COVID-19 le Kristien Sakhuo Series
Series VIII: “Lungkhamna’n mi nuoi sien khom ei Pathien chu innghatna théi tak a nih”
~ Upa (Dr.) Lalsiemlien Pulamte
Covid-19 damdawi la um lo le hi natna leia mi an thi ṭuk ṭuk hin einiah ṭitna a siem a. Chu bâkah hi hripuiin a kàkhawk khawsak harsatna hung tlung leiin lungkhamna tuipuiin a mi chim tawl bok a. Chuong chu lo ni tah sien khom Pathien hring neitu ei ni hih ei hamṭha èm êm. Amiruokchu ei phur hi a rik èm lei chu nîng a ta, Pathien ei ring zo naw vâng vâng angin a’n lang hlak. Chuleiin, “In lungkhamna po po ama chungah innghat vong ro, a ngaisak èm êm cheu a nih” (I Pet 5:7) ti hi ei thupui dingin ei hung thlang a nih. Hi taka ‘ama’ a hril hi Pathien a ni a, chu Pathien nina/ niphung poimaw deu deu pali - Iengkim thawthei, Iengkim hrie, Ieng tik huna le hmun tina um le Ringum zing tihai ei thlur bik tum a nih. Chun, Pathienin ieng leia a mi ngaisak èm êm am ei nih a ti ruok hi chu hun dangah ei la ziek ding a nih.
Ei Pathien thuin Pathien hi a ropui, thil a thaw thei, a’n ril ti hai a mi hril a. ‘A ni ngei’, ei ti a, sienkhom ieng ang chie am a na ti ei suizui ngai nawh. Chuleiin, chuonghai chu Pathien thu vèk hmangin le hrietna varin a hmusuok (scientific findings) sir sanin ei sui tum a nih.
Iengkim Thawthei Pathien:
Pathien chun hnuoi le van le an sûnga um po po a siem a. Hi hin a thilthawtheizie chu a’n lang nghàl. Israel mipuihai chun, “Nang chauh hi LALPA i nih. Vanhai, van insâng takhai le a sûnga um arasi po po le leihnuoi le a sûnga um po po le tuifinriet le a sûnga um po pohai chu nangin i siem a. Iengkim hi hringna i pêk a, van leng ruolin an chawibiek hlak che” (Neh 9:6) tiin Pathien kuomah an ṭongṭai a. Sâm ziektu khoma arasi thua inthok ei LALPA ropuizie, thilthawtheina mak taka a sipzie le a hrietthiemnan tawpintai a nei naw thu a lo khêk suok a (Sâm 147:4-5).
Ei leihnuoi ṭhangsain planet pariet hai, an thlahai, simeikhu le planet tenau haiin nisa an hêl a, chu chu solar system ei tih. Nisa khi ei ta dinga arasi hnai tak, a lien dàn a lairawl (a khang leihnuoi lêt 109-a lien) a nih. A puotieng lum dàn chu 5500o C a nih. Nisa vara inthoka ei dong, nisa hratna (solar energy) um naw sien chu leihnuoia hin hringna um thei naw nih. Seken khat sûnga nisain hratna a peisuok hi kum 2013 sûnga khawvel po povin meivar thahrui a hmang tah (energy consumed) lêt nuoi 10 vèl a nih an tih. Chu umzie chu Adam le Evi huna inthok voisun chena mihriemin meivar thahrui ei lo hmang tah po po nek khomin nisain seken khat sûnga hratna a peksuok hi a lêt tamin a la tam lem dai a nih. Nisa vara hratna um (photovoltaic effect) hi 1839 khan an lo hmusuok a, thiemna hung insâng peiin chu hratna chu dàng châta siekhawlna (solar cell) chu 1941 khan an lo hmusuok ta pei a. Nisa thahrui inman deuva lak le sor ṭangkai dàn hi tulaia khawvelin a ngaituo tak a tling phâk a nih.
Maktaduoi tela tam arasi bawr inthlungkhawm hi galaxy an tih a. Ei solar system hi Milky Way (Thlasik Lam tiin ei hriet) sûnga mi a nih. Thlasik Lama hin arasi tlukledinawn 200 vêl um dinga ring a nih. Scientist-haiin Hubble Space Telescope hmangin vansang boruok an sui a, telescope an tin zawnna kaw khat chauah hin arasi bawr 10,000 vêl umin an hmusuok. Hei inhêm metin hmun dang hei tin zawn hai sien arasi bawr chu zât vêl bok hmu nawk pei an ta, vansanga arasi tam dân dingzie chu hei ngaituo ro. “Pathienin arasi um zât a hriet a, an rengin an hmingin a ko seng” tiin Baibulin a mi hril. Arasi chu zât zàt um chu an piengziehai khom inang deu pût dingin ei ring el thei. A ni nawh a, arasi chi dang dang, inang naw seng an nih. An lien dàn khom nisa 1% inthoka a lêt 1700 chena lien. An var dàn chu nisa var dàn 1/10,000 inthoka a lêt maktaduoi rieta var dâm. An rik dàn chu nisa 50% inthoka 315 lêta rik. An pang (surface) lum dàn chu 0o C inthoka 18,000,000o C a nih. Sâm ziektu’n arasi tiem seng lo le a chi dang dang siemtu Pathien thilthawtheina makzie a khèk suok pui el hi thil awm tak a lo nih.
Tu chena arasi lien taka an hmusuok chu UY Scuti a nih a, a lienzie chu hieng anga tekhin a nih. Ei leihnuoi hi golf ball tiet lo ni ta sien UY Scuti chu tlâng insang taka ei nei, Mt. Everest ang hi ning a tih. Hi tlâng hi tuipui hmuna (sea level) inthoka 8.8 km-a insang a nih. Hieng anga lien khom ni sien mit lawngin ei hmu phâk chuong nawh. Arasihai umna hlatzie chu light year tam tak tak an nih. Light year pakhat hlatzie chu vuongnaah chuong la, kum nuoi sawm le pakhat i chuong chena hla a nih.
Amoeba hi thilhring pakhat, cell pakhat chauh nei, ama khata hring thei (independent life) a nih. Millimeter pakhat sûnga hin amoeba pahni inleng ṭawk ṭawk thei a tih. A chîn ie ti lovin taksa bung hrang hrang a nei nawk nghâl a, a nei kim thlap a nih. Mit lawngin a hmu khop lo, enlienna hmanga hmu thei chauh thilhringhai, hieng thilhrik le natna hrik khom hi Pathienin a siem tho an nih. Mit lawnga hmu khop lo, thil chiterek bèk bêka inthoka mit lawnga hmu phâk lo, thil lien le hla tak taka umhai chenin Pathienin a siem thei naw a um ṭhak nawh.
Tirko Paula khan van thumnaa (paradise) ṭhuoi a ni thu a hril a. Van khatna chu leihnuoi tuomtu van boruok hi a na, van hnina chu tuta ei hril arasihai umna vansang hi a ni a, chun van thumna a ti hi vanram khi a nih. Arasihai umna vansang/ van hnina lien dàn ding hang hril vat ei tih. Leihnuoi hi poisa chêng sawm thir tiet lo ni sien ei solar system hi 19 km-a lien biel (circle) tiet nîng a ta, chu chu Bhopal khawpui tiet ning a tih. Chun, solar system hi poisa chêng sawm thir tiet lo ni ang sien ei galaxy (Milky Way) chu USA tiet ang ding a nih. Ei Milky Way hi poisa chêng sawm thir tiet lo ni sien, vansang/ van hnina chu Pune khawpui tieta lien vêl ning a tih. Pathien chun ṭhangpuitu ngai dêr lovin ama khât chauvin vàn a kei phar a, hnuoi phèk zartu khom a nih (Isai 44:24).
Mihriemin a thiemna po po hmanga van khatna khi sor ṭangkai tuma lampui a dap khomin thlapaa inkapkai, van longa intawl, satellite kapkai le vuongna lampui bâk thaw thei a la nei meu nawh. Van hninaa thil umhai khi hla taka inthokin a sui thei ṭawk a, sienkhom arasihai khi a ta dingin sor phâk an la ni nawh. Van thumnaa (vanram) thil umhai lem lem chuh mihriem siem hmangruo hmanga hmu phâk ruol a ni naw a, chun mihriem hrietnain a sui phâk bok nawh. Mihriem hriet thei ding china Baibulin a mi ziek pekhai bàk hriet thei le hril thei ei nei dèr nawh.
Chulei chun an nawm, Zofarin Joba kuomah hieng hin a hril a, “Pathien inthùkzie i paw zo ding? Iengkimthawthei thaw thei chin, i dap suok zo ding am a ni? Vàn nêka insang lem a na, ieng tin am i ban phàk ding? Sheol neka inthûk lem a na, ieng tin am i hmu phàk ding? Leihnuoi inkhinan a dai naw a, tuifinriet nêkin a zâu lem bok” (Job 11:7-9). ‘Pathienin hnam tam tak thlatu hung nîng i tih’ tia a thuthlungpui, Abraham hlak kha mihriem ngaiah mithi ang el an ta a. Chuleiin, Sari’n Isak a pai ding thu Pathienin a va hril khan Sari’n a awi naw taluoa a’n nui hlol a ni khah. Pathien inthukzie/ inrilzie hi mihriem inkhinain a phâk naw a, a’n khina ding hmangruo khom ei nei bok nawh. Tirko Paula khoma “Chuongchun, einia thok hlak thilthawtheina hmanga ei hni le ei ngaituo phàk nêka nasa lema iengkim thaw theitu kuoma ngei chun . .” (Efe 3:20) tiin Pathien thilthawtheina thuruk a lo suklang a. Lal Solomon khoma hieng hin a lo hril, “ ... Mi tu khomin nisa hnuoia thil um dàn hi a man phàk nawh. Ieng anga beiin zong suok tum sien khom, a umzie mihriemin hmu suok zo naw nih. Mi varin hre angin inhril sien khom, a umzie man phàk tak tak thei naw nih” (Thuv 8:17).
Pathien chun ieng ti’n am a thaw a? tia ei indon chun Sâm 33:9-ah “Thu a hril a, a hung um a, thu a pêk a, a ngir nghet hlak” tiin a mi hril. Ei LALPA thilthawtheina hi a hril dàn a um naw a, mak takin a sip a nih (Sâm 147:5). Pathien thilthawtheina’n chatuon a daizie le a Pathienzie chu a thilsiemah chieng taka hmu le hriet theiin a’n langtir (Rom 1:20). Hmu thei le them thei chauh ni lovin lalṭhungpha hai, rorêlna hai, lalna hai, thuneina hai khom hi a khuokhirna hnuoia um an nih (Kol 1:16).
Pathien thilthawtheina ropui chungchuonga ka hriet chu a naupa Isu Krista mi’n tlanna zarah tui le ran thisenin ei suol a sawpfai thei tàk naw hnungah a naupa Isu thisenin ei suol a mi sawpfai pèk a, chatuon thinaa inthok mi sansuokin chatuon hringna a mi pèk, misuol mithienghlimah a mi’n changtir, hmelmahai a nauah a mi’n bùk, suol bawia inthok felna bawiah a mi siem le a dang khom hril ding a tam ie.
Iengkim Hrie Pathien:
Pathien chun iengkim a hriet fai vong. Sâm 139:1-6 ah hieng hin ei hmuh: “Aw LALPA, nang chun ngun taka mi dap suokin i mi hriet vong…. Ràl hla taka inthok khomin, ka ngaituohai i hmu tlang vong…. Ka um dan po po i hriet chieng. Ka hril hma khomin aw LALPA, ka hril ding po po i hriet vong…. I mi hriet chîk dan makzie hi, ka ta di’n sui suok ruol an nawh”. Ei umna hmun miin an hriet theina dingin ei taksaa hin chip inbûk hai sien, chun an mi en thlakna dingin 5G technology hmanga CCTV ram tinah inbûk bok hai sien khom chu neka chieng lemin Pathienin ei châng dàn le um dàn po po a mi hmuin a mi hriet chieng lem. X-ray, CT scan le MRI hai man phâk lo ei taksa sûnga thil um le ei ngaituona chenin Pathienin a hriet fai vong. Ei lungril hretu Pathien chun a hmu tlang vong a nih (Sâm 44:21).
Ei DNA-a hin ei inthlasawng dàn, ei niphung, ei piengzie, ei zie hai po po hi a’n phum rûk a. Mihriem pakhata DNA po poa inthlasawng thil inhriettirna (genetic information) um hi 150 trillion GB a nih a, chu chu khawvela mihriem po povin computer 20 seng lo nei ta inla khom chu computerhai chun a keng naw ding a nih. Ei nina po po ei DNA-ah Pathienin a mi sie khawl pèk a, chuonghai inhmang ṭhak lovin ei inthlasawng pei a nih. Pathien mi siem dàn hi a ropui èm leiin Sâm ziektuin, “Ka taksa bung tin i siem a, ka nu sùlah i mi rem khawm. Mak tak le râpum taka siem, ka ni leiin lawmthu ka hril, i thilthaw makzie ka hriet chieng” (Sâm 139:13-16) a lo tih. Ei pieng hma khoma ei rurêl ding, ei ruongam la kim lo hai le ei dam sùng hun dinga ruot chu a lekhabuah a chuong vong. Ei sam zai chen khom a’n chik vong a nih (Mt 10:30). Ei Pathien hin a mi va zuk hriet chieng lawm lawm de!
Leihnuoi, van boruok le vansang boruoka khawvel rèl dàn hrima thil tlunghai (natural phenomena) po po hi dàn hraw seng an nih. A dàn naw anga a lo um pal chun a buoi rup hlak a, thil rapthlak a tlung hlak. Hieng dàn duongtu le indik taka zawm dinga khuokhirtu chu tu midang an naw a, iengkim hretu, ei Pathien hring hi a nih.
Entirna ṭhenkhat hang la inla. Leihnuoi hin hîp theina (gravitational force) a nei a, chu chu um naw sien chu mihriem le a lawn thei po po hi boruokah vuong hmang vong ei tih. Chuong ang bokin nisa khin hîp theina a nei a, chu zâr chun solar systema planethai khin buoi lovin nisa an hêl zing a. Chuong ang bokin arasi po po, arasi bawr lien po po khin hîp theina an nei seng. Hmar mipui po povin HSA lottery an lo inchawk a, anni laia mi pakhatin ṭum 22 lai zet a zawnin lo man zom ta sien la, chu chu thil thei lo ang tluk a nih. Gravitational constant hi 6.67408 x 10-11 a ni a, hi zât char a ni theina (probability) chu HSA lottery mi pakhatin voi 22 a man nek khoma a la tlawm lem a nih. Khi nambar khi 10^120 ah pakhat chauh khom lo thleng inla planet, arasi le hringna hai hi a um naw ding a nih. Mass le Energy distribution-a khom 10^(10^123) ah pakhat chauh lo thleng tah inla ei vansang (universe) hi um naw nih.
Var vuong hrat dàn hi 2,99,792.458 km/s nekin lo hrat lem sien leihnuoi hi var taluong a ta, hringna um thei naw nih. A var a tlawm taluo le khom hringna um suk harsat phâ bok a tih. Leihnuoi le nisa kâr hlat dàn hi 5% chauvin lo suk danglam inla thlaihna hring um thei naw nih. Ei boruoka oxygen hi 21% neka tlawm lo um sien hringna suksei thei ni nawng a ta, a neka a tam chun kângmei suok ngun hle bok a tih. Leihnuoi invir hi lo dam taluo sien Chongmawia (Venus) tlung angin ni khat sung khom hin a lum le dei dàn inthleng ngun a ta, chun a lo invir hrat taluo chun Jupiter le Saturn-a thiltlung angin thlisie (500 km/hr) ei tuok ngun ding a nih. Thlapa khi lo um naw amanih a umna hla taluo sien sik le sa inṭhe nasa taluong a ta, chun thlapa khi lo hnai vieu sien tuipui liem (tsunamis) hrat tak takin mi nuoi zing bok a tih. Chuongang bokin natural phenomena tlung theina dinga thil innghatna hrang hrang (parameters) 200 vêl hai khoma dàn (principles) hraw ding an nei seng a, chuonghai chu a hrang seng ni hai sien khom invawtuo seng an nih.
Joba bung 38 sûnga khan Pathienin a hrietnahai Joba kuomah a puong a, mihriemin hriet a nei nawzie thuhai a hril pek a ni khah. Pathien chun, “Hnuoi ṭhut ka phum lai khan, nang khaw lai am i um a? I hril thei chun mi hril rawh …. Zing tieng nisa suok ding le khawfing khom hung chat dingin thu i pek ta hlak hrim hrim am? …. Siruk khi i khit khawm thei am? .... Vanvel inop dàn i hriet a maw?” (ch. 4, 12, 31, 33).
Pathien tak chauin thil la hung tlung dinghai a hriet thei a, a’n tlung tir thei bok. “Kei chun a tawp dàn dinghai, atira inthokin ka’n hriettir a, thil la hung tlung dinghai khom, tiena inthokin ka hriet vong. Ka tum chu dingchang a ta, ka nuom angin thawng ka tih (Isai 46:10). Mithiemhaiin hmangruo ṭha tak tak le parameters hrang hrang hmanga ruo sur ding an hrillawk hai khom hi 100% a’n dik chuong ngai nawh. Chun, thil hung tlung ding lo hrietlawkna thila tulaia an hmang tak, mathematical modelling khom hi 100% a’n dik vong chuong kher nawh. Ei Pathien ruok chun thil hung tlung ding a hriet lawk thei a, 100% a hril indik hlak bok a nih.
Ieng Tik Huna le Hmun Tina Um Pathien:
Ei Pathien hi hmun tinah ieng tik lai khomin a um zing a. “Hla taka um Pathien ni loin, hnaitea um Pathien ka ni lem” ti hi LALPA thu suok a nih. “Ka hmu thei lona dinga inbiru thei tu am an um ding a na?” ti hi LALPA thu suok a nih. “Kei hi hnuoi le van hluo siptu ka nih” ti hi LALPA thu suok a nih (Jer 23:23-24).
Baal thiempuhai le Eliza-in Karmel tlânga an maicham an rem senghai kângfai dinga an Pathien seng an ko khan Baal chun a don naw reng reng el a, ko hawi thei ni tlat lo chuh. Elizain a Pathien a hei ko zet khan chu a hung don a, maichama thilhlan hai a kâng hmang bakah khura tui chen khom a hip kang ta vong a.
Ṭitna hmun, thi theina hmun, thlaphangna hmun le ieng ang boruok se tak hmuna ei um lai khomin Pathien ei kuomah a um zing. Isai 43:2-a chun, “Tui inthùk i pal laiin, i kuomah um zing ka ta, vadung i pal kài laiin, tuiin chìm pil naw ni che; meipui i hraw tlang laiin, meiin hlieu na naw ni che” tiin a’n ziek a. Faraw le a sipai haia inthok Pathienin Israel mipuihai a sansuok a. An voi le changa bang anga tui insi khup ngir kâra chun hnuoi charah Israelhai chun Tuipui chu an fe kai a. Sadrak, Mesak le Abednago hai meipuia peitu sipaihai kâng hlum thei khop meipuia chun Lalpan Sadrak hai ruolcham a umpui a, an taksa, an sam zai, an korfuolhai a kâng naw a, mei rim khom an innam dèr nawh.
Pathien chu thienghlim hle sien khom thuhnuoirol le insîrhai, an thlarau ngui sukhar ding le, insîrhai lungril kei har dingin, an kuomah ka um zing hlak (Isai 57:15). Lalpa bok chun Aigupta rama a mihai sala intâng rimsikzie a hmu zing a, an inrum ri a hriet a, anni ṭhuoisuok dingin Mosie a tir a nih.
Pathien chun mihriem um dàn a hmu vong a, an thilthaw tin a hmu fai vong (Job 34:21). Kaina’n a sang Abel a that lai khom khan khawlai hmuna um zing Pathien chun a lo hmu zing a, Kaina kha a suosal a ni kha. Jona kha Pathienin a tirna Ninevi-ah fe lovin Tarsis tieng a tlân hmang a. Sienkhom, tlân hmang san thei lo Pathienin tuipuiah a hnot zui a, ngapui sunga um chu a’n luok dok tir a, Ninevi tieng a tir ta tho tho a nih. Sâm ziektu khoma, “I Thlarau kuoma inthokin, khaw lai am fe hmang thei ka ta? I hmu phàk loah khaw lai am, tlân hmang thei hrim hrim ka ta le? Vànah lawn lang, nang i um a, Seolah zàlna zu rem lang, chu taka khom chun i um si (Sâm 139:7-8). LALPA hmu phâk lo ding hmun hrim hrim a um naw a, a mit chu hmun tinah a fu a, mi rilo le mi ṭha khom a enthlak zing (Thuv 15:3). Abrahamin maichamah Isak a’n zaltir a chemtea hei sun a tum lai chun Pathienin a vantirko inrol tirin Isak aiah thilhlana dingin beramchal a pek a ni khah. Chu hmun chu ‘Jehova-jire’ tiin a’n bûk a. Pathien umnaa chun ama phuhrukna ei dong hlak a nih.
Protein chi khat ‘laminin’ an ti hi mihriem cell puoah a um a. A sin thaw tak chu cell dang danghai kei mat le zom khawma cell-haiin an sin thaw ding inthaw tir a nih. Chu thaw theina ding chun a piengzie (structure) inlang dan a poimaw em em. A piengzie an hei sui chieng chun kraws lim ang ang a nih a ti chuh! Kraws lim piengzie a nei hin cell dang danghai a kei mat a, chuong chun ei taksa hin piengzie nei theiin a siem a nih an tih. Chun, Whirlpool Galaxy khi arasi tienga mi thiemhaiin telescope-a an hei bi chieng chun a lairil lai kraws lim ang an hmu an tih. Pathien thu (eg., Pathien chu khawlai hmuna um) hi ama khât khoma a ringum tâk vei leh a suk chieng nawk zuolna dingin ei cell le arasi haiah a namnghetna Pathienin a mi la sie pek ta deu deu hi a ropui a nih.
A hma tienga oxygen hun tawk char, leihnuoi invir dàn le a dang dang thua khawvel rèl dân hrima thil tlunghai (natural phenomena) kha Pathien khuokhirna hnuoia um an nizie ei hril a. Hieng hai le tuta ei hril, laminin le Whirlpool Galaxy thuhai hin Kol 1:17-a “…. amaa chun iengkim an inthlung khawm vong bok a nih” a ti hi a hrilfiein ei hriet. Hieng haia hin Pathien khuokhirna le kut inrolna a’n lang el khelah ama khom a um a nih ti a chieng. Asan chu “Kei hi hnuoi le van hluo siptu ka nih” ti hi LALPA thusuok a ni si a.
Ringum Zing Pathien:
Pathien ringumna hi eini, mihriem ringumna leh ei khaikhin hlak leiin a ringum dàn ding ei suongtuo phàk ngai naw a nih. Chuleiin, Tirko Paula khomin Timothe kuomah “Ringum naw inla khom, ama chu a ringum zing, ama le ama a’n hnàwl thei si nawh (2 Tim 2:13) tiin a lo ziek a. Pathien chu a ninaah a ni char char a; zani, voisun, chatuon chena danglam lo a nih. Sâm ziektu khoma Pathien niphung hieng hin a lo inpak a: “LALPA Iengkim Pathien ang hi, mi tu dang am an um hrim a? LALPA, nang chu i ropui a, i ringumnan a’n huol vèl che” (Sâm 89:8). Kohran dàna nuhmei pasal innei huna kohran le pastor hmaa ei intiemkamna hi ursun taka phursuok ding ei ni a chuh mi tam takin an intiemnaah a ringum zo ta ngai nawh. Ei Pathien ruok chu ieng ang boruok hung tlung sien khom a ringumna suon la hung pei dinghai lai khom a pângngai zing a nih (Sâm 119:90).
Ruol ṭhaa ei ngai le ei suong èm êm tam tak khom harsatna nasa tak ei hei tuok meu chun an ringum zo ta ngai naw a, mi tlan hmang sanin hmu phâk ding an um ta ngai nawh. Ei Lalpa ruok chu a ringum a, misuol laka inthok khoma mi veng him dingin a ringumna a’n phat nawh (2 Thes 3:3).
Pathien ringumna hi hril sei rak ngaiin ka hriet naw a. Asan chu màni hringnunah a ringumna hre chiengtu le tonhretu ei ni seng ka ring a. Màni tawka hril ding nei seng nîng ei tih. Ei lo ni naw khoma ei Baibul ei en chun Israelhai chanchina inthok hmu thei tam tak a um.
Pathienin Abrahama inthok hnam ropui tak siem dinga thu a thlung khan mihriem ngaituona le hisapna khêlah Isak a pek a. An umna rama ṭam tlak leia Aiguptaa an zu thang sûng khom khan Faraw kuta inthok a hum tlat a. Jakob (Israel tia a hming thleng pek) le a thlàhai mi 70 chu Aigupta hausakna chèna a ram sûnga an pung theina dingin Aiguptaa siehlaw anga lut Josefa kha Prime Minister chenin a hlangkai a ni khah. Josefa thi hnungin Israel mipui chu ditsaktu ding nei lo anga inlangin Faraw suokah intâng tah hai sien khom anni ṭhuoisuoktu dingin Pathienin Mosie a ruot a. Mosie hmaṭhuoina hnuoia Aigupta an suoksan hnungin thlalerah invâi hai sien khom Pathien chun a thuthlung a hriet zing a, sukpuitling dingin a ringum zing bok. Chuleiin, thlaler lama khan mei le sûmin a ṭhuoi a, an fak le dawn ding a pek pei a. Pathienin a ram tiem Kanaan-ah ṭhuoiluttu ding Mosie um ta naw sien khom ama aiawtu ding Joshua a ruot pek a. Pathien chu a ringum zing a, a thuthlung a vong zing a nih.
Joshua rawia Kanaan ram an hei lut khom khan a rama lo chenghai hnam hrat tak tak ni hai sien khom Lalpan a’n hne tir pei a nih. Khawvel po po sandamtu ding Mesia hung piengna dinga Pathien hnam thlang an ni leiin inrêlbawlna ṭha le Pathien lungril an paw theina dingin lalhai le zawlneihai a pek pei a. Ram dang daiah salah an intâng pha khom a sansuok nawk pei hlak a nih. Israel hnam chu ringum lovin pathien dang lo be san de hlak hai sien khom Lalpan a hnotzuiin a tungding nawk hlak a nih. Ieng anga lampui suk le intung le harsatna chi hrang hrang Israel hnamin hraw sien khom Pathienin Abraham kuomah a thuthlung kha a hriet zing. Ama chu a’n hnawlin a’n pha thei naw a, a ringum tlat leiin Isu Kristaah a thuthlung a hung suk puitling tah a nih. Mosie’n “Chuleiin, LALPA in Pathien hi Pathien a nih ti hre ro; Pathien ringum, ama hmangaia a thupêkhai zawmtu chunga chu suon sâng chen khoma a hmangaina thuthlung vong zing hlak (Deut 7:9)” tiin Israelhai kuomah a lo hril a. Pathien chun khêl a hril ngai naw a, a thuah a’n hnûkkirin a’n phat ngai bok nawh. A ringum kum khuo a, ringumnawna hi a mizie le niphung an nawh. Chuleiin amaah innghat thiem theituhai chu an va hamṭha de aw!
Thutlângkawmna:
Covid-19 hripuiin einiah ṭitna le lungkhamna intlun sien khom Pathienah innghat ei tiu. Ei Pathien chu iengkim thawthei, iengkim hrie, ieng tik huna le khawlai hmuna um zing le ringum kumkhuo a’n leiin ama chu innghatna thei tak tak a lo nih. Chuleiin, ei Pathien ropui taka hin innghat thiem tum ei tiu. Chu ding chun Lalpan a thu malsawm raw seh. Amen.
New Delhi, 17 May 2020.
