî theida hlaw le martyr hiel lo chang ta khawm ei tam ta hrim a nih.
Nakie Pathien hma bulah martyr changhai lâi ieng am Ama hminga ei tuornahai hril ding nei ve ta'ng ei t'a? I Christmas hmang leia Covid-19 invawia thî i ni chun, Pathien hminga martyr changna a ni el naw ding maw?
Mî tu khawm hi a la thi ding vawng ei ni a, thî pângngâia thî nêkin Isu hminga thî hi thlang lem ei tîu; chu chu a hlu lem si a.
Tiemtuhai po po Lal Isu hmingin Christmas chibai ditsak takin ka bûk chêu.
