~ H.Zaneisang
Tu kuma CL-X le Cl XII passed tharhai po po, lawmpuina chibai inrĆŖngin ka bĆ»k cheu. Chu ruol ruol chun, mani inthladana lei khawm a ni thei; an naw leh harsatna dang dang leia la hlawtling zo ve lohai, lungril takin ka tuorpui cheu a. In hlawsamna’n sukbeidawng naw sienla cheu; hlawsamna hi hlawtlingna ban (lungphum) pawimaw tak a nih ti lungrila vawng tlat puma tha thara į¹hang nasa taka in lĆ¢k ka beisei.
Kei hi thuziek ziektu’n Cl X ka exam vena kha kum 50 a lo hlei hiel tah. KhĆ¢ng hun lai khan chu, Manipur pumpuia hin First Division-a passes 20 khat bĆ¢k an um ngai nawh. A nĆ¢wlpui lem chu III Division-a passed an nih. TlĆ¢ngmihai ta ding lem chun First Divn kha vĆ¢na ra ang a la nih. Kei lem hi chu Third Divn-a khawm tling phĆ¢k lo ka nih. Kei ni hun laia Cl X Second Divn-a passed thei chinhai kha chu Class 1 Officer inziek tling dinga ngai an nih. A tlĆ¢ngpuiin an inziek tling hrim a nih. Tulai ruok chu, Cl -X First Divn-a passed, a chung tieng hril zui ding um ta mang lova zui ral ei tam tah niin an lang. Hi hi thil pawi tak, thil inzakuma ngai ding a nih. Cl X kan in-exam ve lai khan chu, tulaia ‘Internal Mark’ inti ang hi kan la nei ve nawh. Pawl 10 ni sien, pĆ¢wl 12 khawm ni rawseh, First Divn-a passed thei chinhai chu mani subject master vieu dinga ngai le, an hnuoi tĆ¢wpah Class II Officer bĆŖk inziek tling thei ding khawpa College zo dinga ngai le beisei an nih. Class X First Divisional ei tam tĆ¢k vei leh, ei zui ral pei niin an lang a, a va pawi deh aw!
Pu L.Ruoivel Pangamte’n Hmasawna Thar le magazine hrang hranga a hril rawp hlak angin, taksa khawsakna kawnga mi dawmsangtu ding chun Education naw hi chu a um naw ma ma chu a nih! Ei society hi ei khawsakna hmun, Mizoram, Manipur, Assam le Meghalaya-hai khawm nisien, ka ram hang ti thei ding ei nei nawh a. Ei chengna state-haia hin hnam danghai chepdena kara lĆŖngin nau fahra chan ei chang a. Sawrkar development sum hrim hrim hlak chu hnam danghaiin a tak le a thau į¹ha į¹ha an mi fak zo pek a. Dik taka hril ding chun a rukawl khawm an mi hle nuom naw chu a ni tak tah hi tie maw ?
Ei beidawng luotin, ‘Hi khawvel thil vanrama ei sawm thei ding khawm ni hlei lo chu ….’ hang ti de hlak inla khawm; hnuoi taksa puta hi khawvel ei hluo sĆ»ng hin chu a ni thei tak tak bawk si nawh. Ei Pathien thu’n, “ChunglĆŖng vatehai khi en ro, bu an tu nawh a, an sĆ®k bawk nawh. Nisienlakhawm in Pa vĆ¢na mi chun a chĆ¢wm sih a.” ti thu Mathai 6:26-a hin hang innghat ngawt ding ni inla, Bible thiemhai chun, “ChunglĆŖng vatehai hin bu tuin sĆ®k nawhai sien khawm, an fĆ¢k ding lakhĆ¢wmin, chĆ¢wl lai hrim an nei nawh. Leilung siem tĆ®ra inthawk an umdĆ¢n dinga Pathienin a siem ang takin an umin an khawsa zing lem a nih.” an mi tipĆŖk nĆ¢wk Ć¢wm sih a.,”
A iengpo khawm chu lo ni sien, vawisĆ»na Cl X le Cl XII passed thar po pohai hi, mani intodelna lampuiah tlĆ¢na, khawvel thiemna insanglem tui chawi thei dingin kawtsuo pawimaw tak in paltlang mek chau a nih ti in inhriet tlat a pawimaw hle. Tuta in phak chen Cl X or Cl XII hi chu fakkhawp a la tling naw leiin taimak in insuo nawk zuol nuom a um takzet. Fak khawp inchuk dawk ding chun lampui hraw ding sei deu in la nei ti hrein, inthlada a thieng nawh. Cl X 1st Divn-a passed hnunga Cl XII 3rd Divn-a passed ti ang chi hi thil inzakuma ngai a hun tah. Kum tin First Divn-ah ei intlar del dulna hi kum tam fut an tah. Cl X result-a inthawk inkhi chun, HSA member sawmhni khat bek kum tin First Class Officer inziekkai ding Ć¢wm hmel chu ei put tah. Amiruokchu, ei zui ral tiel tiel am a nih ti dingin Cl X chungtieng hin ei ri hi a dei deu tlat ta pei nisien a hawi a ? Čhang lak nasat a į¹ul. Tuhma kum 25 vel hmaa pawl sawm III Div-a lo passed-hai hman officer an lo inziekkai thei a ni chun, I Div-a passed-hai ta ding lem chun ei thei ding a ni ringawt el. Amiruokchu, officer inziek kai ding chun inthlada a thieng nawh. Mani ei in hmusitna ding ni naw sien, hang hril mei mei ka tih. Kum tin hin Cl X result hi inter-net ah ka lo en ve hlak a. Ei ni rawi Churachandpur tienga Zohnathlakhai a tam lem hi chu, Internal Marks le MIL-in division į¹ha ah a mi keikai mei mei ni sien a hawi. Chuleiin, ei division le ei hrietna tak tak inkar hi hla vieu rawi a tih, inthlada thei ei ni nawh. Sin į¹ha zawnga competitive exam-na hall ah ei inį¹hung pha, ei division ni lovin ei hrietna chau a nih ei sawr ding chu.
Chuleiin, HSA member tin, abikin tu kuma Cl X le Cl XII passed-hai chau ni lo, a fail hai khawmin Tirko Paul į¹awngbau zĆ»l deuin, “First or Second Div ah passed inti bĆŖk bĆŖk khawm ka ni nawh a, tu į¹um ka fail lei el in thil hre thei lo hrim hrim nia inngaia ĆŖkche inį¹hunga inį¹hung el khawm ka ni nawh a, thiemna field-a kan tlansiekna lam suo tah bĆŖk bĆŖka inngai khawm ka ni bawk nawh. Amiruokchu hi thil pakhat hi ka thaw hlak; vawisuna ka result a į¹ha tam a sie tam theinghilin, hmatienga thil um, thiemna le hrietna tak tak nei dingin inthlada lo le zawmthaw lovin; mihriem ta dinga hun (time) pawimaw bĆŖk bĆŖk zie ngaituo le hre zing pumin ka hmaa khawvel intlansiekna ding uma hin sel takin hma tieng panin ka tlan į¹al į¹al a nih,” ti thei seng in la nuom a um bĆŖk bĆŖk.
Vawisuna nunghak le tlangval, High Schools, colleges le Universities-a inchĆ»k mekhai hi zinga hnam le kohran į¹huoitu dinghai in nih a. Thlarau ramah nisien, khawvel khawsak thiem inchĆ»knaa khawm ni sien, mani phĆ¢k chin bĆ¢k midanghai ei į¹huoi thei ngai nawh. Division į¹ha/insanga passed-hai an division-in phĆ»rna le taimak nawkzuolna pe sien la. Division inhnuoi deua hlawtlingna changhai le vawisuna la hlawsam hrihaiin “iem ka thei naw bikna ding san” tia thangtlĆ¢wmna į¹ha an nei beiseina leia hi thu hi ziek a nih.
Tuhma deu khan chu Cl X result suok zo charin pass-hai lawmpuina inkhawm kha HSA-in a buotsai hlak kha niin ka hriet a. Vawisuna Hmar Students Association į¹huoitu haihin an sin le an mawphurna tak hi an hriet naw ve deu am an tah aw ? ti dingin a um. Inchuklaihai, an sĆ¢wla an hung inthlada nawna dingin, infui le sukphĆ»r a pawimaw a; chu sin chu HSA į¹huoituhai liengkova innghat a nih. Headquarter le Block levelhai ah ei huoihawt thei naw a ni khawm a, unit le village level-haia bek ei thaw thei ta naw am ning a tih aw ? An naw leh, hieng thil ei thaw kum tin hai, kei patamtawmin ka lo hriet phĆ¢k ve ta ngai naw lem ?
Chuleiin, nang thiemna in hrang hranga thiem inchĆ»k mĆŖk, hei ngaituo vang vang la; vawisuna in sungkuo le i hnam dawmsanga a um theina dinga thil pawimaw hrang hrang hei dap vel ta. Mimal, sungkuo le hnam mi dawsĆ¢ngtu dinga thil pawimaw tam tak i hriet am ? I insĆ»ng le ka insĆ»ng le ei hnam dawmsĆ¢nga ei um a, mihai ei hnawt phĆ¢k vena dinga pawimawtak chu EDUCATION ngei hi ni lo am a nih ? Chu chu mĆ¢wl taka hril ding chun ‘Mihai lekhabu zieksa hriet rawn’ a ne’l. A ziek pei hman an um chun thaw ro, eini inchuklaihai hin inrim taka mi lo zieksa na na na chu hre į¹eu dingin tiem tlut tlut el ei tiu. A tlĆ¢wm tĆ¢wpah ni khatah darkar 7 ngĆ»k taka i subject i tiem a ni phawt chun, ruol hnung i hnawt bik ring a um nawh. Chu formula chu an tak bek nawh. Ni tin zing dar 3:30 ah tho la dar 7 chen lekha tiem la. Zan dar 6:30 ah į¹anin dar 10 chen tiem nawk rawh. Chu chu thil intak tak, awlsam tak bawksi a nih. Chu thawtheina ding chun nang a tumruna le mani inthununna (self-decipline) ah an nghat lien tak.
Chuleiin, tiemtuhai, a bĆ®kin HSA member thiem inchĆ»k mĆŖkhaiin, mani sin le inchĆ»kna seng, inrim, taima le ngĆ»k taka thaw hi į¹awngį¹aina ngĆŖnngawl, Pathienin a dawn ngei ngei hlak a nih ti lo hrie thar nawk seng ei tiu.
Dated Rengkai, the 4th June 2017.
Phone 9862065735.