~ Lal Dena
For Indian Muslims and Christians, “to become Indian, they had to undergo purification rituals and reconvert to the Hindu faith their forbears had relinquised,” according to V.D.Savarkar.
Ei chanchin buah hin Hindu kulmûthai chanchin hi vawi iemani zât ka lo ziek ta a. Sâpṭawng chanchin bu lâr taka khawm ka lo ziek tah hlak a. Hmar thuvarin “thudik hril le sa zâng kâp a na” a lo ti angin, Hindu kulmûthai nâk a sun a ni âwm, intellecntual group ṭhenkhata inthawkin inṭhina lekhathawn email paruk zet ka hmuh phâ. Sienkhawm ziek nâwk pei ka tum. Mi hmêlmatu lien tak an ni leiin an chanchin le an thiltum hi inhril hriet thar zing a ṭûl.
Hriet naw kârin BJP chun kum 15 chu an mi awp ding chu a ni tah a. Tuhin kum hnih an la nei a, kum 2027-a inthlang hung ni nâwk a ta. Iem ei châng ding! Ei hriet seng angin BJP hi Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) political wing a nih. RSS hi sipai pâwl anga inenkawl (paramilitary voluntary organisation), khawvêl pumpui huop khawma pâwl lien tak le member tam tak nei a nih a. RSS hnuoia hin pâwl dang dang - Vishva Hindu Parishad, Bajrang Dâl le Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad (Student Wing) an um. Hindu kulmût pâwlpui inzawmkhâwmna hrim Sangh Parivar a um bawk a.
Hinduhai chun India hi Hindustan (Hindu ram) an tih a. Hi thumal Hindutva ti tak hi V.D.Savarkar-in kum 1923 khan a lehkhabuah a hmang ṭan. Hindutva chu iem a umzie? Hindu hrim hrim “Hindustan (Bharat) a pa ram le ram thienghlima pawmtu chu a nih,” a tih. Savarkar ngâi dân chun Hindustanah chun Muslimhai le Kristienhai chun hmun an nei nawh, an hmun thienghlim Mecca le Jerusalem a ni leiin. Muslim le Kristienhai chun Hindustanah chan an nei ding chun Hindu sakhuoa an inlet nâwk a ṭûl ti hi Hindu kulmûthai thupui chu a nih.
India rama hin Hindu zaa 80 vêl an um a. Hindutva-hai hi India ram neitu bîka insâl an nih. Hindutva-hai hmêlma pakhatna chu Muslimhai an nih. A san chu Muslim-haiin India ram hi ram thienghlimin an ngâi nawh a, an ram thienghlim chu Mecca a nih. An ṭawngṭâi khawmin Mecca tieng kher an nghah hlak. Hi bâka hin Hindu kulmûthaiin Muslimhai hmêlmakna san tam tak an nei. Tiensim (history) ei tiem chun kum 200 chuong Muslim-haiin India hi an lo awp tah a. Muslim rorêltuhai kha an lo tawrawt bawk a. An rorêl sûng khan thawluinain Hindu tam tak Islam sakhuoa an inlettir a. Tuhin India ram hi khawvêla Muslim tamna tak pathumna a ni hiel. Hindu templehai a hmatiema ṭhiekin mosque (Muslim biekin) le mauselium an indin pei bawk. Muslim sakhuo zuitu hi India rama tuhin vaibêlsie ruk nêka tam an um a. That sêng an ni nawh a, hnawt dawt sêng an ni bawk nawh. India ram chu an ram, an piengna a ni tlat leiin, Hindu kulmûthai ta dinga lampui um sun chu Muslimhai Hindu sakhuoa inlettir nâwk hi a nih. Hindu kulmûthai hmêlma pahnihna chu Kristienhai an nih. An ngâi dân chun Indian Kristienhai thlatuhai chu Hindu vawng an nih a, that chimit an ni naw leh khawm Hindu sakhuoa inlettir nâwk vawng chu an thil tum a nih.
Hindu kulmûthai long term objective chu India rama Hindu Rashtra (Hindu Rorêlna) indin a nih. Chu Hindu Rashtra hnuoia chun sahkuo dang a um a thieng nawh a; sakhuo pakhat chauh Hinduism, ṭawng pakhat chauh Hindi, nunphung pakhat chauh Hindu nunphung, hnampui dân pakhat chauh Hindu law le hnampui nina pakhat chauh Hindu nationalism a um ding ti a nih. Inawp dân bu pakhat chauh um a ta, chu chu Hindutva Constitution ti a nih. Hi Constitution rurèl hi ei chanchin buah ei ziek tah leiin hril nawn ta nâwng ei tih.
India hmâr saka, abîkin Assam, Manipur le Tripuraah an tam êm êm a. RSS-in Assam rama ngawt khawm unit 1000 chuong a nei a. Manipur phaizâwla unit 100 a nei a; Jiribamah a hranin unit khat a nei bawk a. Hieng state pathum haia hin RSS chun hun sâwt taka inthawk khan mass recruitment a lo thaw zing a. A bîkin Manipura lem chu Bishenpur hi RSS member a nuoi têla inziek lût uma hriet a nih. Hnam buoinaa khawm hmaṭhuoitu le kukal pâwl tak an nih.
Ni khat el khan Central sawrkâra home secretary hlui chun RSS hotu lawkhai Manipur buoina le inzawmin â’n hmunpui thu a hril a. “Meiteihai Kristien sakhuoa an inpèklût suktâwp le, a lo lût ta sa hai khâwm inhnûkkîrtir a, suktâwp hmak hi kan thiltum laia pakhat a nih. Lo ên zing ro, Manipur buoina hi a rê pha khawm Meiteihai Kristiena inpe hre nâwk ta ngai naw ti niu” tiin an hrilh. Chu officer chun, “Anleh, Kukihai chauh in thlûr bîka, Nagahai in tâwk sa ve si nawh a, iem a san,” tia â’n dawn nâwk chun, “Meitei Kristiena lût hai hi Kuki-Hmar, Mizo tirko le an missionary-hai rawngbâwlna lei ni takin kan hriet. Naga Kristienhai thaw hril khawp a um nawh,” an ti chuh! Kuki-Zohai biekin bâka Meitei biekin khawm an raw hmât vawng hi thil mak a ni nawh. Meiteihai Kristiena inpe hai po po khawm an Kristienna inphat san ding le Hindu-a kîr nâwk dingin suoi an inkeitir vawng an ti khawm hi thudik ni ngêi a tih. Hi thu hin Manipur buoina hi RSS hidden agenda a lo ni ngêi zie a sukchieng. Kha chen kha RSS hotu lâwk hai chun ei buoina hi mei kâng thlîrin an thlîr a. Manipura mi 200 chuong thi nêkin Pahalgama mi 26 chauh thi khawm an ta dingin a na lem. Pakistan leh an indo phâ hrim a, a mak nawh. Ei thil ngên “Separate administration” khawm hi Manipur state-a le Central sawrkârah BJP â’n lal sûng chu beisei a um nawh; mak taka Pathien a hung inrawl ngawt naw chun.
Chalrânghaiin Nagahai an hmangai ngâi nawh. Ni khat lâi el a, Indo-Naga Ceasefire-in Manipur huom thei naw ni ti a, Naga theidatu êm êm hai kha an nih. Central le Manipur sawrkâr hin Nagahai hi an ṭi tlawn mei mei a nih. Naga issue le ei problem hi â’n zawm nawh a chu, a hran hranin Central sawrkâr hin ngaituo kher naw nih. Indo-Naga inbiekna hi zo nisien, Manipur-a Naga um hai hi Nagalandah an kawp naw khawma chan nei loin siem naw ni hai. Naga national movement-ah Manipur Nagahai contribution hre zingin, an ta dingin alternative arrangement iemani tak hung siem ngei an tih ti hi ringhla a um nawh.
Ieng po khâwm nisien, Hindu kulmûthai thiltum chu India hmâr sak po po tharum le sum thilthawtheina hmanga Hindu rama siem vawng hi a nih. Iengtin am ei lo inbuotsai ding? Hi thil pathum hi thaw mâkmaw niin ka hriet.
1.Hindu kulmûthai hi ei hmêlma an nih nawh a, eini Kristienhai ruok chu, a chunga ei hril ta angin, an hmêlma number 2 ei nih. A mi hmêlmatu hai hi an idealogy, a thilthaw dân, an inrêlbâwl dân le an chanchin hi inhril hriet a pawimaw. Kohran ṭhuoitu, ei theologian-haiin mitin tiem thei dingin an chanchin booklet-in mi buotsaipêk hai sien.
2.Ei ukîlhaiin Indian Constitution-a directive principles le fundamental right hai mi tin tiem thei dingin, a hril fiena leh booklet anga siemin insuo ni sien.
3.Inthlangpui hi kum 2027-a um nâwk ding a ni leiin, Kristien rama um ei ni angin, tu khawm vote zawr ta ngâi lo dingin inzirtttîr nawn nâwk inla. BJP hi hnam hmêlmaa ngaiin, ei politicianhai tu khawm BJP ticket beisei ta ngai lo dingin inhril inla. Mainland India (Hindu belt-a) iengkhawm thaw thei naw inla khawm, India hmâr sak ei del china bêk hin BJP hi lession inchûktir inla nuom a um. Chu ding chun ei vote hlu tak hi hmangruo pakhat a nih.
Hi thuah hin ngâi dân ṭha lem tam tak um a tih. Chu chu share tlângin epsêl (debate) chen khawm nei inla nuom a va um de! A hun lâi tak a nih.