TAKSA PILA SIEM PILA KIR NAWK DING
-Dr.Chaltonlien Amo
“….hnuoia inthawka lak suok i ni sih a, pilvut i nih a, pilvutah i kir nawk ding a nih” (Genesis 3:19). Lalpa Pathienin a tih.
Corona hripuiin a mi hang man a, hospital a ka lut hma, kan in Room hrana ka hang um tana, natna khuma ka zal lai chun hi thu, Lalpa Pathienin Adam kuoma a lo ti hi vawisuna Adam a thla mi po po chunga tlung ding chu a lo ni ta a, ti ka ngaituo a. Kei a chunga khawm tlung ding angin ka hang inngaituo ta pei a. Chuonglai chun, zan khawm a lo sawt deu ta a, kan Uichal chu a hung khek nguou nguou el chu Upa haiin Ui an kheka, an tap chun insung mi thina tuok ding an um hlak ti an hril ka lo hriet vei-vuoi bawk. Ka chunga tlung ta ding anga ngai naw ruol ni ta nghallo. Tuol ka suok a, ka hei dak chu kan Uichal chu ka riekna room kawllai a mi lo en kur nawk nghal. Insung thil le khawvel khawsak ngai tuona a hung suoka, lungril ngaituona ramtinah an vak tan ta a. Ieng ang khawm lo tuok ding ni lang taksa le thlaraua inbuotsai a tul ta a nih.
Hospital tienga admita in enkawl sunzawm chu lo theilo ngirhmunah ka um ta a. Pathienin mak takin rem a hung ruot ta a. Ka nuhmei Lalramsang khawm Covid-19 positve a lo ni ti hrietsuok a hung ni nawk ta hlau a. Kan pahni chun RIMS Damdawiin a chun an mi admita, room pakhat ah an min umtir a. Chu room a chun Electrict mei var tilo khaw eng le nisa var hrim hrim (tukver um nghallo) hmu phaklovin ni 12 sung kan um a. Ka khum bula Oxygen bur intung le ka hnar le baua inbuk, an khat tawka Nursehai damdawi injection ding le damdawi fak ding mi hung pe tilo mi dang tukhawm hmu phak an um bawk nawh. Lung a mawka, ngaituona a pika, hmabak beisei ding a sei naw hle. Kan room kawla keini neka inrim lemhai Ventilator inbuka dam, khawl ri chitin chitang, rampui hnuoia zana rannung chi dang dang inhram ri ni awm takhai le an khat tawka mi thi an tawl dawk rihai kan hriet thei a. Kei chu khum a inthawka inzun-inhnawm dinga ka tum khawma Oxygen ka hnar le bau a inbuk chu kan thla chun ka thuok a tawp vang el hlak a nih a. (Mi hrisel pangngaiin Oxygen ei mamaw hi Normal pulse oxymeter readings ah 95-100 percent a nih). Ka oxygen chu 70 hnuoi, a kar chang lem chu 60 percent hnuoi a dam a zu tlung phak hlak. Ka sawl thei em em. Zan imu an hnik thei bawk nawh. Ka nuhmei chun Pathien zarin a thawhla nawh a, mi enkawltu le rawng mi bawlpektu dinga kei a ruola Pathienin covid positive le a milo hung tir lut pek a lo ni zing.
Ka taksa, ka kut le kehai ka hei en a, pila siem chu pil a bawk a kir nawk el ding a lo ni ta hi tihai ngaituoa to zingin khawvela hin chu mikhuol ka lo ni tak zet el, khawvel boral ruola boral ding, khawvel thil le hausaknahai, hmingthatnahai, Lalram lutpui ding iengkhawm umlo, hringna thuruk nei lova kut ruoka Lalpa le intuok ding ni inla chu a va hrilhai thlak awm de, khawvel a hin iem a na ka damsan, kei hi lo fe hmasa lang ka sunghai le nauhai ka nuhmeiin iengtin am hung enkawl a ta, tihai ngaituoa ngui deua ka umlai chun ka nuhmei khawm chun a milo en zinga. Ngaituona tam tak a ma a khawm an vak vel a ni ti ka hriet thei a. “Lawmna zawngin an tlanvel sang tamtak, hmu lovin thlan thimah an inkhelpui; ropuina hlim an hnawt chu sum hlim ang, hmu le changtu khawmin an nei sawng nawh”-Rev.Thangngur hin a lo hmu indik ngei el.
Ka lungrilah - Khawvela ka dam san hi iem a na ? ti a hung lut a. A dawnna, “a hringhai chu an ni ta dinga hring ni ta lova, an thi aia thia tho nawk ta ding chun an hring ta lemna dingin a nih, mi po po aia a thi chu” (2Korinth 5:15) a hung tlunga. Kan ngaituo zawmpeia, Ram le hnam ta dinga thei ang anga sun-zan chawl lova rawngbawlin kum 25 lai, MLA khawm term 4 lai zet Pathienin hun (chance) a mi pek ta a. Pathien ram ta dingin teh iem…..??, ei ram le hnamin iem a mamaw a… “ka chunga a thil thaw that po po hi, LALPA kuomah ieng am pe ve thung ka ta aw ? Sandamna no lang ka ta, LALPA hming chu ko ka tih. Ka thutiemhai chu LALPA kuomah hlen ka ta,…..” (Sam 116:12-14) tihai a hung tlung nawk tapeia. Covid hripui natna kan chunga tlung hi kan ta ding chun Lalpa tirko ropui tak, Lalpa le inpawlna fienriel a lo ni zing el. Pathienin ka dam tul a la ti a, ka damna dinga Ama, Pathien kuoma tawngtaia mi hni pektu hmangaitu, unau-ruoltha le kohran mipui, sangtel a mi ruotpekhaiin thahnemngai taka an mi tawngtai pekna le mi tam tak malsawmna-tawngbau kan dawng leiin RIMS Covid Care Centre(CCC) ah ni 12 kan um hnungin Covid free kan hung ni ta a. In enkawl sunzawm dingin Hospital Ward Cabin ah ni 8 an mi sie nawk a. Chu zo ah inenkawl sunzawm dingin Oxygen bur leh doctor mi advise angin In tieng kan inthak lut thei tah a nih. Kan damna dinga mi ditsaktu, Pathien kuoma thahnemngai taka mi hnipektuhai po po kan lawm takzet a nih. “kan damlai ni a tawp hma chun, i thlarauin mi thuoipei la; i ta ding chauin hring ka tih, ka nunin thlanmuol a liem pha’n; ka thla’n nang khawm sawr tang a che” tiin Upa Ngama’n a lo inzawt a ni kha.
Ei thupui, “….hnuoia inthawka lak suok i ni sih a, pilvut i nih a, pilvutah i kir nawk ding a nih” (Genesis 3:19). Lalpa Pathienin thlatu Adam kuoma a lo hril chu mi po po chungah, einihai thangsain, a la tlung ngei ding a ni a. Isu Krista a mi thienghlimhai lawr dinga Lalpa ngei chu khekri leh, Vantirko chunghnungtak rawl leh Pathien tawtawrawt ri leh vana inthawk a hung hun ah dam le hringa ei lo la um a ni ruok chun ei taksa suk danglama umin a ruolin Lal Krista le ei intuok ding ning a ta. Chuong a ni si naw chun ei taksa hi pilvuta siem a ni ang hrimin pil a bawk a kir nawk ding a nih ti chu Lalpa Pathien thu a nih.
“khawvela hin iengkhawm ei lutpui nawh a, iengkhawm ei suokpui bawk nawh” (I Tim.6:7). Kum 2020 chun muol a mi liemsan ding a lo ni ta, ei nuom thua cheltang thei a ni si nawh a. Ieng anga inthla dingin am ei inbuotsai ding a na ? Ama Rev. Thangngur bawkin “kumpui thlangtla dinghi zui naw thei kan nawh, nikhat dang cham theina pek kan nawh; in lawmna parte tun ka liem ding an tah…” tia a lo inzawt hi ngaituoin ei taksa pila siem, pila a kir nawk hma hin Bible a ei hmu Tirko Paula’n Korinth khuoa mihai kuoma ngaipawimaw em ema a lo hril, an ni ta dinga hring ta lova an thi aia thia tho nawk ta dinga hring ding an ni lem thu kha ei ni kuoma hril angah ei pawm nuom a um. Tirko Paula bawkin Kolossa khuoa mihai kuomah “Iengkim in thaw taphawt chu mihriem ta ding anga thaw lovin, Lalpa ta ding anga thaw lemin, inhawk takin thaw ro; a thungna rohluo ding chu Lalpa kuoma inthawkin in hmu ding a nih ti hre zingin Lalpa Krista rawng in bawl a ni hi” (Kolossa 3:23-24) a ti a nih. Chuleiin, Pathien ram nisien, Ram le hnam nisien ei thaw taphawt hi Ama dit dana ei thaw a ni chun Lalpa Krista rawngbawl ei lo ni zing a nih.
“Ei damsung hun tawite a hin, ei Pa sin thawng ei tiu ie; hun a liem zo nawk hma hin, Lal sin thawng ei tiu ie”. –Pautinkhup
Tiemtu po po lungril ah Lalpa’n tha a ti angin hril sunzawm sien, Kumthar-2021 Lalpa leh hmangtlang dingin in buotsai seng ei tiu.
