Hmar khuo run a nih

Simon L Infimate
By L. Thanmawia Pajamte

June 2/2015 sƻn dar 11:30 khan Chotokumpi (Rema punjee) Hmar khuo chu Khasi le Dimasa inkawpin an rƻn a. In popo an phurthlƻk vawng a, Hmarkhawliena ralzam iemani tawk an hung lƻt.
     
Rema khuo hi Kum 1930 laia kha hluo tan a nih. Cachar ram sĆ»ng, NC Hills le ramri laia um a nih. Kum 1945 in Cachar DC, D.C. Murroy­in Rema hi lalna (Headman) lekha a pek a. Kum 1951 khan Settlement­in map feltak a siempek a nih. Anni le inria hin Borokumpi le Sonpur, Khasi khuo an um a, anni le hin inrem taka um hlak an nih.
    
In suksiet a um
Kum 2003 a Hmar le Dimasa buoi khan an khaw bul el, NC Hills tienga Dimasa khuo Lower Lodi chu Hmarhaiin rĆ»nin mi iemani tawk an that a. Indona hung zuolpei khan Rema khuo chu Hmarhaiin an suoksan a. Lodi khuo chu an suoksan chuong naw leiin Dimasahai chun Rema khuo le a sevel ram chu “Kan thisena kan inchawk sa a nih” tiin huoi takin an hauh (claim) a. Amiruokchu buoina ĆŖm chu an suksuok ngai nawh.
     
Chuonga Rema khuo haiin an khuo le ram an suoksan ta lei chun Khasi­haiin panruong an lo phunsip ta a. Cachar ram sunga panbila chu a la tha taka ngai a nih. A ram hi a hnienghnar leiin thlai le pĆ¢n hi an tha a nih. Chuongchun mihriem ei pung pei a, ram a pung ta si naw leiin hun iemani chena inthok khan hluo nawk tum a buoipui a nih. Nov. 4, 2014 khan sungkuo 17 lĆ»tin lo an va vĆ¢t a. Thingtuoi ban khawin In an va bawl a. An lo vĆ¢thai chu Khasihaiin an lo rawsiet pek vawng a. KĆ¢ngselhai chu in thielin vaimim le thlai dang dang an chĆ®ng a, an tha em em. Indian rubber Board­hai le thangkawpin rubber nasa taka phun dingin thang an lak a. Polipot a singtĆŖla pil thunin thafan takin hma an lĆ¢k a nih.
     
Dimasahai thangtlawmna re theilo chun Khasihai chu infuipawrin Hmar­hai chu sukbuoi dingin thang an lakpui a. Sub­Divisional Magistrate Court , Lakhipurah Khasihaiin Hmarhai chu an hĆŖk a. An inhĆŖknapa SDO chu T.T. Daulagupu (Dimasa) a nih. Ama hi Hmar le Dimasa buoi laia NC Hills tienga ‘ring leader’ a lo ni leiin Hmarhai sietna ding zawng char char a nih. Rema khuo le rama hin CRPC 144 a puongpek a, dan le dĆ»n chĆ¢ngah Hmarhai hi awk tal tal a tum a. Court­a ringawt chun Khasihai hi an hratlem zing a nih.
     
Chuongchun Rema khuo chu va hluo zingin sinhai an va thaw zing a. Khasi le Dimasahai inksawp hin vawi 3, mi 80 ruol ruol va fein mi tlawmtehai chu an va’n thi hlak a. Silai chawi khawm tam tak an um hlak. Anni lai hin Dimasa ramhnuoimi khawm an thang hlak ni a hriet a nih.
     
Hmarmi tlawmte, lo thang ngam lova an lo zĆ¢m hlak leiin Khasihai chu an huoi ta deu deuva. June 2/2015 Thawleni sĆ»n 11:30 khan Khasi le Dimasa inkawp, mi 100 ruol, silai chawi tam takhai chun Rema khuo chu an va rĆ»n ta a. Khawhnawma inthawkin silai vawi tamtak an kĆ¢p a. Khuo an lĆ»t a, inhai popo chu an phĆ»rthluk vawng a. An phĆ®ndar a. Rubber phunna ding polypot, pil thunsa a singtelhai chu an satdar vawng a. In hmangruo, burlebelhai popo an sĆ¢tkawi vawng a. Puon le thosilenhai chenin an sĆ¢t­ek vawng a. Solar light­hai an vuoksiet vawng bawk.
     
Hi ni hin a zĆ¢n­azĆ¢nin Hmarkhawliena inthawkin Organization thuoitu hai le nunghak­tlangvalhai, motor 7 le bike 2 sip fein Joypur Thana an va lĆ»tchil a. FIR, El Rejoy hminga peklut a nih. SDPO­in a zinga Police hai tirin a hmuna spot enquiry an va thaw a. Anni khĆ¢ta an va thaw el hi ringzo lovin HYA le HSA  thuoituhaiin Police­hai hi an va thlawp a nih. Chuongchun thlahai va lain record feltak an va thaw a nih.
     
Hmar Inpui, Barak Valley Region keihruoina hnuoia Organization dang dang thuoituhai chu chawl lova inthungin hi Thubuoi hi ngaituo a nih. Cachar DC le SP kuomah fein memorandum pek an ni a. DC chun hi thubuoi ngaituotu bĆ®k dingin ADC ruot ka t’a, ama chun sukfel tum raw se’ a ti a, ngaichang zing a nih.
     
In­le­lo nei ta lo, refugee, mi 32 lai chu dt.6/6/2015 khan Hmarkhawlien an hung lut a. Union High Schoola inumtir an nih.Hmarkhawlien­haiin fak le dawn pein an chawm el a nih. Mizoram mihaiin  “Mizo ni duh lo Hmarho, buaina inrawn tawk leh anga Mizoramah bawk refugee angin inla rawn lut leh ang chu..” ti a hmusit taka an mi hril lawk ang hi chu ni ta  naw hrĆ¢m inla !
     
Hmarhai hin ram ei del lien taluo a, ei inpĆ¢m naw a, mi leh ei buoi dep leh ei suoksan pei a. Ei suoksansa min an del pei a, a hnunga ei inhnar nawk a. Kum 1999 khan Sawrtui Magazine­ah “Hmar Khawram Chulhnung” ti ka ziek a, Mizoram, Manipur, NC hills le Cachar ram sungah Hmarhaiin khuo le ram ei rausan rawn takzie ka ziek khan ka lung hi a na vawng vawng a nih. Kha Magazine­a bawk khan “ZĆ¢m Hnam maw ei lo nih!” ti ka ziek bawk kha. A na thei ngei el.  Tuhin kawng iengkimah hnam danghai phata lovin  “Hnungtawl hnam “ maw ei ni ta el ding chu!
     
“Hmar var a’n hnu” an ti hlak hi khel ni awm a nih. Ei pi le puhai kha an lo var inhma khawp el. Tuhai Thuvar am a nih ka hriet chieng naw a, an nauhai hung khawsakna dinga an dit chu vadung kam le lamlien zĆ»la hung um dingin an hril hlak an  tih.  Chuongang chun ei thlatuhai khan hmun an lo hluo pei nin a’n lang. Tuiruong, Tuivai, Tuiriel, Tlawng, Jiri, Jinam, Buongpui etc. zĆ»l popo va hin ei um a. A sevĆŖla ram tha ei del a. Mi’n an min hnarpek a. Buoina an siem met leh ei suoksan pei bawk a. Min ram an zauh deu deu, ei nin ei chĆ¢n deu deu. A tawpa khawlam ei la um ding aw? Mihai nekchĆŖp le inhuolvelin ei um chu
an ta hi!
     
Mi hnamhaiin independent le district ĆŖm an hmu naw khawmin an ramhnuoi mihai leh thangkawpin khuo le ram an lak a. Ei ‘Tlangvalhai’ hlak hi an insalendar zo am an tah. Hmar tlangval huoisen le tlawmngai chu an la tam. Sienkhawm sakeibaknei hi huoiin tium hle sien khawm a sa manna kuttin le a sena a ngho thlawng pek a ni chun iengangin in hahum sienkhawm ti a um ta nawh. A tlanse el ma ta naw’n!. Nakie tieng le vawisun chena ei rama ei ngai KHAWBON tlangpui le ram khawm Khasihaiin an del mek bawk. A phai tuikamhai chu vaihaiin del dingin lekha an sukfel ta mĆŖk bawk.
     
Tuhin Rema khuo chau ni lovin a khĆŖla Lailong Hmar khuo le ram chu Khasihai bawkin an chawkbuoi a, ram lekha thar an lak khum a. Suokdawk dingin an vau zing a. Hmar Inpuia an beidawng thu an hung intlun a, ngaituo zing a nih. High Court­ah khing ngawt naw chu lampui dang umin hriet an ta nawh. Chuongang peiin Kumba khuo khawm an hungn nekchĆŖp pei a, an buoi mek bawk a. Chuongang pei bawk chun Muoltluong ram khawm Dimasahaiin an hung claim thar a. In thenkhat chu suokdawk dingin an hung vauh bawk a nih. Cachara hin Hmarhai chau tlangmihai laia Permission Area nei ei nih. Ram nghet lientak ei nei hi ei chĆ¢n lien ta hle a nih. Hi Jhumland Permission Area hi innghatnaa hmangin Assam sawrkar chun Hill Tribes Dev. Council hi ami pek a ni nghe nghe.  An nghatna a bo chun hi Council khawm hin umzie a nei  naw el thei a nih
     
Tulaia Rema khuo, Khasihaiin an hung rûnna thua hin hnam buoina a suok nawna dingin Hmar Inpui chun inremna lampui a dap zing a. Hmun tina Hmar umhaiin ei na ei sit dêk hi tûl a tih.




Photo Credit: Gideon
Tags

Post a Comment

0 Comments
Post a Comment (0)

#buttons=(Ok, Go it!) #days=(20)

Our website uses cookies to enhance your experience. Learn More
Ok, Go it!
To Top