~ David Buhril
November 7, 2018. Kanan: Ruoi ṭhe zo chun, tuol parah Phan (Lahpet) kan dawn a. Burmaa chun lahpet thingpui hna chu salad-a chen an siem ve thung. Dawn thei chun fak thei chu a ni ngei. Phan chu Burma hai green tea chi khat a nih. Fena tieng tieng phan chu dawn ding a um. Hotel/Restaurant-a hai lem chu a thlawnin an sem el hlak. An hrisel pui ring a um. Tienlai Burmaa chu hnam le hnam indona le buoina dam a um changin inrem siemna dingin Laphet chu an inpektuo hlak a lo nih. Tulai chu khuol le inleng lawm lutna le ruol pawlna’n an hmang uor thung.
Kan dawntlangna biek in sir ela chun vadung inhoi tak el, chin lo deu le fai-inthieng tak le hrat taka luong hum hum hi a um a. Vadung chun in le huon tam tak a hraw thleng a; Kanan khaw laili tak a tan tlang bawk. Tui fai deu luong en chu inen damna thei a nih. Tulai Chennaiah zawr inla lem chu ni tin nuoi tel lam suokna thei ni ngei a tih. Khawsungah vadung khang khopa faia luong ka la hmu ngai nawh. Vadung hnaia ek in bawl amani le hmunhnawk dehawn remchang mei mei hmu ding lem chu a um naw bok. Faina kongah tluk ruollo an lo nih. India mi hai chun ZORAM khawvel a nghatna tieng tieng inchuk ding ei hmu pei chu a ni hi. India chu ei ram del a lien taluo a, ei sukfai hne naw a nih ti zawngin inhêm dam daih ei tih !
Kanan khuo inhoi tak el chu sir zau deu dingin ruolpa Lalremlien Neitham leh kan suok a. Kuva an fak nasa em em a; kuva tui hmuom ding le chu tui chu kuva le faksa ding khawm an nei. Kanan khuo chu vadung tam takin a sun a. July 2015 khan namen loa tui lienin Kanan chu a hrût a. Van ṭe ang hlawla ruo hung inbaw karah Chin Hills le Manipur tlang dunga inthawk Run vadung le vadung tamtak let thla chun Chindwin vadung puiin a dawl zo lo khawp luong liem puiin Kalay le Kanan chu a hung khaw hrut tah a nih. Tuilien hin sietna rapthlak an tlun a; Myanmar sawrkar chun khawvel hmun hrang hrangah ṭhangpuina ngenin kut a daw pha hrim kha. Khawvel hmun hrang hranga Zohnathlak hai khawmin Kanan tui lien tuor hai ta ding kut an inrawl nasa ve hle thu an mi hril. Harsatna chauh hin mi kei khawm naw sienla nuom a um.
Kan dawntlangna sunzawmin, hla sak thiem inlar hmasa pawl Pi Lalhlunmawii, Zodi band a a puinua lo thang hlak chu dawntlangnaa a hung ṭhang ve a. Kanan khuoa cheng a nih. Biekin sungah hla-leng-lawng ei ti, Zoram Khawvel hla ti el ei tih, mawi tak el chu a hângin a hung sak a. Kan lawmin kan ha a dam tlang seng. In leng lo dinga ei hnawl hmang hla hai khawm biek in le inhme ei hau tlat. ‘Khawvel hla’ ti a kohranin kawlkawdai chen chen an hnawl hmang hnung hai chun ei nuna thu an lo hril zie hai ka ngaituo a. Ei hnawl bo el thei lo le ei nawt bo thei lo, nun le inmat tlat thu le hla hi a lo um ve a; chu chu thutak le inmat tlat, khawvelin literechar tlinga a ngai chu a nih.
Chanchinṭha lo dawng hmasakna hmun ṭhenkhata chun Irish rock band U2 hai hla dam ṭhangthar ruol biek ina kei luta an um theina dingin biek ina sak dinga an huoi lut el dam kha a ropui ka tih. New York a Rev. Paige Blair chun U2 hla hai chu ‘thlarau inril tak pai le kona rawl zau tak sawm’ an nizie a lo hril ngei. A ni ngei, hnawl le inken loin dai ei sak zum ver vur tawla chu ei Pathien hi vana inthawk kei thlak a, eini laia ei sie a la ṭul ding chu a ni hi.
Tu hai video hall amani ang deuin, pakhat lut theina chauh kot hongin ei inkhar nawk nghal chun eini sung vek ram lak ding khawm ei lak naw pha ding a lo nih. Thaw dan le fepui dan ei neihai hi ei inthlak thiem ve naw chun inthim tak karah ‘ram thim’ ei ti ding lem chu um ngai naw nih. “A sunhang khawm bo naw nih” ti umzie hre mang loa inmai buoi hlak ei tawp si nawh. Ei kulmut tumnaah thlarau bohmang le ramthim lak ding la naw lem ei tih ti inlau a um letling. Inkhina ram vawnga cheng le khawsa ei ni kara hin inkhi lem chu ei thiem a lo ṭul ta si a. “Ka ngaidan an nawh” ti-a khek luoi luoi pa naupa chun pasal bok a hung ngaizawng ta a. Saphai le tuipui ral tienga haiin an phal lei tina ni loin, ei insung le ei dai huop sungah a tlung ta meu thil tamtak karah ngaidan luong ta lo le luong thei ta lo dinga insie chu ei damna ding ni ngai naw nih. Pi Lalhlunmawii le Lalenkawli Pautu hai hlasak chun khawvel dang daih amin fangtir hman a. Ngaituo a suksei hle.
Kan dawntlangna chu a hring khawp el a. Zawna a tam bok. Ei hriet ei sawnhai a lo fie nawzie an lang chieng thar. Tiem seng seng, mitdel sai them hai le indangna ei la nei meu nawh. Amiruokchu, hriet chieng le fie nuom leia zawna siem ngam mi huoisen tak tak ka hmu a; thutak zonga lo nghak fan fan tu le zong char char tuhai an lo thlawn naw ngei ti ka hmu chieng bawk. Thutak ram chu an phu hlie hlie. Whatsapp group thahnem tawk taka thang ve a, hrietna runpuia chuongkaia inngai el hai ang kha chu an ni naw deu. Zophai a ei unauhaiin lekhabu an tiema inthok khawvel an lo dap zau-inril zie hmu theiin a um.
Zantieng dar thum hnung metin kan dawntlang zo ta hram a. Remchang thil tak ding a ni leiin Tahan kan pan malamin Khampat a Bungpui hmun sir dingin kan tin chun kan inthawk phei a. Kanana vadung kam sira nga an inṭawlhai khawmin mit an lak hlea chuh kan ngaiven hman ta chuong nawh. Sawt rak lo kan tlan hnung chun Khampat kan tlung a. Lamliena inthawk vawi tieng inhem thlain Kawl hai khuo kan hraw phei zar zar a; Buddhist hai biek in Pagoda thar tle sieua an bawlna thlang el a chun an hril Khampat Bungpui chu a lo ngir nguou a. Dai derdep takin a bul huop mang mang chauin an lo inhuon a. Bungpui bul chu inbak huouin a lo kang dum a. Kawl (Burmese) haiin an raw a ni thu an mi hril a. Thingkung hring ngir lai zuk raw el khawm chu ka vawi khat hrietna a nih. A ngir chu a la ngir ta tawk a, zâr khom a nei chuong ta lem nawh. Thlalaka ka lo hmu hlak ang kha chu a ni naw top. A kang bul-bona china hawng thar puta zung a zuk kei nawk el dan ding chu ka suongtuo thei nawh. A kung bula inthawka dawn thar insuo a, a hung inzar dar nawk ding chun Khuonu zar chauh ni ta lem a tih. A thi naw khawmin a zar an thang dar dan ding lem chu a bul hmel hmang en khomin ngaituo tham a nih. Zawlnei mang sie ang deuin, ka thil hmu chu Zoram Khawvel hlimthla niin ka hriet.
Kawl khuo karah mi kei khawmtu dinga ei lo ral hriet Bungpui khawm chu inbak huoua a lo ngir ta si chun, a Bungpui khom chuh humhal le sansuok ngai a lo ni tah. Pathien rawnna karah mihriem tumna le hmalakna um si loin thingkung pakhat hringnuna inthawka ei hmakhuo ding an lo sui vet hlak hi chu ka lo awi nuom ngai naw hrim a. Zoram Khawvel chu Bungpuia innghat ding a ni nawzie ka chieng thar bawk. Ringnawtu ei ni ta si naw a. Tahan pana kan tlan kir malam chun Bungpui innghatna sawn a ṭulzie ngawt ka ngaituo a. A Khampat khawm an ta nawh; a Bungpui khawm a ni chuong nawh. Insawn a nih; damna dingin.
(Bethel Chimbuk, August 3, 2019. Saturday).
November 7, 2018. Kanan: Ruoi ṭhe zo chun, tuol parah Phan (Lahpet) kan dawn a. Burmaa chun lahpet thingpui hna chu salad-a chen an siem ve thung. Dawn thei chun fak thei chu a ni ngei. Phan chu Burma hai green tea chi khat a nih. Fena tieng tieng phan chu dawn ding a um. Hotel/Restaurant-a hai lem chu a thlawnin an sem el hlak. An hrisel pui ring a um. Tienlai Burmaa chu hnam le hnam indona le buoina dam a um changin inrem siemna dingin Laphet chu an inpektuo hlak a lo nih. Tulai chu khuol le inleng lawm lutna le ruol pawlna’n an hmang uor thung.
Kan dawntlangna biek in sir ela chun vadung inhoi tak el, chin lo deu le fai-inthieng tak le hrat taka luong hum hum hi a um a. Vadung chun in le huon tam tak a hraw thleng a; Kanan khaw laili tak a tan tlang bawk. Tui fai deu luong en chu inen damna thei a nih. Tulai Chennaiah zawr inla lem chu ni tin nuoi tel lam suokna thei ni ngei a tih. Khawsungah vadung khang khopa faia luong ka la hmu ngai nawh. Vadung hnaia ek in bawl amani le hmunhnawk dehawn remchang mei mei hmu ding lem chu a um naw bok. Faina kongah tluk ruollo an lo nih. India mi hai chun ZORAM khawvel a nghatna tieng tieng inchuk ding ei hmu pei chu a ni hi. India chu ei ram del a lien taluo a, ei sukfai hne naw a nih ti zawngin inhêm dam daih ei tih !
Kanan khuo inhoi tak el chu sir zau deu dingin ruolpa Lalremlien Neitham leh kan suok a. Kuva an fak nasa em em a; kuva tui hmuom ding le chu tui chu kuva le faksa ding khawm an nei. Kanan khuo chu vadung tam takin a sun a. July 2015 khan namen loa tui lienin Kanan chu a hrût a. Van ṭe ang hlawla ruo hung inbaw karah Chin Hills le Manipur tlang dunga inthawk Run vadung le vadung tamtak let thla chun Chindwin vadung puiin a dawl zo lo khawp luong liem puiin Kalay le Kanan chu a hung khaw hrut tah a nih. Tuilien hin sietna rapthlak an tlun a; Myanmar sawrkar chun khawvel hmun hrang hrangah ṭhangpuina ngenin kut a daw pha hrim kha. Khawvel hmun hrang hranga Zohnathlak hai khawmin Kanan tui lien tuor hai ta ding kut an inrawl nasa ve hle thu an mi hril. Harsatna chauh hin mi kei khawm naw sienla nuom a um.
Kan dawntlangna sunzawmin, hla sak thiem inlar hmasa pawl Pi Lalhlunmawii, Zodi band a a puinua lo thang hlak chu dawntlangnaa a hung ṭhang ve a. Kanan khuoa cheng a nih. Biekin sungah hla-leng-lawng ei ti, Zoram Khawvel hla ti el ei tih, mawi tak el chu a hângin a hung sak a. Kan lawmin kan ha a dam tlang seng. In leng lo dinga ei hnawl hmang hla hai khawm biek in le inhme ei hau tlat. ‘Khawvel hla’ ti a kohranin kawlkawdai chen chen an hnawl hmang hnung hai chun ei nuna thu an lo hril zie hai ka ngaituo a. Ei hnawl bo el thei lo le ei nawt bo thei lo, nun le inmat tlat thu le hla hi a lo um ve a; chu chu thutak le inmat tlat, khawvelin literechar tlinga a ngai chu a nih.
Chanchinṭha lo dawng hmasakna hmun ṭhenkhata chun Irish rock band U2 hai hla dam ṭhangthar ruol biek ina kei luta an um theina dingin biek ina sak dinga an huoi lut el dam kha a ropui ka tih. New York a Rev. Paige Blair chun U2 hla hai chu ‘thlarau inril tak pai le kona rawl zau tak sawm’ an nizie a lo hril ngei. A ni ngei, hnawl le inken loin dai ei sak zum ver vur tawla chu ei Pathien hi vana inthawk kei thlak a, eini laia ei sie a la ṭul ding chu a ni hi.
Tu hai video hall amani ang deuin, pakhat lut theina chauh kot hongin ei inkhar nawk nghal chun eini sung vek ram lak ding khawm ei lak naw pha ding a lo nih. Thaw dan le fepui dan ei neihai hi ei inthlak thiem ve naw chun inthim tak karah ‘ram thim’ ei ti ding lem chu um ngai naw nih. “A sunhang khawm bo naw nih” ti umzie hre mang loa inmai buoi hlak ei tawp si nawh. Ei kulmut tumnaah thlarau bohmang le ramthim lak ding la naw lem ei tih ti inlau a um letling. Inkhina ram vawnga cheng le khawsa ei ni kara hin inkhi lem chu ei thiem a lo ṭul ta si a. “Ka ngaidan an nawh” ti-a khek luoi luoi pa naupa chun pasal bok a hung ngaizawng ta a. Saphai le tuipui ral tienga haiin an phal lei tina ni loin, ei insung le ei dai huop sungah a tlung ta meu thil tamtak karah ngaidan luong ta lo le luong thei ta lo dinga insie chu ei damna ding ni ngai naw nih. Pi Lalhlunmawii le Lalenkawli Pautu hai hlasak chun khawvel dang daih amin fangtir hman a. Ngaituo a suksei hle.
Kan dawntlangna chu a hring khawp el a. Zawna a tam bok. Ei hriet ei sawnhai a lo fie nawzie an lang chieng thar. Tiem seng seng, mitdel sai them hai le indangna ei la nei meu nawh. Amiruokchu, hriet chieng le fie nuom leia zawna siem ngam mi huoisen tak tak ka hmu a; thutak zonga lo nghak fan fan tu le zong char char tuhai an lo thlawn naw ngei ti ka hmu chieng bawk. Thutak ram chu an phu hlie hlie. Whatsapp group thahnem tawk taka thang ve a, hrietna runpuia chuongkaia inngai el hai ang kha chu an ni naw deu. Zophai a ei unauhaiin lekhabu an tiema inthok khawvel an lo dap zau-inril zie hmu theiin a um.
Zantieng dar thum hnung metin kan dawntlang zo ta hram a. Remchang thil tak ding a ni leiin Tahan kan pan malamin Khampat a Bungpui hmun sir dingin kan tin chun kan inthawk phei a. Kanana vadung kam sira nga an inṭawlhai khawmin mit an lak hlea chuh kan ngaiven hman ta chuong nawh. Sawt rak lo kan tlan hnung chun Khampat kan tlung a. Lamliena inthawk vawi tieng inhem thlain Kawl hai khuo kan hraw phei zar zar a; Buddhist hai biek in Pagoda thar tle sieua an bawlna thlang el a chun an hril Khampat Bungpui chu a lo ngir nguou a. Dai derdep takin a bul huop mang mang chauin an lo inhuon a. Bungpui bul chu inbak huouin a lo kang dum a. Kawl (Burmese) haiin an raw a ni thu an mi hril a. Thingkung hring ngir lai zuk raw el khawm chu ka vawi khat hrietna a nih. A ngir chu a la ngir ta tawk a, zâr khom a nei chuong ta lem nawh. Thlalaka ka lo hmu hlak ang kha chu a ni naw top. A kang bul-bona china hawng thar puta zung a zuk kei nawk el dan ding chu ka suongtuo thei nawh. A kung bula inthawka dawn thar insuo a, a hung inzar dar nawk ding chun Khuonu zar chauh ni ta lem a tih. A thi naw khawmin a zar an thang dar dan ding lem chu a bul hmel hmang en khomin ngaituo tham a nih. Zawlnei mang sie ang deuin, ka thil hmu chu Zoram Khawvel hlimthla niin ka hriet.
Kawl khuo karah mi kei khawmtu dinga ei lo ral hriet Bungpui khawm chu inbak huoua a lo ngir ta si chun, a Bungpui khom chuh humhal le sansuok ngai a lo ni tah. Pathien rawnna karah mihriem tumna le hmalakna um si loin thingkung pakhat hringnuna inthawka ei hmakhuo ding an lo sui vet hlak hi chu ka lo awi nuom ngai naw hrim a. Zoram Khawvel chu Bungpuia innghat ding a ni nawzie ka chieng thar bawk. Ringnawtu ei ni ta si naw a. Tahan pana kan tlan kir malam chun Bungpui innghatna sawn a ṭulzie ngawt ka ngaituo a. A Khampat khawm an ta nawh; a Bungpui khawm a ni chuong nawh. Insawn a nih; damna dingin.
(Bethel Chimbuk, August 3, 2019. Saturday).