Responsive Ad Slot

LEKHABU PASARI

Friday, March 21, 2014

/ Published by Simon L Infimate
~Ramthienghlim Varte, VIRTHLI Columnis

Hmar tawnga lekhabu suokthar kum 2011-12 sunghin iemani zatzet a um a, Chuonghai laia kalo hmu lekhabu pasarihai Mizo ( Lushai) tawnga ziek ‘MIZO KAN NI’ ti Pa H. Thangluai a ziek thangsain ka hei bi thek-thuok deu vawng a. A bengvar thlakin tiem an manhla hle. Hieng lekhabu pasarihai hih thlirlet (review) ka tum naw a. Lekhabu buotsai ding chun invetchilpui a ngai hlak a. Chu ding chun a san thatakel a um a tul nawk pei. Tawng  thiem le hausa,  lekha ziek le remkhawm thiem hrim hrim  leia lekha hi ziekel thei an nawh a, lekhabu lem chuh an naw nawkzuol leiin lekhabu buotsai harsat zie chuh a buoipuituhai bawkin ei hriet.
 
Chuleiin, Ziektuhai sin inrimna ra sawrtu kalo ni hih vangnei kan tia, hieng lekhabuhai lo tiemnaw tu khawma a hlutzie an hriet theina dinga suklang ka nuom a, lekhabu ruongam le a bebawm tlawmte te hei tuihni ka tum lem a nih.

1. HMAR BUNGPUI PASTOR THANGNGUR:
Hi lekhabu hih a buotsaitu chuh Dr John Pulamte a nih. Thuhmai hawngna Pu L.Keivomin a ziek a Bung nga a the, Phek  178-a sei, kum 2011 insuo, CPW, 85-PDA Complex, Lamphelpat, Imphal a sut a nih. Hi lekhabu buotsaitu’n inthlahrung taka thu le hla septhiemna le inhmenaw zie hrezing puma hung inchawmsuokin hi lekhabu ‘n khawvel var a hmu thei chau a nih ti chiengtaka an lang leiin a ropui ka ti ngei el.  Pastor Thangngur chanchin le inzawma thlalak pawimaw haiin a suk tawp a. Pastor Thangngur hih Hmarhai chauh nilovin a chanchin le hlaphuokin vawisun chenin Pathien rama rawngbawlna a  ralthuom pawimaw tak a nih.

Ziektu’n ei hnam sungah mi thienghlim (Saint) tittle inhlan ding zawng inla ama ang hih an um naw el thei ti khawpa a ngaisang, Hmar Bungpui ti hiela ei ko ana; Hmar tawng hmanghai hih rambung rorelna pakhat hnuoi a um ni ta ang inla chuh Pastor Thangngur hi ‘Hnam pa’ tiin ei paisa a khawm a lim a chuong el thei ti khawpin a ngai ropuizie a ziek a. A lekhabu hih  a kawm design a ngar a,  asa deu bawk lei amani ding thenkhatin Dairy Book a ang an ti a, kei ruok chun kati phalh nawh. Thuhmai hawngtu Pu L.Keivomin a chanchin ziek tumin alo sai alo sai tah ani bawk leiin ama le inkawpin hiengneka phuisui le kimchangin, a hlaphuokhai po po thangsa’n hung buotsai tha hai sien nuom a um kher el. Chun, a lekhabu  rawnhai hih a sung thu  le en hmein  Reference nilovin Bibliography tilem ding nisien a hawiin ka hriet a, sutnawk pha a ding tiin thurawn ka hei zepsa zawk a nih.

2. HMANGAINA PARBAWR:
Ziektu  Pu Thangsawihmang. Hi lekhabu buotsai  kum hih suklangnaw sienkhawm ziektu thuhma a tarlang angin 2011-a Smart Tech Printers, Nehru Marg, Rengkai, Churachandpur, Manipur a sut a nih. Thuhmatawng Pu S.N.Ngurte’n a ziek a; Bung thum the, Phek 217-a sa a nih. Ei hnam nunphung le khawtlang zie besana Nunghak-Tlangval inhmangaina chanchin ziekna lekhabu “Hmangaina Parbawr“ ti a na. Hmangaina par chuh bawr thumin a the a;  bawr khatna- Azekie Lucknow, bawr hnina- Parbung Puolrang, bawr thumna- Thani Mangtha ti a nih. Chuleiin, Parbawr annawleh, Zikhlum Bazaar a an zawrhai ang mei mei nilo, lekhabu umzie inthuk neia buotsai  a nih. Chawkbuoitu umderlova zan re depdawp, electrict eng hnuoi ah zalpuma tiem chi a nih. Ziektu hih hmangaina leiin vawi iemanizat lo thlusil tah, chu tur natzie intem phak, hmangaina leia khawtlang zanthim a leng, chu tuipuia beidawng taka lo inhlieu tah nisien a hawi. Chuong ninaw sien hniek phawi derlovin “Hi lekhabu (Love story) hih thudik besan a ziek a nih”  iengtinam ti thei ata ?. Titanic lawnglien Antlantic lipuia pil vung vung  chanchin lung inno tak le ngainuomum taka an ziekhai ang elin Hmangaina Parbawr ziektu khawm hih hmangaina lipui a chun a pilve chiengin an lang a. Chuleiin a nih, hi lekhabu khawmin khawvel var hmuvein tienami ngai nuomum an chang talemna chuh. Nunghak-tlangval hmangaina’n chinlem a nei nawzie le inthukzie chuh Lal Solomon meu khawma a suisuok zolo ani tlat leiin a thu izirin Baibul ramri  pel vang vanga  ziekchang um sienkhawm a pawina a umin ka hriet nawh. Hi lekhabu hin thlarau a nei a, ieng thlarau am ka hriet nawh. Ei hei bi tan le inruolin chu thlarau chun ami man de a, pangna themthumin a mi ai-kei a, a tawp ei tlunghma chuh suokdawk el thei an ta ngai nawh. Mak deu a nih.

3. CHANTAWK:
Hi lekhabu hih a ziektu chuh Pu V.L.Renga Hriler ana,Sinlengin a publish,Hp Dzine, New Delhi a sut, bung 23-a the, phek 167 a sa, English Novel ang deuva buotsai a nih. Kum 1993 hnungtienga India ramah ramdang indawrna nidang neka zalenna kawt a hung inhawng hnung le communication network changkangna khawvel nuna ei hung khawsak hnungin  sawrkar sin chauh nilovin private company a sinthawna kawt lientak hawngin a um a. Mi tamtak khawpui liena sin zawngin ei tlanlut dup dup a, tam takin ei tangkaipui em em a, thenkhat tading ruok chun sietna intluntu a nive bawk. Chuh besan a  thalaihai ngirhmun  tlangpui suklangna lekhabu pawimaw tak a nih.  Khuo hming le thiltlung  ziekhai hih thudik ana, a changtu hminghai ruok chuh puokfawm lieu lieu a nih tiin a ziek a.
       
Delhi khawpui ei thalaihai nungchang besan a ziek, khawpui nun zalen taka an khawsak dan tlangpui pholangin,  thuhmaihup derlova ei nunghakhai hnamdanghai le an inkawp nasa lei a,  hnam hming an suksietna le khawtlang nun chawkbuoitu anni a tarlang a. Khawpui a um nunghak-tlangvalhai tiem ngei ngei dingin dit a um khawpel.

Delhi khawpui a nunghak-tlangval nun zalen tak karah a changtunu Nunghak Zami ruok chuh a nu le sanghai harsat zie hre zingin theitawpin thang a lak a, Pathienin a hma a thuoi pei a, a nunghak thienghlimna mi ngaihlu thei dingin tawngdan le umdanin a suklang leiin mi ngaisang  le ditsak a hlaw a. Insung harsatna leia Delhi khawpui a kumhni neka tam a um sunga kul-a-tai a an tlawppui Tv. Zira a hmangai em em nisienkhawm sunghai karah inhrietthiemnawna neu neu leiin a nu duthusam ang tak pasal nei dinga alo beiseitu Tv. Chunga le damsunga thenaw biethu tiem dingin inhuollawkna THIRDAM sie’n hmabak um ruiin a suk tawp a nih.
       
Sawrkar  sin pawimaw chellai  hiengang lekhabu buotsai thei hi a ropui khawpel. Chun, Hmar tawng ziekdan ah Hmar tawng ziekthiem ei tam em leiin ngaidan an kal them thum a, a khelneng a khelnawnga sawisel nuom hlak bo lo, chu tukver a tlir chun a fihlim bik ka ring naw a, siemthat tul neu neu um mei a tih. Tuhin Chawntawk-II a suok nawk tah ti kalo hrietin a ropui kati takzet a, a copy hungthlung vat vat sien ka nuom.

4-5. MIZO KAN NI Vol. I & II:
Mizo kan ni ti hih Vol. I &II Pa Thangluaiin Mizo (Lushei ) tawnga a ziek , Mizoram Publication Board, Art & Culture Deptt-in,  an suo(publish) a nih. Thuhma Pu Ngurbiaka, President, Mizoram Publication Board-in a ziek,  kum 2012 a suok, Lois Bet, Print and Publication, Chandmari, Aizawl a a sut ani a; Vol. Ina chuh bung 5 (nga) a the phek 372 a sei ana, Vol.IIna  chuh bung 5(nga) a the phek 302 a sei a nive thung.
       
Mizo (Lushai) tawnga ziek, Mizo chanchin suina lekhabu pawimaw tak a nih. Vol. I ah hmun hrang hrang a Mizohai del ram le intanna, Mizo nunphung, khawsakna, sakhuo thila ei nundan tlangpui le inthlasawng danhai chipchier deuva suiin Mizo ti hih a neitu bik ei umnaw a, Duhlian tawng hmanghai chauh Mizo an ninaw a, Mizo bulthut siemtu chuh Hmarhai anlo nilem zie hi lekhabu hin chieng takin a ziek a. Mizo hnam kaupenghai  hei bi chiengla,  iringnaw naw hai khawm Mizo Hmar Sub-Tribe ah anlo um vawng. Chuleiin, Mizoram neitu khawm Hmarhai anni a, Hmarhai thanglova Mizo inpumkhatna hih um theilo a nizie a le Duhlian tawng hmanghai chauh Mizo an ninaw zie uor takin a ziek a. “Insuikhawm leh zai I rel ang u” ti hla’n a suktawp. Vol. IIna chuh Mizohai hih hla ngaina mi tak eilo ni leiin Sinlung China ram a inthawk hung thlangtla peiin Shan Burma( Mynmmar) ram a umlai hun le India ram tuta ei delna a bikin Mizoram chen a ei khawsakna chuh hla thua inthawk hrietthei tamtak a um a. Chuleiin, Mizo chanchin suina dinga hmangruo pawimaw chuh hla hih a nih ti chiengtakin hi lekhabu hin a suklang. Zoram lut hnunga hlahai, Kristien ei hung ni hnunga hlahai, ei khawtlang nunphung le inzawla ramngai hla, hla lenglawnghai le lengzem hlahai a phuoktuhai leh hla pawimaw zuolhai a chuong bawk. Lengzem hla a lem chuh Pu L.Keivom le Pu Edward T.C.Hrangte hlaphuokhaiin hmun a hluo rawn khawpel. Edward T.C.Hrangate hlaphuok “ Ka ngai nunhlui zamuol liemhnung” ti Mizo tawngin “Nun hlui tahna”  ti a Pu Samuel.Z.Hrangte’n an let Pi Lalhungchhungin AIR( All India Radio) Aizawl Station a record,  Zoram khawdung-khawvai a inlar em em, kum 2010 AIR Aizawlin “ HLA HLUI DARH ZAU BER” thlangna ah pakhatna a ni leiin Certificate, Trophy le Cash Award Rs 5,000.00 a dawng thu le hi hla bawk Pi Lalhungchhungin Aizawl Doordarshan ah record-in 2010 le 2011 top ten Count down a thangphak zing tihai chen a hung zieklang a lawm a um khawpel. Chun, kum 2012 khan Aizawl Doordarshan ah Top-ten Count down ah pakhatna a hung a hau phaknawk tah  a nih.

6. IMPRESSIONS ON KEIVOM:
Editors- Pu David Buhril le Tv. Lalremlien Neitham. Sinlung Indigenous Peoples Human Right Organisation (SIPHRO)-in an suo ( publish), kum 2011 a  Zoom Grafix, Delhi sut a,  Part –I : Hmar Section, Part –II : Mizo Section le Part-III : English Section a the, phek 309 a sei a nih. Preface Pu David Buhril-in a ziek a, Part –I ‘Hril hawngna’ (Pherzawl to Delhi) tihih Pu David Buhril le Tv. Lalremlien Neitham Editorhai  ziek a nih.
       
Hi lekhabu hi ‘Impressions on Keivom’ ti a ni bawk leiin, ama Pu LK chungchang bik lieu lieuva, a ngaisangtu haiin an ngaihlutna le inpakna thu ziekna, a naupang nun a inthawk vawisun chen a hnung le hma chipchier deuva hriettheina lekhabu a nih.
       
India sawrkar a ofisar lien, ram dang dang a lo um tah hlak, Lekhaziekmi a lekha ziekin Zoram khawvel a fangvel a, Hmar Baibul,
Delhi Hmar Baibul Traslation Committee’n a buotsai khawm ama kutsuok, hlaphuokthiem, thawnthu ziekthiem, pa tumru le taima a nih ti hi lekhabu a hin chiengnawkzuolin an hriet thei. Editor haiin hieng lawm lawm a LK chanchin anlo hrietchieng leiin lekhabu sukphuisuitu a nih.

7. KA LUNGLAI HLUOZOTU :
Ziektu chuh Pu L. Ruoivel Pangamte, hotunu (Annu) Pi Lalzairem Pangamte’n an suo (publish), Smart Tech Offset, Churachandpur, Manipur-in Kum 2012 a sut, Chapter 17 a the, phek 112 a sei  a nih.
       
Senvawn-Tuithaphai inkar a kum 60 taltawp an zinna khawvel nun ziekna lekhabu  a ni leiin harsatna lam suk-le-tung chau hlawp hlawpa a hrawna chanchin, a damlai tuipui ah pil vang vangin, suorsietna hmun ah kampet a thang a lakna chanchin le beidawngna tlangsip a buoina sumpuiin a chimbuoi mupmup haiin lawmna thuruk anlo pai ruk ve kar a nih, ti thuruk hmu thei khawp a mi timru le taima a nih ti a suklang.
       
Naupang chite a inthawk Kohran a inhmang hlak a ni a, sakhuo mi nilovin Krista neitu a nih ti a zieklang a. Ka Zawlpa hi ka hrietchieng fut ka sawn a chuh tawnghrietlohai chen hmang a Pathien le a inpawlna thu a zieklang tlat leiin ropui ka ti. Chun, ama hih mi indik, thiemna ngaisangmi tak ani lei a insunga nuhmei le nau hai a enkawl dan le an chunga a thilthawdanhai hih entawn ding tam tak a um.
       
Lekhabu thupui “Ka lunglai hluozotu” ti ruok hi a tam em em a. Ziektu’n ati angin, a  lunglai hluozotu chu iem ning ati, ti ngaituo zing pumin tiem lem la, i tem zo pha, “A lunglai hluozotu ka ringnaw tak a ni chu tie” tiel i tih. Tuhin “Ka Lunglai hluozotu-II” ti khawm insuo ani mek a, a copy hmu vat vat nuom a um.

Thukharna
A chunga lekhabu Hmar tawng a ziek thuhma/Thucha ziektu thenkhatin Thuhmai hawngna, Hril hawngna,Thu hmatawng tia in anglo neinuoi nekin eilo pawlnel sa ani leiin THUHMA/THUCHA ti seng el ta hlak inla a tha awm ngei.
       
Mizohai ang deuvin Hmarhai khawm HLS huoihawtna hnuoi ah Letters of Academy neiin “BOOK OF THE YEAR” zawng ding  ni ta ang inla chuh, a chunga lekhabuhai thlangsuok dinga thang (nominate) thei pahni a um. Chuh, “Hmangaina Parbawr “ti le “Ka lunglai hluozotu” a nih. A dang po chuh an lekhabu a tiem an hawi a, a changkangin, a that thei lawm lawm vei leh Hmar tawng ziekdan ah HLS dai ner a dan puoa um an ni tlat leiin.

October 27,2012.
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate