~ VL. Khawbung
Khawvel hi fang suok vawngin kawlkil tawp le tuifienriêt li inthuk tak hai khawm lût suok dap inla, ei nina ang bak hi chu ei pel thei awm si nawh. Ei ta dinga ṭha tak ding siemtuin a mi ruot pek a ni tlat si; iêng angin hmusitin ngainêp inla khawm ei nina a ni tlat. Ngaituona inthuk tak senga ei san a ṭul lem a nih. Mi hnam hai chun huoisen tak le ringum taka an thawna zarin vanglai par an chên mek a nih. Nang le kei hin mihai sum nawi changin damlaini ei chên ding am a nih?? An naw leh ei nina hi kutthak nuoi nan ei hmang pei lem ding? Thing zung inkar ang chaua inthuk dep dep ei hnam hin santu ding a mamaw a nih. Tu mawphurna am ning a ta?
Sim, hmar, sak le thlang hawi kuol vel la, hieng ang êma inrieng hi khawvel hnam lai hin an um nawk thei dingin i ring am? Eini rawi hlak chun hnam dang nungchang ei inchûk san a. Hnam dang nungchang ei inchûk san hin lungril nâ ngawi ngawiin ṭap ngei a tih! Ama ta dinga ṭhahnemngaituhai ṭhahnemngaina hlak hi an ri suok zo ta si nawh. Vawisun hin hang indap chet chet inla, ama ta dinga ṭhahnemngaitu hi ui hum zat ei um kher di'm?
Hnam danghaiin an mi run changa hnam danghai laka khawm zam ngailo, pi le pu nun kha dawn changin ngai a um vawng vawng kher el; khawlam tlung tang a ti aw? Tlawmngai, huoisen le ringum, hnam inthuruol ni hlak kha ching dan ṭhalo nun ramah a mi fen lut ta si. Ei um dan ṭha lo le ching dan ṭha lo tak tak hai hi ei sim naw chun, thaw suol sei ta luo pal ei tih ti inlau a um hle. Ei intangna hi sûta, a ṭha lem thil ei zawm vat a ṭul a nih. Hi kawnga hin a mawphurtu chu nang le kei hi ei nih. Tuta ei fe dan ang zinga ei fe chun boralna khurah la lut ngei ei tih. Ei um dan hi i sut ve hlak am? Mani le mani indawn hlak ei tiu. Ngaituona hmang lova ke pen bawr bawr thei ei ni nawh. Ei hnam hin hmelma a nei a, chu chu umdan indiklo hi a nih. Ei um dan andik naw chun nang le kei ngei khawm hi hnam hmelma eini thei a nih. Hnam hmangai inti hai hin ṭhangthar peihai ta dingin sin ei thaw a ṭul.
Ka ngaituo hlak, mak le ropui ka va ti thei de aw! Niel Kinnock chun kum 1986 khan Labour Party Conference an neinaah thu a hril ṭumin " Ka ram le hnam ta ding chun thi khawm ka thi el ding a nih, amiruokchu ka hnam hi keima leiin a boralin, a thi ding an nawh" a lo ti a. Chun, Nathan Hale ve thung chun, " Ka ram le hnam ta ding a inhlan ding hringna pakhat char ka lo nei hi pawi ka va ti de aw” a lo ti ve bawk. Mi nauhai chun an hnam ta dingin an lu khawm an lo zawr ngam a, eini ruok chu a nau i hringhai hin ama ta dinga ṭhahnemngai taka thaw nekin a ma chan ai chu pu sum fak ang elin ei lo hmawm nawk hlak si, inngaituo chieng met chu ei ngai a nih.
Mani ngaidan le dit dan ang chaua hnam kei ṭhuoi ei tum chun ram ropui tlung ngai naw manih. Pathien mi pek ei hnam hi mani ṭha ti dan chaua kei ṭhuoi chi a ni nawh. Inlungruol takin ke pêntlang ei tiu. Mihai hriet hlawlo hi mihai hrietah tarlang ei tum lem ding a nih. Pawl, pahnam le kohran ram mei meia buoi hman ei ni ta nawh.
Siemtu mi siemna hi hriein, thoin, ṭhanghar ei tiu. Thlur bik neia ngaituona ei la hmang chun hmasawn ngai naw manih. Nuom dan le dit dan bik rieu neia inkhal lui ei la tum a ni chun ṭhangtharhaiin mi la dem ngei an tih. Ei tu le te haiin " kan pi le pu hai khan an lo suk suol a nih,” an ti nawna dingin vawisun hin eiin enfiea, ei ṭhanghar a ṭul a nih.
Bible a ei hmu angin tienlai zawlneihai khan an ram chu ram thienghlim lem, Lalpa chêngna tlak le sawrtlak a hung ni theina dingin an hun tawng peia khan Politics an lo khel a nih. An thuziekhai hang tiem inla, an thuziek zaa sawmkuo zet hi chu chuong ang hawi zawng vawng chu a nih. Eini khawm ram le hnam rawngbawlna hi ei sakhuo puithiemhai hin, zawlneihaiin an hnam ngirhmun en zinga rawng an lo bawl hlak ang khan min hnikpui ve hai sien chu ei phak chin hi insâng hleng a tih. Ama ngirhmun ringawt en nisienla chu Mosie khan a mihai le suknawmnatna kha thlang kher naw nih. Amiruokchu, hnam a hmangai leiin a chan ṭhatna ding khawm a hnawl a ni kha.
Ei hnam ta ding hin ei theitawp khelah thei tawp ei insuoin hma lang ei tiu; ei thil thaw dan ruokchu a mi siemtu dit dan ni raw se. Nang le kei hi ke ei pen naw chun, iêngtika khawm ropuina le malsawmna hi Saku ser nghakin, nghak suok zo naw manih. Hnam danghai chun an Culture hmangin khawvel hne an tuma, an hne ngei bawk. Ei ni chu tuipui ral le khawsak culture chun Sura thla ei nina chu a mi fak siet zova. A kawi a ngila hnam dang nungchang ei zawm diek diek el ta hi chu eiin enfie met chu a ṭul tak zet. Hnam dang culture mi rûn tuhai hi ei do lêt naw chun ei hnam hi ngir suok ngai naw nih. Iêng hnam khawm mani indo chu an tlu sie a; an ta dingin buoina zankhuo a hring suok hlak. Ṭawngbau ṭha le daw theina hi mi lungril hnena a nih. Lungril hi nunphung siemtu chu a ni a, lungrila ei invawi zawng le châk zawng ang chu a takin ei nunpui hlak; Siemtu mi siem dan kalphung khawm a nih. A ma ngei khawmin "ka nau i lungril mi pe rawh," a lo ti hiel a ni kha.
Hnam ropui le inzaum ei hung ni theina dingin mimal tinin lungril huoisen ei put a ngai a nih. Ṭi lo le zam lova ei bei hram hram chun ei hnam hi la ngirsuok ngei a tih. Dawizep le ṭitna, mani insie hnuoina ei nei sung chu hlawtling hi harsang a tih. Mi dawizep hai chu Pathien khawma ienga ding khawm a ti nawh. Israel hnam hai a ṭhuoi dana inthawk khan an lang chieng hle a nih. An sal intangnaa inthawkq kannan ram a ṭhuoi lai khan thla thum sung chaua zuk tlung el thei dinga khan an lungril huoisen le sen naw, a ma an ring tak tak am ti a fie nuomna lei chun kum sawmli (40) sung zet thlalerah an vakvai tir a ni kha. Chuong hun laia huoisen taka lungril nghet neihai chu kannan ram a ṭhuoi tlunga, lungril dawizep hai chu a hrem a ni kha. Khuoizu le bawngnene luongna ram, en thla dinga a tir mi dawizep hai chun palien tak tak an hne lo ding an hmu a. Mi huoisen Kaleb le Joshua hai chun an ngam ngei ding ral chu an hmu ve thung. Chuong mi in ang lo tak tak hai chu an ngirhmun khawm an thlau hle. Mi huoisen hai chun kannan ram an hluoa, mi dawizep hai ruok chun kannan ram chu rala inthawkin an thlir vawng vawng el a ni kha.
Eini khawm dawizep nun nei lovin huoisen takin hmatieng pan ei tiu; ei huoisen dan ruokchu ami siemtu dit zawng ni raw se. Ṭhangthar la hung um pei dinghai khawm hi an lungrilah chi ṭha intû tum ei tiu. Kutchawi le tharum hmanga hnam kei ngir ei tum chun hlawtling ngai naw manih a; vana arasi lak tum ang tho ning ei tih. Siemtu dit dan chu thlira lungruolin, zaikhata luongin ral bei dan inchûk ei tiu. Ei lungril sukthlek hi ei thlak a ṭul a nih. Naupang laia inthawka mi chawilientu hringna lekhabu kha a taka ei hmang a ṭul a nih. Unau inngei taka hun ei hmanga ṭhang ei lâk chun iêngtikam a ni chu mani ngaia ropui ni lovin, hnam danghai ngaiah hnam ropui le inzaum la hung ni ngei ei tih.
Sinlung Rûn
21. 7. 2019
Khawvel hi fang suok vawngin kawlkil tawp le tuifienriêt li inthuk tak hai khawm lût suok dap inla, ei nina ang bak hi chu ei pel thei awm si nawh. Ei ta dinga ṭha tak ding siemtuin a mi ruot pek a ni tlat si; iêng angin hmusitin ngainêp inla khawm ei nina a ni tlat. Ngaituona inthuk tak senga ei san a ṭul lem a nih. Mi hnam hai chun huoisen tak le ringum taka an thawna zarin vanglai par an chên mek a nih. Nang le kei hin mihai sum nawi changin damlaini ei chên ding am a nih?? An naw leh ei nina hi kutthak nuoi nan ei hmang pei lem ding? Thing zung inkar ang chaua inthuk dep dep ei hnam hin santu ding a mamaw a nih. Tu mawphurna am ning a ta?
Sim, hmar, sak le thlang hawi kuol vel la, hieng ang êma inrieng hi khawvel hnam lai hin an um nawk thei dingin i ring am? Eini rawi hlak chun hnam dang nungchang ei inchûk san a. Hnam dang nungchang ei inchûk san hin lungril nâ ngawi ngawiin ṭap ngei a tih! Ama ta dinga ṭhahnemngaituhai ṭhahnemngaina hlak hi an ri suok zo ta si nawh. Vawisun hin hang indap chet chet inla, ama ta dinga ṭhahnemngaitu hi ui hum zat ei um kher di'm?
Hnam danghaiin an mi run changa hnam danghai laka khawm zam ngailo, pi le pu nun kha dawn changin ngai a um vawng vawng kher el; khawlam tlung tang a ti aw? Tlawmngai, huoisen le ringum, hnam inthuruol ni hlak kha ching dan ṭhalo nun ramah a mi fen lut ta si. Ei um dan ṭha lo le ching dan ṭha lo tak tak hai hi ei sim naw chun, thaw suol sei ta luo pal ei tih ti inlau a um hle. Ei intangna hi sûta, a ṭha lem thil ei zawm vat a ṭul a nih. Hi kawnga hin a mawphurtu chu nang le kei hi ei nih. Tuta ei fe dan ang zinga ei fe chun boralna khurah la lut ngei ei tih. Ei um dan hi i sut ve hlak am? Mani le mani indawn hlak ei tiu. Ngaituona hmang lova ke pen bawr bawr thei ei ni nawh. Ei hnam hin hmelma a nei a, chu chu umdan indiklo hi a nih. Ei um dan andik naw chun nang le kei ngei khawm hi hnam hmelma eini thei a nih. Hnam hmangai inti hai hin ṭhangthar peihai ta dingin sin ei thaw a ṭul.
Ka ngaituo hlak, mak le ropui ka va ti thei de aw! Niel Kinnock chun kum 1986 khan Labour Party Conference an neinaah thu a hril ṭumin " Ka ram le hnam ta ding chun thi khawm ka thi el ding a nih, amiruokchu ka hnam hi keima leiin a boralin, a thi ding an nawh" a lo ti a. Chun, Nathan Hale ve thung chun, " Ka ram le hnam ta ding a inhlan ding hringna pakhat char ka lo nei hi pawi ka va ti de aw” a lo ti ve bawk. Mi nauhai chun an hnam ta dingin an lu khawm an lo zawr ngam a, eini ruok chu a nau i hringhai hin ama ta dinga ṭhahnemngai taka thaw nekin a ma chan ai chu pu sum fak ang elin ei lo hmawm nawk hlak si, inngaituo chieng met chu ei ngai a nih.
Mani ngaidan le dit dan ang chaua hnam kei ṭhuoi ei tum chun ram ropui tlung ngai naw manih. Pathien mi pek ei hnam hi mani ṭha ti dan chaua kei ṭhuoi chi a ni nawh. Inlungruol takin ke pêntlang ei tiu. Mihai hriet hlawlo hi mihai hrietah tarlang ei tum lem ding a nih. Pawl, pahnam le kohran ram mei meia buoi hman ei ni ta nawh.
Siemtu mi siemna hi hriein, thoin, ṭhanghar ei tiu. Thlur bik neia ngaituona ei la hmang chun hmasawn ngai naw manih. Nuom dan le dit dan bik rieu neia inkhal lui ei la tum a ni chun ṭhangtharhaiin mi la dem ngei an tih. Ei tu le te haiin " kan pi le pu hai khan an lo suk suol a nih,” an ti nawna dingin vawisun hin eiin enfiea, ei ṭhanghar a ṭul a nih.
Bible a ei hmu angin tienlai zawlneihai khan an ram chu ram thienghlim lem, Lalpa chêngna tlak le sawrtlak a hung ni theina dingin an hun tawng peia khan Politics an lo khel a nih. An thuziekhai hang tiem inla, an thuziek zaa sawmkuo zet hi chu chuong ang hawi zawng vawng chu a nih. Eini khawm ram le hnam rawngbawlna hi ei sakhuo puithiemhai hin, zawlneihaiin an hnam ngirhmun en zinga rawng an lo bawl hlak ang khan min hnikpui ve hai sien chu ei phak chin hi insâng hleng a tih. Ama ngirhmun ringawt en nisienla chu Mosie khan a mihai le suknawmnatna kha thlang kher naw nih. Amiruokchu, hnam a hmangai leiin a chan ṭhatna ding khawm a hnawl a ni kha.
Ei hnam ta ding hin ei theitawp khelah thei tawp ei insuoin hma lang ei tiu; ei thil thaw dan ruokchu a mi siemtu dit dan ni raw se. Nang le kei hi ke ei pen naw chun, iêngtika khawm ropuina le malsawmna hi Saku ser nghakin, nghak suok zo naw manih. Hnam danghai chun an Culture hmangin khawvel hne an tuma, an hne ngei bawk. Ei ni chu tuipui ral le khawsak culture chun Sura thla ei nina chu a mi fak siet zova. A kawi a ngila hnam dang nungchang ei zawm diek diek el ta hi chu eiin enfie met chu a ṭul tak zet. Hnam dang culture mi rûn tuhai hi ei do lêt naw chun ei hnam hi ngir suok ngai naw nih. Iêng hnam khawm mani indo chu an tlu sie a; an ta dingin buoina zankhuo a hring suok hlak. Ṭawngbau ṭha le daw theina hi mi lungril hnena a nih. Lungril hi nunphung siemtu chu a ni a, lungrila ei invawi zawng le châk zawng ang chu a takin ei nunpui hlak; Siemtu mi siem dan kalphung khawm a nih. A ma ngei khawmin "ka nau i lungril mi pe rawh," a lo ti hiel a ni kha.
Hnam ropui le inzaum ei hung ni theina dingin mimal tinin lungril huoisen ei put a ngai a nih. Ṭi lo le zam lova ei bei hram hram chun ei hnam hi la ngirsuok ngei a tih. Dawizep le ṭitna, mani insie hnuoina ei nei sung chu hlawtling hi harsang a tih. Mi dawizep hai chu Pathien khawma ienga ding khawm a ti nawh. Israel hnam hai a ṭhuoi dana inthawk khan an lang chieng hle a nih. An sal intangnaa inthawkq kannan ram a ṭhuoi lai khan thla thum sung chaua zuk tlung el thei dinga khan an lungril huoisen le sen naw, a ma an ring tak tak am ti a fie nuomna lei chun kum sawmli (40) sung zet thlalerah an vakvai tir a ni kha. Chuong hun laia huoisen taka lungril nghet neihai chu kannan ram a ṭhuoi tlunga, lungril dawizep hai chu a hrem a ni kha. Khuoizu le bawngnene luongna ram, en thla dinga a tir mi dawizep hai chun palien tak tak an hne lo ding an hmu a. Mi huoisen Kaleb le Joshua hai chun an ngam ngei ding ral chu an hmu ve thung. Chuong mi in ang lo tak tak hai chu an ngirhmun khawm an thlau hle. Mi huoisen hai chun kannan ram an hluoa, mi dawizep hai ruok chun kannan ram chu rala inthawkin an thlir vawng vawng el a ni kha.
Eini khawm dawizep nun nei lovin huoisen takin hmatieng pan ei tiu; ei huoisen dan ruokchu ami siemtu dit zawng ni raw se. Ṭhangthar la hung um pei dinghai khawm hi an lungrilah chi ṭha intû tum ei tiu. Kutchawi le tharum hmanga hnam kei ngir ei tum chun hlawtling ngai naw manih a; vana arasi lak tum ang tho ning ei tih. Siemtu dit dan chu thlira lungruolin, zaikhata luongin ral bei dan inchûk ei tiu. Ei lungril sukthlek hi ei thlak a ṭul a nih. Naupang laia inthawka mi chawilientu hringna lekhabu kha a taka ei hmang a ṭul a nih. Unau inngei taka hun ei hmanga ṭhang ei lâk chun iêngtikam a ni chu mani ngaia ropui ni lovin, hnam danghai ngaiah hnam ropui le inzaum la hung ni ngei ei tih.
Sinlung Rûn
21. 7. 2019
