~ V.K.Pangamte
“Dâwn thiem râwl ri ngaiin,
Lâwmtu ka zawng ruoi a;
Ruongtui râl kâi țûlin,
Muol inkhang tam tak pêlin;
Bâwmtu, romei inzâm vêl,
Sangi a lêng ve am?”
Sangi zûn phur leia ka hmangaina sûngrila inthawka thu inphusuok chu a mawrtu a hrât bêk a, dang zo ruol hrim a’n nawh. Chuleiin, ‘Hmangaina Lekhathawn’ hmangin SANGI ZÛN PHURIN MAW! – II hi hei keu hawng phawt ei tih. Mi pakhat inruipui leia ip thei lul lo thu ziek hi hei tiem țan la, beiseina vakama chun iemanichen chu inchâwltir ve ngêi dingin ka ring che. Amiruokchu, vakama chun intângsawng tum el naw la, Sangi hminga thu thar la hung suok nâwk pei ding chu thlîr zing lem rawh; Vâl hi tlâwm si lovin a thil phur hi a phur zo naw vâng vâng chu a nih. Hmangaina kâisan fiel hlak a rem si nawh. A mal malin hei tiem țan ta rawh:
To,
Ka hringnun Arasi,
Miss Sangi
Hmangaina indik tak sakhming châwiin i sûngril bêl dingin ka’n siem a. Ka hringnun lalnu le dawntu ringum ni dingin i lungril ril kawtkhâr ka hung kik a nih. khawvêla thil ropui le hlu ha’n an tuom naw leia i mi hnâwlpêk naw hrâm ka beisei. Chun, tlângsêl le hringmi tin sêl tuok ngama i zûn ka phur hi, a thei a ni phawt chun lo hrethiem dingin ka ngên che. Aw Sangi, i laka hin beiseina rik tak ka nei ngam naw a, ka thei ang anga i hmangaina lalpa ni dingin ka hung inpêk lem chau a nih. Ka țawngkam thiemna’n i lungril ril hnezo naw nih ti chu ka hriet chieng a. Amiruokchu, ka ta dinga i mâwina le țhatna inthukzie hi ka’n nghil thei lul naw leiin, hmangaina lekha hmangin thu tlâwm tak ka hung thawn che a nih. Lo hnâwl lovin, hmangaina indik chun hmangaitu ding a zawng hi lo man ngêi dingin ka ngên mawl mawl che. Iengtin am lo ngai hrim i t’a?
Dated: Bethel, Tuițhaphai A hmangaitu che le i dawnna nghâktu,
V.K.Pangamte
Sangi Lêngna Hmun: Damsûng khawsakna hmun thlang ding chun Sangi lêngna hmun chu thlang ngêi ka tih. A lungril le a ngaituona po po hre famkim naw lang khawm, ka ta ding chun ka hringnun lalnu a tling hlie hlie a nih. Sangi hmêl ka hmua inthawkin țhangkhat zet a’n vawi hnungin, iengtin am hringnun a hmang ve pei ding aw tiin ka ngaituo neu neu a. Sangi chanchin ka hriet nuhnung tak chu, “Sangi chu UCC-a umlai nêkin a taksa a chêr lem a; a lungril a sâwl ni mei a tih,” tiin. Hi thu hi ka hriet le inruolin ka sûngril ngaituona a fang dîn veng veng nghâl a. Sangi dang a ni el dîm chu tiin ka zuk hriet thiem thei vat naw a nih. A san chu, Sangi chu țha zing dingin ka ngai tlat a. Lungril sâwl leia a taksa inlârna a tlahnuoi a ni tak tak chun, kei a mi mil ni dingin ka ring. Mi dang indawn kher kher lovin, Sangi hi a dam țha le dam țha naw zawng suok chu ka mawphurna lieu lieu niin ka’n bel a. Ruol ringum pakhata inthawka chanchin ka hriet hi, khêl țhang lo a ni âwm si a. Ringhlel um lo ding khawpa thu bêl chieng dâwl êm êm a nih. Aw Sangi, dam țha zing rawh!
Sangi lêngna hmun chen chu ka’n dawn suok lungril a. Hun sâwt rak lo hnunga chun ngaituona dang ka siem lem dai a, lêngna kâr hmun hla êm êm leia mi dang indawn zing thaw chu a puitling naw lungril deu niin ka hriet a. Hmangaina biethu hril intuok naw leiin hmun dang danga khawsak rêl a um thei a. Amiruokchu, ka ditthlangna hnuoia Sangi lêngna hmun sukthlûk ding ni lang, ka lungril ril innêmna lai tak hi hmun chang ngêi a tih. Sangi sûngril hmangaina chang dinga inhlawfa ruoi țûl sien chu, a pu hmasa le a tlar hmasa tiem hman ngêi tumin ka sie-le-țha hrietna hmang ka tih. Sangi khawsak rêlna hmuna chun natna hrim hrim inlêng lovin, lungril hmangaina indik tak chun hmun chang mawl mawl raw se. Țuoi thei le se thei rama lêng ni siin, Lanu țha hril-lawr um sûng phawt chu hringnun hi mâwi zing a tih. Aw Sangi, hlim rawh!
Sangi Lâwmna Ding: Dîptu inhuol vêl leia duthusâm a kim thei naw ding a ni si chun, iengleia palai sin thawtu ding ka la buoipui zing amani aw tiin thu thar a hung lût a. Fûrpui siet tak tak hma ngêia Sangi lâwmna hriet chieng chu ka tum hrâm hrâm a nih. Biek-hlatna hmangin hmangaina ruoi la țhe thei hri naw inlang khawm, a hîptu le a ngaiventu intuok dân ding âwna țhang insiem chu hlu inril ngawt a tih. Pieng nal le hmêl țha leia hlimna le lâwmna neitu chu mi vângnei a n’a; Sangi chu mi vângnei tak a nih. Kum dang naw ang takin hmangaina lekha phur inlawntu an bengvâr a, ka ta ding chun kum hlawk kum ni dingin ka ngai. A sei le a tâwi thu ni lovin, Sangi lâwmna ding a ni phawt chun țhang fan fan ka’n huom a. Nisienlakhawm, a hun taka thu intuok lo nia ka hriet tlat leiin thil iengkhawm thaw lang, kim lo takin ka’n hriet. Hieng anga ka um hi Sangi lâwmna ding a tling chie ding am? A hrietpuina țhang lo le a phalna la hmasa lovin a sakhming rêng a mâwi chungchuong tiin ka lâwm êm êm hlak a. Hieng anga Sangi ta dinga Vâl inpe ngam el hi, a pathumna ka ni naw tâwp khawmin, a pakhatna bêk chu ni dingin ka’n ring a nih. Nghâknu dang tam tak ta ding chun ka’n suong naw êm êm a, Sangi ta ding ruok chun ka sûngril hmangaina tuikhura inthawka hmangaina tak sem dawk dingin ka’n ringzo takzet a nih. Aw Sangi, i mi pawm naw ding maw?
Beidawngna le harsatna lêngkîr intem lo nun chu hnuoi chanvo a ni bîk naw a. Hlimna le lâwmna hrim tuok lova hmangaina zûn phur inzâwt chu hnuoi malsâwmna a ni bawk nawh. Sangi intiemna pâr huon mâwi tak sûnga chun, rêl thang le sêl thang hrim hrimin hmun nei lovin, hnuoi mâwina kûng chu det taka remin a um a nih. Chuleiin, a huon enkawltu ding chun mi bîk ni a ngai a, a kâwm mâwina le nalna pângngâiin hmun a chang ve nawh. Thlîrtu mipui khawm inze nuoi nuoiin lam suk le lam tung lai an inpêl mup mup zing a. Sangi zawnga ka lampui hraw ve ruok hi chu mipui tlâwmna hmun a nih. Vawi le chang thlîr insâwk zak zaka mi țhenkhat chau inlawnna lampui ka hei hraw meu chu, a bula ka hringnun hmang tum le en milin a boruok invir dân a danglam hle’n ka hriet. Khawvêla infiemna le inelna hmunpui anga thiem tak lâwmman nopui dawm tuma inbuotsai chi ni bawk lo, Sangi lung mil zâwnga um tuma zûn phur thiem tak nina tling dingin a hranpaa inchûkna a um si nawh; bei fan fan ringawt khawm a lampui hraw indik naw leiin a tâwpa chu hlawsamna tho a nih. Sangi hin a lungril hne dân ding mi lo inchûktir ni sien la chu, tuhin chu a takin pawm vawng vawng tâ’ng ka tih. Chun, hmangaina tui dâwn ngama inchûk ngaina mi ka nizie a hriet chieng naw chu ni ngêi a ti maw, hnuoia intiempui dinga a mi hril tlang naw el hi! Aw Sangi, ka um nawna hmuna i pâr rimtui le hlu inhlân zovin a um tia chanchin a hung tlung hi, a mak ka ti naw thei lul nawh. A dang a um ta naw maw?
Sangi Thiltum: Hmangaitu der hrim hrimin a sukhmêlhem zo lo ngaisângna le ditumna thu chu ziekin a la um pei a, la um pei bawk a tih. Ziekfung le ziekpuon chela thangsuo ni chu Sangi hin a tum chu ni ngêi a tih, mâwi lo le țha lo takin inchûkna nun a hmang ve naw tlat a. Sangi hi mi fîmkhur le taima êm êma hril niin, a ruolhai nêka tlâwmngaina nun nei insâng lem nia inlangsâr a nih. Rambung pakhata țhuoitu lu tak ni phâk naw khawmin, insûng intodelna khawpa thiem inchûk tung pei a tum țâl țâl nia hril a ni bawk. Sangi lungril inthûk taka chun tumrûna lien tak a’n phûm rûk a, harsatna chun a hmatieng beiseina chu a tuk dei thei naw a; hun vawng indik a ngaipawimaw bawk a nih. Taksa sukfai chu inthlada lovin a’n vawng fai a, fâk le dâwn thila mi insûmthei nia hril hringnun chu a hlu takzet ie. Sangi hi ka bula ințhung ni si lovin, a chanchin ka ziek mêk laia thumal le hawrawp rem ding mi hriltu ang hlawla um hnaiin ka hriet a. Ka’n ring hman hma’n ‘Sangi’ tiin ka ko hiel hlak. Aw Sangi, i mi tiem ve naw ding maw?
Sangi hi inchei uor taluo lo, thiem hun tâwk le mâwi hun chara thuom inbel hlak a nih. A sam a sei dum hmak a, inzâum khaka um dân thiem a ni bawk. Hei ha! Ei thupui chei lai mâksan hla pal râwi ei tih, Sangi hi a țha inling var tawp a nih. Mi dang nêka um dân le châng dân a thiem bîk êm êmna pakhat chu hi hi a nih, ka mit la zâwng taka mi laia a um thiem bêk bêk theina hi a nih. A hringnuna a thiltum pakhat ni ve dingin ka lo inhnar thei êm êm hlak. Hieng anga châng dân mâwia um hi a thiltum tak ni naw sien la khawm, a pakhatna chu a chana um hrim hrim a nih; mi dang thîk thei ding a ni nawh. Aw Sangi, vâl lungril ril hi hung tiem el ta la...!
Khawsâwt le inrieng ngâwi ngâwia nun a hmang ding phal nawtu hin thuneina ka nei insâng ve si naw a, ring lo taka a sûng-le-kuohai hmanga ditsakna beisei rum rum châng a bo nawh. Sangi hin a hringnuna thiltum ip lovin hrillang vawng sienla, a hringnun lalpa dinga a mi thlang naw tâwp khawmin, a hmêlma ni ding chun a mi lâwmpui bîk chu ka ring ngam nawh. Thil iengkim thaw ding hin selna indik nei a țûlzie khawm ka hung hriet thar pei a. Hmangaina thuoma inbel ti khawm, Sangi țhang naw chun ka ta dingin a mâwi zo chuong ngai nawh. Chuleiin, țawngkam thiem le mi ropui tak tak inkhâwmnaa Sangi hming an lam naw chun, kei chu umhmuna inthawkin hmangaina zûna in-uoiin hun lo intâwi lem el ka tih. Aw Sangi, i thiltum chu hung hlawtling ngêi rawh.
‘Tuorpui zo lo ding khawpa hmangaina zûna intâlbuoi zing zing el ding chun Sangi hin mi ditsak phal bîk naw nih’ tiin kei le kei ka’n hnêm a. Inhnêmpui tlâk ni dinga ka ring hi – a țuong chu hadamna țuong, a ban chu hrietthiemna ban, a bang chu damna bang, a chung chu chungtieng hrietpuinaa hmangaina inchung, a tuol zâwl chu lungkim taka inremna hmun a nih. Sangi’n a thiltum chieng taka a mi hril chieng hma po chu, hieng haia hin lo hei innghat phawt el ka tih. Sangi hin thil suol thaw leia man ni si lovin, a hmangaina lungrila intâng ka ni leiin mi man sien la ka nuom a nih. A hriet lova a hmangaina zûna ka’n tâng hi hung hre dawkin, suok thei ta lo ding khawpa detin mi man ve sien la chu, khawvêla intângna In siema um lai po poa chu a’n hawi tak le a hlu tak nîng a tih. Aw Sangi, i mâwi zuol ie!
Hmangaina Khingbâi: Chungtieng malsâwmna tiem thiem dân inchûk ding a lo tam ngawt el. Vuong theina thla nei hlimpuiin chunglêng zârvahai chu lung an inruol a. Hnuoia saram chi dang dang le tuia rannung hai khawmin hlim-hawn an tiem diel diel a. Kei ka hringnun hlimpui ding tia hril hmingthang Sangi le ruok chu kawp thu hrim kan la tiem ve nawh. Rêlpuon inlâr lai khan sakhming rem lo intuok ni sien la chu, tuta inzing deuva Sangi sakhming ko duot êm êm hi nêp pha sawt ka ring chuong nawh. Malsâwmna ka dawng laia țhang ve chu, Sangi țhatna le mâwina ka hmu hi a nih. Hi taka hin ka lungril ril hîptu hlutna chu hriet hmei ruol lovin a chieng a, lungkim dinga hmangaina pâr inhlân si lovin Sangi bawkin ka hmangaina robâwm sûnga chun inlalna hmun a chang a nih. Sangi chau hi khawvêlin a piengpui nawh ti chu thudik ni siin, ama naw hin chu ka lungril thuom sukmâwitu tukhawm um dingin ka ring thei nawh. Aw Sangi, i hlu hlie hlie ie!
Hmun thar le ram dang dang hmu inhâwka khuol inzin ngainatu, Sangi hin ka lungril rila chawngpu inzin a tum lul naw chu nîng a ti maw? Annawleh, ka lungril dawn ding chu a ram dân bawsietna a ni hiel am aw ti dâm ka ngaituo neu neu hlak. A takin Sim le Hmar, Sak le Thlang sir kim naw lang khawm, Sangi ngaina leiin ka hnuoi hrietna le thiemna po po phawr suok meuvin, Vâl hin hmangaina zûn a phur takzet a nih. Tuipui incham del del fang nuomtu Lanu hmêlțha hin ka hmangaina tuipui infâwn vêl hi a nêl lul naw amani ding, a tâ dinga sietna hrim hrim dang ngamtu hi a zuk hêl hmangsan nuom el hi; mi huoisen mizie ni dingin ka ring thei nawh. Aw Sangi, iengtin am dawn lungâwi thei ka ti che a? I theida hril dingin țawngkam vawi khat khawm i na hriet dingin ka la sâk suok si naw a, intiemna leia hmangaina dâr chu hung vaw el ta la…!
Sangi mi hîp hnezie chu hieng ang hin hei inzâwt hlawl ka tih. A zûn innêm chiei chiei chun a tungin a mi dawm a, hadam êm êmin a sukin a mi nam a, hmêl hlim sarin a khangin a mi fen a, țawngkam inno takin a pheiin a mi kei a, lâwm takin vawitieng le changtieng a mi bûk tawn a, luongmuong takin hnungtieng le hmatieng a mi keițhuoi a nih. Hei ha! Sangi hi mihriem tak chu a ni si a…! Dam inruol sia tiem kawp inruol thei lo hi hmangaina kâra hmêlma cho ruol lo an inrawl lei chu a ni êm naw maw! Thil fe dân indik le indik lo a um le um naw sui thiemtu pâwl ruoi ka nuom hiel a. Chu ding hlak chun, Sangi natna ding ka vêng si a, chuleiin, hmangaina khingbâi hringnun chu ka hraw mêk a nih. Aw Sangi, ka hril phu lo am i ni?
Ka piengpui țawng hmang ngêia Sangi ngaina thu ka’n zâwt hi, takchang lova riel tui anga thâmral el ding chu lung a na vawng vawng ie! Tiena Jacob êlpui inpelsawl leia inbâi ang chu ni lo, Sangi le lungdum thei naw leia hmangaina khingbâi hringnun hmang hi a dam thei mawl nawh. Ka hmangaina hi Sangi tâ dingin ka huol a, mi dang dawn ding chun ka phal ngai nawh. ‘Hmangaina chu hmangaitu kuomah a fe hlak’ tia thusam mawi tak hi, ka ta ding chun a khingbâi tlat a nih. A san chu, ka hmangaina hi Sangi kuom tieng fe dingin insiem sien la khawm, ama’n a mi dawnkîr ve si naw leiin a kim thei lul nawh. Ka hmangaina hin sûngrila inremna dâr inri veng veng ding chu ringum takin a nghâk a, damlai hringnun hi Sangi râwl nghâkin ka hmang dem dem a nih. Aw Sangi, i nun innêmna dawntu dinga i thlang chu tûm a n’a?
Țhena biethu tiem thu indawn lovin, Sangi le hmangaina lipui inri dum duma ben inruol thei naw nasan la hung inlang pei a tih. Chu thu hung inlang ding mawl chu zûn phurtu khawmin hmaisana tuok a hawphur êm êm a, pêhêl ding hlak chun a nî ding ang ang a ni zo vawng ta si a.’ Sangi hi ka ngai tak tak a nih’ ti thu chu ziekna kawlawm hin a thai mawl mawl a; phûr luota ka chan mi lâwmpui chu a ni nawh. Ziekpuon khawmin harsa ti tak pumin a pu (kei) chunga zûn phurna thu ziek chu a lo dawng sâwng ve a; nâ a mi tipui leiin a țawng suok naw chau a nih. Hmangaina lemchang chu ni lang, Sangi zûn phurin hi chen chen hi thumal le hawrawp intêl lo ding ka n’a, chuleiin, hmangaina zûn phurtu indik ka nih. Sangi chunga ka lungril siemrêlna a la kim thei lul nawh, la hung inzâwt nâwk pei nîng a tih. Aw Sangi, i zûn phur leiin ka hmangaina thu ziek chu i tlung chen chen mi tlungpui el rawh.
