Responsive Ad Slot

BUONGLIENKUNG TE KHA ÂW!

Friday, January 17, 2020

/ Published by Simon L Infimate
By Dr. John H. Pulamte

“Our sweetest songs are those that tell of saddest thoughts”
 - PB Shelly
 
Tuolbuol (January) 8, 2020 khan Hmar Zaikungpui Buonglienkung hminga hunser nuhnung, a hrietzingna lungdaw hawngna prokram chu ama lo khawsakna, Muolvaiphei-ah sawtnawte ka ṭhang thei ve leiin vangnei kan tia, ka lawm hle. Prokram tawp tieng deuah, a nau nuhmei 4 le nau pasal neisun haiin an pa hla phuok laia an sungkuo hlapui bika an ngai, ‘Rinumna Khela Malsawmna’ ti hla, lungril le titak zet le mitthli parawl kienga an hang sak chu inden mata inţhung le meng a harsa ie.

Thlamuongna thucha hriltu le hnuoi khel tieng ram le inzawlna nghet neituhai chun thiem le awium takin an hrila chu kei chu Buonga khawvel hringnun kha, ‘A tawi taluo’ tiin Pathien rorel dan hi ka la ‘question’ nuom deu chu a nih. LALPA le a ram ta dinga mi ţhahnemngai, a mihriem chanpuihai ta dinga mi ţangkai le thawhlawk, a nauhai ta dinga patling el ni lovin pa tling em em kha la zuk damsawt met sien chu mi tamtak ta dinga malsawmna khawm a ni ding vei leh. Hringna le thina le inzawma rorelna le thuneina hlak ka kuta um a ni der si nawh.

Mihriem hunbi tiem dana ‘tlangval’ hung ni ţan vea, thei ang tawk tawka KṬP vela inzela, hlapawl inchûk a hai ka hang ṭhang ṭan ve et et laia khawlai titina ka hriet rawp hlak pakhat chu Buonglienkung solfa thiem zie thu a nih. “All India Radio Aizawl station-a hlapawl rang deu ruoia an hung insuo hlak kha a ngaithlak zing pumin a ‘tonic solfa’ a ziek dawk thei” an ti ka hriet rawp hlak. Lamka ICI-a um ka ni hlak a, KṬP Inkhawmpui le Singing Festival haia ama rawia Muolvaiphei hlapawlpui le ‘group song’ mawi tak tak an sakhai ka la mitthla thei zing. Krismas hla a hung phuok thar hai khawm mi dit le hlutsak a hlaw nghal a, sawtnawte kar Hmar khawvel a dapsuok el kha a nih. Taksa kum a ka chung meta ding ka lo sawna chu thla iemani zatin a lo la naupang lem nawk nghal!

Ama Buonga khan a lo bengkhawn le bengkhawn naw chu ka hriet nawh. Ama le inzawma chanchin lungnat um deu ka nei ve a. English Poet hmingthang, PB Shelly’n, “Ei lungzingna tawpkhawk thuhai hi a hnunga ei hla mawitak an ni thei” a lo ti ang deuin ‘Imphal 1992 KÛT’ laia kan chanchin kha ‘ka thu le hla ngainuom’ a ni ve ta tlat el.

1990 a'nthawk khan ka pa Pastor Lalthlunglien kha Imphal a ICI Mission Compound-ah a um a, kei ruok chu college kai laklaw leiin 1992 kum bul tieng a'nthawk khan BA IInd year sunzawm malamin ka zawm ve thei chauh a. Iengti le iengti mani, kum danga an lo thaw hlak khawm ni si lovin, 1992 Kût (November 1) zan prokram a hlapawl sak dingin ICI Mission Compound KṬP chu an hung fiel khiet a. Chu fielna chu sukpuitling ngei tumin, kohran danga mi ṭhenkhat dam fielsain thafan takin hotupa Samuel Laldinlien rawiin hla kan hang inchûk ngiela chu kan lel tiengpang chu a ni deu tak. A huot kan paw phak naw tak ngiel ding nia kan hriet leiin ruolpa Chawnghmunlur leh Tuiṭhaphai tienga ruol hang inpun di'n kan inthawk suok a. Chuong lai huna chun ICI Choir (central ti tak hi chu a hnunga an hung bel annawm a nih) hming inlar
ṭan hlim lai a na; Choir member-a an suongtawlawi Pu Buonglienkung, Thangzarlien, Hringpui le Ruth kan hang fiel thluk tah hram a, hlado insamin Imphal kan kir naw chauh a nih.

Ruol tharhai le chun hla chu kan hang inchûk ṭan a; a tamlem hai vawikhat hmasuonna di'n ‘music track’ leh kan hang sak sin chu kan tha a fan tlanga, a zie khawm kan um hrat hle. Ama Buonga khan hla kha a mi'n chûkpui el ni lovin rawl inthla le îp dan ding dam, bau kâk le sukchîp le sukzum dan ding hai chen a mi hril malam peia, hmasawn pha el ni lovin a khawhnung chena hlawkpui pha kan um nuol ni’n ka hriet. A kei tak lem hi chu zaimi ka ni nawa, KṬP hlapawl inchûk hun vela ka thurûk chu - midang po an thiem phuor pha ṭhang ṭanin, inring rak lovin ei sak a, a thiem ei ni ve el, ti a nih.

A hun le dar ruota um a chun KÛT prokram neina hmun chu hlim le phur takin kan tlung a. Mipui khawm an inzi neinuoi an inri tengtung bawk. KṬP Inkhawmpui a ni naw leiin a boruok um dan ding awm chu hrilsei ngai ka ring nawh. Keini hma charah unau Kuki haiin ngir khawng mat le solfa tak matin hlapawl ‘a hângin’ an sak a. Keini hun a hung tlunga, ‘sound track music’ a hung inri le inruolin kan hang insawi deu hmak hmak chu kan sak ṭan hma a'nthawk mipui khek ri chu a so in a so chu a ni kha tie. Kan thiem le thiem naw thu, a hla thu ṭhat le ṭhat naw thu chu thu dang nisien; kan hang sak zo chu a saktuhai kan hlima, a ngaituhai khawm an hlim ni ka ring, kutben le kutmut ri le khek ri chu a nasa hle. A hnunga ‘item’ dang dinghai an nghakhlaa, kan hun chu kan hmang zo thei hram leia hlim chu an ni ka ring bik nawh.

KÛT zan prokram chu Rock Music, Beauty Contest le sawrkar protocol dungzuia Politician le officialhai inlakphekna tieng deu a ni tlangpui a, ‘a KṬP’ rak naw bawk leiin ruol danghai chun an mi lo inlawisan a. Kei le Chawnghmunlur chu sûn huna hnam lam inentir pawlhai le a ruola lawmman an mi pek ding nghakin kan la um hnufuol a. A kum hmasak, 1991-a Lamka a'nthawk Hmar Cultural Troupe ka hung inrawi khan chu kan fe le hungna ding Bus pakhat an mi pek tawp a, a ni a Hotel a sûn bu kan fakna ding coupon (ticket) an mi pek bakah sumfai an mi la pek sa bawk zie kha lungrila um karin pawisa hmu inbeiseiin ka kut a’nthak sar sar zing tah. Prokram zo hnai tieng Miss KÛT result an puong zo a, cultural troupe-hai hming an hung ko ṭan lai vel chun an mi ko ve nghal inbeiseiin stage kaiṭen bul lai kan lo va ngir a. Hlak chu, hlak chu - mi ko ta reng reng lo hai. Hmaimawk le hul hakin in kan inlawia, hril ding a vang hle. Zuk intum ding hlak um bawk lo. 

Kan lo hisap dan chun, kan lawmman hmu po khan kan mi fielhai fe le hungnaa sengso a phuhruk thei ding bakah kutchawi khawm an reng an naw khawma inkhatpahai pahni bek innei tir thei kan ta, ti kha a nih. Chuchu a teuin a hnai ta nawh. KṬP fund umsa a'nthawk hlak an ‘bahara’ ding khawm kan pek thei naw ṭep. Ṭawngbau ṭhaa zuk inthla rak dan hlak in hrie lo, kan hang inphalam dan thlawt kha aw. A hmun le huna khan KÛT Committee annaw khawma MLA/Minister pakhat tak kuomah kan harsatna thu zuk intlun vat inla chu kutbenthek chun an mi'n fe tir naw ding vei le, ti inla hlak khang hun lai khan tulaia ka hmel hriet le ngamthlakhai hi ka la hriet tawl teu si nawh.

November 2, 1992 chawhnung tienga lungril le taksa sawl phîta ruolpa Buonglienkung in an in a hang pan hnap hnap ding laia a lungril ngaituonaa thil um ding awm hai ka zuk ngaituo kir pha chu ka pang a la ṭim sur sur hlak. Imphal prokram zo khan rawngbawlna dangah khawlai lai am a suok nawk ka hriet nawa chu sawtnawte hnungah a hla phuok laia inlar le hlu zuola mitin hriet, ‘a hla khuchu’ ka ti el hlak, “Nghakhla Takin Aw Ka Thlir (A van hawi awm ngei)” kha a hung phuok suok thu ama ṭawngbau ngei a'nthawka suok kha a nih.

Kum 14 hnungah, December 2006 khan Imphal HYA huoihawtna hnuoiah Advent Christmas kan hmang chu Buonga le a ruolhai mi iemani zatin an mi hung hmangpui thei nawk khiet a, kan hlim tlang hle. Kha ṭum kha ama le hmaisana kan inhmu le inbiek tawpna tak chu a lo ni tah der el! Ka dara mi kuoin, “I hmel khawm a ṭha deu deu” tia mi’n pakderin mal a mi sawm mawl mawl lai kha ka theinghil thei nawh.

2006 ma khan ka nuhmei, Dr. Rothangpui chu RIMS Hospital-a General Medicine-ah Post Graduate (specialist) a’nchuk ṭan ve a. November 2, 2008-a inrik le chau taka Tuiṭhaphai a'nthawka ruolpa Buonglienkung hung phur thlak a ni lai khan chu Final exam pe dinga inbuotsaiin Hostel-ah lekha a tiem thlut thlut lai a nih. An hung tlung ni le dar chie kha anni ‘unit duty’ hun a ni nawa chu a chanchin le thu kimchang a lo hriet nal tho. Inrangtaka chanchin a mi hung hrilsawngna a chun ‘a chau hle thu’ bakah daktawr thu hril pangngai naw ang takin, ‘a beiseina a'nsang naw thu’ a ṭhang tlat a. Chu thu chun a mi ṭhawng hlea chu tukhawm ka hril nawh. Chawp le chila va kan nghal di'n ka’n siem tuma chu kha ni le hun lai tak khan pawisa cheng 100/- takngiel khawm ka lo nei der nawh a. Ka zakuo le kekawr mansa le dap theina dang hai ka dap ngiela chu ka hlawsam chieng. Kan nu zuk phone ding hlakin chu hun lai tak chu darkar 24 chuong sun le zal chawl loa an duty zoa sawtnawte an chawl hadam ding lai nia ka hriet leiin ka sukbuoi nuom naw a; a chanchin ngaivena lo va kan deu zinga, mi hung ‘up-date’ pei di'n ka hril a. Matheiloin a zingah kan pahni ngeia kan kan a ṭul thu ka hril bawk a. Nei zing sia nei naw uma um le nei naw tak tak kar hi hla deu a nih. Kekawr mawngphawk bun khawm hi a kawp-a-thuoa nei chun ‘fashion’ pakhat a ni a, a dang neinaw leia bun ruok chu a rinum zie ka hriet chieng; Buonga khawm khan a hriet el thei. Sienkhawm, ama chu harsatna le pasietna hai hi Pathien hnaina’n a hmang thiem peia, hlathar hmu phana damin a hmang ṭangkai nawk pei hlak kha a na, inhnar a um letling.

Mihriemin rawtna a siema Pathienin thutawp a siem hlak. Chuongchun, ngaita, Nov. 3, 2008 zingkara kan nu SMS ka hmu chu ‘a thi tah’ ti char a ni a, message ka hmu hlak chun Tuiṭhaphai tieng a ruong an lo fepui dei tah. Zuk hnawt ding hlakin motor petrol a khawm ka zuk buoi nghal. Ka lungril nat char char dan kha áw. Sunnithlak ka khatin in ah ka um a, Lalruotmawi le Mizoram-a an inzinna dam le, hlimtaka ama rawia ICI Choir hlasakna video dam ka en a chu a hma ang an ta nawh. Mi ṭapder le lunginno mi thawchi chu a ni naw chieng hle. A hnuoi hringnun a sawt naw ding a hriet leia hnuoi khel tieng ram a ngaina thu inzawt ṭeu kha a lo ni el mani âw?! ti dam ka ngaituo a.
     
Ka lungril ngaituona invak vel chun Buonga a maksan thei meu nawh. Tlangram hla tak a'nthawka Malaria a naa chau phita in a hung inlawi khan ‘direct’ in Hospital lien panpui el hai sien ni ding, ka ti a. Zunthlum nei a ni zie hriet zing chun zunthlum le inkaimat thei natna dang dang a um chu mi naran hmanin ei hriet chun iengleia Daktawr hai khan an ngaimaw hmasa naw mani, tiin kei le kei ka'n ngaituo buoi a. Intum ding ka zawng kuola chu umzie um ta si lo. Mi ti dan danin ‘Lalpa hun ruot’ ka zuk ti ve vuot hlaka chu ka hadam zan chuong nawh. Thina hi Pathien kuta um chu a ni a, a hun khawm ama ruot a ni chun, Daktawr fimkhur tawk naw leia a thi lo ding thi dam, a natna an hriet suol lei damdawi inaihal an pek leia thi hai khawm hi Pathien ruot tho a ni le ni naw dingah ka buoi hle bawk.

Mihriem ta dingin ‘thina’ hin hun bik a nei nawh. Hlamzuia thi hai inpam an um a, tar kawngkawia thi hai khawm ngai an um naw chuong nawa, an sung le kuohai ta ding lem chun tuornemum a ni chuong nawh. Ṭhalai huna thi ruok chu inpam an um bik a; ṭhatlaia thi seng seng khawm inpamum le mi ṭhawng bik an um. Buonglienkung thi khawm chu chu a nih. Ka ti dea chu Buonga chu a thi hnung kum sawm neka tama khawm a hming a la chuoi nawa, a hlahai lem chu a thar deu deu pei. A lo keihruoi ICI Central Choir a la um zinga; thu le hlaa Pathien rawng-bawla hmuntin-ramtin a lo invak puihai ngei ngei khawm ‘Blessed Choir’ intiin hring le hrat takin India ram puoa hai chen rawng an la bawl zing bawk. Kei ve te hi ka thi hnung thla iengzat am ka hmelhriet haiin ka hming hrilin an mi ngaina thu an saksuok ding ti ka ngaituo pha chu ka lungril a sahal hawphur um ka ti hlak.


 ---------------------------
 National Games Village, Imphal
 January 13, 2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate