Responsive Ad Slot

MY GINGERNESS-III

Wednesday, March 7, 2018

/ Published by VIRTHLI
-Lalruotlien Hmar

“A Government is one which thinks about the poor, listens to the poor and which exists for the poor. Therefore, the new government is dedicated to the poor, crores of youth and mothers and daughters who are striving for their respect and honour. Villagers, Farmers, Tribal, Dalits and the Oppressed, this government is for them, for their aspirations and this is our responsibility.” – Shri Narendra Modi. (20 May 2014 Central Hall of Parliament, New Delhi)

Atlângpuiin, tlângram lohma nei dân hi kum 5-9 sûngin a ram pumpui hi ân nei suo hlaka. Busîk È›an hma favâng âwllen lai hin a kum nâwka ding lo ân thlang hlak Chu hun chu ‘Pâm Rorêl’ ân lo tih. Kum a hung thara, lovât seasonin a hung del nâwk nghâl hlak. Pasalha’n lo ân vât hun a hin, nuhmeihai chun, Hmunphi pâr ân kêk sup sup hlak. Hmunphi le aithîng season hi January-March thla sûng po a nih.


Ka nauin mi fâk inhnar rawi a tih: March thla tâwp tiengin lo  ân raw nâwk mawl mawla. Kângzîng-a chun, nuhaiin, “ka nauin mi nauhai fâk inhnar rawi a tih” tiin, lova fe in thlâichi thlâk chu ân È›an nghâl hlak. Akum-a-tluonin, sinthaw season vawng, âwllên season a um thei tak tak nawh. Kum 1980 bâwrlai vêl chen khan, tlângram ahin bu le bâl  thua, ân lân todel êm êm hlaka. Chuleiin, muol hla tak tak neiha’n, Rabawk ân bâwl hlak a. Chu chu ‘Pâwl Rabawk’ ân ti a; ân bâwlna hmun chu ‘Bâwk Hmun’ ti’n ân ko hlak. Pâwl Rabawka riek hi naupang, tleirâwl, nunghâk le tlangvâl hai khawvêla ding chun, Five Star Hotel-a riek nêka inhawi ân ti hun alo nih. Kristmas le Kumthar hmang hman naw pal inlau leiin, Bu thak ân inhâwmthaw êm êm hlaka, zîng khuo a var hma’n, raw-ser êng hnuoiah, lo hmuna buhai phurin, vêl khat vêl hnihai Bâwk ân inhnai hman ta hlak. Tulai angin Mobile Phone-hai khawm ala um ve naw leiin, nunghâk le tlangvâl hai ta ding chun, sakhmêl intawng lova tûrnipui tlang tlai thlâk ding tak ngiel khawm dâwn zo lova, suol anga înzui ngei beiseiin, lo lamÈ›huom ahai ‘sûlhna intliek’ ân thaw hlak. Kum 1980 zo tieng ruok hin chu, bu fâkkhawp nei tuma bu bil nei khuokhat a khawm kutpâr tliekkhawp chauh chauh ân um tah.. Thlâisum (cash crop) hieng aithîng, hmarcha, si, dum ei tihai hi ân uor lem tah.

State Assembly Rorel: Aithîng le hmunphi season lai vêl hin, Sorkâr rorêltuhai khawmin,  ân hmalâk dân ding ngaituo’n Assembly-hai neiin ân lo buoi ve em ema. Chuonglai zing chun, keima tâwk tâwka kalo ngaiven le ka na kalo sitna tieng chu; kum 2014 ânthawkin 2017, kum 3 sûng zet hmunphi le aithîng kârbârna thu ah ei dau a thu ta leiin, ei umna Manipur Sorkârin, losinthawmihai hmasâwnna rurêl indinna di’n, ruongâm ieng ang am  aw ân duong ding ? ti hi anih.

Manipur Legislative Assembly 21 Feb 2018 huna khan, Agriculture demands Rs. 260, 54, 32, 000. Tld. (Tlûk le ding awn) passed anih a. Hi zât sumpui hin huon le lo nei mihai tha sang a sâwk zângkhai sawt diem aw …!. Manipur ahin Tribal tlângrama um mi nuoi 848317 ei na. Khawpui ah nuoi 111614 ei um bawk a. (2011 Census). A pumpuiin, Tribal mi nuoi 959931 ei um tina anih. Agriculture demand po hi sumfaia ei insem ding lo ni ta ang sien, Rs. 271 poisa 42 sengin ei chang ding tina anih. A bawphlawpa sumfai hi hang tiem chun kawng ro dêng hle dingin ân langa. Anachu, ‘in budget and demands, development is but rare’, ti di’n a um nâwk hlak hi anih beidawng um chu. Asan pakhat chu, ringhla ruol lovin, Sorkâr development sumhai hi 90 % vêl plain-a hmang ân hlak lei anih. Ei umna State Manipur-a chu Shri Th Shyamkumar, Minister Horti & Soil Consertvation Dept le Dy CM ni bawk chu a ro rêltu ding tak anih. Manipur a chu thil iengkim hi ‘inchûna ram le nawr chawp’ vawngna ram ân leiin, tlângram mihai hin ei bei fêt a țûl el thei anih. Atu Sorkâr ka tina bîk ni lovin, atlângpui thu’n, thil È›ha tak tak ân hril È›euin, ân hril laia a È›hanaw tak ânthaw nuom vieu hlak. Hun dang ang lovin, thil ân thaw È›ha vieu el thei bawk. Duthusâm a chu, tulaia hmunphi le aithînga ei dau sietzie dâm hi, Pu Th Shyamkumar-in, inlârna’n hmu sien ka ti ngawt el …!

Ama bau ngeia a hril dân nâwk pei chun, thlaira hieng sêrthlum, aithîng, rêngthei le a dang danghai sieÈ›hatna dingin ‘Cold Storage’ khawm District tinah bawl ani ding thu le hi sina dingin Rs 6 Cores Sorkârin a riruong thu a hril. Pu Biren-in thupuia a hmang, “Go to the Hills”, ati hi a tak ân thlungtir ani chun, ‘New Manipur’ chu Tlângramah a pieng thei anih. ‘Let new Manipur arise from the hills and mountains’ ti tlâng seng thei di’n tlângmi po po tlang khata ei um hun chu ân tah.

Aithîng chîng ding chun nei chunga thaw chi anih:: Kâmding insûng ta ding naw chun aithîng hi a sawisak ân tak khawp el. Chuellova, ‘zawr thei a ni dîm, naw dîm’, ti a risk lâka bu le intleng hlak ani leiin.  Parbunga (L) Pu Laibatthang khan, aithîng bil siem hi ânhnik ve êm êm leiin, “Aithîng chîngna ding ahmun ka hmu zo naw tâwp khawma, ka tapa bêk chîng ka tih”, ati ngat anih. Ei ram hi a pâwn deu deuva. Sik-le-sa le boruokhai ân danglam pei bawka. Huon thlai le lohma thlaihai khawm a re deu deu. Mihriem hlak chu ei pung duok duok; ei ram delhai hlak lien sap chuong bawk lo.. Chuleiin, aithîng khawm ei chîng râwn ang phu chun, ei product hi a tlâwm tiel tiel anih. Kum siet kum chu hrillo, ei rama a tlâwm deu deu el hi asan hrieta, a chîng hlâwk lem dân lampui ngaiven hi a pawimaw anih:

1. Ei lo nei dân: ‘Shifting Cultivation’ ei ti hin, ram a suk pâwn hrât em em. Chuleiin, ei rampuihai khawm ei tuk-rêm zova, je-upa khawm lova nei ding meu avâng ta em em. Chuong ang bawkin, aithîng hai khawm hi je kel le je naupang hmun ahai a hlâwk thei tak tak nawh. Chuleiin, ei lo ramhai hi mithiemhai Survey inthawtira, a bil enkawl dânhai ân mi’n hriettir a ngai an tah.

2. Achi È›hatnaw lei le chîng dân thar thawnaw lei:  Vawisûn hun chena ei aithîng chi thlâk hi a pângngai ala ni char char a. Chuleiin, a hlâwk ding angtakin, a hnuoi lo È›ha de sienkhawm, a È›o dawk thei ta naw nisien a ang. Achi thar hlâwk chi hi thaw lem ta unla ei thaw fûk el lem diem.. Chun, Sorkârin achi thar chîng dânhai training mîn thaw tir thei bawk sien.

3. Sorkâr È›hangpuina dawng phâklo: Fâkfâwm zawng puma lohma inlien  chu thil namenlo anih. Vawikhat harsat hunlaia lo hang pur thei vat ding hieng Agriculture Loan dâm, Crop Insurance hai dâm le kawng dang danga hamÈ›hatnahai (Agriculture Credit) hai dawng phâk ni unla chu ei product hi tam hrât hle’ng atih.

3 March 2018/Parbung

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate