Ei thupui hi ei ṭawng ni naw sien khawm, a chîn a lien, mi tinin ei ṭawng ang thlâwta ei hriet tlânglâwn a nih a. Addict ti thumal hi Concise Oxford Dictionary chun, “A person who addicted to something,” tiin a hrilfie a. Chu umzie chu, mihriem a tunga lâwn po pohai, chîng zawngsak nei taphawt chu Addict ei ni vawng tina a ni chu. Mi chi hrang hrangin ei addict ruok chu inang naw fur mei a tih. Mi ṭhenkhatin inrui thei thil zu le drug an addict lai ṭhenkhatin sum le sex an addict-a. Ṭhenkhatin Pathien thuhril, lâm le ṭawngṭai an addict ve thung a. Ṭhenkhatin ziel, kuva, khaini, raja an addict lai; ṭhenkhat ve thung chun unauhai dem le hrilsiet le mani inhrilmawi an lo addict ve thung.
Addict ei hang ti hrim hrim hin, inrui thei thil chîngzawngsaka neihai hi ei inkâwktir bîk deu ni sien a hawi a. Ei ngaituo chieng chet chet ruok chun, khawvel mihriem po po hi addict vawng ei nih ti inla thukhêl hril ei ni ring a um nawh. Khawvêl mihriem addict vawnghai chu chi thum lien tak taka ṭhe thei niin ka hriet a. Chuonghai chu (1) thil ṭha addict (2) thil ṭha naw addict le (3) a ṭha le a ṭha naw addict kawp ve ve. Hi thuziek hi i tiem mêk lai nang tiemtu, ieng addict group tak âm i ṭhang lo insût phawt rawh. Kei ziektu ruok hin chu khawvêl mihriem za ah 90 nêka tam lem dai hi chu a group thumna a khin ei ṭhang niin ka hriet.
Addict chi thum ei hrilhai laia a pathumna, a ṭha le a ṭha naw addict kawp ti thua hin i ngaituona a buoi deu ring a um thei a. A san chu, i lungrilin, ‘iengtinam thil ṭha le ṭha naw chu mi’n addict kawp thei an ta?’ ti zâwna nang tiemtu lungrilah a pieng ring a um thei leiin. A nih, hang ngaituo vuot chun thil ṭha le thil ṭha naw addict kawp chu thil thei lo a hawi vieu hrim a. Ei society hi za ah za kristien ei lo ni tâk leiin, Pathien mit hmua lampui ṭha hrawhai chu a tlângpuiin pastors, upahai le kohran ṭhuoituhai hi an nih, ti thei ei tih. Anni hin thil ṭha tam tak, inkhâwm, ṭawngṭai, Bible tiem, Pathien thu hril etc an addict a. Hieng thil ṭha addict-tu ṭhenkhat chun, ziel, khaini-hai bâkah an rawngbâwl chanpuihai dem/hrilsiet le midang nêka mani ṭha intina dâm hi an lo addict sa a. Mani suolna le tlâk nawna hmu si lova midang suolna hmu thiem, Pathien ditnaw zâwng tak el chu an lo addict sa tlat hlak. Hi chungchânga hin chu, kohran hrang hranga rawngbâwltuhai nêkin Drug Addict-hai hin Philipi 2:3 thu “Esêlna le inngaihlut leia iengkhawm thaw lovin, mi tinin inngaitlâwm takin mani nêkin midang ṭha lemah ngai seng raw hai se,” ti Bible thudik hi an sir dik lem hman ring a um thei rum rum hlak.
A san chu, drug addict, sim nuom si, drug thil thawtheina’n a man ta laklawhai chun an suol zie khawm an inhriet a. (An suol ti an inhriet ei hang ti hin, nang chun, ‘Inhriet dân ṭha lo a ni chu,’ i lo ti el thei. A nih, sim si lova mani suol inti vieuna ringawt chun Pathien tieng a mi ṭhuoi nawh, ti thua chu ei lêntlâk inruol el mei a tih) Thuhriltu ṭhenkhat ruok chu, an thuhrila inthawk Pathien malsâwmna dawngtuhai chibai an dawng tam thawkhat vieu hnung lem chun, an nêka mi dang ṭhalema ngaitheinawna chu an addict ve tlat ta hlak. Mani le mani ṭha intina addict-hai chun mani tlâk nawna hmu intak an ti bâkah, hmangaina an tlâksam hlak leiin, an rawngbâwlna khawm ‘self-centered’ a hung ni ta hlak. Hi lei hin mani ṭha intina addict-hai pulpit ṭawngbau chun ngaithlatuhai chau ti tâk lo, an khâwm nawhai hmûr chen a khâwng ṭawlh ṭawlh ta hlak.
Kei hi thuziek ziektu khawm hin addict chu ka nei ve chieng an nâwm. Chu chu ieng dang ni lovin, thil sawisêl ka addict ve tlat hi a nih. Mihai chu an thlaraumi lei ni chêk ding a na, thil indik lo le mi ṭawng hmang suolhai khawm hi a ni ang angin an pawmzam thiem pei a. Kei ruok chu, insûm theinawna ka addict sa tlat leiin, ṭawng hmang indik naw dâm sawisêlin nitin chanchinbu dâm ka tiel vet el a; a mi theida tâwk khawm an lo tam vieu khawm a ni el thei, ka hriet nawh. Amiruokchu, sim khawm chu ka la tum chuong bawk si nawh. A san chu, ei society siemṭhatna dingin indem le inhrielsiet hi bânsan in la, thil indik naw ruok hi chu, siemṭhat tumna lungril put pumin sawisêl ngam in la, ti hi ka thupui ve tlat lei a nih.
Thil sawisêl hi ka hrât vieua chu, unauhai hrilsiet le demsiet naw hrâm hrâm hi chu ka tum ve tlat hlak. Tulai ei society-a buoithlâkum ka ti ṭhenkhathai laia pakhat chu, Sawisêlna le inhrilsietna hi umzie thuhmun niâwma ei ngai tlat el hi a nih. Thil indik tâwk lo, entirna dingin, ei ṭawng hmang indik tâwk naw thu le Civic Sense ei tlâksam thu dâm hi hang hrilin hang ziek in la, mi sawisêl hrât, mi suol chan ei chang a. Sawisêltu hlak chun thil ṭha lem beiseina leia sawisêl ei nih ti a chun ei chieng bawk si leiin tâwp zai hlak chu ei rêl chuong bawk si nawh. Nitin chanchinbua thil sawisêl ka hrât leiin mi suol ka hlaw ti ka hriet a; amiruokchu, ka pawisa chuong nawh, a san chu thil siemṭhat ka nuom leia sawisêl ka ni leiin. Ka ngaidân indik tâwk lova hrie; amiruokchu, mi sawisêl ngam bar lo, mani umhmuna mi lo hrilse pâwl an lo um pal a ni chun, chuonghai chu mi dawizep bâwmah ka khum.
Insawisêl thu hril tâk zâra chun thil pakhat hang zepsa zau ka tih ie. Mithiemhai chun khawvêl hnam hrang hranghai laia living standard insânghai mizie ṭhenkhathai laia pakhat chu, ‘mani intuommawi chawpna ṭhang ṭhak lova a hun le a ṭûlna hmuna chu, mani inzapuina nei ṭhak lova an insawisêl bawr bawr ngam/theina hi a nih,’ an tih a. A khingtiengah, living standard inhnuoihai mizie tlângpui laia pakhat ve thung chu, mani inpâkna le mi danghai rêl le demsietna kawngah an in sâng hle a; an lung a sen rêk deu rân hlak,’ an tih. Mithiemhaiin khawsak inhnuoihai mizie an hril hi, ei society, thil ṭha naw chi hrang hrang addict-hai mizie a hawi i ti ve naw maw?
Mani thil addict laklaw tah na na na chu, sim vang vang khawm chu a lo intak tah ni ve rawi nawnîm, ka thil addict-in a mi thunun ve dân (ti el ka tih) chi khat le ka thil addict ṭhenkhathai laia pakhat, ṭawng sawisêl thuah hei pakai zau bawk ka tih. Mani ṭawng hi thiem intiin kan suong naw khawp el a. Lekha hi ka ziek teivet dea chu, ziek zawm le zawm naw thua lem chu, ka nêka thiem lem, ka ruolpa le thuziek kawnga ka hotupa Ruoivel Pangamte hi nitin deuthawin ka râwn a. Adjective, Pre-position, Adverb le Double Adverb chungchâng lem hi chu, an kawp ding le ding nawa hin tuchen hin namân lovin ka buoia. Chuonglai zing chun mi thuziek ka tiem pha leh inspector sin ka thawh a; an ṭawng hmang suol le ziek dik tâwk nawhaia chun ka lo buoi ve êm êm hlak. Lungril le ngaituona hang apply meta hriet el ding, âwm fut fut khawma thil ho tê tê an hriet naw tlat hlak chu kei mi bengtlalo buoina tâwk a tling hlak a. Pakhat chau zuk hril ei ta. Iengkima ka chungenhai chenin Pronoun le Verb thumal chen an ziek zawm el ka hmu châng chu, ka lung bête hi a so bat hlak. Entirna hei siem ei tih aw, ‘Imphal-ah ka fe’ ti el ding khawm, ‘Imphal-ah kafe’ tiin, ka (pronoun) le fe (verb) dâm an ziek kawp ta mei mei a. Hieng hi chu MAJOR MISTAKE a ni hrim hrim bâkah, kei addict chi khat nei pa hi ṭûl lo baksaka an mi suksâwl leiin police-ah FIR file khum tak ka nâp hlak!
Major mistake bâwma khum chi ni lo, Civic Sense ei tlâksam bêk bêk el hi thil buoithlâk tak chu a ni ve hrim hrim. I private life le i thil chîng kha ka sawisêl phâk in’naw lai zingin, i nuomna hmun hmunah ziel i pak khu el hlak kha, mihriem le Pathien pawi i tâwk a nih, ti i lo hriet theina dingin ka hung hril nawn nâwk che. India dânpui khawma mipui fekhâwmna hmuna ziel hâwp a khap dai tah. Hieng thil tê têhai hi chu, kristien, inkhâwma fe hlak le, “Mani ta ta chau en lovin mi dang ta khawm en seng lem ro,” ti Bible thu tiem hlakhai chun hriet vieu âwm tak, i hriet nuom naw bâk bâk el! Sawisêl hmangpa’n ka hung sawisêl nâwk ta rêk che a ni chu. Mi ka sawisêl leia suol mi tiin, ka nêka ṭha ah înngai a ni si chun, ziel hâwpna hmun ding le ding naw chu hre ve bawk tah âwm tak che !
Thil indik naw sawisêl hi ka addict ve hrim hrim ti thu lova chu, sawisêlna hi thil ṭha naw a ni dêr nawh, kei chun ka ti ve tlat. Ei nungchang ṭha naw le ei ṭawng hmang suolhai mi’n an mi sawisêlnaa inthawkin ei insiemṭha hlak ni lo? Hieng lâwma ka sawisêl tâk hnung cheu khawma insiemṭhat le mani ṭawng hmang dik hlak tum chuong lo cheu. Pathien kâwla ṭawngṭai taima fêt si, Pathien kuomah i la ṭawngṭai ve ngai naw tawp el hi beidawng i um thlâwt el!
Zân khat chu kan Pathien biek inkhâwm ṭhuoitu (conductor)-in Pathien thucha hriltu ding chu, “Pathien ropuina changa i hun hlu tak la dingin kan hriettir che,” tia a hei ko chu kan phu zawk el ! Inkhâwm kan ṭin charin ka ko hrang a, a kuomah, ‘Ei ṭhatna dingin Pathien chun A nauhai hi thil ṭha tam tak a mi pêk nuom a. Ropuina ruok hi chu tû kuoma khawm a pêk phal nawh; Ama ta bîk dingin a hau tlat a nih,’ tî’n a ṭawng hmang indik tâwk naw chu ka sawisêl a. Chuongang chun direct-a sawisêl ngam si lovin ‘ei conductor-in chuongchun a ti el a,’ tî’n midanghai kuomah (ama hriet lovin ) demin hrilsie lang chu, a lo hriet nâwk pha chu nâ ti vieu mei a tih. Hrilsiet an naw leh, demsiet amanih ka tum nawh a, hmai intawn ngeia ka sawisêl chu ama khawmin a ngaithiem vieuin ka hriet.
Hun a lo fe diei tah, imphal-a ka posting lai, kan khâwm hlakna kohranah member kan tam rak naw leiin pulpit ka chuongkai ve zeu zeu a. Chuonglai chun kuva ka la fâk ve hlak a. Ṭum khat chu Pu Dokhûm ruolnu hin ka ruolnu kuomah, “Buongi-pa hi bau sen hamin pulpit a kai nâwk hlak,” tiin ka umdân ṭha naw chu ka hriet ngei ngeina ding ka khingpui kuoma ngei a hril (sawisêl)-a. Ka va lâwm de aw ! Ka ta dinga thil lâwmum, ka hun tâwp tak ni chena ka hriet zing ding thil tlâwmtehai laia pakhat niin ka hriet. Chu hnung chu, hun iemani chen kuva chu la va zawm pei lang khawm, pulpit ka kai ding hrim hrim chun, ka ha ka nâwt (brush) fai zie ta hlak. Chuong example ei pêka inthawk chun, Sawisêlna le inhrilsietna hi thil thuhmun a ni naw zie ei hriet fie thei tah ngei ka beisei.
Ei society hi, thil (thu le hla ni sien, ei kalchawid^n indiknaw khawm ni raw seh), mani nina thup ṭhak lova, a ṭhat lemna ding suggestion siem puma sawisêl ngamtu ei tlâwm vieu lai; internet group hrang hrang le Facebook-haiah mani nina le hming indik tak khawm pholang ngam lova thil sawisêl le thu mawi lo tak tak ziek chîng ei tam a. Hi hi thil pawi tak le addict ṭha naw tak el a nih! Ei chêngna India ram khawpui lienhaia ei chêngna, ei pindan sûngrila inthawk, ei chêngpui ei unau hnam danghai, mawi lo le ṭawng zamawhai hiel hmanga demsietna kawngah thu ngam tak tak ei tam tah a; thil pawi le thilṭium tak el a nih! India rammi phawt chun kam zalênna chu ei nei te meu el. Amiruokchu, ei kam zalênna (freedom of speech and expression) hi hmang suol chun thil suol (crime) a nih ti hriet tlat a ṭha. Facebook le Internet Group hrang hranga i thuziek/comment-hai khan, chi le chi intheidâna dâm an tlun pal a ni chun, i chêngna India ram dân i bawsiet el chau ni lovin, i ring, chunga Pathien lakah thil suol i thaw a nih.
Hriet naw dinga thil inthup iengkhawm a um nawh. Mihriem lakah i nina le i thilsuol thaw i lo thup thei pal a ni khawm a, nakie chu inchung sîpa chuongin an la tlânginsampui ding a nih. Tienlai ei pi le puhai, Pathien hring an la biek hma dai khan thusim “ Bang khawmin na a nei,” an lo ti dai an tah ! A umzie iem ? Lungril le ngaituona suol put a, unauhai sietna ding pindan sûng rilah, a rûk a râla hril le a rûka unauhai rêl le demsiet hi an thup sawng thei tak tak ngai nawh, an tina a nih. Thil ṭhalem zawngna ni bar lo, mani thinsiet unauhai inhrâwtkhum rak rak el hi, tulai ei khawsak dânhai ngaituoin thil ṭhalo le ṭium tak el a nih. Tienlai pi le puhai khan chu “Ṭhenumhai do nêk chun khaw sarih do khawm thlang a um lem,” an lo tih an sawn naw. Pansak panthlang le nitina ei chêng hmunkhatpuihai le in inhmuthiem naw hi thil inhawi naw le thil ṭium tak a nih. Pansak panthlang, chi le chi, hnam le hnam inhrietthiemnawna chawksuok thei ding zâwnga ṭawng ṭha naw le ṭawng malsâwm lo sâksuok le internet Facebook-haia unauhai demsietna thu ziek rak rak Addict hi, tulai addict hrang hranghai laia ṭhanaw le thil ṭium tak, sim vang vang chi a nih.
Khawtlâng le kohranin misuol taka an ngai, zu le drug addict-hai hin chu, a tlângpui thu’n anni taksa chungah an suksuol ti bâk chu, an suolna’n hnam le hnam inkâra buoina chawksuok khawp thil suol an tâwk zen zen nawh. Tulai computer khawvêla hin, Internet Group hrang hrang le Facebook-haiah, hnam le hnam, chi le chi intheidana leia buoina suok hiel thei ding khawp ṭawng duk dak lo le, a hnam le chi ang zâwnga insawtna le inhmusitna ṭawngbau dukdak lo hmang ADDICT an tam hle. Chuleiin, hnam le hnam, chi le chi inkâra inhrietthiem nawna suksuok thei kawp ṭawng ṭhanaw, Internet le Facebook-a ziek chîng (addict)-hai hin, in thil chîng ṭhanaw le ṭium tak hi bânsan dingin Pathien hmingin ka ngên cheu.
A ziektu contact nuom hai chun hzaneisang@yahoo.com ah mail thawn thei a nih.
