Responsive Ad Slot

MI HNÂI NAW KÂWL A ÊNG NAWK HMA CHU

Sunday, March 29, 2020

/ Published by Simon L Infimate
~ J.L. Fimate

Khawvêl mipui ta dinga ṭium, khuorêl (Nature) tûr a ṭhang sa a nih, ti hre dêr loin Wuhan, China mipui hai chun ramsa (Bâk dâm, Rûl dâm) inhnik titakin an fâk miel miel a. An hnukinrawlna chun chinlêm a nei ta naw leiin ramsa hmin ṭhalo tuihâng chu du êm êmin an hrawp ri hlur hlura. Chutaka inthawk chun, vawisûna ei khawvêl sukthlabârtu Corona Virus (COVID-19) hi an lo hrawp lut ta a nih. (Conspiracy theory hrilsa lo dingin.)

Hi virus hlak hi mihriem taksaa khawsak inhawi a ti nasa. Inhawi tina vawrtâwp a tlung ningei a tih, an thlapung nasaa, an ṭhang hrata, an dar hrata, khawvêl pumin ei invawia, ei ran vai Ar, Varak, Vawk le Bawng pûl hri inlêng huna an pûl angin ei pûl ta tup tup chu ani hi. Mihriem pûl hri an lêng. Ngaituo ringawt khawmin pang a sukṭim.

COVID-19 leiin sap ṭawng thumal 'Pandemic' chu dictionary en kher loin ei hriet thiem a. Dictionary nêka fie lemin khawvêlin râpthlâktakin ei tawnhriet mêk a nih.

Khawvêl a buoia, thil dang a ngaituo thei ta nawh. Hmasawnna (development) khawm ûksak hman loin, natna lakah inbîin a châwl ṭhupa. Social media, TV le Print Media a hai khawm COVID-19 hnuhma ṭhanglo thil dang an leng ta meu nawh. (Virthli News Portal a ngei khawm hin COVID-19 leiin Hmar ṭawnga thusep a ṭhahnem hman ta hlea, khawngkhata chu lawm a um letling lem. Hming khêl le hming hmaa 'iem' nei, thiemna insang tak tak haiin thuṭhatak tak anziek laiin, Joba ṭawngkam takin, "kei tlâktlaina neilo"-in (job 40:4) thusep dang ka hung belsa ve khanglâng chu ani hi. Inthlahrung a um nuom khawp el.)

COVID-19 buoina hin hrisêlna le damna pawimawzie ami hrilfie hnea. "Health is wealth" an ti rawp khawm hi ami hrilfie chieng êm êm. Sin thawna ding le thaw dân ding ziezâng um lo khawpin khawvêlah hrisêlnawna an lênga, khawvêl hausakna a tlahnuoi tuol tuola. La tla hnuoi pei bawk a tih.

Ei 'modern' lungril hin 'Economic'-a hmasawnna chau ngaituoin, a nei tam le a hau lem inelna leiin ei chêngna 'Environment' le Khuorêl Chûnnu (Mother Nature) ei duot hman naw a, duot dingin ei ngaisak hman bawk nawh. Duot ei tum bawk nawh.

Ei duâmna leiin 'nature' pawngsuolin, sukpawrchena (pollutants) chi dang dangin ei sukpawrche nasa a. Indawina ṭhang dêr loin a mawina le a hausakna pâr ei tlâna, ei nêksawra, ei pêk lêt nuom le ei pêk lêt thei sun hlak chu 'Pollution' le 'Climate Change' bâk ani nâwk si nawh. 'Nature' lungsenin ami pawngsuol lêt nâwk thung taa, ami rêk hlum zui nâwk nghal. Thil thawthei reia inngaia uong tah mihriem hai hi 'nature' phubalâknaa hin nasa lo tak ei nih, ei che naw khawp el. Court-ah ukil hmaah 'Pawngsuol case' a inhêk ding ni inla a tu lem am thiemnaw changin khaihlum ni lem ei ta? ti chu zâwna dawn harsatak a tling.

Hi mihriem pûl hri hi an dar hrata, inkâi a awl sam êm êma, a thawk na bawk. Inenkawlna dingin damdawi amanih invêngna dingin 'vaccine' ei la nei hrie naw leiin nunrawngtakin rorêlna hmawl a vilika. A them ta phawt an naa, them hmei a nei tum bawk nawh. Mî namênloa tamin an thi phâ ta bawk. Tienlaia Greek le Roman hai ringna zuk haw inla, an thina pathien Thanatos le Mors chu COVID-19 leiin hlim hlie hlie an ta, mithi khuoa rorêltu Hades le Pluto khawm insûmloin innui huoi huoi ngei an tih.

Ei invêng theina le a damdawi um sun chu "Social Distancing" (midang le inhnîmhnailo) chau hi a nih. Hi lei hi an nawm khawvêl rambung tamtak an in-Lockdowna, mitin mani in chitah an in-Quarantine nasan nih. Hmangaina le inngainatna leia inkuo, inchibai, inchel le inthlawn diel diel ni hlak in la khawm, turuok hin chu ei kara hai hmun ruok siem a ngai tah. Chu chu ei dam tlâng seng theina dinga lampui umsun ani tlat si a.

Amiruokchu, hnam hnuoihnung ei ni angin ei la mawla, ei lulul hle bawk. Nationwide Lockdown puong ani a inthawka ei khawsak dân tamtak hi chu tulaia ding chun a him naw hle a nih. A ṭiumna hriephâk loa, inti huoi êm êm tâwk ei la bo bawk nawh. Ṭhenkhat chu harsatna leiin sinthaw ding zawnga insukhuoisen ei ṭûl tho bawk si, inti bîk taluo thei ei ni nawh. Amiruokchu, ei indopui hripui hi inkâisawng a awl êm leiin hi nêka fimkhur hi chu ei va ṭul ngei deh.

An hril dân chun, a lo invawi ta hai them hnung them amanih, an inṭhungna le ngirna hnunga va um amanih intâwkpui met khawmin an kâisâwng thei an tih. Mitinin ei chawi insawk pawisa note khawm hi inkâi awlsamnatak pakhat chu a nih. WHO hril dân nuhnungtak lem khan chu boruoka inkai thei (Air borne disease) a nih an tih. Chuong ang tawpa inkâi sawng awl chu ani leiin invêttaka huoisen loin, vartaka dawiin, ei invêng fîmkhur hi a pawimaw êm êm.

Ram le hnam hmangaitu ei ni chun sawrkârin ei himna dinga thu an suo hai po po hi dawizeptaka ei zawm a pawimaw. Inti paa insukhuoisenna hun ani nawh. Lo theilo thila, thaw ding pawimaw ei nei lei ani ngawt naw chun lêng suok mei mei lo ding hi ani tawp el a nih. Ei lo suok ani khawmin Mask le Glove hai hi ei ngai pawimaw em em dinga thil ṭul chu a nih. Ei suok ani chun Hand Sanitizer hmang a pawimaw êm êma, ei suok naw ruok chun sabawna kut sawp uor hi a pawimaw hle bawk. Ienglâi khawmin mipui inṭhungin amanih ngîrin ei um bûm khep khup ding ani nawh. 'Social Distancing' mi le ei kârah meter 1 bêk hi ei ngai pawimaw hle ding a nih.

Janata Curfew, Social distancing le Lockdown chungchângah Kohran ṭhuoitu haiin, an beram ṭhenkhat hai sawisêlna neu neu kârah, ei dam tlâng seng theina dinga Sawrkar thupêk zawma kohran inkhâwm an hung ṭhul hmak hi chu lawm a um hle.

'Virus gate' le 'Virus dai' khuotinin ei siema (ṭhenkhat chu police-in an suksiet tah), khuosung mipui hmakhuo ngaina leiin Volunteer Duty khawm ei um tawl fer fur bawk. An tlawmngaina hai lawm a um hle. Amiruokchu, tlawmngaia duty haiin 'Social Distancing' le invêngna chi dang dang ei thawthei tâwk hai ei ngaipawimaw nâwk raknaw hi chu a pawi hle a nih. Tlawmngai le tlawmngailo, Volunteer le Volunteer lo, virus hin tukhawm thlîerbîk a nei naw leiin ei fîmkhur seng a ṭul. Khuokhat dawrteah Kom-Kuva dâm inchawin ei la sawi nawk nawk ngam khawm hi a turu ang zawnga hril chun turu tak a nih.

Ei ni nêka ram chângkâng lem hân an do hnenaw hi pal zût mei mei chi ani nawh. Taksaa ei ni nêka hausa le thilthawthei lem China, US, Italy, Spain, England le A-list celebrities hai hman an inkhum ṭawk ṭawk laia, Corona leh Valentines' Day hmang tum ang zie zânga Virus nêl êm êma la ṭawng le lan ti huoisen hai hi an huoisen ti ding khawm an nawh, ei inbuonpui hi phaivang mizat zuk tuoithlâk el thei ang an sawn lei chau a la ni hmêl. Huoisenna an nawa, mawlna a nih.

Virus laka insuk ringtu êm êma ṭawng hai dâm hi kei chun Ringtu-Ego-Insang ka ti nuom hiel. Ei ni laia ringtu ṭha ang ngawt hi Italy, England le U.S. a khun a let 50 vêl deu thawa tam um an tih, an tuor ve tho. Ei ringna hi bânsan ei tiu tina niloin, ei ringna bâka hin ei thawthei tâwk infûia ei um ang peiin inveng fîmkhur ei tiu tina ani lem. Tuilêt ding leiin Noah'n Lawng a tuka, ṭam a tla ding leiin Joseph-in bu a siekhâwl tho ani naw am a nih? Hripui hin mi fekânin Israel hai 'Fekân Ruoi' kîl anga kimtaka 'Hlimna/Hnena Ruoi' ei kîl nuom chun Pathien kuomah Memorandum thelut pum zinga Ina intawm kuk hi a pawimaw takzet. "STAY INDOOR, STAY SAFE." khawm ei sawrkâr hlapui a nih.

I insung ta dinga thil pawimaw i buoipui ani ngawt naw chun khawlai lêng insûm la, Ram le Hnam damna dinga sin ropui thaw ni ngei i tih. Hripui hi a hung tlung tah tina an naw a, hung tlung naw nih ti thei khawm ani bawk nawh. Pathien zâra a hung tlung phâk naw ani chun thil lawmum tak ning a ta. 'A hung tlung el ding khawm ni lo ei inhril thlaphâng' tia inhril sathau ringawt hi chu a mâwl tlâk khawp el. Hi virus hi namnul chi ani nawa, invengna hi ngaitha chi ani bawk nawh. Fimkhur lo deua mipui ei inthem rawn taluo chun, a hrik pai ei lo um pal chun an dar zau hrat taluo ding ani sia. Sawrkarin invêng dân ding a hril hai chu zâwmin fimkhur taka khawsain Pathien zarin invawi naw hrâm ei tiu. Ei hnam tlâwmte hi Ar puola puol khawp takngiel khawm ei ni nawh. Ei pûl ram vawng el ding a nih.

'Social Distancing' a pawimaw leiin ei in-Lockdown a, ei mamaw hai inchâwkna dinga an hung intla zalên met hunah phâivâng bu insawn anga 'traffic jam' hiel khawpa ei tlân bûm chun Lockdown iengtin an ṭhangkai thei a ta? 'Social Distancing' a pawimaw êm leia Lockdown ei na, Lockdown an intlâ zalên hunah khawm 'Social Distancing' mi le ei inkârah meter 1 amanih feet 3 bêk sie nachâng hre inla chu Police hai khawmin mi hnawt dar intak deu hlak an tih.

Virus a inthawka invêng dan ding infûina hai hi a nghâwk pawl khawm an lo um thei. Nghawk chi ani nawh, hril rawn ding lem ana, zâwm ding ani bawk. Khawvêl pum huopa mihriem pûl hri inlêng laia an vêng dân ding hretu bîka la ṭhang thei chu lawm êm êm ding lem a nih. Ṭi naw taluo ding an nawa, ṭi taluo ding khawm ani bawk nawk. Thlaphâng loin lungril fîmtakin infuina hai zawm ding a nih. Fimkhurnaw nêkin fîmkhur a ṭha lem.

"Prevention is better than cure" an ti hlak kha. COVID-19 hi chu a cure-na khawm a um naw a, 'prevention' chau hi a la ni hrie phawt a nih. Chu lei chun Hand Sanitizer, mask le glove hai hmang uorin, kut sawp uorin, sawrkar thusuok 'Stay Home', 'Quarantine', 'Lockdown' le 'Curfew' hai hi nghawk um hle sienkhawm zâwm hram hram tum ding a nih, lulul loin.

"Nikhat chu ei thi tho tho ding" ti ang mei mei ani nawh. Corona Virus hi ei lo kai pal ani chun thi hmaa ei tuor ding, a natna chau nilo, lungril hadamnawna ei tuor ding  khawm hi râpthlâktak a nih. Ei ngai êm êm ei sung le kuo le țhen-le-ruol hai hmu phâkloa khum hran ning ei ta, ei khât chauin sûn le zânin hun hmang ei ta. Hmangai le duottaka mi enkawltu ding khawm hmu ta bawk naw manih. Mi tinin mi thîm an tah, ei sung le kuo hai chen thîmsa bawk an ta, Zombies ang ni tâng ei tih.

COVID-19 leia Khumhran ei nia inthawkin ei ta ding chun khawvêl hi a tawp ang ning a tah. Vangneia ei dam suok chun ei ngai hai leh lan hmu nawk ngei ei ta, vangduoia ei thi ruok chun ei ngai hai hmu tanaw sawng ei ta, ei sung le kuo le ruol le pai hai khawmin ei ruong takngiel khawm kîl bawk naw ni hai. Ei lo inkâizap rawn taluo hman lem chun ei thi rawn taluo ding ani leiin ruong ngaisakna hman rak khawm um ta naw nih. Sûn ding bîk khawm hrelo khawpin thina'n rorêl a tih. Chu chu khawvêl hmun danga thiltlung zing chu a nih.

Hieng ang ngirhmuna ei um naw na dingin loin veng țhain, zâwm dinga thusuok sawrkarin a siem hai chu zawm ngei ngei ding a nih. "Social Animal" ei ni leiin insunga inkhum ngat ngat hi ningtel um hle sienkhawm ei dam tlâng seng theina um sun ani tlat sia. Ei umna hmun a thienghlim lei niloin, ei umna khawvêl a pawrche êm leiin, nundan mawi hai po po chu la bânsan phawtin râlkânga inthawka inbiek inchûk inla. "Ka ngainat naw lei che niloin, mi hnâi naw rawh beiseina kâwl a êng nawk hma chu," inti tuo lem ei tiu. Ei ngaitak hai le khawm hmêlma anga inhmînhnai lo ding hi ei ni ringawt el a nih.

NI LA ÊNG NÂWK NGEI A TIH

Ei ning an tela, ei ning an ipa, ei ham a heia, ei bei a dawnga, ei thla a phânga, ei lungngaia, ei manganga, ei lung a zînga, ei lung a phâng a, ei lung a ngûi. Ni e, khawvêl pum huopin dam lai sûmpui a zîng tlat an nawm. Harsatna sûmdum chun lungngaina zânthim an tluna, hlimna kâwl a êng nawh.

Natna'n a mi'n huol vêla, thina'n thla a zâra, hmathlîr a buoia, hmatieng thilah nghâkhla ding hrim a um nawh. Vân ei en leh an thima, hnuoi ei en leh a ṭâwl. Ruol ei ngaia, ei lung an lênga, pindan sungrilah ei mal ngawi ngawi a nih. Social Media hmangin inpâwl thei inla khawm duthusam chu a kimnaw takzet. Hmutheilo hmelma'n ami beia, ei thawthei tâwk chu pindan sungrila intawm khuor ringawt hi ani bawk si. Ei hlutna bo rie khawpin natna le harsatna'n ami nêksawra, ei inngaisiein ei inngaihnuoi ngawi ngawi.

Tukvera inthawkin ei dâka hmu ding an um chuong si nawh. Khawtlâng a rea, vantlâng a ngui. Ṭhen le ruol hai le tuolchaina lamtluong chu fienriel an changa, nui lai ri hrim hriet ding a um nawh. Naupang khawlai lêng hmu ding an um nawa, tlângvâl hai ball pêtna hmun chu rausan an tah. Khawvêlin mawina a kawl ta naw mani aw ti ding khawpin hermawi hmu ding an um ta bawk nawh. Dawr hmun chu rausan an changa, mitinin ei inhnar ngawi ngawi hlak lîrthei khawm hmu ding a um bawk nawh. Biekin dâr, khuong ri le inpâkna hla sak ri hriet ding a um ta nawa, hripui râl ṭiin an ngûizo tah.

Chanchinthar ei hriet râwntak khawm thina le natna chau ana, hringnun hin beidawngna vadung inthûkah ami hnûklûta, thawpik ti takin ei ning an îp a nih.

Ni e, harsatna sûmzing le boruok dûr dup hnuoia chun iengleiin am lungngaiin, lungzîng naw thei ei ta? Hring khawvêla ei châm sung chu sûm hai zîngin, lungngaina zân in thim hlak a ta, ei lung zîng rawp hlak a tih. Amiruokchu maw, mangang le beidawngin ei lu ei dawm kuon el ding an nawh, zân chu khawvar tawmin an thim zuol hlaka, harsatna hai chu liem a ta, khuo a la hung var nawk ngei ding an nawm. Sûm inthimtak chunga Beiseina Hringa khin innghat la hrattakin um phawt el rawh.

Harsat a zuol lai hin mangang le thlabârin um tum naw hram hram la. Lungngaina zânthim khêla hin hlimna kâwl hma tienga la hung êng ding tieng khi tlîr hram hram raw aw. Vangneina khuo la hung var a ta, beiseina thara sip nî la hung êng nawk ngei a tih.

Harsatna sûm zîngin, beidawngna khuongruo sûr sienkhawm, nikhat chu beiseina sumrisang la hung inlang a ta, hlimna nisa la hung eng nawk a ta, lawmna van a la hung pâwl nawk ding an nawm. Thlipui hrang sienkhawm khuo a la hung innêm nawk awm sia.

Hi hun khir hi liem a ta, chu pha chun inchibai chau niloin, thlamuongtak le induthawtakin ei lan kuo vawng vawng ding ani aw.


28/3/2020
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate