Responsive Ad Slot

Zoram Khawvel Diary - I

Tuesday, December 11, 2018

/ Published by Simon L Infimate
~ David Buhril

Zophai ZÅ­nah

Zoram Khawvel lekhabu le Keivom kutsuok tiema invetchilhaiin kum sawmthum le ti an nghak hnungin remchang hmasa tak inchawin Pu L Keivom chu Zophaia (Kalay/Kabaw- Myanmar) seminar nei ding le dawntlangna nei dingin an hung fiel a. Pu Keivom khawmin Burma (Myanmar) in ‘Democracy’ hmel le hlimthla bek an hmu hma khat sir nawk ta lo ding tia thutiem a lo nei chu a sawrkar vekin damten hung á¹­hiek peiin hun á¹­ha a hung inhawng pei a. Kum lailung lai velah, inzin ding ti kha lo thei loa sawn a hung á¹­ul pei a; sawn nawn peiin November 1, 2018-a Tuiá¹­haphaia inthawk Tahan ban dingin prawkram kan namdet thei ta hram a. Delhia Myanmar Embassy-a kan visa ding hung la felin October 26, 2018 niin Pu Keivom chu Tuiá¹­haphaiah a hung lut a. A zingah Pu Keivom lekhabu ‘Translation’ chu RWUS Seminar Hall-ah tlangzar a nih. Literature inhnik tak tak hai ruoipui a tling takzet. Pu Hrangthatlur Keivomin mipui tiem dingin tlangzarna hunser a hmang zet chuh van tieng leh a hung inzawm ta vawng a. Literature rau chauh ni loin Pathien thlarau “mi umpuina, chenchilna le á¹­huoina” leh umni kan kham a ni tak. Lekhabu tlangzarnaa khang anga Pathien le mi keizawmna kha ka la tawng ngai nawh.


Myanmar prawkrama dingin ruolpa Lalremlien Neitham khawm Shillonga inthawk hungin Tuiá¹­haphaia kan intuok khawm ta rup a. Naute a chăng ka hriet.  Lungdit hai le intawng hi vanram ei hnaina pakhat chu ni ngei a tih. Chuongchun, November 1, 2018 tuk chun keini pathum bakah Rev. Edwin Darsanglur leh Tahan panin kan inthawk suok tah a nih.

Bethlehema naute pieng hmu kar nghakhlaa inzinhai ang khan taksa, lungril le thlarau chu a har thar suou el. Kan tlan sawt pei a, Khuonu’n tlang, phai le vadung mawi tak tak a siemhai chu mihriem sawrkarin dai le ramri a lo sak khum vawng a. ‘Political Boundary’ hi nunrawng tak a nih. Ramri ti hi um naw sienla chu ‘politics’ hin thuneina nei nep sawt hleng a tih. “Ram hai, thilthawtheina hai, ropuina hai…” chu ramri huom sungah iná¹­an vawng an ni si a. Huon sunga theikung puo tieng hret a nih. Unau hmelhai siemtu khawm a lo ni rawp hrim. Inring hman hmain ‘nangni’, keini’ ti lo thei lo tawlparita a mi lo inchuon rawp hlak. Lung an hang thei hle.

Moreh kan tlung chun Tahan tienga inthawk unauhaiin an mi lo nghak a; Pu Vanlalmihriata, Pu Lalchangliana, Pu Lalrinchhana, Bishop Bawlliana le Pu Lalnunsanga hai an nih. Burma rambuoi iná¹­an lai Pu L.Keivom India palai sin Burmaa a thaw lai Rangoon University-a inchuklai hai dam kha an lo ni tawl fur. Pu Keivom a tak ngeia an hang hmu nawk chu an meng phawk a ni deu tak! An invetchilpui lekhabu ziektu Zophai kawtsuoa an hang hmuok thei el chu ‘Hosanna’ vawr ni lem loin ‘Imi sandam tah’ ti hadamna an chang tawl seng niin ka hmu. Sabengtung em chu an hung kei nawh. Naupa tlan hmang ruolin kum sawmthum hnungah an pa Nefelim ropui ramah an hmu nawk thut a, hadamna an nei ang a nih.

India ramri á¹­awpna le tawpna suoksan dingin kan inpuocha chu a sawt inchin nuom khawp el. Assam Rifles hai check gate khelah India sawrkarin Immigration Office pui tawk tak an bawl zo vel chauh chu a um a. Chutaka chun inziekluta Burma pan ding kan ni lai zing, bawngin tiet khawm ni lo Assam Rifles check gate-a chun kan passport le visa hai chu phawr chauh ni loin a kip a kawiin sipai lubawk pakhat hin zieklutna sin chu a lo thaw a. Kerala pa takin khawsak tlangval hai hming ziek indik chu harsa a tih; a fail chieng hle. A sin lo ding a thaw a; a kraws a zo naw a ni tak. ABC ziek inchuk lai ang elin a mal malin a ziek dek dek a, ramriah nisa a mi tlakpui á¹­ep a nih. E khai! Tu ti dan amani ang deuin, “fawk á¹­el á¹­awl ta hnung le chu inhme lo tak a nih”. Silai a pai len bawk. Ramria chu “sawrkar an ti chu kei hi ka nih” ti ni awm tak hin an invei-parap a. Thu chu an ti nei a; a ta a sawn bawk.

Inzieklutna sin leh thlalak ding an ti po po kan zo hnungin a thaw ding tak haiin, Immigration le Custom, an ofis-ah an mi thaw nawnpui nawk chu hun chu a lo hek nuom khawp el. Immigration officer pa kuomah an sin ding sipaihaiin á¹­ul lo deuin an lo thawkhal a ni thu ka hril chun, “An sin lo ding an thaw a nizie vawi tam kan hril taa chu kawk a um nawh”, a ti ve tlat. Sawrkar sinthawhai chu ramria thunei inchuin an hun an hmang a ni tak. Fel an inchunaah dai an ner dar vawng an ti ang deu khan, tlawmngai inchuin a mithi kuong lampuia an bun thlak a, a thi ta hnung kha an la tet thlak ang deu kha a ni awm e. Democracy dai sungah sipai an hrat tak!

Pat inchin tak anga inchin Moreh maksanin Burma ramah ei lut zet chu zalenna mak takin amin thuom nghal a. Saiip sungah fahrel inthawl angin a zuk inthawl thawveng thla nghal el chu tie. Democracy inti ve bawk; lam lien thei ta lo, sipai hluo sip le an chin theina po po le intawl det det chu ei lo nih. Menal vadung chungah Indo-Myanmar Friendship Bridge hraw thlengin Indo-Myanmar Friendship Road-a ei tlan meu chu Mizorama ei politicianhai duthusam, “rulngan chunga tlan ang…” elin damte’n Zophai chu kan intawl lut ta a.

An hmathlir chu an rem takzet a nih ti naw ruol an nawh; an lam le an in bawl danhai enin. Thawveng deua run rem chu an thiem khawp el. Tamua kan á¹­am hnem lai chun Buddhist thiempuhai leh an rawi ruol chu thawlawm dawlin khawlai an fang a. Buddhist hai chun thawlawm pek hi an ursun khawp el. An thawlawm rawn po leh pieng nawk hunah pieng á¹­hat le pieng vangnei lem an inring ve tlat. Burmaa sakhuo lien tak chu Buddhism a ni a; zaa sawmkuo vel chu Buddhist an nih. Buddhism sakhuo chu Burmaa kum sanghnih neka tama upa niin an insal. Burmese hai chu insuk-sakhuo hnam tak an nih. An thiempuhai hih an ram zalenna ding leh ni tin politics thila hai khawm inril taka inrawl an nih. Buddhist sakhuo zuihai inrelbawlna dingin a sawrkar hin Ministry of Religious Affairs khawm a hranin an nei hrim. An ta ding chun Kristienhai chu ringnawtu an ni ve thung. Ram a zuk dang zet chu ramthim pachal ka lo ni ve zing.

Ni tlak hlim, Zophai bubil hmin mi chepde karah boruok inhmui veng vawngin a mi hang thawi zet chuh, “Zo tlang sangah va chuong inla, Singmit lenin thlir vel inla…” ti kha chu a lo á¹­ul ta naw sawt khawp el. Kan chen an tah. An fuol der tah. Lungkhamnain ami zui ta hrim hrim nawh. Mecca, Medina le Jerusalem an sir leiin an dam thei chun kei chu hi taka hin ka dam hmak. Mi ramah lungleng a na ngei; hi taka ruok hin chu lungdamna tlang an nghat. Kalak kar tiet vel chauh Tuiá¹­haphaia unau hmelhai thawa ei  inhneng sil á¹­hem á¹­humna po po khawm chawp le chilin a dam. Chuongchun, a bung le chang inmai hran á¹­ul der loin siemtharin ka um ta a. Zoram Khawvelah khuolzin rawm kan sawn chuh biekzin ka lo ni zing. A hmel ka hmuh. A rawl ka hriet. Ka chieng tah. Piengthar ei ti chu hi hi a ni naw thei nawh.

Bishop Bawllian-in Pi Lalenkawli Pautu hlasak “Chhinlung Nau Fa” a hung inthla lem chuh an hril zalenna dar vuok pek ang elin, an hril rawp AG thlarauin ami man ta rek a, tho kang naw ruol an nawh. Zophai leh Manipur ramri vai tan zawnga inper kha an lang tlat. Zoram Khawvel an ti rawp hi thlarau ram a ni tlat! Them thei an nawh. Them phak a nih. En thei an nawh. Hmu thei ruok chu a nih. Ṭampui karah unau hmelhai thawin mani unau ngei khawm zawr ngama chawlawl inrieng ka lo nizie kan hriet suok a. Hosanna tiin khek indur lang khawm dam á¹­ulhai lemin an damna ding ram an beisei tum si naw chun a puon hmawr them lo ang a ni si a. A uoiin sukpung dawnhai tiem seng lo zat zetin ei la tam awm si a. Chu chu a nih ramthim an lo ti vet chu.

“Chhinlung nau fa, Kan lenna tlang dang vang mai maw,  Unau hmelhaiin kan hun kan hmang rei lua…” ti thu chun Kawlram (Burma) leh India daiah a mi hung sun ta a. Ami suntu chu var am inthim am ti zawngah inkhi hman a ni nawh. Inkhi chi khawm niin ka hriet nawh. Indawna hmasa takah sun le zan, thim le var, hnuoi le van haiin ramri an lo á¹­he natna inthla sawng pei chuh Zoram Khawvelah a hung luong lut ta pei a. Ei hang biling tak tak chuh, ‘Kei hi tu am ka na, ka pa chu tu am a na?’ ei ti zâk el a nih. Tho har thut chun, ‘a chang zing ie’, zuk tina ding chu an kuo naw hrim hrim. Ramthim le ramthim, var iná¹­awm thei lo khawvel hluotuhai ei lo ni zing. Huonah thei tam tak fak seng lo ding a um zing lai khawmin fak lo ding tak fa a, hmu thei lo ringna derthawng tak sirsana ramthar ban dinga suol thaw ngam chi thla ei ni si a. A natna zung a lo inrel inril taluo ta a, thu le hla leh chengrang kei thlum ringawta sandam chi chu ei ni ta hmel nawh.

Dak fan hran lo tukvera inthawk ram le hnam le pawl le kohran ei thlir phat ei natna ni loin mi natna hriet fuk a awl zuol lem an tih. Hmasawn zai rel intak a tih. Zoram Khawvela hri ṭi um tak inlêng chu a lo ni zing. Hnam am, annawleh a sungah pawl le kohranhai dai a lien lem ding ti zawna inbuonpuiin chir ei inthe a. Ei bal tlangpui seng. Ei fai inruol naw hrim.
(Sunzawm ding)
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate