Responsive Ad Slot

SARS-CoV2 HI VIRUS SIEKHAWLNA BAWM A INTHAWKA LO VUOKDAWK PAL NING A TI?

Sunday, April 26, 2020

/ Published by Simon L Infimate
1. Thuhmathuoi

HIV AIDS, Small Pox, Dengue, Influenza, Rabies le Ebola natna hai hi virus tium tak tak hai a inthawka suok an ni a. Kum 2002 a natna hri inleng SARS le kum 2012 a natna hri inleng MERS natna hai kha virus tium a inthawka suok tho an nih.



Natna tium hai virus thatna ding damdawi tam tak el ei lo hmusuok a. Amiruokchu, coronavirus hai sungkuo a inthawka suok natna hri hieng SARS le MERS hai virus damdawi ei la hmusuok nawh.

Tuta COVID 19 natna hri damdawi khawm tukhawma ei la hmusuok nawh.

2. Coronavirus

Coronavirus hi natna hri chikhat a ni a. Hi natna hri hi sungkuo a um an nih. Natna hri tium inleng mek tetdawktu chu virus chikhat a ni a. A hming chu SARS-CoV2 a nih. Mihriem a kai hma po SARS-CoV2 a ni a. Mihriem ah a kaitung pha COVID 19 natna ei tih. WHO in ko duotna in  2019-nCoV a tih.

Coronavirus sungkuo a virus tium bik pathum hai zuk tarlang ei tih:

A. SARS-CoV

Kum 2002 khan SARS natna a lo inleng a. A tetdawktu chu SARS CoV a nih. SARS hin China le rambung 26 a lo fangkuol a. Mihriem 774 a fen tung.

SARS natna tetdawktu SARS-CoV virus piengphung hrietchieng an tah. Tuhin 33 vaccine candidate hmusuok an ni tah. Pahni in clinical trial stage an tlung tah. Anachu, SARS natna hri hi kum 2004 lai khan a bo hmang dei leiin, kha hnung khan SARS damdawi ding uluk takin an lo zawng ta nawh.

B. MERS-CoV

Kum 2012 khan natna chikhat MERS natna an leng nawk a. A tetdawktu chu MERS-CoV a nih. Saudi Arabia le rambung 26 ah an leng a. Mi 1000 bawrin an hringna an lo chanpha.

 USAID Predict Programme

Virus chi dang dangin khawvel a chawkbuoi deu zing el hi khawvel sawrkar chun pawi a ti hle a. Chuleiin natna tium H5N1, SARS le MERS hai virus thatna ding damdawi zawngsuokna sin thaw dingin khawvel sawrkar an singsa ta a nih. H5NI le Ebola natna laka invenghim dan ding ngaituona ah sum tamtak seng khawm an hung rin ta nawa. US, China, Europe le CEPI haiin sun le zanin coronavirus hai sungkuo chanchin hi an hung sui tan ta a nih.

America khawma kum 2009 a inthawk khan USAID Programme a huoihawt a. Chu programme hnuoia chun rambung 31 a scientist 5,000 vel an thang. Virus chi dang dang sangkhat vel an hmusuok.

Wuhan Institute of Virology (WIV) khawma US thangpuina a dawng ve. Pu George Bush le Pu Barak Obama hai khan coronavirus zawngsuok an lo tum nasa. Coronavirus hai sungkuo hi an la pung pei ding a ni a. Chuleiin an mi hmu hma in ei lo hmu hmasa a tul a nih, an ti hlak. Amiruokchu, Predict Programne hi Pu Donald Trump in January 2019 khan a suktawp thut. China in pawi a ti bek bek a nih.

C. SARS-CoV2

November 2019 hma khan SARS-CoV2 virus hi ei la hriet ngai nawh. Hi virus hi tulaia natna tium COVID 19 natna tetdawktu a nih.

3. AMERICA

SARS-CoV2 hi China haiin an laboratory a genetically-a an engineered am a ni ding annawle naturally existing virus hrim? ti zawna hi hei dawn tum veng ei tih.

America a mi tamtak chun COVID 19 natna hri SARS-CoV2 hi China siemdawk ni dingin an ring a. An scientist le laboratory technician hai fimkhur tawk naw leia lab a inthawka vuokdawk pal ni dingin an ring.

An hril pei danin virus thar hin lab a sin thawtu pakhat a kai hmasatak a. A ma chun a ngaizawngnu a kai a. Chu nu chu Huanan rannung bazar ah sa inchaw dingin a va suok a. Chu bazar a chun mi dang a va kaihmat a. Chu taka inthawk chun hi virus hin mi dang dang a kaihmat ta pei a nih.

China scientist hai chun tuta COVID 19 tetdawktu virus hi bak virus chikhat ni dingin an ring a. Anachu, America doctor tamtak chun Wuhan a Huanan bazar a khan bak an zawr ngai nawh, an ti tlat.

A tir khan China in COVID 19 natna hri inleng hi an lo ip tum char char ti pawl an um. Hi hi America hai ringhlel an kai nasan a nih. COVID 19 natna hri an leng tir khan China hin a airport hai a khar nawh. Dr Li Wenliang an lo sawisak dan le China ah coronavirus hrietchieng tuma fe American scientist hai lut ding an lo phal naw khan mi tamtak ringhlel an hung kai ta a nih.

4. CHINA

Wuhan khawpui hi China hai virus siekhawlna hmunpui a ni a. Natna tium tak tak hai virus siekhawlna hmun pahni-WIV le Wuhan CDC a um. Chu taka chun virus hring lai 1500 vel an sietha.

 Wuhan Institute of Virology

Virus siethatna hmun pakhat chu Wuhan Institute of Virology (WIV) a nih. WIV hi Huanan bazar a inthawk mel sawmhni vela hla a nih.

WIV hi kum 2003 a an lo bawl a ni a. SARS natna virus SARS-CoV hriechieng tumtu hai lekha tiemna hmunpui a nih.

WIV compound a natna tium tak tak hai siekhawl theina bur chu P4 lab a nih. Khawvel pumpuiah P4 laboratory 50 a um a. Taiwan ah pahni. India ah pahni-Pune le Bhopal ah.

WIV laboratory a virus siekhawlna bur P4 lab hi venghimna insangtak a veng a nih. Bio-safety tienga hmingthang France company pakhatin a bawl pek a nih. WIV a an Lab technician hai hi France ram le US a training vawng an nih. An doctor hai khawm America a training lak an tam lem.

Virus siekhawlna belpui hi high security zone a ni a. Virus siekhawla um hai hi bawm a inthawkin an vuongsuok thei nawh. Bio-safety protocal insangtak nei a nih.

WIV hi kum 2015 khan an bawl zo a. Kum 2018 khan an hawng. Coronavirus natna hai virus hrietchieng tumna hmupui a nih.

 Dr Shi Zhengli

P4 hai Deputy Director chu Pi Shi Zhengli a nih. Kum sawmparuk neka tam WIV a hin a lo thawk tah. Corona natna virus a lo inchuk char char a nih. Shithou puk, Kunming, Yunnan ah bak man dingin a lo suok hlak. Thuomhnaw tha hieng N95, mask, suit, goggle le glove hmangin bak a lo study hlak a nih. Dr Shi Jhengli hin bak tamtak a lo siekhawl a. Bak hai thisen, zun, chil le ek hai a sukdei hnungin nitrogen ah a sietha hlak. Inchukna a hmang ding bak chu a virus a that phawt hlak. Live sample pakhat vur ah a sie tha. Chu chu inchukna in a hmang ngai nawh. Hihi khawvel P4 popo protocol a nih.

WIV a hin American scientist hai khawma coronavirus an lo inchuk ve. P4 lab hi him tawkin an ngai leiin US sawrkarin kum 2009 lai khan tangka sum $ 3.7 millions in a lo thangpui a nih.

Pi Shi Zhengli hi SARS natna hri tienga expert a ni a. Kum 2006 khan SARS natna hri hi bak a inthawka suok a nih tiin a lo suisuok. Kum 2006 khan biological science lekhabu inlar pahni Sciences le Journal of General Virology ah a thil suidawk hai a thurdawk.

December 30, 2019 khan Dr Shi Zhengli in COVID 19 a na hai sample a lo hmu ve a. A sui nghal.

Tuta COVID 19 virus SARS CoV2 piengphung hi Pi Shi Zhengli bak lo siekhawl hai virus le an ang chi nawh. Chuleiin SARS-CoV2 hi virus thar tawp a nih, a tih.

 RaTG13

Chun kum 2013 laia bak virus chikhat RaTG 13 an i ti China in a lo hmusuok le tuta SARS-CoV2 hin inangna an nei nawh ti Chinese haiin an hmusuok.

Chuleiin WIV laboratory a inthawka vuoksuok thei ding SARS-CoV2 virus hi China in December 2019 khan a lo la nei nawh, an tih. Thawsuol pal khawma virus neilo invuoksuok tir dan a um nawh, an tih.

 Ralph S. Baric

America a coronavirus expert inlartak chu Pu Ralph S. Baric a nih. SARS damdawi hmusuok tumin kum tamtak drugs lakh hni neka tam a lo ensin tah. SARS damdawi a ringthei vang vang sawmpahni lai a lo thlangdawk a. Remvisivir drug hi pakhat a nih.

Pi Shi Zhengli le coronavirus research an lo thaw hmunkhat hlak. Jan 2020 lai khan Chinese doctor haiin Pu Baric a thangpuina an lo ngen. Unpublicised papers a lo thawn.

 Wuhan CDC

Wuhan CDC hi AIDS le influenza natna damdawi buoipuina hmun a ni a. Hi taka hin bak hai mankhawmin, an inchuk hlak. Scientist haiin bat chu ramtin hriet inzen nan an hmang a. Coronavirus damdawi an siemsuok tum zing. Wuhan CDC hi Huanan bazar a inthawk a hnai leiin ringhlel a kai ve a nih.

Bak man hlak hai laia an hotupa chu Pu Tian Junhua a nih. Kum 2012 a inthawk ta khan bak buoipui el a lo thaw.

 Dr Weng Jianwei

Dr Weng Jianwei hi Institute of Pathogen Biology, China a thawk a ni a. COVID 19 natna virus phingphung a lo zieksuok ve a. Tuta COVID 19 natna virus le SARS kha an inangnawna 21 % a nih a tih. Chun MERS natna le khawm tuta COVID 19 natna tium hi 49% in an inang nawh ti a hmusuok bawk.

Chu umzie chu SARS CoV2 hi virus thar hlawk China khawma a la hmudawk lo a nih, an tih.

 WHO

WHO hi natna tium khawvel pumpui a indar thei hai inhril vat vat theina hriemhrei a nih.

COVID 19 a virus piengphung kha January 11, 2020 khan China sawrkarin WHO a lo hril a. Chun hi natna hi mihriem a inthawk mihriem dang kai thei a nih, ti January 21, 2020 khan China in WHO a lo hril bawk.

January 30, 2020 hma popo khan WHO in COVID 19 do dan ding a hriet nawh. Amiruokchu, China ah mihriem 170 an hung thi a, 7,711 positive case an hung nei khan, WHO in COVIT 19 natna hi global emergency angin a hung puong ta a nih.

Chuleiin, COVID 19 le inzawma America hriet belsa ding thil pawimaw bek bek iengdang China ah a um ta naw leiin, China chun an ram sunga American scientist hai inluttir an lo phal ta naw a nih, an tih.

February 16 khan WHO le China Joint Mission indin a ni a. Rambung 25 a scientist hai Wuhan ah ni sari sung an cham.

5. THUKHARNA

Polio, small pox le mumps natna hai kha ei lo hneban vawng a. Damnaw tium tak tak hai damdawi chen ei lo hmusuok tah. Amiruokchu, virus thenkhat hai thatna ding damdawi ei la hmusuok nawh.

Chuleiin coronavirus hai sungkuo chanchin hi China rama laboratory pahni WIV le Wuhan CDC hai khawma kum 2003 a inthawk khan an lo sui ve char char a nih.

America sawrkar in China rama coronavirus inchukna school WIV hi thangpuina a lo pek a. American coronavirus expert le biological team hai khawm hi taka hin kum 2014 lai khan lekha inchuk dingin an hang kai. China hi bak tamna a ni leiin China doctor haiin bak 2,00,000 neka tam hai piengphung an lo suidawk tah. America biotech scientist hai ruok chun bak 60,000 bak an la sui phak nawh.

Kum 2009 a inthawka January 2019 sunga US le China thangkkawpa coronavirus research an thaw khan tuta SARS-CoV2 virus hi an lo hmudawk nawh. Kum bul 2019 khan US le America in an joint virus research an lo tawp san tah. China chun a mimalin a sunzawm.

America hai ring dan chun tuta COVID 19 natna virus hi kum lailung 2019 khan China in a lo hmudawk a, December 2019 lai khan Wuhan an an vuongdawk tir ning a tih, an tih.

China chun SARS-CoV2 hi virus tharhlawk a nih, a tih. A ruk a insuo ding an nei nawh. Virus neilo haiin WIV a inthawk an insuo thei nawh, an ti ve thung. America sipai China rama inhnel dinga October 2019 laia hangvlut haiin China ah COVID 19 natna hi an thuoilut a nih, an tih.

US le China hi political hegemony, economic diplomacy, scientific, medical advancement le soft power tienga in compete zing an ni a. Iengkimah ar malpui dawm tum veve an tih. Coronavirus le a damdawi zawngsuok tum zing an nih. A hmasatak ni tum ve ve an nih. 

Tu la hrietlo virus chikhat China in January 2019 le December 2019 sung khan WIV ah a lo hmudawk a. Chu chu iengtin tin amani China in mihriem lai a lo thedar ning a tih, ti pawl an um bawk.

Tuhin chu SARS-CoV2 hi ei hung hrietchieng deu deu ta a.  Bio-chemical weapon nekin natural organism a nih, titu ei pung lem tah.

Kum 2003 laia SARS natna hri le tuta COVID 19 hri hin 79% inangna an nei a. Kum 2013 a Chinese hai hmusuok bak virus RaTG13 le khawm 96% in inangna an nei.

Tuta COVID 19 natna hri hi tulai hnai el a saphu a virus an i hmudawk leh 90% in inangna an nei. Chu umzie chu COVID 19 a virus hi siemfawm nilovin natural a cheng, bak virus le inhnai deu a nih.

Tuta SARS-CoV2 le kum 2013 laia bak virus hmudawk RaTG13 kara evolution period chu kum sumhni bek ning a tih, an tih. Chuonga ei hisap chun SARS-CoV2 hi kum 2040 a invuongsuok tir thei chau ding a nih. Amiruokchu, COVID 19 natna hi December 2019 laia lo inleng tan a ni leiin Chinese hai medical science thiemna vawrtawp khawma kum 2040 a vuokdawk thei chau ding virus chu kum 2019 in a  lo invuokdawk tir thei ring a um nawh. 

COVID 19 natna virus hi Chinese hai virus siekhawlna bur ah an lo la siekhawl bawk nawh. Chuleiin an virus la neilo, China in an virus siekhawlna bur a inthawkin an vuoksuok tir dan a um nawh.

Amiruokchu, China hin mi la hmusuok der lo virus thar kum 2019 khan an lo hmusuok a. A rukin WIV virus siekhawlna bawm a inthawkin an lo invuongdawk tir khawm a ni el thei, an tih. Proof tukhawma an la hmudawk nawh.

Iengpo khawm lo nisien, Africa, Europe le Middle East ah China mi tamtak an khawsa mek a. Natna hri tamtak kara China chawimawitu an nih. An hriselna chu China sawrkarin a ngai thupui hle a nih.

China mainland fakzawngna tak khawm ran vai hi a la ni zing a. Sa du hnam an ni bawk. Chuleiin, rannung a inthawka inkaihmat thei natna tium hieng H5NI, SARS, MERS, Ebola le Lassa damdawi indiktak hmusuok tuma an hma lakna chu chawl naw nih. WIV hi an medical scientist hai virus inchukna hmunpui ni zing a tih.

COVID 19 natna virus hi China siemfawm a nih ti sopui ngun America hai hin Wuhan Institute of Virology hi an tithawng ta bek bek el a nih. Chu chu indirectly a an i er bek bek China hai medical science lo advance-tak zie hrilna a ni zing.

-Ziektu

Dada le Jojo-Pa,
Hmarkhawlien

26.4.2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate