Responsive Ad Slot

CORONAVIRUS LE HMARHAI

Tuesday, April 7, 2020

/ Published by Simon L Infimate
~ V L Renga Hriler

Nikhat lai khan China khawpui pakhat Shenzen ah ui sa le mengte sa, zawr le fâk an khap bur el tah. China hin inhma met khan rûl, lâiking, tangkawng, bâk, sihal, le rannung dang dang sa zawr le fâk a lo khap ta bawk. Ei rama hin khap ni ve sien iem aw ei chang ding? ti chu zawna pawimaw tak a nih.

Ei hriet seng angin Covid 19 hri hung inṭanna chu bâk (bat) sa fâk lei niin mithiemhai chun an hril. Mithiem ṭhenkhat nawk thung chun bâk a inthawk chau nilovin hi hripui hi bâk le rûl natna chi khat inchekpawl (strains) mihriem a inkâi zap niin an hril ve thung. A danghai hril nawk dan chun bâk a inthawk rannung chi khat pangolin an tih ah a kâi a, pangolin a inthawk mihriema a kai nia hril pawl khawm an um. Mihriem ah a kâizap ta chun bâk natna kha mihriem natna a hung ni ve tah a, mihriem le mihriem kar ah awlsam tak a inkaizap thei a hung ni ve tah a nih. Covid 19 natna hrik hi mihriem taksaa a lût hin mihriemhai natna hrik laka lo vengtu thivâr (white blood) hin a la hmêlhrietngâinaw leiin hnetakin a lo do zo ngâinawa, mi tamtakin an inrikpui êm êm a, an hringna chen khawm an chân pha hiel a nih tiin mithiemhai chun an hril.

Rannung chi dang dang hieng vate, ramsa le ran ina vâihâi hin natna hrik (virus) - hritlâng, inkhul - hi an nei ve seng a nih. Chinese-hai hi rannung chi dang dang sa, a sel a fa hmang an ni leiin hieng ang natna hi an rama a hluor bîk hrim a nih. Tu chena rannung a inthawk mihriem a natna inkâi sâwng China a inthawka in ṭan chu Birds flu, SARS (Acute Respiratory Syndrome bâk a inṭan) le Coronavirus (Covid 19)-hâi hi an nih.

Shenzen khawpuiin ui le mêngte sa zawr le fâk a khap thu news a ka tiem lai hin ka lungrila hung inlang hmasatak chu ei ni râwi sa du zie, ei sadukai zie le mihriem sa an naw phawt chun ei fâk nuom vawng zie tihai hi a nih. Mihriem amani, rannung natna suitu le enkawltu tieng thiemna nei ni naw lang khawm, minaran (laymen) thlîrna tukver a inthawkin ei thei ang angin ei hnam khawsak zie le inzuolin ei thlîr ve ding a nih.

Kum 1988 kha niin ka hriet a, Tuiá¹­haphai ruom ah bawng pûl hri an leng a, bawnghai chu an phîng a hung pûm a, sawt lovin an thi el hlak a nih. Video le news ah ei hmu Covid 19 hriin mi a man, khawlai dunga an tlu tawp tawp ang el hin bâwng á¹­henkhat chu an chêngna bûk tlung zo ta lova an ram tlatna hmuna thi el khawm tamtak an um a nih.  Khâng hun lai khan sawrkar a feltâwk naw lei am, a mihriemhai kha ei la mâwl lei, an pûl nasan kha hrilfie amani, ran daktawrin an enkawl kha hriet ding a um nawh. Kei ni khawm kan bâwng pakhat a thi nghe nghe. Khâng hun lai khan pasiet leia sa hme phâk lo an tam lei am? inchâwk ding a vâng? sa inrâwpna kha a nasa ngang nîng a ta, tlangvâl hawn á¹­henkhatin hieng bawng pûl sa hi an chana an hme a nih. Chu chau chu an nawh, bawng pûl á¹­henkhat phûm ta hnung chu cho suokin a sa á¹­hatna lâi hlep thlaa hme pawl khawm an um an ti a nih.

Ȃr pûl ding khawm hi an hung zawi a, bu an chuk pei nawa, sawt lovin an pûl el hlak. Sungkuo tamtakin chun âr pûl sa hi an pawisa nawa, naupang leh a tar a zuorin an hme hlak. Ȃr pûl hri hi rannung hri inleng laia chu an lêng ngûn pâwl tak niin an lang. Ȃr pûl hri hi Sâp ṭawng chun bird flu / avian flu an tih a, a medical hming chu H5N1 a nih. Hi pûl hri hi vate amani, âr a inthawk mihriem inkaisawng thei a ni a, mihriem le mihriem inkaisawng ruok chu tu chen hin hriet ding a la um nawh. Ȃr êk, âr mit, hnar le baua inthawka tui suokhai a hin inkâi thei a nih. Ȃr pûl hri hi khawvel hmun dang danga an lêng hlaka, mi tamtakin an thipui hlak a nih. Kum 1997 khan China le Hongkong lâi nasatakin an lêng a, Hongkong sawrkâr chun âr, varak, vaki le vate dang dang nuoi sâwm panga lâi an thata ab raw hmang vawng a nih.

Ui sa hi anhnik zie hrietu deu fur nîng ei tih. Chuong lai zing chun mi á¹­henkhat chun an tirdak êm êm ve thung. Mikhuol amani, ruol ei ditsak bîk deuhai bu ei fâkpui pha chun ui sa ei hme pui deu tak hlak. Morocco rama nâwk thung chu sakawr sa an hme pui hlak. Chuleiin, ui man a tova, ui sa man a to nawk zuola, inchawk ding hmu zing ding khawm a vâng hle a nih. Ei ni chau ei ni nawh, Asia hmarsak ram China, Korea, Thailand, Indonesia, Malaysia le Vietnam-hai khawma an du hle. Korea-hai hi hmarcha thak hme ngâi lo hnam an ni a, anachu, Hmar-pa uisa chartang suong chu thlansaphuolkaiin an hme ve puok puok el, an du ngang chu nîng a tih. Ei ni rawi chu, hei ti nâwk ei tih, ui sa pângngâi khêl met, ui invêt sa khawm hme hnam ei ni nawk tlat el. Ui invêtin mihriem a se chun inenkawl á¹­hat a á¹­ul hlea, a hun taka inenkawl naw lem chun thi ngêi ngêina hri a nih. Ui invêt  hri (rabies) hi mihriem ta dinga a á¹­i umzie hi hril ngai lova hrie tu vawng ei nih. Chun, ui hin hri (flu), vawk puol hri (swine flu) le inang H1N1 natna an nei ve a, tu chena hin chu mihriema an kâi zap hriet ding a la um hrie nawh. Hienghai baka hin hnam dang neka sadukai zawnga ei kâwlhrâwngna tamtak hril ding a la um a chu hril vawng seng ta nawm ei nih.

Hmarhai sadukai zie hrilfie ding lo nisien “Khawvel a vate, ramsa, ran vâi; ke pahni nei, ke pali nei; hming i hriet zât zât hril rawh, Hmar nauhaiin an hme ngâilo chu kut para thliek khawp chau ning a tih” ti inla inkhêl bêk dingin ring a um nawh. Amiruokchu, ei thil fâk a inthawk natna hrik a la suok ve naw nasan hi ei sa fâkhai hi á¹­hataka mei a raw hmin amani, ei suong hmin hlak lei hi ni dingin ring a um. Chuonglai zing chun lo insukphawk nuom leia ui that zo hlim thisen a lum lâi ngêi dawn nuom pâwl, uá¹­awk, mazu, khau le a dang dang meia ur deu phuol a hei beng el hlak hi ei tam. Iengtikam aw ei thil fak a inthawk hin pûl hri hi a hung inleng ve ding ti hi ngaituo tham a tling a nih. Coronavirus leiin Chinese-haiin khawvêl hmun dang danga deusawna an tuok a, ei ni North East mihai khawmin India khawpui dang danga ei lo tuok pha ve a nih. Ei thil fâk leiin Hmar hnam a inthawk pûl hri a lo hung suok pal hlau chun a pawi de aw ti bâk chu hril ding um ta naw ni a, khawvêl umsûng chawr dawk nâwk ni um thei dingin ring a um ta naw bawk.

Dr Randeep Guleria, Pulmonologist, Director, AIIMS, Delhi chun khawel huop natna hri (pandemic) hi vawihni an leng tah a, vawikhatna chu Spain Flu 1918 a ni a, khawvel mihriem nûi zanga (5,00,00,000) in an thipui a nih. A pahnina a ding chun Coronavirus hi a nih. Spanish Flu hun lai nêk khan khawvêl inhrietpawna an sang ta leiin Corovirus in a nghawng dân hi danglam a, mihriemin hrisêlna kawngah an khawvêl thlîr dân nastakin a suk danglam ding a nih tiin a hril a. Coronavirus hripui lêng hin Hmar nauhai khawm a ei sa fâk nuomhai, ei fâk nuom dân le fak le dâwn thila hrilsêlna tieng ei khawvel thlîrna hi nasataka ei thlâk danglam a ṭul takzetin an lang.
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate