~ John L Pulamte
Coronavirus hi ienga inthawka hung iná¹an am a n'a? tî zâwna beidawngthlâk tak hi khawvêlin a dawn thei lo le a ihriet châk tak ni sî, sienkhawm a dawnna indik tak um hlei thei lo, thurûk inthup khawvêl hmaa ngîr zing chu a nih.
Coronavirus chungchâng thua hin ngaidân thawlâwm ringawt naw chu khawvêlin ieng khawm thaw thei a la nei hrî nawh. Mi tam takin ran sa hieng bâk, saphû, mazu, rûl etc. a inthawka hung iná¹an ni dingin an ring a. Râlthuom hmang loa awlsam taka China-in khawvêl rûntu dinga a siem suok, indona hmangruo chikhat "Bioweapon" ni dinga ring pâwl khawm an um bawk.
China hai hi hnam changkâng tak el ni hai sien khawm, einîhai ang thoa virkâwng, a mit nei taphawt chu fâk ding hmua hmu vawng, a'n vâk thei taphawt chu an sa châka chilthli le en liem el hlak, sa inrâwp em em el hi an lo ni ve a. Mi á¹henkhat hril dân chun, restaurant neitu mi hausa tak el (a hming ka theinghil) pakhat hin hnuoia invâk thei taphawt hi fâk thieng naw a um nawh a tî niin an hril. Thuthlung hlui hun lai dâm khan chuong chun Israel-hai hriet hawiin lo ti vei vei sien chu, Mosie le a râwihaiin râwn intâm naw chuong naw ni hai. Tû pa tî dânin am a nih, a him tâka tâka ni'ng a tih.
Kei ka mimal lo ngai ve dân chun, ran saa inthawka hung iná¹an chu thil ni thei a nî lai zingin, ka ring chie nawh. A san chu ran saa inthawka hung iná¹an ni sien la chu, kum tam liem ta lai khan lo iná¹an dai ta'ng a tih. Tûlai hnâi ela sa thieng loa ei ngâihai hi an fâk á¹an chau a ni naw a, thilhring taphawt deu thaw hi an lo fâk á¹anna kha kum tam a lo ni tah. Lo ni tak tak sien la, Asia khawmuola chêng hieng Vietnam le Thailand-hai khawm hi thilhring taphawt deu thaw fa ve tho an ni a, him ta naw ni hai. Vietnam war 1960s hun lai vêla US-in a va rûn lai khawm khan lo kâi hmât vawng ta'ng an tih. Kum tam bâk le saphu sa lem hi chu faa lo khawsa an ni tah. Tûlai hnâia an zuk ngei naw phutna ding san a um nawh.
Coronavirus (COVID-19) hung iná¹an dân chungchâng thu hin ngaidân tam tak le inhnielna nasa tak a cho suok a, khawvêl lû a sukhâi zo ta a nih. Mi thiem tam takin an ngaidân, thil ni thei ding âwm tak tak an vawr suok zing a, sienkhawm ngaidân besan tlâk tak tak le thu dik an la hmu suok hrî nawh. Chuong ngaidân neihai laia á¹hang ve mi inlâr em em el, HIV hrik hmu suoktû French virologist Luc Montagnier an tî hin huoisen takin Coronavirus hi mihriem siem chawp a nih a ti suok ta phawng el. Amaa inthawka thû ei dawng dân chun, China-haiin HIV laka invêng dân ding hmû suok tuma laboratory pakhatah ensinna (experiment) an neinaa inthawka hung suok a nih. Thaw pal thil thua hî natna hrik hi hung indar ta thut niin a hril. Ârtui dêng kawi angin nasa takin a'n dar a. A khieng chu nasa tak a nih. Chû nghâwng râpthlâk tak el chu khawvêl sukbeidawngtû a lo ni tah.
China-hai thil tum ni dinga ngaidân pakhat hung suok nâwk chu, Biological weapon hmanga thisen suok loa khawvêl hne tumna (bloodless victory) hi a nih. Mi thiem á¹henkhat hril dân chun, China rama Coronavirus hung iná¹anna hi biological weapon siem suokna hmunpui pakhat a ni a. Kum tam tak chu hî hmangruo á¹Ã®um tak hi siem suok tumin, in maw hnâr mawa neiin nasa takin an buoipui a. An hlawtling ta rêng bawk a nih. An hmabâk chu a sukdamna le a'n vêngna chau siem suok hi a ni tah. Amiruokchu chu chû thil chu an siem suok hmain laklaw takin, fîmkhur tâwk nawna lei am a ni ding, an châng suol pal ta hlau el a. Chuongchun tui inbuo rût thei ni ta lo ang hin a luong dar ta pei a, khawvêl a fang suok a, a pawi zo ta a nih.
Thil pawi tak el chu, hî natna hrî hi a'n dar hlim khan China hin khawvêl hrieta puong dar nghâl nuom loa a ip tlat el kha a nih. Lo puong dar nghâl kha ni sien chu hieng êm êm hin khawvêl chawkbuoiin mi sukrethei pha naw ni a, thlânmuol lampui khawm traffic suk-jam pha rei rui naw tawp a nih. Lockdown umzie khawm mi tam lemin la hre kher nâwm ei ni a, á¹Ã¢m rinumzie hre phâk lo khawm la tam hle bawk ei nih.
Mi thiem á¹henkhatin, Coronavirus hi mihriem siem fâwm (artificial) a nî leiin, natna danghai ang a ni naw a, a khâtin a la hung bo nâwk thut ding niin an hril. Amiruokchu á¹uong dawk hun la nei nâwk dingin an ring bawk.
Aw leh, ngaidân a tam talaw chun China-hai lungril naw naw input râwntirna mei mei a hung ni ding leiin, hi poa hin la dit tâwk hrî phawt el ei tih. Nakie mi lo hre rûk reu reu pal an t'a, Coronavirus lêt tama á¹it-um lem hman hman ding an nih. To inchû vat a á¹ha.
Ieng po khawm chu ni sien, mîhai anga kam zalênna ka hung hmang ve vak a ni a. Thu tak hla taka la a, bu tak khûka lo khûkpui lo dingin ei inngên a nih. Ngaidân le zêldin thu sûrpui mei mei chau ei ni ei ti ta kha.
Tiemtuhai po po Coronavirus laka lo him seng dingin ka ditsak chêu.
Coronavirus hi ienga inthawka hung iná¹an am a n'a? tî zâwna beidawngthlâk tak hi khawvêlin a dawn thei lo le a ihriet châk tak ni sî, sienkhawm a dawnna indik tak um hlei thei lo, thurûk inthup khawvêl hmaa ngîr zing chu a nih.
Coronavirus chungchâng thua hin ngaidân thawlâwm ringawt naw chu khawvêlin ieng khawm thaw thei a la nei hrî nawh. Mi tam takin ran sa hieng bâk, saphû, mazu, rûl etc. a inthawka hung iná¹an ni dingin an ring a. Râlthuom hmang loa awlsam taka China-in khawvêl rûntu dinga a siem suok, indona hmangruo chikhat "Bioweapon" ni dinga ring pâwl khawm an um bawk.
China hai hi hnam changkâng tak el ni hai sien khawm, einîhai ang thoa virkâwng, a mit nei taphawt chu fâk ding hmua hmu vawng, a'n vâk thei taphawt chu an sa châka chilthli le en liem el hlak, sa inrâwp em em el hi an lo ni ve a. Mi á¹henkhat hril dân chun, restaurant neitu mi hausa tak el (a hming ka theinghil) pakhat hin hnuoia invâk thei taphawt hi fâk thieng naw a um nawh a tî niin an hril. Thuthlung hlui hun lai dâm khan chuong chun Israel-hai hriet hawiin lo ti vei vei sien chu, Mosie le a râwihaiin râwn intâm naw chuong naw ni hai. Tû pa tî dânin am a nih, a him tâka tâka ni'ng a tih.
Kei ka mimal lo ngai ve dân chun, ran saa inthawka hung iná¹an chu thil ni thei a nî lai zingin, ka ring chie nawh. A san chu ran saa inthawka hung iná¹an ni sien la chu, kum tam liem ta lai khan lo iná¹an dai ta'ng a tih. Tûlai hnâi ela sa thieng loa ei ngâihai hi an fâk á¹an chau a ni naw a, thilhring taphawt deu thaw hi an lo fâk á¹anna kha kum tam a lo ni tah. Lo ni tak tak sien la, Asia khawmuola chêng hieng Vietnam le Thailand-hai khawm hi thilhring taphawt deu thaw fa ve tho an ni a, him ta naw ni hai. Vietnam war 1960s hun lai vêla US-in a va rûn lai khawm khan lo kâi hmât vawng ta'ng an tih. Kum tam bâk le saphu sa lem hi chu faa lo khawsa an ni tah. Tûlai hnâia an zuk ngei naw phutna ding san a um nawh.
Coronavirus (COVID-19) hung iná¹an dân chungchâng thu hin ngaidân tam tak le inhnielna nasa tak a cho suok a, khawvêl lû a sukhâi zo ta a nih. Mi thiem tam takin an ngaidân, thil ni thei ding âwm tak tak an vawr suok zing a, sienkhawm ngaidân besan tlâk tak tak le thu dik an la hmu suok hrî nawh. Chuong ngaidân neihai laia á¹hang ve mi inlâr em em el, HIV hrik hmu suoktû French virologist Luc Montagnier an tî hin huoisen takin Coronavirus hi mihriem siem chawp a nih a ti suok ta phawng el. Amaa inthawka thû ei dawng dân chun, China-haiin HIV laka invêng dân ding hmû suok tuma laboratory pakhatah ensinna (experiment) an neinaa inthawka hung suok a nih. Thaw pal thil thua hî natna hrik hi hung indar ta thut niin a hril. Ârtui dêng kawi angin nasa takin a'n dar a. A khieng chu nasa tak a nih. Chû nghâwng râpthlâk tak el chu khawvêl sukbeidawngtû a lo ni tah.
China-hai thil tum ni dinga ngaidân pakhat hung suok nâwk chu, Biological weapon hmanga thisen suok loa khawvêl hne tumna (bloodless victory) hi a nih. Mi thiem á¹henkhat hril dân chun, China rama Coronavirus hung iná¹anna hi biological weapon siem suokna hmunpui pakhat a ni a. Kum tam tak chu hî hmangruo á¹Ã®um tak hi siem suok tumin, in maw hnâr mawa neiin nasa takin an buoipui a. An hlawtling ta rêng bawk a nih. An hmabâk chu a sukdamna le a'n vêngna chau siem suok hi a ni tah. Amiruokchu chu chû thil chu an siem suok hmain laklaw takin, fîmkhur tâwk nawna lei am a ni ding, an châng suol pal ta hlau el a. Chuongchun tui inbuo rût thei ni ta lo ang hin a luong dar ta pei a, khawvêl a fang suok a, a pawi zo ta a nih.
Thil pawi tak el chu, hî natna hrî hi a'n dar hlim khan China hin khawvêl hrieta puong dar nghâl nuom loa a ip tlat el kha a nih. Lo puong dar nghâl kha ni sien chu hieng êm êm hin khawvêl chawkbuoiin mi sukrethei pha naw ni a, thlânmuol lampui khawm traffic suk-jam pha rei rui naw tawp a nih. Lockdown umzie khawm mi tam lemin la hre kher nâwm ei ni a, á¹Ã¢m rinumzie hre phâk lo khawm la tam hle bawk ei nih.
Mi thiem á¹henkhatin, Coronavirus hi mihriem siem fâwm (artificial) a nî leiin, natna danghai ang a ni naw a, a khâtin a la hung bo nâwk thut ding niin an hril. Amiruokchu á¹uong dawk hun la nei nâwk dingin an ring bawk.
Aw leh, ngaidân a tam talaw chun China-hai lungril naw naw input râwntirna mei mei a hung ni ding leiin, hi poa hin la dit tâwk hrî phawt el ei tih. Nakie mi lo hre rûk reu reu pal an t'a, Coronavirus lêt tama á¹it-um lem hman hman ding an nih. To inchû vat a á¹ha.
Ieng po khawm chu ni sien, mîhai anga kam zalênna ka hung hmang ve vak a ni a. Thu tak hla taka la a, bu tak khûka lo khûkpui lo dingin ei inngên a nih. Ngaidân le zêldin thu sûrpui mei mei chau ei ni ei ti ta kha.
Tiemtuhai po po Coronavirus laka lo him seng dingin ka ditsak chêu.