(Sakhuona le khawtlâng thila a nghâwng ṭha lo)
~ John L Pulamte
COVID-19 le inzawma lockdown (inkhârkhip)-a ei umna hi thla 5 lai zet a lo pumhlûm hiel el ta a. Mihriem hi zalên nuom ei ni a, inkhuokhirna hnuoiah kum chenve deuthaw ei hei um el ta hi chu ningîp a um a, COVID-19 invawi kher lo khawmin thuok insama thî khawm awl tak a nih. Amiruokchu ningîpa thi êm chu ei la um naw ni âwm tak a nih Pathien zârin.
Lockdown hin a se zâwng le a ṭha zâwngin kâkhâwk tam tak a nei a. Amiruokchu a ṭha tieng nêkin a se tiengah kâkhâwk a nei lien lem tî chu tû mi hril ngai lo khawmin a taka hmû le fietu seng ei nih. Nun dân pângngâi nasa takin a khak buoi a, lîrhnîng râpthlâk tak hung tlung thut ang elin nasa takin a mi nawk buoi a, hnuoi kak lien tak siemin hnung le hma, vawi le changa khawm nghatna ding le fena ding bîk hre lovin ruongchâiche a mi thlâk khum a; âr khuol angin mani indamna dinga hmun him panna ding mumal khawm hre lovin ei hawihâi a, ei chî-âi zo ta a nih.
Ei in-lockdown ṭan ṭîr lai dâm khan chu corona hri ṭi leiin, a kristien le tien naw hai chenin tî ding khawpin, "Keia tâ dingin Pathien hnai hi a ṭha a nih" tî kha ei thupui a ni seng a. Amiruokchu ei ring ang hê hû chun ṭit a lo um lêm nawh tî ei hung hriet china inthawk chu ei thupui khawm ei hriet nuom ta nawh. Bible khawm ei bye bye nuom zâk el an' tah, a hnîmhnâi pei ei um ta nawh. Hmun hluotu pakhata ngaiin, kilkâr le thingrem an hluo zo tah. Mi'n "Thil ṭitum ei hmasuon nâwk ta ie" an ti phât, insukthlamuongna dingin kilkâra ei Bible thup kha va zawng nâwk dût dût hlak ei ta ni'l. Pilvut laia lâk suok ni âwm takin ben khu sut sut nâwk hlak ei t'a. Tu pa tî dânin am a nih, a thlarâu khawm ku hi ei ben nuor zo ni ta'ng a tih. En hi ei um naw nasa a nih.
COVID-19 hung inṭan hlim lai khan sûng inkhâwmna le sermon ngaithlâk kha ei sin pui a ni deutak hlak a. Tu ruok hin chu sûng inkhâwm khawm mi tam lem chun ei ṭumṭiek zo tah. Sermon ngaithlâk pei khawm ei um ta nawh. Bible tiem le ṭawngṭâi khawm thil ṭitum ei tuok nâwk huna dingin ei khêk khâwl lem tah. Ei tuok ta naw vai vai chun ei bân sawng ding tîna ni naw hrâm sien nuom a um ngei. Mangang huna chau "Pathien thu Pathien thu" ei tî a ni chun, mangangna ngawt ei hmasuon ei la hmasuon el ding a nih. Pathien hin ṭitumna ngawtin mi ko ko el a tih, ṭitumna naw chun ko hâwi zo hlak hi ei ni ta si nawh.
Biek In khâr hi lockdown leia sawrkâr thil khap laia ei thu âwina zâwng le ei lung inruolna tak a nih. Biek In hi corona hrik bubêla ei ngai chu ni ngei ding a n'a, hieng lâwm lâwma inkhâwm ei hei ṭi el hi. Ei va pan naw chun ama chun chatuonin mi hung pan naw tawp a t'a. Ei inriel sâwt hle ding chu a ni hi. Mithi ina hlasak khawm corona hrik kona le thê darna anga ngaiin ei la hei inkhap kuol vêl a. A ziezâng naw nasa ie, ta em em el a. Thîna le sakhaw thil le inzawm hrim hrim hlak chu corona hripuiin mâk êm êm dinga ei ngai a. Ei hmûrhai chu corona hri hmuom a, zuk kâk chara hung vuong dar uoi uoi dinga ngaiin, ei khâr chîp tlat a, ei lei chu ei dangah a kawp a, tiena Israel-hai nêka zuolkâiin mani rama ngei khawm zion hla ei rem thei ta naw a nih.
Ei nuomna zâwnga chu hieng bazâr, bank, job card le thil danga hai ruok chu khuoi bu lûn vâng lai angin ei tlân bûm nâwk hut hut a. ATM, bank, gas, le petrol/diesel intlarna hmuna corona hri um po po biek In sûngah ei thawn lût vawng a, him êm êm dingah ei inngai a. Ei hriet lovin corona leh inchibai chau khawm ni lovin, fâwp thienghlim loa infâwp ei nih tî rêng ei inhriet si nawh. Himna le muongnahaiin hnung an mi nghatsan mêk a nih.
Thuâwina changchâwiin ei Biek Inhai ei râusan zo ta a, ei in sûng khawm Pathien chêngna ding hmun a chîn tiel tiel a, ei lungril sûnga khawm Pathien tâ dingin hmun a'n chêp deu deu pei bawk. Thuâwi tak tak ni inla chu, mi suol um ta naw'ng ei t'a, jail bang khawm a zûttu ding um ta lovin inâwng ṭek ṭek el ta'ng a tih.
"Thîna hlim ruom hraw lang khawm,
Thil ṭha naw hrim hrim ṭi naw ni'ng,
Nang ka kuomah i um si a..."
tia Pathien thu insam hrât hrât hai hlak hi, a sa se hun meua chu thî inlâua a zâm se hrât hrâta ṭhang dâm hi ei la hei ni tâwl a. Pathien hminga thî le tuor ngam hi ei Pathien thu inchûktir laia langsâr le ei inhril râwn pâwl tak, sienkhawm ei bawsiet râwn tak ni si a nih.
Hmun danga hai chu social distancing dân zui le zâwm thei sîin, Biek In sûnga ei thaw thei tlat naw hi ieng lei am ni ta'ng a t'a? Vawi khat inkhâwmnaah a ruolin ei rêng a ram chun thei naw inla khawm, ṭum khatah mihriem chu zât kha zât social distancing kengkaw thei tâwkin thaw'ng ei tîu ei ti thei ei nuom chun. Amiruokchu a thaw nuom ei um nawh. Khaw lâi kilkhâwra'm a ni chu âr chil zât vêl chu, member tlâwmna deu kohran chu inthiem lo tak pumin an inkhâwm ṭâwk ṭâwk ni âwm a nih. A ṭha rêng rêng.
Pathienni'n kawtthlêr ei hei fang a, tuolṭo zakuo le ringawta khawsa chawt el tah, sinthaw thuomhnaw le inbel dâm hmû ding tam tak ei hei um el ta hi chu lunglai ril hi chemte lu zuma sun khawm a ngai ta nawh. Tu pa tî dânin am a nih, mitthli hrûkna ding rawhmawl le inthuo a ngai deu zing tah.
Pathienni le nî naw danglamna nei ta loa hienga ei hei um el tâk hi chu a mangangthlâk tieng deu chu an' tah. Calendar ruoi naw chun, vawisûn hi ieng ni'm an' tah tî khawm ei hriet naw châng a tam tah. A mak nawh, khawvêl makna a bo zo tah. Hienga ei fe pei chun, hun tâwi te hnunga chu ngaiah ei la hung nei vat ding a nih. Pathiennia nga kuoia fe dâm, zu dâwn dâm, lekhapâwi indêng dâm, carrom le thil dang dang khawm ni raw se, hung chîng zawngsak ei t'a, khawvêl boruok hung pangngai huna khawm nun dân pangngaia kîr ta lo sawng vang vang ding khawm hi chieng taka ka hriet an tam tah. Thil pawi tak a nih. A pawi ei tî leia zuk ṭha duok thei hlak ni ta lo, tî naw thei hlak ni bawk si lo. Ieng am hril ta'ng ei t'a a pawi tî chau naw chu?
Mithi ina hla sak ei inkhap el ta dâm hi chu a thi sûnghai tâ dinga beidawng le nat zuolna, phurrik ei siempêkna a ni ringawt. Hla hi khawsâwt beidawng hnêmtu ṭha tak pakhat a ni a. Chû khêlah hun intâwina ṭha tak a ni bawk. Nuoma a thi sûnhai ṭap hla zânkhawvâra hei ngai ringawt el kha chu a thawpikthlâk a, na a tlâi naw a, beidawng a sukzuol. Ei invêtzie hi nakie chu la hung hre deu deu pei ei tih. Zu dâwr ang elin, titi bawraw sepin ei hohlim sup sup a; lusûnhai lungngai beidawnga an ṭap inrûm el lai, a ṭhen chu hâ liek vur vura ruolhai leh inpâwl khâwma lo insukhlim tâwk hlak bo lo. Hieng ringawt hin chu cinema hall le zu dâwr ang elin mithi in hi hlimhlawp bâwlna hmunah ei la'n changtir vak ding a nih. Hla ei sak ngam naw a ni khawmin, lusûnhai hnêmna ding le hun intâwina ni fâwmin, keyboard dâm remin, phone-a hlahai dâmin amani bêk loud speaker hmangin hei ngaithla hlak inla chu inthaw chî ngawt a tih. Titi bawraw sep puma lusûn ṭap ri ngai rîkngawt nêkin a Pathien thu lem bawk. Phone hmâi chûlna hun khawm an' naw a, mithi sûnghaiin an isûnhai an ṭâna hun le an chûlna hun lem a nih tî hi hrie'ng ei tîu.
Biek Ina le mithi ina chu thuâwi vieu sîin, ei pawisa hmû theina ding hmun hieng job card le bank/ATM-a hai hlak chu infâwp vâng vângin, mit hmul insun tuok deuthawin haw hawa innawrin ei inhneng ter vâng vâng nâwk lawi si. Biek In le mithi in a ni phât, COVID-19 hung inṭanna hmun ni âwm hrimin ṭit thar phut thawin, thuâwi ṭhatzie bawk kha Pathien thu leh thiem êm êmin ei sêhme nâwk hlak. Ei nasa naw nasa.
Corona hri ṭî tak tak khawm ei ni tâwl ta nawh. Police ṭî mei mei dâm hi ei ni lem. Pathien ṭitna le inzâna khawm ei nei ta nawh. Pathien hi Vânrama chau um dingin ei ring a, khawvela chu hung inrawl buoi ding khawmin ei ngai naw khawm chu ni naw ni'm, mihriemin an mi hmu ta naw chun iengkim thaw hi thiengah ei ngai vawng el tâk hi. Thil ṭha ei thawna san khawm hming ṭhat le inpâk hlaw nuom lei dâm hi a ni nuom a, thil suol ei thaw nawna san khawm mihriem mitmei ei vêng lei tho. Pathien hi hmâikâwra ei hmang mei mei khawm ni tain a'n lang.
Pathien be tak tak hi ei ni tâwl naw bawk a. Pâwl, kohran le sum hi a n'a ei biek tak chu. Sakhaw thila le mithi ina hai hin lockdown la hlawtling deu deu pei a tih. Pathien biek ei bân nuomna kha a sâwt ta rêng bawk a. Pathien inpâka chawimawina rî a dei zo ta a, siksikrieu inhrâm rî chau hriet ding a um tah. A nuizatthlâk mawl nawh; a beidawngthlâk hle lem a nih.
