“June 25 khan Jammu a inthawk kms 60 a hla Vaishnodevi a Vaihai pathien en dingin ka fea, lampuia Zawng ruolin an mi vuok zeka ka lungasen em leiin hi lekha thupuia ‘Zawng’ ka hmang el a nih.”
Dan pangngai angina Feb 18, 2011 ni chun Baramulla a chun Vur a tla char chara, a dei luot lei chun pang suklangna ngam khawm a ni nawa. Ka chuongna motor hmai darthlalang khawm chu vur a tam taluo lei chun a hmai zapfaina in a zap hne tanaw leiin kea fein naupanghai le chun duty kan thaw tan a. Silai zang AK 47 ka chawi dea chu ka awmphaw awr le a mu ka pai rawn bawk le vur a tam lei chun duty chu rinum ka ti hlea.
College ka kai lai ka ruolpa sipai uniform hakin zana hin khawlai dunnga kan lawn hlaka. Uniform haka Boot inri deu khuk khuka ka hang bun chun ka tha hi anthak thei luotin lam sira lungtehai chu ka pet leng dawr dawr hlaka. Awmphaw hakin AK 47 hei chawi lang hang inhlum biel vel tawp tawp lang ti hi ka chak thei em em hlaka. India sawrkar hin ka sipai thang chak ziet le ring ka um pek tawl dingn ziet hi hrehai sien chu sipaia hin min thang tir em em an ti ka ti hiel hlaka. Sipai ni si loa zana an uniform hak ve zie hlak chu thil remchang aninaw lei chun khuo a var phat ka hlip nawk hlaka. Khawvar huna hlip ngai nawk talo dingin a tak taka uniform hak ve thei dingin Lalpa’n sipai ni dingin lampui mi ruot pek ta sien ti hi ka nuom thei hle hlaka.
Ka duthusam ang tak chun Si[pai full uniform in AK 47 le awmphaaw hakin sipai boot inri khuk khuka ka hang bun chun ka tha anthak tanaw em em a, ka awmphaw awr na hai chun ka dar ansukkawnga .nitin vur chunga dei tia inthin dawr dawra ka hang duty chun rinum hi ka ti thei em ema, .aw……..iengleia zawng sipai hi ka lo thang kher kher amani aw ka ti nawk hlak si!
Training ka thaw laia inthawk khan zing dar 3:30 a ka tho rinngawt khawm kha in resigned na khawp in ka hriet a. Thla sari ka training zo chun resignation lekha ka zieka, sienkkhawm lakh hni lai pek a ngai ding an ti lei chun kan resigned thei nawa, tlanhmang ka tum a sienkhawm ka original certificate kan ruk dawk thei sinaw lei chun tlanhmang dan ding a umnawa. Ka beidawnng chun motor kan chuongna dam hi accident sien, silai kan kap dam hin changsuol lang ti dam in ngaituona thanaw ngawt ka nei hlaka. Ka beidawngn chun Pathien ka mawsiet nawka, iengleia hi zawng sipaia hin imin thang tir reng reng amani ka ti hlaka. Ka sin inhawk tak ka thaw lei chun ka beidawng ekche thung chu anta hi!
In resigned theilo, tlanhmang thei ni bawk talaoa beidawng ekche thung ka nita lei chun, “Akhri gooli akhri dam tak” tiin ieng anga hmun titum le ral hmuna khawm sorkarin ka mawphurna dinga ka liengkova an innghathai reng reng huoisen taka phursuok dingin vawitieng kuta silai khaikanga changtieng kut pharsuoka India Flag hma a Sesam kan taleiin pathling taka ka mawphurna hlen hi ka sin a nita si!
Ahrim hrim in India in silai tha a I neihai chawiin bullet proof awmphaw hakin iengang bullet proof motora chuong inla khawm lungmuongna tak tak hi aum theinawa. Ka ruong hmuloin am ral kuta kala thi ding, laina tukhawm hmu phak loin am ka taksa hi bomb darin a la um ding tihai dam hi nitin duty laia ei lungrila ngaituona lotheiloa um hlak chu a nih. Ka ngaituona hi mi dawikolawk ngaituona ani thei sienkhawm nitin thichil pawl dam, Fidayeen, Mujhahideen, Laskar-e-taiba, ISI, etc etc hai le inhmasuon zing kan ni leiin ka chunga thlung thut thei zing a ni si. Ralmuong naw chu thukhat nisien, sunghai ngai ngawi ngawi na dam, kohran le ei society ngaina dam le ei ram tieng ngai leia khawsawt ngawi ngawi nihai lem hin chu nun hi rin a um zuol thei hlea.
Chuonga ka ngaituona invak vel lai chun ka bula naupang inhnelhai chun ka lungril ngaituona anlak peng a ka lung an sukleng hlea. Ka naupanglai ruo sur hnuoia pheikhawk bova tuolzawl lungkohrawt le bawngek lai thei tawpa saiser kan pet hun dam, tawlailir siema khawlaidung khu chum chuma kan tlan hun dam, motor chuong nuom leia motor hnawta ruolhai le kan tlan sup sup hun dam-ka ruolpa kekawr kalak in ekna a Jeep hnung tieng thir pakhata antang leia a thala Jeepin a fen hun dam, bawngek a sephum khikdawka kan insik tir hun lai dam, ‘a hruol mahrat hrat, a chi chan ma hrat hrat’ tia saihlum hruola vate per kan fen ngun lai dam, ‘khuoi lusinga luta ta, khuoi bel lusinga luta ta’ tia zan thlavar hnuoia kan inhnel hun lai dam. College chawla veng tieng fea Lo rieka ka fe hun dam, zana ruolhai le kurtai chawia nunghak kan leng hun dam, vadunga nga mana hlim em em kan fe hun dam, mazu man dinga pawl tuoma kan riek hun lai dam, KTP inhlaw le hlapawl thiem em ema inchuk hun dam, zieng tieng-zantieng taptebula ka pa rawia gop kan thet hun dam ka ngaituo chun ka lung anleng em em a. Hunhai an liem peia hnuoi hlimna hai hi chu kokir thei ni talovin an liem pei si, khawvela lawman a kim thei si naw.
Ka nina hi ka lawmnawa, ka sinthaw hi ka hnama, ka umna hi ka nghawk em em vei le tuol kan suok pha hin mipuiin lungin an mi deng hlak bawk, ka ning hi an tel hle hlaka.Chubaka nitin naupanghai le dei tia inthin dawr dawra ral kara sinthaw kan ni leiin lungsietum hi kan ti thei hlea. Khawvel ka cham sunga ka fakzawngna dinga tuisik ka ni laia inthawka Lalpa’n a lo ruot ani ta leiin vui thei ka nita sinaw.Rinum tiin veng tieng ngai hle lang khom ka thaw makmaw ani ta si!!
Hun sawtnawte hnunga suti in feng ka ta, nga mana dam, Lo riek a dam feng ka ta, zana ruolhai leh nunghak dam kan lengnawk ding an nawm ti chun ka ngaituona chu ka thlenga,ka nga man fe tum chun a mi sukhlim em em el a. Ka nga man zuk fe ding ka phur em em hmana ka hlim ana,hi khovela ka sininrimna popo, ramhnuoimi le misuol tam tak hmasuona, vur lai dei tia inthin dor dor a ka sinthawnahai chawlsana Krista ke bula ka la chawl hadam ding ani ti Lalpa’n amin hmutir thar chun
ka lawm em em el a. Ni danga ka lo hriet zing zing hlak nisienkhawm chu nia Pathienin Krista zara ka ram ka hluo vat ding an ta ti a thara amin hriettir chun ka ringhma in ka silai chawi lai chu perkhuonga hmangin, “Hnuoi hi ka in an nawk kan zinna chau ani, ka in ropui a um chung tieng rammawi a khin, angelha’n an mi nghak van kawtkhar mawi a khin, hnuoi hi ka in annawh kan zinna chau anih” ti hla hi ka sak suok hiela. A dei ka ti taluo lei chun ka perkhuong perna ka kuthai khawm chu ka thunun zo nawa, hla ka hang sak khawm chun ka ha a chung tieng le hnuoi tieng chu an intet ri bar bar el a. Vur thla chuoi chuoi ka hang en chun- Puon ropui silin anleng thlansahai-khawvel deiin a sukbuoi phak tanawna hmun tlansahai lengna rama khin keikhawm ka tadingin hmun a um ve ani ti fie em em in ka hrieta. Ka silai magazine (Amu bawm) chu khuong anga hmangin ka ben puioka, “Hnuoia riengin hmun neilo in vur ram rinum hrut vel inla khawm Lalpa’n kei din a buotsaia la chawl veng ka ti tuipui kama” ti hla sak pumin vur chunga chun ka lam der der el a.
Chuonga ka lam lai chun kan ngaituo har phuta, ka umna le ka lamna hmun ka hang ngaituo chun eheee… kei hi ka si let der, hilai hmuna hin a hmingin an Sap pa tak ka nia, hienga vur chunga an hotupa ka lam hi invet an mi tiding ani ka tia. Sienkhawm, “Hieng nek hmanin inzapui la um pei ka ti” tia Davidin Pathien Bawm hma a alam chungchang thua a nuhmei Mikal a eselna a dawn ang el khan, mitha tam tak fe khela kei mi tawmkailo van khuo le tui hluotu dinga mi thlangtu Pathien hma a lam ka ni leiin a tul ani chun lam pei ka ta, sap/commander invet khawm hlaw pei ka ti ka tia. Chu ni chun ka duty hour suong po ka lam tumsuo zaka, a dei hmel khawm ka hriet tanaw. Chu nia ka lam chu khawmuol ka hriet hnunga Pathien inpaka ka lam phutna a nih.
Kum 2008 khan Tezpura posting dingin ka fea, Guwahati ka panna lampuia chun Sumoa ka chuongpuihaiin ka wallet/paawisa bawm le ka appointment lekha an min ruk peka, Sumo ka tum hnung Rickshaw ka chuonga aman ka hang pek tum chun ka hriet dawk chaua. Ka mangang em em ela, Paltan Bazara chun ka beidawng ekche thung ringawt ela, hotel ka tlungna zing zing hlaka chun ka fea an ATM min hmang tir dingin ka hnia chutaka chun ka sangnu Jenny Hrangchal in pawisa ami hung thawn chu ka lawm dan vawisunni chen hin ka la hril thiemnaw hiel a nih. “Ngaita u Pa in a mi hmangaina chu ava nasa de!Pawisa ami pek chuh! Ti nisienkhawm lawm a um em em vei le, ngaita u Pa in ami hmangaina chu ava nasa de Pathien nauahai amin buk ta chu a hang ti el hi a ropuiin lawm a um em em el anih.
Zuk ngaituo chat chat tu’m vankhawpui ei hluo theina dinga Pathien naua inbuk ei hang ni el chuh!Aw..Pathien nau ei hang ni el ana. Iengkim thawtheitu le thil popo neitupa nau ei zuk ni el ana. Zik ngaituo tha vang vang ro Pathien nau ei ni hih! Hee, salah! Pathien nau, a nau duot ngawi ngawi ei ni el chu!Khawhe ka bula vur thlanghai hi ka zuk hnek dar tawl vawng dim ani aw! Lovat lai hienghin um lang chu hnachang chu chema sat ngailoin zuk hnek hmat vawng nuom el ka tih. Unau dittak Pathien nau ini kha, lungngai dernaw Pathienin a nau duot ngawi ngawi hai hi rinum le rethei taka ei khawsak hi a phal teu teu naw anih.Nau ei ni chau anle nau ei ni leiin Rohluotu Krista rohluopuitu ei ni nawk deu deu a ni chu!
Nau ei nia Rohluotu ei ni ti chena hin chu a tiem le ngai khawm anhawi hlea, amiruokchu ‘Anachu’ ti ala tul si.Rohluotu Krista rohluopuitu ei ni si chun Ama ei tuorpui ding ani si. Rohluotu a chawngpu ei ni si leiin mihai an chier sup supa an thaw pei tanaw hnung khawma lungawitaka tuortu le thawtu dinghai ei nih “A lungngaina tuorpui ve di’n khawkawl tieng fe’ng ka ti” ti hla ei sak hlak a, khawkawl tieng chun insunga um dinga ei ditlo hmunhnawk le thil dirdakum tak takhai ei peihawnna hlak ani a. Pathien nau Rohluotu ding ei ni leiin mihai I ditlo pasietna dam, hriselnawna le harsatna dang dang tuortu dinghai ei nih. Mikhuol ei nei chang hin bu le hme alo indai raknaw chang khawma, bu le hme a tam fa teu teu ro ei ti hlaka, mikhuolhai an khawp ani phawt chun ei ni a chawngpuhai chu ei khawp rak naw ani khawma apawi ei ti ngainaw ang khan. Pathien nau rohluotu ei ni lei hin a chawngpu a neitu ei nia, chuleiin Pathien rama hin mihai an chiera an thawpei tanaw hnung khawma a thawtu le tuortu ding ei ni ti hi a thara ei hriet nawn hram nuom a um hle a nih. Krista leia ropuina chau nilovin, Krista leia pasietna, tuorna le a dang dang phurtu ni dingin thisena anchawk a nauhai hi mi baka tuortu ni dingin Lalpa’n ami mamaw tak meu anih.
An chawngpu nina hrezinga Krista le damlaini hmangtuhai tading chun khawvela hin vangduoina reng reng a umnaw a nih. “Chawimawina ri ka tadin hmelma hrilsietna mi chawisangtu a ni-tawngsie hrim aum naw ka rama tawngsie khawm vanrama lawman ei lakna ding mi siempektu ani si-------- vangduoi hi iem ana-mi ti sim thina a hung tlung hlak chun Van fena ani si” An riengkawl anhawia an phur khawm a zang leiin annia inthawkin mi tam takin chawlna an hmu hlak anih.
Zawnng sipai khawm te hi aw… dara rank dang dang Chemte, Sakeilu le Arasi hai a hin lawman a umnawa, inlalna le thlabi hlaw tam tak nei inla khawm teplo el a nih. Sienkhawm BSF a Pathien hring hrelo mi sang tam takhai thlarau inhmang ding hi Lalpa’n a hmangaia a phalnaw leiin ka theina umnaw sienkkhawm ringnawtuhai pakhat bek Krista kebula thuoilut dingin Lalpa’n ka liengkova mawphurna innghat a nuom leiin BSF ramthima hin a mi lo thuoilut ani leiin nghawk hle lang khawm a chawngpu rohluotu ka ni si leiin vui thei ka nita si nawh.
