MY GINGERNESS

VIRTHLI
MY GINGERNESS-I

~ Lalruotlien Hmar

ƂithĆ®ng (Ginger Scientific name: Zingiber Officinale | Rank: Spice | Family: Zingiberaceae) hi loneimihai ta dinga sum-hnĆ¢r țhatak a nih. Achi (rhizome) hi suituhai lekha a chun, South-Eastern Asia rama țo angin an hrila. Eini laia khawm hi vaiha’n an mi chi-suo ring a um. Asanchu, ei pi le puhai chanchin hlui a’nthawk khawma Ć¢ithing an lo chĆ®ng hlak hmĆŖl hriet ding a vĆ¢ng hle. ’Ginger’ ti hming khawm hi ‘Sanskrit’ țawng ‘Singabera’ (aumzie- ramsa ki lim ang) ti a’nthawka lĆ¢ksuok a nih. Ƃieng le Cardamom-hai leh tluorkhat an nih. Jamaica, Fiji, Indonesia le Australia a hai khawm an chĆ®ng nasa ve em ema, India hin a chĆ®ng rawn tak a, khawvel pumpuiah 70% a product phĆ¢k a nih.


HRISÊLNA- ƂithĆ®ng hi mihriem hriselna ta dinga damdawi țhatak a nih. 1. Cancer Treatment thawlai le inraihai luoksuok a sukre thei, 2. RĆ®l le phĆ®ngpui ta dinga țha a nih, 3.  HritlĆ¢ng damdawia hmang thei a nih, 4. Taksa kham le sil rena dinga țha a nih, 5. Nuhmei hunbi laia,  taina sukrena dinga țha a nih, 6. Cholesterol le Blood Sugar insĆ¢nghai siemțhatna dinga țha a nih.

NUTRITIONAL LE VITAMIN UMHAI- Fresh âithîng 100 gram a hin- Calories 79- Carbohydrates 17.86g- Dietary fibre 3.6g- Protein 3.57g- Sugar 0g- Sodium 14mg- Iron 1.15g- Vit C 7.7mg- Potassium 33mg- Vit B6, Magnesium, Phosphorous, Zinc, Pholate, Riboflavin, Niacin hai khawm ama ah a um.

MARKET LE RATE- India hi, Global Market a khawm, Ć¢ithĆ®ng supply-tu lientak a nih a. India ahin, North East State 7 hai hi a supply rawn pawl eini bawka. Nisienlakhawm Monopoly salah ei intĆ¢ng zing. Karnataka State-a achĆ®ngtuhai (Ginger Cultivars) chu, Sorkarin an harsatnahai a sawkzangkhai pĆŖk hlaka. North East a Ginger Cultivators-hai ruok hi chu ei chan hi a sie ngĆ¢wi ngĆ¢wi el a nih. Hi lekha ka zieklai hin, The Farm World Agricultural Exchange, Dy. Agricultural Marketing Adviser, Shri Bijaya Kumar Prusty chu Mobile-in ka phone a, Manipura Agriculture Departmenthai inbiekpui hmasak di’n ami hrila, Chun ama ka zuk indawn tak chu Ć¢ithĆ®ng rate le a market chungthu a nih. Diktak chun, tlangram pa, Tuițhaphai, Imphal, Shillong Guwahati, Hmarkhawlien, Aizawl -hai a, hmun le hmang inchaw le inbengbel hai hi, Ć¢ithing bul chibai bĆ»ka, a-sĆ»r-a-sa dova, tuolzakuo hĆ¢khai kha an nih. Ei mithiem le officer tamtakhai khawm hi ‘Made by Ginger’ an nih. Foreign rambung hieng; Nadia, China, Varada, Rio-de-Janeiro-a, Ć¢ithĆ®ng chĆ®ngtuhai angin, ei Sorkarin a mi ngaisak ni lem sien chu….ei Agricultural Economy hin Hnam ropui le Ram ropuitakah mi hlĆ¢ngkai ta’ng a tih.

Hienga, a rate țhat le țhat naw kum a um si hin chu, ei tharsuok rawn hlak bawk, hme sĆŖng hlak nilo, sikĆ®m dang ei phan chu a ngai an tah. Sorkar Dept-hai, ei Politician-hai leh Commercial Summit dĆ¢m neia, hun hmang a pawimaw. Chuong ani naw chun, ‘Kan bohmang zo el ding a’n ta hi….!’ Hienga zawr el khelah, “Low Volume, High Value“ a siema Export thei khawm a nih; ginger oil, ginger oleoresin, saunth (dried) le powder a siemin, Market Plan ngaituo ațƻl. Kum 15 hun sĆ»ng khan, nikum 2017 kha, India rama Ć¢ithĆ®ng rate thlĆ¢khnuoi țum tak ala nih. Times of India 10 March-2017 in a tĆ¢rlang dĆ¢n chun, Karnataka a’nthawka supply tamtakhai chu Rs 40/kg chauhin, Retail Market-a zawr anih. Tukum khawm hin tuchen chu, India khawpuia rate-hai ei hang en chun, Rs 25-70/kg inkĆ¢r chauh ala a nih. Tulai Tlangrama a rate chu Rs 10/kg ana. Hieng anga ei zawr chun, Rs 1 lakh/acre ei loss top ding a nih. ƂithĆ®ng lei hin, Pu Modi chen khawm mi hmĆ»r chungah a chuong tah a. Ka Pu Lallienthang lem chun, ’BJP inlal sĆ»ng Ć¢ithĆ®ng inman naw nih, Bangladesh a khar pui chu’, ati hiel a nih. A Politicise lei khawm chu ka ring nawh a, a beidawng hazat, sum vĆ¢ng lei vawng nĆ®ng a tih. “ƂithĆ®ng le an hme hlak tak, that an la khap deu deu pui chu”, ti’n pa pakhatin ala hung recommend pui deu deu bawk. Keima ang thovin, Gingernessan nei lei ka ring. “India ram sĆ»nga Ć¢ithĆ®ng le Ć¢ieng a’nthawka traditional tak le khawl thiemna hmanga  thilsiemhai hi hriselna ta dinga țha le a’n hnik bik zie hi khawvelin ahung hrietsuok mĆŖka. India rama sumdĆ¢wng le dĆ¢wrkai nuomhai ta ding khawma awlsam taka a’n um theina dingin, dĆ¢n le dun zĆ¢ngkhai taka sierm ani tah. ‘Hung unla, India ah hung SumdĆ¢wng ro’ (Come, Invest in India)”, ti’n Pu Modi chun World Food India 2017 Conference-na ah a hril ve thung.

Parbung: The 17th February, 2018

MY GINGERNESS –II


Losinthawmi țhenkhat chun, “ƂithĆ®ng hin ‘ai’ a nei a nih”, a’n tih. Kumtin tina chĆ®ng ve hlak si, zawr khawp nei thei lova, a thu naw leh a zawrna tienga dau nei lo an um hlak a. A rate țhat naw kum huna tam tak tak nei; a rate a țha huna a thu boral pĆŖk nĆ¢wk hlak si. Ațhen chu a rate khawm țhataka zawr si’n, aman intĆŖl lova, an bat riral pĆŖk dĆ¢m. Chuleiin, Ć¢ithĆ®ng anti nama’n, ‘AI’ khawm a nei hiel ama’n ding maw ?

ACHƎNGNA HMUN DING:  ƂithĆ®ng chĆ®ngna ding chun, sea level a’nthawka inkhi’n, 1500m altitude hmun insĆ¢ngna hi duthusam a nih. Chuleiin, Hmarram sĆ»ng a khawm, Tinsuong le Pherzawl tlĆ¢ngdung ah a hlawkin, atak khawm a țha bĆ®k hrim a nih. Pherzawl hi Sea level a khawm 900-1200m insĆ¢ngna hmun alo nih.

ACHI: India ram a hin, achi (varieties) chi hrang hrang a uma. Scientifically-a thlangsuok lem chu ani vawng nawh a, aram miha’n ahmun izira a’n kodĆ¢n a ni tlĆ¢ngpui. Chun, achitharhlĆ¢wkchi (High Yielding Variety) khawm siemsuok an tah. Maran (Assam), Kuruppampadi, Emad, Wynad (Kerala) hai hi India a Ć¢ithĆ®ng variety-hai chu an nih.

KhawvĆŖl hrieta achi țhataka hril chu, Rio-de-Janeiro hmuna a’n chĆ®ng chu a na. Hectare 1 hmunah 25-35  Ton a um thei a hril a nih. Tulaielkhan. High Altitude Research Station (Orissa) chun, Variety thar 3 a hmusuok a, hieng- Parentage, Characters le Suprabha-hai annih. Einilaia ei chĆ®nghai hin, ni 300 khĆŖltieng ei tharsuok hlaka. Tuta a chunga Variety-hai hi, ni 229 a tlingin a’n tharsuok a nih. Athau (oil) khawm 1.9 % a nih. Kundulli-ihai Ć¢ithĆ®ng ‘Saruchi’ an ti a um bawka; ni 218 in a’n tharsuok hlak bawka. Athau khawm 2.0 % a nih. Surari Variety hin, ni 225 sĆ»ng a aw a. Finger Variety khawm a um bawka, ama hin thau 2.1 % a pai ve thunga, einilaia ei chĆ®nghai le hin aninang ka ring. ƂithĆ®ng chi hi a ram boruok le inmil angpeiin, hunbi neia tu hlak anih. India West Coast tieng chun, May thla hin a’n tu hlaka. North East State chun April thla hi atu hun dinga mithiemhai chun a’n hril dĆ¢n a nih. Phaizawl tuilo ahai chun, February thla lailung le March thlabul hun sunga achi phĆ»m zo hlak dingin ami hril.

ƂithĆ®ng chi lĆ¢k dĆ¢n khawm hi Agriculture Expert-hai hril dĆ¢n chun, 2.5-5.0 cm a sei, 20-25g a rik le a dĆ¢wn lĆ¢kna ding țhatak 1 or 2 bĆŖk a țhang ding a nih. Chun, achi hi, 0.3 %  Dithane M45 damdawia 30 minutes sung, hi damdawia inchi’n, athĆ»k ding a vĆŖng thei. Achi ei tu zo ni 40-90 hun sĆ»ngin, 75kg Nitrogen/h pĆŖk ding a nih.

AHRIK: ƂithĆ®ng hin hrik tam tak a’n neia. Ațhen achi a’nthawka lo um reng le ațhen a kĆ»ng dĆ¢wn le ahna a’nthawka ințan an nih. Achi ei tu laiin, Trichoderma or Bordeaux 1%, athĆ»k vengna di’n, hmang a țha. A kunghai a mawia, a hnahai a hung eng țan ani chun, Malathion 0.1 %, July-October thla sĆ»ng, thlatin vawikhat kĆ¢p ding a nih. Abirinbik ani chun, Carboryl 0.1 % hmang bawk ding a nih. Hieng Chemical ei zieklanghai hmang kher lo khawmin, Neem hna sukphita a tuia siema kĆ¢p in, athĆ»k ding a dang thei bawk a nih.

Parbung; 18 Feb 2018.



Post a Comment

0 Comments
Post a Comment (0)

#buttons=(Ok, Go it!) #days=(20)

Our website uses cookies to enhance your experience. Learn More
Ok, Go it!
To Top