Responsive Ad Slot

HEART ATTACK – LUNGPHU CHÂWL

Friday, March 4, 2016

/ Published by VIRTHLI
~ Dr. Challiensung, Health Columnist, Virthli

Introduction: ‘Heart Attack’ hi ei hriet lâr dan chun ‘Lungphu châwl’ tina angah ei ngai. Andikna lai chin um sien khawm, Heart attack ei ti tak hi chu Lung natna (heart disease) chikhat, in rang taka Lungphu sukchâwl (Cardiac arrest) theitu a ni lem. Chuleiin, Lungphu châwl in tluntu tak ‘Heart Attack’ umzie le a natna inlang dân le inveng dan hi hriet ṭul le pawimaw a nih. Heart attack hi Medical term tak chun Myocardial Infarction (MI) ti a nih. Heart attack hi khawvel pumpuia thina intluntu laia a pahnina a hung nia, WHO sui dan lem chun kum 2030 khin heart attack nei hi ei la pungzuol ding ni’n a hril.

Heart Attack hi iem? – Lung (heart) a thisen zam (coronary artery) hai hin lung ta dingin thisen thatakin an semdar hlaka; chu chu sukbuoi or suktan a ni pha Heart attack (Myocardial infarction) ei ti hi a um hlak chu a nih. Hi hung inumtirtu hai laia pawimaw chu thisena thau (fats) le thisena Cholesterol tam taluo intling khawm leiin Lunga thisen zam (Coronary artery) chu a hung sukchin thei a nih; chu hung umna ‘process’ chu ‘Atherosclerosis’ an tih. Chu ‘intling khawm’ ( plaque an ti bawk chu) a hung kawi dar pha, thisen tlang (blood clots) chite te hai hung siemsuokin, chu blood clots hai chun lung sunga thisen zam fepawna hai a block hlak anih. Chuonga a hung um pha lung taksa (heart muscle) in Oxygen le a butak (nutrients) supply tu a nei ta naw leiin, lung taksa chu a hung thi in, a tawl hlak a, chu chu ‘ischemia’ ti a nia, chu chun Heart Attack (MI) ei ti hi a hung um hlak a nih. United States a chu second 35 peiah heart attack nei pakhat bek an um ni’n an hril.

Heart attack nei nuom bik hai ( High risks groups) :
1. Mi kum 65 le chung tieng
2. Pasal hi nuhmei nekin an tam lem
3. Heredity factors – nu le pa heart problems nei hai
4. Ziel hawp mi hai
5. Thisen a Cholesterol insang nei hai – a bikin LDL(bad) cholesterol insang nei hai
6. BP insang nei hai
7. Physical inactivity – Thlan suok ngailo, insukzawi ngai lo hai
8. Obesity and overweight hai (BMI >30)- thau taluo le rik taluo hai.
9. Diabetes (Zun tlum) nei hai
10. Stress – Lungril sawlna nei hlak hai
11. Zu dawn hlak hai
12. Diet and nutrition – fak le dawn a fimkhur tawk lo.
13. Chronic use of OCPs- nau-in-khat na damdawi fa rawn taluo hai.

Heart Attack in lang dan :
✦ Chest pain – Âwmsung na ngawi ngawi; chu na chu chang tieng bân ah an sawn phei nuom, chun khak hnuoi dam, ring tung dam, vawitieng bân, ruongzang hai chen khawm fangin, phingpuina ang deuvin lunghnuoi lai khawm a na ve thei bawk a nih.
✦ Inthuok harsatna an nei hlaka,
✦ Palpitation – lungphu in rang le inbawkan tuo ang deua hrietna
✦ Chau deu ngûia in hriet na, a san bek hriet um si lovin.
✦ Lu hâi deu mupa hrietna
✦ A san awm hre siloa, thlan suok nasa em em
✦ Luok suok deu ek uok nei.
Fainting attack - khaw hrelova tluk thut dam
Sudden death - thi thut, a san hriet umlovin.

Warning signs of Heart Attack: A chunga high risks group a um ni bawk, hi a hnuoi a suklang hai i hung nei chun ‘Warning Sign’ anga ngai in Hospital pan nghal a ṭha.

✦ Chest discomfort – Awmsung ril tak nâ ngâwi ngâwi a hrietna, minute ieng chen am anih nâ a, rê nawk, hung um nawk hlak hai hi.
✦  Awmsung rik tup, le awm ping deuva hrietna hritlang inkhul nei si
lovin,Dar dam, bân dam, khâk hnuoi le ring tung hung na ṭhum hai hi
✦  Lu hâi thut le chau deu thuta in hrietna; a san mumal hrerak bawk si
lovin.

Heart Attack a inthawka Inveng dan – Prevention:
American Heart Association chun mi kum 20 a nia inthawkin an veng ṭan a ngai a nih tiin a hril. Hi a hnuoia inveng dan ding hai hi lo en ei tih :-

Stop smoking – Ziel hâwp tawpsan: Ziel hâwp hlak I ni chun bân rawh. I insunga ziel hâwp an um a ni chun bân thei dingin ṭhangpui rawh. Thil harsa chu ning a tih. Amiruokchu , hi neka harsa chu Heart Attack a inthawk suok dawk le damsuok hi a nih ti hriet a pawimaw.

Choose good nutrition - Fak le dawn thil a fimkhur a ṭha; healthy diet nei a pawimaw em em, I fak le dawn leiin diabetes, cholesterol insâng, blood pressure insâng, overweight hai hi an tlun thei ti hriet a ngai bawk. (Good nutrition le Healthy Diet ti hi thu tamtak a fun leiin a hrana artikul ziek tul ve anih; mani khawma ngaiven thei a ni bawk)

Reduce blood cholesterol – Thau tam taluo fak lo ding. I diet in control in i cholesterol level a sukhnuoi chuongnaw chun damdawi fak tul ang fa a, inenkawl tha a ngai.

Lower high blood pressure - Target Blood pressure ding chu 120/80 a nih, chi fak tlawm. BP damdawi fak tan ta chun regular a fak a tha bawk. Dose adjustment ngai le tul danghai doctor rawna regular a in enkawl a ngai.

Be physically active every day - nitin insukzawi a pawimaw. Reseachers hai chun nitin 30 mins vel physical exercise laka karkhata ni 5 bek lak chu an hun tawk thawk khat hle an tih.
Aim at healthy weight - I body mass index (BMI) chu 30 neka tam a ni ding an nawh.

Manage Diabetes – Diabetes nei i ni chun tha taka inenkawl ding. Fak le dawn insum a ngai bawk.

Reduce stress - lungril sawlna nei i ni chun hadam dan ngaituo ding. Counsellor pan khawm a tha bawk.

Limit alcohol - Zu dawn hlak i ni chun tawp san or suktlawm ding.

Heart Attack neihai inenkawl dân ding:
Ahmasatakin, heart attack hi sukdam thei a ni ti ei hriet a pawimaw. Heart attack nei ta le inenkawl mêk haiin ei hriet dinga ei dithai tlawmte suklang hmain, Heart attack nei ta haiin ngaituona or ngaidan an nei hlak suklang hmasa inla :

Ngaituona tha lo an nei nuom: Titna an nei hlak - thi tina, awmna um nawk dinga titna, nupa inpawlna nei thei lo dinga ngaina le mani sin thaw sunzawm nawk thei ta lo dinga ngai na hai.

Lungsenna an nei nuom: Mani le mani chunga dam, sung-le-kuo chunga dam.
Inngaisietna (Depression) an nei nuom: An hringnun (life) umzie umtalo dinga ngaina, mi pangngai ang ni ta lo ding le mi neka chau lem a in ngai na hai hi.

Ei thupui taka ei zuk lut nawk hmain, tuta ngaituona an nei hlak hai khi dawnna or thurawn zuk pe inla:-
✦ Tha taka inenkawl chun, thi inhma ngei ngei ding tina an nawh, awmna nei nawk dinga ngaina khawm hin mani inenkawl that pei chun heart attack an nei nawk ta ngai kher kher nawh. Nupa in pawlna khawm a suk buoi nawh. Mani sin pangngai thaw thei nawk a nih. Amiruokchu, ieng ang sin am i thaw ti doctor hril la, a pangai thaw remnawna a um chun suggestion peng a che.
✦ Lungsenna hi thil tul lo ani ti hriet a tha a, sung le kuo haiin an hriet thiempui a ngai bawk.
✦ Inngaisietna nei hi thil pawitak a nih. Heart attack I nei leiin I hringnun suktawi chuong naw nia, mi tamtakin hringnun pangngai an hmang nawk hlak a nih.

In enkawl mêk hai hriet dinga ṭûl le pawimaw hai:-

1. Nangah heart attack in tlungtirtu (factor) chu bansan raw.
2. Lifestyle changes: Regular physical exercise, fak le dawn - thau, machi, le any sea-foods hai fak tlawm ding; rik taluo I ni chun suk tlawm tum ding.
3. Strict medication: Damdawi a then hi chu damsunga fak ngai dam an ni, chun a hunbi uma fak hlak an nih.
4. Doctor a enkawltu che ti dan angtakin zui rawh.
5. Regular Medical check-up nei a pawimaw bawk. 
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate