A Ru No No Suoka

~ Ramditum Ralsun

Nikhat lai khan meeting pawimaw kan nei leiin, kan umna a’nthawka darkar nga lam ding vel chu Bike in kan feh a. A kâr hi a hla ve tho leiin Bike ringawta fena ding chun hawphur um tham a nih. Motor service hang chuongna ding remchang a um naw si leiin, dit thlang ding dang um chuong lo chuh! Lamsuk, lam that nawna lai taka Truck ka pêl tâwma râwra (chip) ka hrût tawl pal leia vawikhat Bike a’nlet pal ti naw kha chu buoina taluo em chu kan tuok hran chuong nawh.

A hmun hi kan la fe ngailo na ani leiin, kan tlung tâwm chun lampui kan inhmang mahri leh kan buoi kher el! A hmuna lo um hai leh phone a kan inbiek paw hnung chun, kan tum ram chu kan tlung thei ta hrâm a. Chuonga kan inbiek lai chun, a hmuna kan ruolpa chun “Iengkhat hai (pâwl hming hril naw el inla) biekin thlang char kha ani kha” a hung tih a. Chu pâwl hming a hril chu anni inlâwina ani naw phawt a. Chu thu ka hrieta inthawk chun ngaituona danglam a mi’n neitir ta rêk nghal a. A hmun kan tlung chun, a thlang kan ti dan kha anang naw am ani ding kan hmu thel nawk a. Iemani chen kan enkâi hnung chun, an office tieng kan fe lem tah a. An office a’nthawk chun kan fe dan ding kimchang an mi hril nâwk a. Chu hai Biekin thlang char a nih, hieng hin zuk fe pei inla tin an mi khîk kuol pek a. Chu biekin kan tlung chun, a sîr laia mi um hai dam chu kan indawn vel a. An In kan hang hmu le inruol chun, “hlak hi a thlang char an ta, a sak a lo ni zing hi tie” ka ti nghal a. An In umna chu tung ani a; chu biekin neka tlang sip tieng hnai lem ani leiin a sak a nih ka ti a nih a. Anni’n a thlang an ti kha a direction dungzuia an ti lem ni awm a nih. A’nsang lema um chu a sak ti ding ni awm tak a na, a mak thei ngei!

Chuonga kan thâwkkhat kim hnung chun, inthung khawmin kan thaw ding hai chu kan thaw mawl mawl a. Meeting kan nei lai khawm chun, thil dang hrim hrim hi ka lungril ah a um thei nawh. Kha khuo a pâwl pahni an um kher kher kha ieng lei am aw ani ding ti ngaituona ngawt chun ka lungril a suksip a. Kan meeting zo hnung chun, a khaw mihai chu ka hohlimpui tâwl a. Chu khuo a chun In zathum (300) nêka tam an um thu le, a khuo mi a tam lem chu ringtu an ni thu an mi hril a. Chu khuo a rawngbawlna an nei tan hun ka hriet thei naw leiin, an rawngbawlna a hlâwk le hlâwknaw hriet theina ruok chu ka nei nawh. Hmarbiel ah In 40/50 umna haia khawm pawl 4/5 ei um khawm ngaia ei nei ta lai zingin, ramthima ei ngai le Chanchintha ei hrilna hmuna hnam dang khawm nilo, eini HMAR mi ngei ngei Biekin pahni a ngîr el kha a nih ka ngaituona suksiptu chuh! Inrem nawna neiin an inkhî- inkhal hlak ka tina an nawh a, chuong ang thil chu hriet ka nuom hran naw leiin tukhawm indawnna ka nei naw bawk.

A ieng ieng khawm chu lo nisien, eini hmar hai chu Kohran buoina rasuok leia pawl tam taka um kha eini hrim a. A Pathien thu va’n hnik phâk tak tak manglo, a pâwl hringa hring khawm tamtak ei um zing bawk leh, hieng ang ngirhmun tlung theia ei um khawm hi ei hnam mizie leh inkalna a um hranin ka zuk hriet taluo hran lêm chuong nawh. Amiruokchu, Chanchintha ei va hrilna hnam hai hin iengtinam an milo ngai ve ding? Chanchintha inti hril em ema ei inngai lai hin, ei va hrilna hai tlâwma a lo bengvâr deu hai hin Kohran member ding zawng mei mei ah an mi lo ngai el di’m? Ngaituo inkhâwm ding neu neu a suktam ngei!

Tripura hmuna ei rawngbawlna hai hi a tlangpuiin Halam, Debbarma le a dang dang, hnam tenau met met hi an ni tawl a. An khawsakna a’nhnuoi ang bawkin, an ngaituona khawm a lien taluo nawh. An nauhai skul tha a inkaitir vat vat a, hnuoihnungna ram mâksana khawvel changkangna chên phâkna nei dinga hmathlír nêkin, nitina an fâk tawk an hmu leh lungawi el pawl hi a tam lem an la nih. Kan umna laia mi hai khawm hi, zingkar ruo zahni (200) man dam an hang put vat a an nikhat khawrsâw ding chu a dai el hlak a. Chuonga nitin hun hmanga lungawi em ema um an um ve nuol a, ieng am hril chuong ei ta? Nitina an khawsak dan dinga riruong an siem thei ve tâwk ani tlat sih a! An ram hausakna zâra hamthatna an hmasuon mêk hi a hrie chu tlâwmte chau ning an tih!

Chuong ngawta khawsak ngaituo na na na chun, lungril det neia zuk bengvar he hu dan um taluo hran lo chu! Kan naupang hai khawm hi an aim in life ei indawn chun, pasalte a tam lem chun fozi an ti tlangpui a; nuhmeite hai hi nurse i nuom naw mawh ei ti chun, “aw, nurse ni ka nuom” dam a bengvar pawl deuin an ti thei hlak. (Ka siehnuoina an nawh a; ka tawnghriet a’nthawka thil umdan ka hril el a nih, hril suol ka nei chun Pathienin mi ngaidam sienla...) Hieng hai laia Chanchintha hrila rawngbawl ding chun, lungril puitling le ngaituona fumfe tak nei khawm tul mai a tih. 

Keini kan centre lai khawm hi, tuta kan Pastor-pa um tana inthawk khawma Golden Jubilee hmang thei hiel ta ding an nih a. Chuong sa khawm chun, Kristien a inpe tah Hindu a kír nâwk an la um zing hlak a nih. Lungril det tak tak khawm hi an nei nawa ni ding a na. A chang leh, Chanchintha ei intû dan hi a’ndik nawa am ani ding dam ka ti thûl châng a um hlak. Sandamna indiktak neituhai chun, Kristienna mâksana Hindu a lût nawk el chu nuomna an nei ka ring hran nawh. Kristienna hi sakhuo el nilo ani zie hi an pâw phâk naw lei khawm ni thei tho a tih. An thil dit le beisei ang an hmu naw pha leh an mâksan nâwk el hlak. A tu pa zainêmna hlakin an ti dan, an nuom zâwng, an inhawitir zâwng ngaituo le an thil dit pêk ngat ngat chu a lo tlin naw chang dam a um hlak khawm ni ding a na. An thil chang/dawng le an ngaituo âwmtâwk ngaituo chun inthiem theina chin an um ve tho a nih!

Hindu sakhuo ah an inlet nawk chu thukhat tak a nih, an tam ngai chuong naw leiin. Chu nêka thawhla um a mi rûntu na tak chu Kohran members inlâkpêk hi a nih. Inhma lai khan chu kan centre a Kohran khawm hi members tamtak an lo ni hlak a. Tu ruok hin chu, kutpar thlepa tiem khawp chau an inkhâwm châng dam a um hlak tah. Chanchintha thu lo thêtu tading chun lungril na a indawm kûn zawi zawi chang khawm a um hlak el thei. Amiruokchu, Tirko Paula anga “keiin ka phun a, Apollo in a chawm a” tih a inhnêm theitu tading chun hadamna lampui chu um thei tho a tih.

Hieng pâwl danga member thar an laklut hin ringthar laklut angin an hril hlak ding am aw? Baptisma chang thar chu zat, kha zat ei um ti’n an hril hlak ding am aw? ti hai dam hi ka ngaituona a lien em em hlak chu a nih. Kan Missionary hai bula ka hril râwn tak hlak chu, “Beram inruk hi chieng lo ding a nih. In Lallukhum sukmawitu ding hai chu Krista kebula in thuoi lût ngei hai ding kha an nih a. Pâwl danga mi member ei lâk hin ei Lallukhum mâwitak ding kha a suktawp lem el thei a nih.” ti’n fiemthu titakin ka hril hlak. A thuneitu hai bula khawm, “Ramthim ei ti khawm hi a’nhawngna hmun deu a um hlak a, chuong hai chu ngaituoh a Missionary intir hlak ding a nih” ti’n thurâwn ka thei ang angin ka pêk ve hlak bawk.

Ieng am hril chuong ei ta, Khawvela um ei la ni mieu si leiin taksa khawsak ngaituo a ngai tlat bawk sih a. A khawsa thei deu, Thlarau ram khêla taksa rama khawm malsâwmna vur theitu hai chu an pung duok duok el chu ani hih! A RU NO NO SUOK na hin ei society chau nilovin, ramthima ei rawngbawlna hai khawm a mi run tan mêk zing a nih, HMAR hnam thanghar rawh!!!

Dharmanagar, Tripura

23^rd March, 2016