~ John L. Pulamte
Hî zâwna a thupuia ei hei hmang hi inngaituo buoi set set khawm ngai dêr loa zuk dawn nghâl thei ni sî, sienkhawm dawn harsa tak ni bawk sî a nih. A dawnna chu manî mimal ngaidân le hmû dâna innghat ni pakhat phawt a t'a, a hmangtu izir khawm ni bawk a tih.
Ei zâwna khi ei dawn thiem thei dân ding chun, syringe (inkâpna) hi suol a ni am? ti le hin angkhata ngai thei ni mei a tih. Doctor-hai tâ ding chun suol a ni naw a, amiruokchu inruithei thawhai tâ ding chun suol, thîna intluntu a ni hiel. Chû umzie chu zû hi thil suol khawm a ni naw a, thil ṭha khawm a ni chuong bawk nawh tîna ang a nih. Thil pakhat ve el a ni a, a hmangtu taphawt deu thawin suol thawnaah an hmang hlak leiin suola ngai a hung ni ta a nih.
Tienlaia ei pi le puhai hun lai khan zû hi suola khawm an ngai nawh; tû laia ei thingpui dâwn hai ang chaua puipung nikhuoa hai dâm ruol pâwl hlimna ding dâma an hmang hlak a nih. Inrui thei a nî nama'n a lo inrui ding tâwk chu um nalâwm an tih, amiruokchu tû lai anga ei inrui dânhai ang le ruok hin chu inang naw tawp a tih. Chûleiin suola khawm an lo ngai naw kha a âwm hrim a nih. Inruina ding le suol thawna dinga ei hung hmang china inthawk hin zu hming hi ei sukpâwi zo ta a, suol râl lien tak anga ngai a hung ni ta hiel a nih.
Tienlai khan chu kohran le khawtlâng khap a la ni naw a, inrui buoi ruok chu an remti nawh. Thil khap ni lo na ná nà chu dânin a phal tîna a ni a, dânin a khuokhir lo chu suola ngai thei a ni bawk nawh. Chûleichun tienlai khan chu zû hi thil suola ngai a ni nawh. Tû tieng ruok hin chu a tam khawm a tlâwm khawm thil suol a nîna a bo ta chuong naw a, dâwn tlâwm leia thil suol a nîna hi suknêp pha thei a ni chuong bawk nawh. Kohran le khawtlâng ikhap a ni ta mieu sî leiin, intem ringawt khawm dân bawsietna a hung ni tah. Ei Bible-in "Mi tinin an chunga rorêltuhai thu âwi raw hai se, rorêltu chu Pathien ruot an ni si a, tû khawm rorêltu kal chu Pathien kal an nih" a tî leiin, rorêltu (ṭhuoitu)-in a phal lo thaw chu Pathien phal lo (suol) thawna a nih. Chû umzie chu, a tam khawm a tlâwm khawm, zû dâwn chu dân bawsietna a hung ni ta tîna a ni chu.
Zû hin ṭhatna lo kawl de sien khawm, a tam lem a nghâwng suokhai hi chu a ṭha hril ding a um nawh. Accident le thil ṭha lo tam tak, nî tin deuthawa tlung hai hi a tam lem chu inrui lei a ni deu vawng. Inthatna, intuolvuokna, inrem nawna, chapona, insûmthei nawna, hurna, uiretna, lungsenna, nupa inṭhena, natna, thîna, sietna le suolna chi dang danghai hi zu nghâwng ṭha lo vawng an nih. Zû a dâwna a fel duok duok, zû a dâwna a hrisêl deu deu tî le, zû a dâwna Pathien a ṭî deu deu tî ding mihriem hi an vâng el chau khawm ni lovin ka la hmu naw hrim hrim.
Zû hi ei phîng sûng chauin a mâk naw a, ei in sûng tak tak khawmin a mâk nasa a nih. Ei phîngpui dâm hi hei ṭawng thei sien la lem chû..., "Kei, um ṭawk ṭawk hi tûra mi vâi hlum i tum a ni? I laka hin ieng am suksuol ka nei a? I taksa pumpui tâ dingin sûn zân châwl lovin ka sâwl ka kham khawm ti lovin sin ka thaw a, i chunga ka ṭhatna zozâi hai hi hieng ela mi thungrul i tum a ni..?" tîin thlasiet pumin ṭap hla mi'n zâwt khum ngei a tih. Mi dang chu hril lo, manî taksa tak ngiel khawm hmangai lo chun Pathien ka hmangai ei hei tî dâm hi chu setan khawmin lo hre sien la, innui ṭha nuom mang chie naw nih.
Thingpui chu a thlumin a'n hnik hle khawmin, no khat chau khawm ei dittâwk em em sî, zû rim sie le kha em em hlak hi phîng inbêl raka ei dâwn hmâ chu lungawi thei dêr loa ei hei um bîk el hi chu a mak el chau khawm ni lovin a pawi hle a nih. Thingpui no khat chau khawm inlum pei si loa nghei tawp thlang lem a, zû zawng ruok chu taima em em el sî hlak hi ei tam. A sûr a sâ khawm ti lovin chu lâi kha lâi a um an tîna taphawta hlak chu fe rinna khawm nei dêr lo, thlazîng ui chal ang ela thothâng ṭha le inhman hlak hi ei tam. Zû hin vitamin thâuna a lo kawl chu ni ngei naw ni'm, a ṭhen chu an zu dâwn leia bieng inchawm met mawt el dâm an um a, a ṭhen chu mit eng sur el dâm, a ṭhen nâwk thung chu mit sen rûm el dâm, a thisen hau hmêl annâwm, anâchu a ni tlat nawh. Ṭhenkhat nâwk thung chu, nuhmei ê ti lo chun, hmâiah India map lim kâi rak ta dâm hmû ding an um chu tie. Zû hi ei lo va du fu char char ngei, an lo siem naw pal pal ka tih. Sienkhawm ei khawsak dânhai hi a nuizatthlâk mawl nawh, a lungsietthlâk lem hiel. Zû hi pasal dâwn dinga siem bîk a nih ei tîna ni lovin, nuhmei dâwn dinga siem hi a ni naw hul huol el. Nuhmei zu dâwn chu pasal angin sâwt an dai ngai nawh.
Mi'n inrui leia thil suol an thaw hin, an inrui lei ringawta hrietthiem vawng el ding khawm hi a ni bîk nawh. Mi tam tak el chu, thil suol thaw huoina ding rênga dâwn le inrui dâm an ni hlak. An zu dâwn leia hung suol ta thut el khawm an ni bîk nawh, suol thaw inhawina dinga dâwn an ni sî leiin, an dâwn hmaa suol thaw tumna lungril put rân saa thaw hlak an nih. Ei Pathien thuin "Zu le sa ngainatu chu hâusa ngai naw ni a, puonṭiek la sil a tih" a mi tipêk a, a'n dik hle a nih. Thuomhnaw man to tak tak hieng zât pawisa khawralna ding um lai a, a zû kher kher hi pasiet phânaa ei hei hmang bîk el hi chu a san lien tak a um a nih hi lai phêna hin. Zû hi a man tam lâwm lâwm naw sien khawm, zu dâwn mîhai chun indai tî an nei ngai nawh. Pawisa lâk lûtna nei ṭha ieng ang hai sien khawm, bêl mawng pawpa tui sie khâwl ang hi a nih. Zu khapna thû hi ei Bible-ah chieng chata inziekna um naw sien khawm, a hril mâwi naw khawp el a nih. Ei Pathien thû le inzâwl lo hrim hrim chu thil ṭha a lo um ngai naw hrim a.
Mi'n zû a dâwn ta chun inrui buoi naw sien khawm, a lungril a hung fîm ta naw nghâl a. Lungril fîm ta lo chun a fîmhai nêkin an lungril put a hung thienghlim ta naw a, chu poa khawm chun mihriem pawi la tâwk phâk naw sien khawm, Pathien pawi chu a tâwk phâk ta hrim hrim. Zû hi ei inrui buoi nawa mi pawi ei va tâwk naw chun a suolna a um nawh ti hai khawmin an lungril rûk tak chun an inthiem bîk chai nawh. Kohran le sûng le kuohai laia inzêl tlâka khawm an insie ta naw nghâl a, Biek In khawm an hung nêl naw phâ deu deu a, chuongchun Pathien le annî kâr an sukhla deu deu a, a tâwpah suol thaw ta laklaw tîin a nêka suol thil dang dangah an hung pakâi sâ pei ta hlak a nih. Suol inṭanna bul a lo ni chieng ngei el.
Zûa hin thil suol a lo kawp râwn hle chu ni mâ naw ni'm, mi'n a zu dâwn a bân ta chun, bân sâ ding apui hi a lo tam nasa a nih. Tû pa tî dânin am a nih, inkhâwm chen hi bân sâ a ṭûl naw chau a nih. Mi'n zu a dâwn laia thil pângngâi le narân deua a ngaihai kha, a nghei hnung ruok chun thil âwm lo le mâwi loah a hung inchang ta vawng a; thaw thieng loa zu dâwn ngai lohaiin an ngaihai dâm kha zûin phalna permit a lo pêk chu ni ngei a tih, inrui laia an thil thaw le ngaituonahai po po kha mâwi le âwm hlie hliein an zuk hriet fâi ta vawng el hlak a nih. Sipai chu a form hâk laia silai châwi chu inhmepui vieu sien khawm, thuom pângngâia a'n bel hunah a'n hmepui ta ngai naw ang hin, mi'n zû a nghei ta chun, suol thuomhnawa inbel a hung inhmepui ta ngai nawh. A dâwn mî chun, suol thuomhnaw hi inhmepui hlie hliein a'n hriet a, chû thuomhnaw chu a'n milpui zâwng a nih tî hrein, a'n bel naw thei ngai nawh.
Zû hi a hming ei sukpâwi zo tâk leiin, a dâwn taphawtin thil ṭha thawah an inngai thei naw rêng a, chûleiin dâwn ding chun thil suol thaw ngam a hung ngai a, chu chun thil suol pawisak lona a hung hring suok ta hlak. Chûleichun, zu dâwn mî hrim hrim chu a dâwn lohai nêkin thil pawi khawm an tâwk râwn lem châwk hlak. Ngaisamna khawm an hau lem a, thil theinghil le thil suksuol mei mei khawm an chîng a, kâwina ding an zawng thiem bawk.
Chuonga zu dâwn mîhai mizie ei zuk hril lei chun, a dâwn lohai chu mi ṭha vawng an nih ei tîna le, a dâwn mîhai chu mi suol vawnga zuk belna tieng ei inkâwktir naw a, zu dâwn mî fel tak tak khawm an um a, a dâwn lo khawm suol tak tak an um ve tho bawk. Amiruokchu, zu chungchâng thû ei zuk hril leia a dâwn mîhai ei zuk mal thlûr bîk deu khawm a nih. Chu lai zing chun, thaw lo kha a him tak a, hrisêlna le dam sâwtna a kawl a, in sûng boruok hrisêlna khawm a pâi a, Vân ram lampui chen khawm a mi kâwk hmu.
Hî zâwna a thupuia ei hei hmang hi inngaituo buoi set set khawm ngai dêr loa zuk dawn nghâl thei ni sî, sienkhawm dawn harsa tak ni bawk sî a nih. A dawnna chu manî mimal ngaidân le hmû dâna innghat ni pakhat phawt a t'a, a hmangtu izir khawm ni bawk a tih.
Ei zâwna khi ei dawn thiem thei dân ding chun, syringe (inkâpna) hi suol a ni am? ti le hin angkhata ngai thei ni mei a tih. Doctor-hai tâ ding chun suol a ni naw a, amiruokchu inruithei thawhai tâ ding chun suol, thîna intluntu a ni hiel. Chû umzie chu zû hi thil suol khawm a ni naw a, thil ṭha khawm a ni chuong bawk nawh tîna ang a nih. Thil pakhat ve el a ni a, a hmangtu taphawt deu thawin suol thawnaah an hmang hlak leiin suola ngai a hung ni ta a nih.
Tienlaia ei pi le puhai hun lai khan zû hi suola khawm an ngai nawh; tû laia ei thingpui dâwn hai ang chaua puipung nikhuoa hai dâm ruol pâwl hlimna ding dâma an hmang hlak a nih. Inrui thei a nî nama'n a lo inrui ding tâwk chu um nalâwm an tih, amiruokchu tû lai anga ei inrui dânhai ang le ruok hin chu inang naw tawp a tih. Chûleiin suola khawm an lo ngai naw kha a âwm hrim a nih. Inruina ding le suol thawna dinga ei hung hmang china inthawk hin zu hming hi ei sukpâwi zo ta a, suol râl lien tak anga ngai a hung ni ta hiel a nih.
Tienlai khan chu kohran le khawtlâng khap a la ni naw a, inrui buoi ruok chu an remti nawh. Thil khap ni lo na ná nà chu dânin a phal tîna a ni a, dânin a khuokhir lo chu suola ngai thei a ni bawk nawh. Chûleichun tienlai khan chu zû hi thil suola ngai a ni nawh. Tû tieng ruok hin chu a tam khawm a tlâwm khawm thil suol a nîna a bo ta chuong naw a, dâwn tlâwm leia thil suol a nîna hi suknêp pha thei a ni chuong bawk nawh. Kohran le khawtlâng ikhap a ni ta mieu sî leiin, intem ringawt khawm dân bawsietna a hung ni tah. Ei Bible-in "Mi tinin an chunga rorêltuhai thu âwi raw hai se, rorêltu chu Pathien ruot an ni si a, tû khawm rorêltu kal chu Pathien kal an nih" a tî leiin, rorêltu (ṭhuoitu)-in a phal lo thaw chu Pathien phal lo (suol) thawna a nih. Chû umzie chu, a tam khawm a tlâwm khawm, zû dâwn chu dân bawsietna a hung ni ta tîna a ni chu.
Zû hin ṭhatna lo kawl de sien khawm, a tam lem a nghâwng suokhai hi chu a ṭha hril ding a um nawh. Accident le thil ṭha lo tam tak, nî tin deuthawa tlung hai hi a tam lem chu inrui lei a ni deu vawng. Inthatna, intuolvuokna, inrem nawna, chapona, insûmthei nawna, hurna, uiretna, lungsenna, nupa inṭhena, natna, thîna, sietna le suolna chi dang danghai hi zu nghâwng ṭha lo vawng an nih. Zû a dâwna a fel duok duok, zû a dâwna a hrisêl deu deu tî le, zû a dâwna Pathien a ṭî deu deu tî ding mihriem hi an vâng el chau khawm ni lovin ka la hmu naw hrim hrim.
Zû hi ei phîng sûng chauin a mâk naw a, ei in sûng tak tak khawmin a mâk nasa a nih. Ei phîngpui dâm hi hei ṭawng thei sien la lem chû..., "Kei, um ṭawk ṭawk hi tûra mi vâi hlum i tum a ni? I laka hin ieng am suksuol ka nei a? I taksa pumpui tâ dingin sûn zân châwl lovin ka sâwl ka kham khawm ti lovin sin ka thaw a, i chunga ka ṭhatna zozâi hai hi hieng ela mi thungrul i tum a ni..?" tîin thlasiet pumin ṭap hla mi'n zâwt khum ngei a tih. Mi dang chu hril lo, manî taksa tak ngiel khawm hmangai lo chun Pathien ka hmangai ei hei tî dâm hi chu setan khawmin lo hre sien la, innui ṭha nuom mang chie naw nih.
Thingpui chu a thlumin a'n hnik hle khawmin, no khat chau khawm ei dittâwk em em sî, zû rim sie le kha em em hlak hi phîng inbêl raka ei dâwn hmâ chu lungawi thei dêr loa ei hei um bîk el hi chu a mak el chau khawm ni lovin a pawi hle a nih. Thingpui no khat chau khawm inlum pei si loa nghei tawp thlang lem a, zû zawng ruok chu taima em em el sî hlak hi ei tam. A sûr a sâ khawm ti lovin chu lâi kha lâi a um an tîna taphawta hlak chu fe rinna khawm nei dêr lo, thlazîng ui chal ang ela thothâng ṭha le inhman hlak hi ei tam. Zû hin vitamin thâuna a lo kawl chu ni ngei naw ni'm, a ṭhen chu an zu dâwn leia bieng inchawm met mawt el dâm an um a, a ṭhen chu mit eng sur el dâm, a ṭhen nâwk thung chu mit sen rûm el dâm, a thisen hau hmêl annâwm, anâchu a ni tlat nawh. Ṭhenkhat nâwk thung chu, nuhmei ê ti lo chun, hmâiah India map lim kâi rak ta dâm hmû ding an um chu tie. Zû hi ei lo va du fu char char ngei, an lo siem naw pal pal ka tih. Sienkhawm ei khawsak dânhai hi a nuizatthlâk mawl nawh, a lungsietthlâk lem hiel. Zû hi pasal dâwn dinga siem bîk a nih ei tîna ni lovin, nuhmei dâwn dinga siem hi a ni naw hul huol el. Nuhmei zu dâwn chu pasal angin sâwt an dai ngai nawh.
Mi'n inrui leia thil suol an thaw hin, an inrui lei ringawta hrietthiem vawng el ding khawm hi a ni bîk nawh. Mi tam tak el chu, thil suol thaw huoina ding rênga dâwn le inrui dâm an ni hlak. An zu dâwn leia hung suol ta thut el khawm an ni bîk nawh, suol thaw inhawina dinga dâwn an ni sî leiin, an dâwn hmaa suol thaw tumna lungril put rân saa thaw hlak an nih. Ei Pathien thuin "Zu le sa ngainatu chu hâusa ngai naw ni a, puonṭiek la sil a tih" a mi tipêk a, a'n dik hle a nih. Thuomhnaw man to tak tak hieng zât pawisa khawralna ding um lai a, a zû kher kher hi pasiet phânaa ei hei hmang bîk el hi chu a san lien tak a um a nih hi lai phêna hin. Zû hi a man tam lâwm lâwm naw sien khawm, zu dâwn mîhai chun indai tî an nei ngai nawh. Pawisa lâk lûtna nei ṭha ieng ang hai sien khawm, bêl mawng pawpa tui sie khâwl ang hi a nih. Zu khapna thû hi ei Bible-ah chieng chata inziekna um naw sien khawm, a hril mâwi naw khawp el a nih. Ei Pathien thû le inzâwl lo hrim hrim chu thil ṭha a lo um ngai naw hrim a.
Mi'n zû a dâwn ta chun inrui buoi naw sien khawm, a lungril a hung fîm ta naw nghâl a. Lungril fîm ta lo chun a fîmhai nêkin an lungril put a hung thienghlim ta naw a, chu poa khawm chun mihriem pawi la tâwk phâk naw sien khawm, Pathien pawi chu a tâwk phâk ta hrim hrim. Zû hi ei inrui buoi nawa mi pawi ei va tâwk naw chun a suolna a um nawh ti hai khawmin an lungril rûk tak chun an inthiem bîk chai nawh. Kohran le sûng le kuohai laia inzêl tlâka khawm an insie ta naw nghâl a, Biek In khawm an hung nêl naw phâ deu deu a, chuongchun Pathien le annî kâr an sukhla deu deu a, a tâwpah suol thaw ta laklaw tîin a nêka suol thil dang dangah an hung pakâi sâ pei ta hlak a nih. Suol inṭanna bul a lo ni chieng ngei el.
Zûa hin thil suol a lo kawp râwn hle chu ni mâ naw ni'm, mi'n a zu dâwn a bân ta chun, bân sâ ding apui hi a lo tam nasa a nih. Tû pa tî dânin am a nih, inkhâwm chen hi bân sâ a ṭûl naw chau a nih. Mi'n zu a dâwn laia thil pângngâi le narân deua a ngaihai kha, a nghei hnung ruok chun thil âwm lo le mâwi loah a hung inchang ta vawng a; thaw thieng loa zu dâwn ngai lohaiin an ngaihai dâm kha zûin phalna permit a lo pêk chu ni ngei a tih, inrui laia an thil thaw le ngaituonahai po po kha mâwi le âwm hlie hliein an zuk hriet fâi ta vawng el hlak a nih. Sipai chu a form hâk laia silai châwi chu inhmepui vieu sien khawm, thuom pângngâia a'n bel hunah a'n hmepui ta ngai naw ang hin, mi'n zû a nghei ta chun, suol thuomhnawa inbel a hung inhmepui ta ngai nawh. A dâwn mî chun, suol thuomhnaw hi inhmepui hlie hliein a'n hriet a, chû thuomhnaw chu a'n milpui zâwng a nih tî hrein, a'n bel naw thei ngai nawh.
Zû hi a hming ei sukpâwi zo tâk leiin, a dâwn taphawtin thil ṭha thawah an inngai thei naw rêng a, chûleiin dâwn ding chun thil suol thaw ngam a hung ngai a, chu chun thil suol pawisak lona a hung hring suok ta hlak. Chûleichun, zu dâwn mî hrim hrim chu a dâwn lohai nêkin thil pawi khawm an tâwk râwn lem châwk hlak. Ngaisamna khawm an hau lem a, thil theinghil le thil suksuol mei mei khawm an chîng a, kâwina ding an zawng thiem bawk.
Chuonga zu dâwn mîhai mizie ei zuk hril lei chun, a dâwn lohai chu mi ṭha vawng an nih ei tîna le, a dâwn mîhai chu mi suol vawnga zuk belna tieng ei inkâwktir naw a, zu dâwn mî fel tak tak khawm an um a, a dâwn lo khawm suol tak tak an um ve tho bawk. Amiruokchu, zu chungchâng thû ei zuk hril leia a dâwn mîhai ei zuk mal thlûr bîk deu khawm a nih. Chu lai zing chun, thaw lo kha a him tak a, hrisêlna le dam sâwtna a kawl a, in sûng boruok hrisêlna khawm a pâi a, Vân ram lampui chen khawm a mi kâwk hmu.
