Responsive Ad Slot

KA LAWM IE LALPA I MALSAWMNA LEIIN

Sunday, June 14, 2020

/ Published by Simon L Infimate
~ J.L. Fimate

Piengtîra inthawk manih vângduoina thil tuok leia ruolbanlo amanih piengsuol (Handicapped/Disables) ei iti hlak, tulai ruok chu 'Differently Abled' ei ti nawk ta lem hai hi, tumruna nasatakin an hang inthuoma, an theina an hang insuo meu hin chu 'danglamtaka thilthawthei' an lo va ni chieng ngei! Helen keller, Stephen Hawking, Nicholas James Vujicic, Albert Einstein, Oscar Pistorius, Alex Zanardi hai khawm hi patling inti zet zet, insukvar tak tak le pieng indik tak tak, a tluklotu, hi khawvêl ramzau a hin ei inzie nuoi a nih. Ruolbanlo nisiin ruol an khûm.

Mimtukthla ni 2, 2019 (Pathienni) ani a Juni Williams chu Marshelles Community Church, Marshall Island ah hlasak dingin dawsang tieng panin a Wheelchair leh an tâwl phei ret reta. A wheelchair ke invir ri ti naw chu ri dang a um meu nawh. Inkhâwma ṭhang mipui hai chun mak an ti ningei a tih. Ama, Williams hlak chu mani inringzona nasatak leh hmatieng panin a hei intâwl hret hret peia, mipui mak tina leia lawmlûtna ri tâkngiel khawm um lo chun a chawkbuoi nawh. A piengtîra inthawkin lawmna nêkin mak tinain mipuiin an en rawp hi ngâiin a nei ta khawm ani thei.

Juni Williams hi kut le ke kima pieng nisienkhawm, famkimnawna khawvêla hin vângduoi tlâktaka a famkimnaw bîk zuolna tienga hringnun hmang dingin a kut le ke hai hi a sukchâng thei dêr dâla. A zeng a nih. Hawaii Island-a pieng le seilien ana. Thil tamtak thawthei naw sienkhawm, naupangtê ani a inthawkin hlasak le rimawi hi anhnik em ema. A pieng famkimnawna nasatak kara, hieng tieng panga hin thawthei khawm a nei ngei a ring tlat leiin tumruna a pêka, nitinin hla le rimawi chu a ṭhungchil hlak a nih.

A wheelchair-a inṭhung pum zingin, Marshalles Community Church dawsanga inthawk chun, a kein keyboard hmêtin hi hla hi a hung sak vawng vawng taa:-

" *Khawvel mi ha'n an mi thlir,
Ka nun harsa tak hi;
Beisei ding neilo mi tih,
An va hrietnaw ngei;
Sungrilah hin ka hlim si,
Mi hang hmu thei hai sien.

Ka lawm ie LALPA, I malsawmna leiin.

* Chêng-in mi buotsai pêkin,
Hadamna i mi pêk,
Fak le dawn ding mi pe in,
Sil le fen i mi pek;
Hmangaina'n i mi á¹­huoi zing,
Sungkaw ṭha i mi pêk.

* Hausakna suong ding nei lo,
Silfen tha nei loin;
Sum le pai tam ka nei nawh,
Sienkhawm ka nei che;
Chu ngei chu ka ta'n a hlu tak,
Mi'n hre naw hai sienkhawm."

Dawsâng a pan laia mit-âr lo inṭâ hai kha lawmin an khek suoka, hlimna ri'n Biekin chu a suksip taa. Ruolbanlo nisienkhawm mi hmu theilo a sungrila hlimna chu a puongsuok hnea, mipuiin chu hlimna chu a hlasaka inthawk chun an lo intem phâk a nih. A sak zoa a thilhrilin lungril a them êm êm. "Lampui indik ka hraw leiin ka lawm a nih.Wheelchair-a hringnun hmang ni lang khawm Pathien ka chawimawi theinaw pha naw a, ringna ka nei bawk a nih. Tuhin wheelchair-ah nun hmang lang khawm vân tieng ka hang thlîr hin beiseina tharin ka sip hlaka, chu lei chun iengkim leiin Pathien kuoma lawmthu ka hril a nih. Ka lawm eh, Lalpa." a ti a nih. Ruolbanlo nisienkhawm a thiemna'n ruol a khûma, a sungril a hlim bawk.

An hringnun le piengphung hang ena hlim hmêl hmu bêklo dinga ei ring ṭhenkhat hai hi, sungrilah lawmna thurûk an kawl hlak leiin lungriltakin an hlima. Hang ena, hmu thei china inhnar um ngâwi ngâwi, hlim zing âwm deu ṭhenkhat hai hi lungriltakah an lo hlim nâwk chuong ngai kher nawa, sungriltakah mal ngâwi ngâwiin an um rawp hlak a nih. Mi rethei, sum le pai le rothil khawm nei ṭhahnemlo, khawsakna harsa ngawi ngawi, hlim ding khawma ring um raklo ṭhenkhat hai hi an hlim hlaka; mi neinung, tlâksam neilo, khawvêl hlimna po po chên thei, inhawi ti êm êm dinga ei ring ṭhenkhat hai hin hlimna thurûk an lo thlasam rawp hlak.

Hlimna le lungngaina inchenlona khawvêla hin, ṭhenkhat hlimtaka an um laiin, ṭhenkhat chu beiseina khawm nei ngam ta loa lungngai le beidawnga um an um hlaka, ṭhenkhat harsatna'n a chîm vêl laiin ṭhenkhat nuom chênnan a huolvêl bawk lei hin khawvêl hi a 'fair' nawh ka ti hlak. Amiruokchu, hringnun lampui ei hraw mêk laia ei chunga tlung dinga Khuonu ruot chu ani meu si. Hlimna nêkin harsatna, beidawngna le lungngaina hai hi ei hringnun lampuia hin ei hraw nasa lem hman hman niin ka hriet hlak.

Corona leiin chanchin mak tak tak hi ei dawng rawna, ei thla a phânga, ei lungngaia, a mak mak hi ei hriet nuoma, ei en nuoma, ei ngai nuom bawk a nih. Takinningna le nundânmawi nêkin makna le heuhuouna hi ei lâwm zâwngtak ani zie hrilfietu ṭhatak a nih. Celebrities ei ti, mi inlâr hai lai khawm hin a um mak mak hi ei lawma, hriet hlaw khawm anni bîk rawp. Maktaka mawilo le danglam, nu le pa ha'n an nau hai um dân dinga an dit teulo dingin khawsa hai sienkhawm, celeb anni leia ei chungen ta leiin an thilthaw phawt ṭhain ei ngaia ei ngaisang hlak.

Che mak, che danglam le che pui hi ei nuom zawngtak a lo ni ve hlak bawk. QC a um hi inngaisietna khawp nisi, inrui nei niawmtaka hlim dân chidangtaka la'n vei vêl dâm, la khêk vêl dâm, la'n sukphawk dam an um thei hi a mak a nih. Mipui hlak chun maktakin a mak bawk hi ei hmu nuom nâwka, mak deuin an inthang el hlak. Thlaphâng ngawi ngawiin um hai sien tina chu ani chuong nawh, amiruokchu um chintâwk hriet hi a pawimaw.

Chu makna khawvêl kara chun, QC a um ṭhenkhat chun inenkawl dân thawpik umtak kara chun an sungrila hlimna suklangin Pathien inpâka mawihnâitaka an inkhawmna hmu ding a um zeu zeu bawk. Mizoram Nunghâk pathumin an umna Kolasip Community QC pindan sungah, "Ka lawm e Lalpa i malsawmna leiin" ti hla saka Pathien an inpâkna video ka lo hmu chun ka lung a châwm hlea. Hlim âwmlona hmunah hlimna thienghlima hlimin, hlain Pathien kuoma lawmthu an hril a nih.

Hi hla hin ka lungril a themna a sawt ve taa. A thlûk innêmtak le innotak hin thluok mur (brain cell) po po hi a fâng vêl riei riei niin ka hriet hlaka. Nî sa vut vut laia thlifîm dei hieu hieua hung hrângin angin a hâdama, ngai an hawi a nih. Hla phuokmi hai hin an tawnhriet ngei naw chu hla'n an phuok ngai nawa, phuok ding khawmin tawnhrietlo chu phuok ngaina khawm a um bawk nawh. A hlathu ei hang ena, mihriem ngaia chu lawmthu hrilna ding um taluo naw sienkhawm lawmthu hrilna'n a hmang lem hi mak ka ti hlaka, ropui ka ti hlak bawk. A hlaa inthawk hin a phuoktu hringnun harsat ding zie hmu theiin a uma, hlimna thurûk neinaw sien chu dam inhâwkna khawm inhmang dêr thei dinga hringnun rinum a nih.

Hi hla, "Ka lawm ie Lalpa, I malsawmna leiin" tia khawvêlin ei hmêlhriet hi, 'Easter Brothers' tia hrietlâr Easter hai unau, James Madison, Russell Lee leh Edward Franklin haiin an phuok ana. A thu ropuitak hi James Madison Easter-in a hringnun besana a phuok a nih. An unau pathum hin hringnun chanchin mak le ropuitak an nei. James hi April 24, 1933 in Mount Airy, North Carolina hmunah a pienga. North Carolina a pieng le seilien seng anni leiin Bluegrass Music an i ti, music genre chikhat chun a hne tawl êm êma, an inhnik bawk. Kum 8 mi ani a inthawkin James chu a upa Russell-in Guitre per an chûktir ṭana, an sangpa Edward khawm an inchûktir hlak bawk.

Hla mi tak an lo ni lei manih, rimawi tieng hi an chemkalna ve hrim hrim dinga an piengpui theina ani lei mani ding, Music chu an thiem hrat hle khawm chu ni mei a tih, an inchûka inthawk kum tam an vawi hmain Beer Hotela hai hlaw tlawmte neiin an 'perform' thei nghâla. An inhlawna chun nundân ṭhalo khawm an hlawdawk sa bawka, sâwt rielloin anni khawmin zu awl an vei pha ta a nih. Suolna lampuiah hmatieng ke an pên peia. Zurui le midang sukbuoi chu an sin ropuitak a hung ni ta pei a nih. Russell lem chu kum 14 mi chau ani laiin Whiskey ṭhalo dawn leiin a hringna a chân pha vâng.

Russell le Edward chu pat siemnaa inhlaw dingin Danville VA tieng an inpêma. Chutaka chun, Russell chun vangneithlâktakin nunghâk pakhat, Biekin inkhâwm ngaina mi, nu 'gospel' deu hi a tawng fûka. Chu nunghâknu zar chun Russell hringnun khawm ṭhat tieng panin a hung danglam pei taa. ("A Nu le Pa khawmin an siemṭha theilo chu nang nuhmei a âwmnêm lem chun siemṭha naw ti nih," an ti hi a lo ni vawng kher chuong nawh ani awm hi.) A sangpa Edward le chun 'gospel band' "The Valley Quartet" chu an lo indin taa. Amiruokchu, hi hming char nei band dang khawm an lo um leiin a hnungin "The Easters" tiin an thleng nawk a nih.

Chuonglaizing chun, James ruok chu Mount Airy-ah la um zingin suol rawng a la bawl zinga. Kum 16 mi chau ani in Car an rûk leiin man ani a. Court hmaa chu an rûk niloin a haw mei mei angin inhril sienkhawm, count rorêltu hai chun an pawm thei naw leiin kum 10 sung Jail intâng dingin a chungthu an rêl tah a nih. Hieng hun lai hin James hi inkhawm ngai dêr lo, thuhril khawm ngai ngâi dêr lo le Isu hmangaina thu khawm hrelo ani leiin Pathien chu tûm ana ti hi a hriet ta naw hrim hrima, ringthlâk ani zie le ring nachâng khawm a hriet hlawl nawh.

Ṭumkhat chu tangina a ruol hai leh, Jail sunga biekinah chun an van khawm ve khieta. Thuhriltu'n a hmû an inlau leiin inbîru malam deuin thlar nuhnungtaka an inṭhunga. Amiruokchu, thuhriltu Rev C.S. Grogan-in lunglûttaka mitthli tla zawi zawia Pathienthu a hang hril chun, a hnungtaka inṭhung James chu hung khîkin "Tuin amanih a hmangai che" a hung ti ṭhuoi el chu, James chu an phuzawka. James hamhai taluo chun a kawla ṭhung pa chu a zuk bena, "Ka nu a tina ni chu" tiin fiem a hang thaw zuia. Ama hril dân chun, "Kha ṭum khan Isu chu mi chênchiltu dingin ka ngênnawa chu ka thlâkhla a, amiruokchu ka ringhlelna chun ami hne êm leiin ka ring theihlawl naw nih," a tih.

James chu ringnaah a hrat taluo lei khawm la ni chuong kher loin, iengtin tin manih a hung insiemṭha deu deua. Kum 10 sung intâng dinga ti kha nungchang ṭhat leiin kum 5 hnungah insuo zalên ani tah a nih. Mount Airy a inbêngbel zâi a rêla amiruokchu a upa Russell chun an sangpa Edward leh an inbêngbelna hmun Danville VA tienga insawn phei ve dingin a va fiel nghâla. Tângina a um laia Rev. Grogan thuhril kha a theinghil theinaw leiin hi khuoa hin Biekin pakhatah inlawi lûtin, a lungril le a hringnun po po chu Pathien kuta an hlân taa. Ama hril dan chun, "Hi hmun hi a nih lawmna famkim ka hmuna chu" a ti nih. Nuhmei neiin sungkuo an din ve ṭan ta bawk.

Mani ṭhatlai le vanglaini po po deuthaw suol rawngbawlna dinga hmangtu James hringnun chu a la danglam chuong thei tak tak naw a. Nuhmei neiin nau dâm nei ta sienkhawm, retheina le harsatna chun a la fe hmangsan thei tak tak chuong nawh. In khawm nei mumal loin, pindan pahni chau umna thlakhata Dollar 10 man chu an hluo a. Inhlaw hlak sienkhawm, inhluoman a dai ṭâwk ṭâwk chau hlak. Retheina leiin a lungril sâwl hle hlak sienkhawm, a ring Pathien chu ringthlâk Pathien a nih ti a hriet chieng ta êm leiin nitin biekina ṭawngṭaiin a fe hlak a nih.

Hieng khawp hin retheina'n thlâkbûk sienkhawm James chu a lunghnuol pha ngai nawa. Pathienah a ringna an nghat tawpa, lungawitakin iengkim a hmasuon hlak. Hieng ngirhmun retheitak le harsatak hai lei hi an nawm, Easter Brothers hai ta ding le Khawvêla ringtu hai ta dingin inpâkna hla ropui, "Ka lawm ie, Lalpa I malsawmna leiin" a lo pieng chu nih.

"While the world looks upon me
As I struggle along
They say I've got nothing
But they are so wrong
In my heart I'm rejoicing
How I wish they could see
#Thank you Lord
For your blessing on me!

There's a roof up above me
I've a good place to sleep
There's food on my table
And shoes on my feet
You gave me your love Lord
And a fine family

I know I'm not wealthy
These clothes, they're not new
I don't have much money
But Lord I have you
And that's all that matters
Though the world may not see"

Eini hai khawm suol hin ami sukbuoi rawp hlaka, hrat châng nei ve hlak bawk in la khawm, mihriem theina ringawt suonga ei dolêt rawp leiin hnena ei changzo ngai nawh. Chu lei chun beidawngna le lungngaina'n ami thlâkbuok rawp hlak a nih. James ruok chu a huntakah Pathien tieng a ngha kîra, Pathien chu ringhlel ruol an nawzie a hrietchienga, chuleichun iengkima lungawi a thiem a nih.

Mi hlawtling le vangnei po po hi an hlim vawng chuong naw a, mi hlawsam le vangduoi po po an lungngai vawng chuong bawk nawh. Hlimna thurûk neitu le neinawtu inkâr hi a hla êm êm a nih.

Nun hi an dang thei êm êma, ṭhenkhatin lungngaina hai an phur rik êm êm lai, ṭhenkhat ruok chun an phur zângkhai êm êm thunga. Lungngai êm êma nun rikbûr dinga ei ring hai khawm an lo zângkhâi êm êm hlaka mak ei ti rawp hlak a nih. Hlim êm êm dinga ei ring hai khawm an lo hlim taluo nâwk chuong ngai kher nawh. Hringnunah lungawina ding hmu dêrlo khawm hi an tam nalawm eh.

Mi neinung, mi ropui, mi thilthawthei le mi inlâr hlim êm êm dinga ei ring hai hi an hlim chuong nawa, an beidawngin inruithei suokah a ṭhen an intânga, a ṭhen chu mani an insukhlum rawp bawk ani hi. Hausakna hin hlimna famkim an tlun chuong nawa, retheina hin midang inhnarna ringawt antlun chuong bawk nawh. Hi khawvêl inkawkaltaka hin Lal David-in Thuneitu ropui kuoma a lo ngên ngawng ngawng "Damlai ni hai tiem thiem dân min chûktir la" a lo ti anga hringnun tiem thiem hi a lo pawimaw hle a nih. Tirko Paula'n "thil tinrêng le thil po poa tlai le phîngṭama um dan...ka hriet suok tah" a ti anga nun dan thiem hi a va pawimaw ngei.

Hringnun tiem thiem tu ta ding chun rinumna kâra khawm lawmna ding a hmu rawp hlaka. Ei vângduoinaa insukthlasiet rak nêkin, ei malsawmna dawnga lawmthu hrilna ding hi a lo tam lem rawp hlak. Ei vângduoina ei hmu lien taluo hin ei vângneina ei hmu ṭhel rawp a lo nih.


14/06/2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate