~ John L. Pulamte
Ei tûlai khawvêl boruok pal mêk el hi, thlasik vânglâi ang elin beidawngna ṭieu sûmpui pik takin a mi bâwm up chur a, ṭhûl pik tak angin a nêrin ei nêr hi a ni tak a, lungril ngâituona chen khawm a mâwkin a pik ve naw thei nawh. "Lungrilin a thil pâi chu, a sipliem hunah puo tieng hmêla khawm a hung inlang suok hlak" tî angin, Covid-19 boruokin sûng tieng phur rik tak anga a mi del rik hi puo tieng a hung inlang suok naw thei naw a, hmû hmai ruol lovin ei khawvêl hmêlhmang khawm nasa takin a sâwi danglam a, a sukhmêlhem pha ta rêng a nih.
Khawvêl zântieng khuo a'n hnu ta a, nî khawmin tlâk tieng a pan mêk a, thlang a her ta tak meu meu a nih.
Nî chu a tlâk ding tâwmin mihriem chau khawm ni lovin, rannung le thilhringhai chen khawmin an lo hriet a, manî tlatna muol senga inthawkin thimin a mi nang hmain in tieng inlâwi zâi rêlin ei pan sang sang hlak ang hin, ei dam lâi khawvêl nisa khawm hin tlâk tieng a pan tâk leiin thil po poin ṭîn tieng an pan ve mêk a. Ei lâina ei hmangaihai chen khawmin an mi ṭînsan ve mêk bawk. Chû dungthûlin, khawvêl lâwmna khawmin ṭîn zâi a mi rêlsan ve mêk zing chu a ni ta hi.
Ei Bible-in "I hmêlma chu ram dang mî ni lovin, nangma in sûnga mî vêk la ni'ng a tih" a tî ang deu zie zângin, ei hmêlmahai nêka ṭit-um lem ding hi ei in sûng le a sê vêla inthawk ngêia inthawkin an hung suok mêk a. Covid-19 khawvêl boruokin a hung nghâwng suok hi chû entirna ṭha tak chu a lo ni ta zing âwm e.
Khawvêl rorêlna khâwl cheltu dik tak, dictator-hai dictator chu tû dang khawm ni lovin, hringna khawm nei ve hlei lo, milim anga chechâng ve thei mei mei le a khât khawma dârkâr tâwi te chau khawm khawsa thei lo, ho em em el, ṭit-um tak sî, a hming mâwi em em el, sienkhawm khawvêla che mâwi lo taka hril, Covid-19 tia ui le âr chen deu thawin ei hmêl hriet em em el ta hi a nih.
Ui chu an bâwka ei intet tuotir a, chû lungsenin a'n thawtirtu chungah ni lovin, annî le annî chu hung inhmêlma thutin an insuol ta chawr chawr hlak ang hin, ei hmêlma pa Corona hrî hin ei bâwka a mi tet tuo a, inrem lo le inhmêlma dingin thurolum khau le inrum tak a mi'n suo khum zui a, zâwm lo thei loa mi siemin, inngâi em ema tangka hmâi hni anga inṭhe thei loa inchem se kawp chawt el hai khawm chu, hnuoi kak lien tak angin a mi ṭhe ta phawk a, "Divide and rule policy" a mi puong khum zui ta ṭhuoi el a nih.
A rorêlna dân bua chun inkhuokhirna thû ngawt a chuong a. Biek Ina inkhâwma Pathien châwimâwi le inpâk a mi khap a, Biek In dâr rî chu ngâi thei dêr sî lovin, mîthi dâr rî ruok chu rimâwi ngâinuomum tak ang, a na suktlâitu tak pakhat a ni nâwk lawi sî. Sin thawa fâk zawng a phal naw a, um âwl ṭawk ṭawka fâi sa ring a, thabo rawng bâwl thaw a, a um sâ po po chu mi'n chên raltir râwt a, fâirêl po po ei inkhup fâi ṭhak phâta a la that ram zo lo, a la dam khawsuokhai suot ramtu dinga ṭâmpui mitsîm nasa tak hung tir thlâk hi a thil tum lien tak pakhat a nih.
A kut lum tuortuhai chu manî in luma chêng a remtipêk naw a, an sûng le kuohai hmû phâk loah a khum hran a. Khawsâwt em emin taksa le lungril na ngâwi ngâwiin a siem a, tû va hmu khawm a remti bawk nawh. A'n hliem ta hai chu an hmêl a sukhempêk nasa bêk leiin mî a râp a, a enkawltû nurse le doctor-hai meu khawm sakei bâu pur ang hlawlin ṭiin an inthin dawr dawr a, tlân siet pum deu thawin an enkawl ngam ṭâwk ṭâwk a nih.
A dam khawsuok zo nawhai ruong khawm, an sûng le kuohai hmû ding a la phalpêk ta naw âwn a, chuongchun manî in lum khawm chang zo ta lo le, mitthli far khat chau khawm inhlawtir zo ta lovin, a ṭatu ding boin thlânmuol tieng a tir liem ta zung zung el a nih. A mangangthlâk tî chu hril lo, manga tak ngiel khawm ei la mangphan phâk ngai hrim hrim nawh.
A râpthlâk tî chu nêp te a nih, a hril fiena ṭawngkama hmang dingin insit a la um hman hman. Sienkhawm chu nêka fie chun mihriem ṭawngkamin a dai sî nawh.
A sukhliem phâk lo hai chunga chen thû a la nei ta rawp el. Natna danga thihai chen khawm va sûnpui lo dingin mi tin chunga khapna thû a'n suo khum uoi uoi a, manî mimal senga insûnpui phalna thû a mi pêk hi a lunginsietna insâng tak ei chunga a suklang thei sun chu a nih.
A thil thaw lâia ṭha tak pakhat chu ringtu tak le a tehlêm a mi kâwk hmû hi a nih. Ringtu tehlêm, hmâithinghâwng bunhai hmâikâwr chu mi khawkthlapêkin, ringtu tak, lo inlusuhai chu kei thoin an kut a'n chêttir a. Thil thawa rawngbâwl ei pung nuom sâwt hle. Chû ruol chun a thû ringawta rawng lo bâwl hlak hai lemderna thuomhnâw chu hlîpthlapêkin, saruokin a'n lêngtir a, khuo hmu ngam lovin an inbîk hmang zo a, ṭhangpui ding hmu pal ka tih tî inlâuin tuol suok ngam lovin, lockdown remchânga hmangin, mi harsahai pur buoi inlâuin mî hmû phâk loah an in-lockdown (inbi) hmang dai el.
A tâwi zâwngin, COVID-19 hi berâm le kêl mi ṭhe hrantu a ni a, lemderna thuomhnaw mi hlîpthlapêk a, manî rawng ze indik tak mi pholangpêktû a nih.
COVID-19 hin mîhai mit hmua i mizie ieng rawngin am a phawr langpêk che a?
Ei tûlai khawvêl boruok pal mêk el hi, thlasik vânglâi ang elin beidawngna ṭieu sûmpui pik takin a mi bâwm up chur a, ṭhûl pik tak angin a nêrin ei nêr hi a ni tak a, lungril ngâituona chen khawm a mâwkin a pik ve naw thei nawh. "Lungrilin a thil pâi chu, a sipliem hunah puo tieng hmêla khawm a hung inlang suok hlak" tî angin, Covid-19 boruokin sûng tieng phur rik tak anga a mi del rik hi puo tieng a hung inlang suok naw thei naw a, hmû hmai ruol lovin ei khawvêl hmêlhmang khawm nasa takin a sâwi danglam a, a sukhmêlhem pha ta rêng a nih.
Khawvêl zântieng khuo a'n hnu ta a, nî khawmin tlâk tieng a pan mêk a, thlang a her ta tak meu meu a nih.
Nî chu a tlâk ding tâwmin mihriem chau khawm ni lovin, rannung le thilhringhai chen khawmin an lo hriet a, manî tlatna muol senga inthawkin thimin a mi nang hmain in tieng inlâwi zâi rêlin ei pan sang sang hlak ang hin, ei dam lâi khawvêl nisa khawm hin tlâk tieng a pan tâk leiin thil po poin ṭîn tieng an pan ve mêk a. Ei lâina ei hmangaihai chen khawmin an mi ṭînsan ve mêk bawk. Chû dungthûlin, khawvêl lâwmna khawmin ṭîn zâi a mi rêlsan ve mêk zing chu a ni ta hi.
Ei Bible-in "I hmêlma chu ram dang mî ni lovin, nangma in sûnga mî vêk la ni'ng a tih" a tî ang deu zie zângin, ei hmêlmahai nêka ṭit-um lem ding hi ei in sûng le a sê vêla inthawk ngêia inthawkin an hung suok mêk a. Covid-19 khawvêl boruokin a hung nghâwng suok hi chû entirna ṭha tak chu a lo ni ta zing âwm e.
Khawvêl rorêlna khâwl cheltu dik tak, dictator-hai dictator chu tû dang khawm ni lovin, hringna khawm nei ve hlei lo, milim anga chechâng ve thei mei mei le a khât khawma dârkâr tâwi te chau khawm khawsa thei lo, ho em em el, ṭit-um tak sî, a hming mâwi em em el, sienkhawm khawvêla che mâwi lo taka hril, Covid-19 tia ui le âr chen deu thawin ei hmêl hriet em em el ta hi a nih.
Ui chu an bâwka ei intet tuotir a, chû lungsenin a'n thawtirtu chungah ni lovin, annî le annî chu hung inhmêlma thutin an insuol ta chawr chawr hlak ang hin, ei hmêlma pa Corona hrî hin ei bâwka a mi tet tuo a, inrem lo le inhmêlma dingin thurolum khau le inrum tak a mi'n suo khum zui a, zâwm lo thei loa mi siemin, inngâi em ema tangka hmâi hni anga inṭhe thei loa inchem se kawp chawt el hai khawm chu, hnuoi kak lien tak angin a mi ṭhe ta phawk a, "Divide and rule policy" a mi puong khum zui ta ṭhuoi el a nih.
A rorêlna dân bua chun inkhuokhirna thû ngawt a chuong a. Biek Ina inkhâwma Pathien châwimâwi le inpâk a mi khap a, Biek In dâr rî chu ngâi thei dêr sî lovin, mîthi dâr rî ruok chu rimâwi ngâinuomum tak ang, a na suktlâitu tak pakhat a ni nâwk lawi sî. Sin thawa fâk zawng a phal naw a, um âwl ṭawk ṭawka fâi sa ring a, thabo rawng bâwl thaw a, a um sâ po po chu mi'n chên raltir râwt a, fâirêl po po ei inkhup fâi ṭhak phâta a la that ram zo lo, a la dam khawsuokhai suot ramtu dinga ṭâmpui mitsîm nasa tak hung tir thlâk hi a thil tum lien tak pakhat a nih.
A kut lum tuortuhai chu manî in luma chêng a remtipêk naw a, an sûng le kuohai hmû phâk loah a khum hran a. Khawsâwt em emin taksa le lungril na ngâwi ngâwiin a siem a, tû va hmu khawm a remti bawk nawh. A'n hliem ta hai chu an hmêl a sukhempêk nasa bêk leiin mî a râp a, a enkawltû nurse le doctor-hai meu khawm sakei bâu pur ang hlawlin ṭiin an inthin dawr dawr a, tlân siet pum deu thawin an enkawl ngam ṭâwk ṭâwk a nih.
A dam khawsuok zo nawhai ruong khawm, an sûng le kuohai hmû ding a la phalpêk ta naw âwn a, chuongchun manî in lum khawm chang zo ta lo le, mitthli far khat chau khawm inhlawtir zo ta lovin, a ṭatu ding boin thlânmuol tieng a tir liem ta zung zung el a nih. A mangangthlâk tî chu hril lo, manga tak ngiel khawm ei la mangphan phâk ngai hrim hrim nawh.
A râpthlâk tî chu nêp te a nih, a hril fiena ṭawngkama hmang dingin insit a la um hman hman. Sienkhawm chu nêka fie chun mihriem ṭawngkamin a dai sî nawh.
A sukhliem phâk lo hai chunga chen thû a la nei ta rawp el. Natna danga thihai chen khawm va sûnpui lo dingin mi tin chunga khapna thû a'n suo khum uoi uoi a, manî mimal senga insûnpui phalna thû a mi pêk hi a lunginsietna insâng tak ei chunga a suklang thei sun chu a nih.
A thil thaw lâia ṭha tak pakhat chu ringtu tak le a tehlêm a mi kâwk hmû hi a nih. Ringtu tehlêm, hmâithinghâwng bunhai hmâikâwr chu mi khawkthlapêkin, ringtu tak, lo inlusuhai chu kei thoin an kut a'n chêttir a. Thil thawa rawngbâwl ei pung nuom sâwt hle. Chû ruol chun a thû ringawta rawng lo bâwl hlak hai lemderna thuomhnâw chu hlîpthlapêkin, saruokin a'n lêngtir a, khuo hmu ngam lovin an inbîk hmang zo a, ṭhangpui ding hmu pal ka tih tî inlâuin tuol suok ngam lovin, lockdown remchânga hmangin, mi harsahai pur buoi inlâuin mî hmû phâk loah an in-lockdown (inbi) hmang dai el.
A tâwi zâwngin, COVID-19 hi berâm le kêl mi ṭhe hrantu a ni a, lemderna thuomhnaw mi hlîpthlapêk a, manî rawng ze indik tak mi pholangpêktû a nih.
COVID-19 hin mîhai mit hmua i mizie ieng rawngin am a phawr langpêk che a?
