Responsive Ad Slot

JAI HIND INDIA

Saturday, August 15, 2020

/ Published by Simon L Infimate

Phuoktu: Thattinlien Sungte (Lenruol Hla Bu No.2) 

~ Lal Dena, Columnist, Virthli

 

Vawisun hi India ramin British-hai awpdenaa inthawka a zalenna kum 74-na rauh a lo nih tah. Zalenna puonzar chu India ram hmun tina khai kang a ni mek a. Hi hnam puonzar rawnghai hin inentir an nei vawng a. Ei hmu seng angin hi puonzar hi rawng chi thum neih: a eng, a var le a hring; a laia Ashoka chakra a um. A eng khin mani inphatna, khawvel hausakna le hlawkna (material gain) mani ta ding bika zawng lo ding, hratna le huoisenna an entir. A var khin var (light) lampui inthim elvartu, inremna le thudik lampui hraw a min chuktir a, rawng hring khin ei leihnuoi, thlai, thing le ruohai le ei inlaichina, ram hnienghnar le inthang pei an entir nawk a; Ashoka chakra khin thutak (truth) chu ei nun khaltu tak life principle a ni thu a mi zirtir bawk.

 

Ei Bible thuring ang bawkin, India puonzar rawnghaiin moral tha tak ruok an mi’n chuktir. Ram pumpui le state-a thuoitu le mipuiin a takin ei zawm am aw?. Ei Muolkil Mitha Narendra Modi hi a nun dan le khawsak dan mawl ang rengin an langa, India puonzar moral lesson-hai inchuktir angin a nun a khal am aw? Modi-in January, 2015-a US President Barak Obama an hmupui khan suit thar hlawk cheng makteduoi khat neka tam man ($ 11,500), pinah a hming narendradamordasmodi inziek a hak chu tie! Hi Modi suit hi ama ngaisangtu India mi hausa pakhatin cheng vaibelsie 4.3 ($ 523,000)-in an chawk thuoi.(Arundhati Roy, My Seditious Heart,p.810). Baab re baab! Ei ram thuoituhai hin mani hlawkna hnawt lovin mipui hamthatna ding chauh an ngaituoin an thaw am aw? Suongtuona nei thei, sie le tha hrietna nei bawk, vote thlak thei chin chun ngaituona chang ei hriet am aw? Ei thuoituhai le mipuihai hin thudik lampui ei hraw am, thutak chauh ei hringnun khaltu’n ei hmang am? ti hai hi India ram zalenna kum 74-na ei hmang huna hin ngaituo thar nawk inla,  insiemthatna hunin hmang thei seng inla nuom a va um de!

 

Angiel angana hril chun hi zalenna nawrnaah hin ei thang ve nawh. Mahatma Gandhi thuoina hnuoiah India mipuihaiin zalenna an suol mup mup a, Brahmaputra phaizawl chena Indian nationalism tuifawn chun a hung chim a. Eini chu a mi chim phak ve der nawh. Chuleichun chu zalenna nawrna thlihrang chun ei ram kilkhawr tak chu hril khawpin a sawihning nawh. Hi lei him a nih, eini Zo hnathlak lai ram hmangaihna hla (patriotic song) phuoktu tam tak hai hin India ram pumpui huopa hnam hla phuok ei vang hle. Ram hmangaihna hla ei sak tam tak hai khawm mani hnam bing chawisangna hla deuh vawng an nih.

 

Tuta ei hla thlang Jai Hind India (LH.No.2) ruok hi chu India ram pumpui huop (late) Rev Thattinlien Sungte phuok ei hmu thei sun chu a nih el awm. Pu Thangsawihmang mi hril dan chun Parbungah HSA-in Cultural day an hmang tum, 15 August, 1957 Independence Day a lo ni bawk leiin Pu Thattinlien hlaphuok Jai Hind India hi Pu (late) Ngurdinglien le student-hai leh kum 1957 khan an sak thu a mi hril. Pawl riet ka thaw lai vel niin ka hriet, Independence Day hmang chang Jana Gana nek khan kan sak rawn lemin ka hriet..

 

Thattinlien hla phuok dang Nemrang Puon, Singtur Dumbel le Pi Burtui rotling tak tak Lenruol Hla Buah ei hmuh bawk a. Bhutan rama missionary-a a fe hnungin Pathien inpakna hla hring le ropui tam tak a phuok teu bawk. Ama hi lekha inchuk sang ni si lo, thilpek (talent) nei tha em em a nih a. Pawl sawm khawm a zo nawh. (Ramthienghlim Varte, Rev Thattinlien Sungte: Lal Sipai Tha le Ringum, pp.10-11). Sienkhawm saptawng le Hindi-a hla phuok thei khawpin a thiem vawng a. Saptawng lem chuh Mingo missionary-hai cake fak lai fie lo zeta sechierhai khawm, inhnik taka titi seppui thei a nih. Pa dangdaih tak a nih. Tuta a hlaphuok ei suih mek hi atanbawsut khera suih lovin abat batin zuk tarlang ei tih..

 

Jai Hind India, Jai Hind India,

Ei lawm vawisun ni hin;

Aw hlimna ni le;

Lawmna ni a ni,

Lawm ei tiu a ram ta ding;

Theitawp suo’n thangruol ei tiu*,

Jai Hind.

*Lenruol Hla Bu sut nuhnung takah khan a tlar rukna a um naw leiin, kutzieka mi po khi ka belsa a nih. An dik tak mi hril theitu in um chun lawm hleng ka tih.

Chang hnina saptawngin hieng hin a hang insama:

Oh! Joyous day, Oh! Happy day,

We are celebrating:

Sons of India,

Lift up your voices now,

Her freedom be more and more;

Ladies and gents, shout your joy,

Jai Hind.

 

Chang thumna, Hmar tawngin:

 

Kan nu India, Chunnu India,

I hraitehai kan ni;

Hnam lungmawlha’n,

I par tlan ve kan nuom;

Keini khawm, I hrai kan ni,

Kan ram kan hnam hre ve rawh;

Jai Hind.

 

Chang tawpna tak hi Vai tawngin, hieng hin a hang insam nawk a:

 

Jai namaste, Jai Hindustan,

Azad hamara desh;

Bharat washi,

Kodam uthayeng ge,

Ham jeteng ge, azad ham;

Hindustan hamara hai,

Jai Hind.

 

Hmar tawngin: (hi chu inlet fawm a nih)

 

Jai namaste, Jai Hindustan,

Ram zalen ei ni tah;

India mipuihai,

Hmatieng pan peiin,

Hneng ei tih, zalen ei nih;

Hindustan ka ram a nih,

Jai Hind.

 

Thu kharna:  Pu Thattinlien hi pa rorum, huoisen le thothang tha, a hlaphuok hrim hrim hai khawm hnam hla nisien Pathien inpakna hla nisien, hla hlim um le a thluk khawm tho tak vawng an nih. Ei hang sak hin an mi keitho nghal a, ei thung tawk tawk thei nawh, kut ben le insawi bek a ngai hlak. A kam a themthiema, tawng tuollengin Hmar puon chi tum tum le zie tinreng hla tawng mawi em ema rem khawm a thiem a. Tuta Jai Hind India hla chungthuah lem hin chu Pu L.Keivom lem chun, “hieng ang hla hi khawvela um sun ni ring a um,” a lo ti hiel.(L.Keivom; Hmar Hla Suina, p.249). Hnam thilah nisien, Pathien thu tieng nisien, a biographer (a chanchin ziektu) Pu Ramthienghlim Varte, (Senior Scientist retired, Anthropological Survey of India)-in Lal Sipai Tha Le Ringum” a lo ti hi a phu hlie hlie. Pathien rama ding naw khawm, hnam ta dinga rohlu thu le hla mi serpektu “hnam pasaltha” a tling tak zet. Pu L.Keivom bawkin, Thattinlien-in:

 

Tangka rothangpui sengin hriet lo karah,

Chun le zuo le run insung ram hlaah;

An mi lo thlirna singmit Tlumte iengin,

Ka ram, ka hnam, ka piengna chun ngei khan

 

a hang ti thla dap dap ang dam hi hmu ding a vang ta hle. Inchuklaihai hla ding phuoktu Thattinlien le mi dang dang a hnungin sakhuo rawngbawlna tienga lukhaitu pawimaw le pastor an hung kai vawng chu tie a tih a. (L.Keivom, Ibid, p.243).Hnama chieng bawk hi sakhuo rawngbawlna tienga khawm ban pawimawi an ni hlak. Pu Thattinlien hi Hmar hnam ta ding chauh khawm ni lovin, India ram pumpui huopa a hla lo ser hi a danglam bikna le a ropui bikna a nih ti hi thangtharha’n hre zing ei tiu khai. Jai Hind.

 

The writer is retired professor of history from Manipur University and former Vice Chancellor of SIUM. He can be reached at laldenas@rediffmail.com

 

PS. Hi hla chang khatna le chang thumnahai Hindi-a inletin Pu N.Modi tweet-ah thawn a nih. LD.

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate