Responsive Ad Slot

Meghalaya-a Hmarhai: A Document

Saturday, June 25, 2011

/ Published by Simon L Infimate
By Louis L. Keivom, VIRTHLI Columnist

Kum 1980 March thla khan kan chukna M.A. sunzom tumin NEHU Old Campus, Nongthymai-ah a um lai khan, Manipur-a inthokin ka sung-le-kuohai maksanin ka hung thlaa, chuong lai chun Manipur-a umhai tading chun Shillong inzin hang ti chuh America-a inzin anga inngaina ala um. Asanchuh, inzin, invak tulai ang hin ala olai naw lei ning a tih. Imphala inthok zinghmangin MSRTC Bus a chuongin nikhat a tlan zoi zek hnungin Dimapur-a riek ala ngai te te a. A zingah Dimapur-a inthok Bus dangin Gauhati pan a tula, chutaka inthok Shillong an tlung phak chau a nih. Manipur -a inthok Shillong tlungna ding chun harsatakin ni hni a ngai. A hau-in-tak khop el.
Chulai chun, Nongthymai a tontir lai Prof. G.G. Swell, Burma rama Indian Ambassador loni tah In chu NEHU’n Boys Hostel dingin a hawa; chutak a chun Pu Kawlthanglien Fimate chuh M.A inchukin ala uma, ama belin ni iemanizat ka khawsa a. Manipur tieng ka kir tung nawka; chuong hun lai chun Meghalaya abikin, a khawpui Shillong-a hin eini mi an um le um naw khom ka hriet nawh. Ka chongpu naw em em el. Kum 21 sung chu Shillong hih tulna ka nei naw bok leiin ka sir nawk ta nawh.

Manipur State sorkar hnuoia sinthawin kum 15 ka thok hnungin, Central Service-a 1995 khan ka luta. Kum 2001 January 31 khan Imphal-a inthok Shillong-a ka transfer a, ka sunghai leh mani fakzongna ni ve ta rnieu chuh, det rnutin Shillong- ah kan cheng tan tah a nih. Shillong kan um hnungin ka hun awl nei haiah hmun dang dang ka sir hlaka, chutaka ka thilhmu le hriethai chuh, HSA’n a kum 50 tlingna hrietzingna (Souvenir) a buotsai remchanga lain fiel kani angin, kum 2001 a inthoka kum 2007 sunga mi abiktakin, Meghalaya State sunga Hmar hnathlakhai khawhluna ei ngai hieng, Muollien, Saipum, Khuoingawi, Artan, Muolsei le khaw thenkhat ei unau Bietehaiin kum 1948 hmaa khuoa an del tah iemanizat zet um ta sienkhom, Khaddum besanin ei hnam tobul, le inchukna tieng ei unau Bietehai thangsain ei thlalak ka hmu le hriethai ka ziek a nih.

Meghalaya Ram Sunga Hmarhai Ngirhmun:
Meghalaya State sunga chenghai laia hnam pakhat Hmar hming bika inkohai hih kum 1948 a inthoka um tah an nih. Sienkhom, vangduoithlak takin, intiemna thuthlungah chongpu nina (Indigenous tribe) a tiem an ni ngai nawh. Kum 38 hnung, 1986 a inthok khan, Meghalaya State tribal hnam recognized hai lai ah Hmar inti hai chuh Khaddum tlangval, Pu Chalrosung (Pu Pawnga naupa) le Pu J. C. Nampui IAS Chief Secretary hai hmalakna leiin Meghalaya-a hrietfuk (recognized) nina changin Meghalaya Gazzette-ah “The Scheduled Castes and Scheduled Tribes Orders (Amendment Act 1976 No. 108 of 1976, dated 18th September, 1986 under Sl. No. 5”-na ah “Hmar” tiin a hran lieuva hnam pakhata record anlo ni phak ve ta chau a nih.

Amiruokchu, Hmarhai chu Meghalaya State sungah tribal pakhat anga hriet ni hai sienkhom, abiktakin, Shillong khawpui sfmga ding chun, Sorkar record-a hrict (recognized) an nina chun chongpu nina ding khopa hriethlaw ani phak chuong nawh. A State sung chu hrillo, a changkangna hmun an State Capital Shillong ngeia khom 2nd Class Citizen Status ang chauva hriet phak tawk tawk, hring-in-hrova pang him deuva cheng ve hram hram an nih. Sorkar-in tribe recognized list-a a sie hin chantha le vangneina, sorkar sin le inchukna, naupang inchukna kongah admission zongna a hai bakah, an dong phak ding awm tawk khom um hrim sien, ngirhmun tha le hamthatnaan changtirphanawa; a belpui bul el khom an changtir phak chuong naw bok. Khuolrama chambang ang chauvin a ram mihaiin an nuom a ninga an i hrawk (discriminate) zing zing, an nuom hunah an inbawllai le bawl tasahai chen khom sukse pekin, an chengna In kothai chen khom chabia kal pekin an um rop hlak. A In neituhai neka neitu le chongpu nina chu kenkaw zing zing an nih. A ram mi a insal umsun, Khasi, Jaintia le Garo nilo hai tading hmun-le-hmang inchawk tak ngiel khom a harsa hle a, inchaw hrim khom ni hai sien, In an bawl theina ding (permit) chu suma inchawk a ngaia. chu khom chu hunbi tiemchin thliekpek an ni hlak, Chu tiemchin sunga an bawl zo hman naw chun a hrana sum bok pek a renew thar nawk a ngai pei. Hiengang dan hih sorkarin a siem nilovin tuolsunga an thuoituhaiin an phuokfawm le an kenkaw dan phuokfawm hnuoi a chun intar ngawi ngawi a in-le-lo inbengbel an ni tawl. Vengbuk thenkhat a chun, Mizo hnathlak thenkhat, an In, an dellum lai zing hai khom chu an lut theilo dingin kal pek an nih. Chuleichun, an In-le-lo del ngam ta lova, an umna in hai chu an thu-le-hla inzawt thei lova zorthlongin Mizoram-a lut tah an um nuol ta a nih. Hienghai bakah, an Pathien biekna, Biek In mipuiin an bawllai zing chen khom, inzana thang der lova pungkhawmhai hmuhoi a sawisiet pek a umin, an inkhawm lai chen khom lunga deng khum chen khom an tuok rop hlak. A ram mi, a haihawpui changtu, Khasi, Jaintia le Garo ni hai po chu an tuolsung thuoituhai sumdawngna le an sumhnar thataka ngai an nih. Chuonganga inpawngnekna hnuoia chun lulul insuoa pang inhang tak a khawsa tawk tawk an nih. Chu ngirhmun chuh tulai chena Meghalaya Sorkarin a State sunga hnam pakhat-a a hriet (recognized) ve Hmar hnathlakhai ngirhmun le an chan chu a nih.

Meghalaya-a Hmar khuo:
Meghalaya State sunga Hmarhai Hnam pakhata zieklut an nina thochuon chu Jaintia Hills-a Hmar khuo pakhat KHADDUM hih a nih. Hi khuo hi a khawhming Hmarhai laia ko hrnasak ani dan a chun PAWNGARAM ti a nih. Akhawsattu, Pu Pawnga hmingchawi a ko alo ni hlak. A khawhnungah, THATDUNG tiin an thlenga. Thatdung thumal a hung piengdan an taptebul titi na a chun hieng hin an hril hlak, Thatdung khawhlui thlanga chun saktieng hnot zawnga vadung pakhat a luonga, chu vadung a chun ramsa an thathai sa an channa hmun ani leia “sathatna vadung” ti hrningchawia an inbuk el niin an hril hlaka. An hril pei dan chun. a ramrni Khasi le Jaintiahai chun THATDUNG tia ko chu an thiemnaw leiin, a khawhnungah THATDUNG aiin KHADDUM tiin an hung ko taa; chu kona chuh sorkar hriet hung hlaw ta lemin, a rammihai ko songin a um ta niin an hril bok. Sienkhom, hi kona hi thubelchieng dawl ani dim ti ei sui chieng ding chun Sorkar record hlui phok ngai a tih. Chuleiin, hi thu hi chipchiertaka ei sui ding ani chun phek tam a aw ding ani leiin suinuomtuhaiin an sui zorn dinga maksan el thalem dingin an lang. Amiruokchu, ei hriethmailo ding ruok chuh, hi khuo (Khaddum) a hin Pu Pawnga Hmar le a thlahai mi tlawrnte umhai lei chauva Hmarhai hih Meghalaya State sunga hin hnam pakhata hriet an ni chau a nih. Kum 1981 Intiempui a chun Meghalaya-a Hmar mihring umzat an ziek dan chun 611 an ni phak chau a nih. (PEOPLE OF INDIA Volume III: THE SCHEDULED TRIBES) Oxford University Press-1991 Page 403. Meghalaya State sunga ‘Hmar’ hming ei hmer lai zingin thil danglam tak pakhat chuh, ei Hmar chipui, Biete pahnamhai hi an nih. “The Scheduled Castes and Scheduled Tribes Orders (Amendment Act 1976 No. 108 of 1976, dated 18th September, 1986 a chun Any Mizo tribe hnuoia zieklut an ni tlat. Meghalaya Sorkarin “Biate” hi Mizo Identity an nih tia a hriet lei a Any Mizo Tribe hnuoia a sielut nilovin, Meghalaya State sting chau huopa a mihring number tlawmlem, khawhni chau hluo, ‘Hmar’ ti hnuoiah a tamlema inngai ‘Biate pahnam’ sugah tapsak Politics kheltu rnithenkhat haiin, Politics-a anni tanghma chau insuk vawng nuomna leiin Mizoism-a hmintuo silovin, ‘Unau laihrui inzom’ inthehranna an chok suok tah a nih. Chuongang bokin, N.C. Hills ah ADC a hung ngira, a thlangtlinga um mi thenkhatin hnam thila indeusawna tieng tong an sakkhum rawn taluo deu leiin an insuk Biate top el nia hril ani bok. A khon chu 2003 laia Hmar le Dimasa kara indona a suok lai khan hmu thei dingin a dangtu khon chu a hung inphusuok a, an unau Hmarhaiin harsatna an tuoka anthla inbarlai, mani inlum khom hluo ngarnlova nu-le-nauin tlansietna ding zonga thingbul hlobul el khom an bel lai khan thangpuia tong thlamuongum el khoma thlamuong ta nekin an ralkang mei thlir el ani khah. Khangang thil khah Hmarhai chauvin an tuor ding ning a ti? Hnam tlawrnlem anni Bietehai chunga khom tIung naw nih ti thei rung a tim? Lo tlung nita sien an thangkona hmasatak ding chuh tuham ning an ta? Khang thiltlung neu neu hai khan voisun le hmatieng peia Unau sulpui pakhat sunga insieng nisihai kara in unauna le hmatieng khawthlir dan ding chen a khom kakhawk a nei ta zinga, ala nei pei khom ring a um. Sienkhom, Meghalaya puotieng, State danga mi Manipur le Mizoram a chenghai ruok chun, Hmar le Biete inkarah insiehranna nei nek hmanin unau an nina tuchen hin an kengkaw zing a nih. Tiena tlanga inthoka Hmar hnam hnuoiah Biate chuh pahnam pakhat an nina ang takin, pahnam pakhatah anla um zing a nih. PEOPLE OF INDIA: MEGHALAYA (Volume XXXIl) a chun Hmar le Biete thehrang ani dan chuh fietaka tarlang a nih. “In Meghalaya they (the Biate) are mainly distributed in sixteen villages in the south-eastern portion of the Jaintia Hills District. In Census 1971, they (the Biate) numbered 2,549…” tia zieklang a nih. Hi thu hi ka ziektum tak a ni naw leiin hi thua ei chambang sawt hmaa maksan thalem a tih.

Meghalaya State sunga Hmarhai, sorkar hrietfuk an nina khuo Khaddum hi maksana Meghalaya Hmarhai chanchin ziek ding ani chun Changalhme suong sia soda thlak sa ang ning a tih. Chuleiin, hi khuo besana hmangin ka ziek a nih.

Hi khuo a hin, kum 2001 March khan, Independent Church of India, Meghalaya West District, Presbytery an nghata, kei khom ka zuk inson hlim ani bok leiin a khuo hmu ka nuom malam boka, chu khawrnpui chu hmang dingin ka va fe vea, ka voikhat fena ani leiin hla ka tia, ka sawl kher el. Sawl e! tilo suklengin khawrausan ta hnung ti takah, Kum 25 Silver Jubilee an lawrn tum 1974 April, 13 (?) nia Hrietzingna Lung an daw le hi khawhlui an hluo laia Chatuon chawlna ramtienga inlawi tahai thlan lungdaw iemanizathai laiah a khawsattu Pu Pawnga Hmar Pasaltha, Pielral a lut hmakhorna Pi Pawli’n alo sairawkherin alo sai ngam ding khopa pasal tha, thangsuo, satin sahrang lukip kap tah, a sahrang kaphaiin anki par bum buma pielral kotsuoa an thuoilut ding thlan le asirlai chun hi khuo anhluo laia an iphum tahai thlan lung, zawngta le serkung ngirhai chuh totoka hi khawhlui nghaktu hmuding umsun chu anlo ni tah.

Pahuoisen, parorum, sahrang le khawhrihai chen khorna an ingamlo; ngam neka a hnotzamlemtu, Pu Pawnga, chu hming chuh a naupanglaia an khuo Buolmuol (N. C. Hills) khawmihaiinankona, ahming indiktak, Tiengzapsu, nau a nei hnungah a naupa hmingchawia Thathleipa tia an ko, Hmar pahnam sunga Khawbung Pangamte, piengzie a pa vantlang, pa sanei, pa hmai intol tieng, pa phok tak el; ama chu a nih, Khaddum khawsattu ‘Pawnga’ an ti chuh.

A Khuo Satdan:
Hi khuo hih Kum 1948 January 13 khan Pu Pawnga kuomah, U Khlu Sutnga bielaDoloiin a ram a pekna lekha ziek ngeiin a peka, sienkhorn, sungkuoa an hluotak tak hun ruok chu April (Thlatun) ni 29 khan ani chau. An khawhluo dan chanchin Pu Pawnga naupa Upa Dinga’n hiengang hin a rni hril –

“Kum 1948 January thlabullai khan Jaintia Hills, Sutnga biela Jaintia mi Mr. Eli kum 70 mi chu Gauhati-a puon zu lain hmundang dang ah a zor hlaka. Ama chu Sutnga biel hotuhai laia pakhat a nih, Sutnga chu Khaddum le hieng biela khawdang danghai optu ramkhat ei ti ang hi a nih. Eli, Sutnga biela hotu pakhat chu Hmar khuo Buolmuol (N. C. Hills) ah puonzora a hung chun, ka pa Tiengzapau (Pawnga) leh an inhmua, hi hun lai hin ka pa chu kum 60 vela upa a ni tah. Ama (Eli) chun ka pa kuoma chun, ‘Khad’ rama hung inla, nangni chuh um thei in tih. Chu ram a chun sai, sakei, siel hranghai an tam em em a, sakeiin kan ranvaihai an fakzova, anfak zo hnungin mihriem chen a se hlak leiin kan um ngam nawh. Sakeihai chun kan ranvaihai inhnuoi le khawsunga tla hai chu an fak zo khelah, inchung an hung thieka, mihriem insunga um hai chen an hung lak nawk pei leiin keini chu kan um ngam nawh. Nangni chu um thei in tih. Siel dam vai inta…” tiin ava fiel a nih. Hieng hun lai hin Khad rama hin ramsiel an la tama, anni Buolmuola Hmarhai chu siel vai mi an ni ti a hmu leiin ramsielhai chen khom anni chun an vai thei a ring a nih. Eli fielna chuh don dingin Pu Pawnga chun chulai huna Muolhoi Sirdar (Mukja), Pu Thanga Ngaite kuoma phalna a lak hmasa zet a, Muolhoi mukja kuoma phalna a lak hnung chun Pu Pawnga le a naupa Ngamruolhlei (Ruolte) chu Khad ram en dingin an inthok suok taa, anni ruol hin Singa Muolhoi khuoa mi chun a zuia an pathum chun ke changlawnga fein Muolhoi anthok an suoka Sutnga ah an rieka Sutnga-a Dolloi kuoma hi ram (Khad) nei theina dingin Shaipum khawrni Pu Liena(?) rawiin Sutnga Dolloi chu an zu bieka, an hnina ang chun Sutnga Dolloi chun phalna Tuolbuol (January) 13, 1948 ni khan alo pek tah a nih.

Chu hmun a chun Lo ding an vat tan nghala, thinglerah umna dingin In an bawla. Anni ruol chun Jaintia mi, Kele, Cachar-a um, ama chu (Sutnga-a mi) chun Pu Pawnga kuoma “In umna hmun hmunah keikhom um ve pei ka ta, inhnam chu ka hnam ni veng a tih” tiin a zuia; Khad rama chun Pu Pawnga ruol chun a lut vea, khawsak rel tumin ding a vat ve nghala. Kele hin nau pahni a neia a upalem chu Jolly ana a naupang lem chu Hapi a nih. A nuhmeiin a thisan hnungin a nauhai leh khawsa an nih. Kele chu Khad rama chun thinglerah a um na dingin In a bawl vea, sienkhom Sutnga-a a ava fesan zok karin thlipuiin thinglera a In bawl chu alo mutdar pek vonga, chu thiltlung lei chun, Khad ram a chun va um ngam talovin a zamsiet san ta a nih. Pu Pawnga ruok chun zamsan ta nekin, anaupa leh Khad ramngawpui chu thla li lai an pafa chauva delchilin vatin, buthar an la hang sik tete a, chuzo chun, Christmas hmang dingin anaupa leh an khuo, Buolmuol-a chun an hang suoka, Christmas an hang hmang zo chun, January thlabu 1949 khan Group 2-a inthein, Khad ram, ramhmangpui khawhri le sahranghai inlalna, Jaintia-Khasihai, ti bak lenga an zamsan tah, chu hmun ngei a chun khawhmun rei dingin anauhai leh an inthoksuok ta a nih. Group l-a a fehai chuh: Pawnga nauhai laia a upatak Hrangthathlei le a nuhmei Kungi rawiin an nauhai pahni Lungkhamzo le Laltlingte, Pu Pawnga naupasal danghai: Ngamdinglien (Dinga), Hmanga, Paukhawthang (Thangahai) an nih. Buolmuola inthokin Harangazau kein an lawna, Harangazau a inthokin Rail-in Hilera Station chen an fea, chutaka inthokin Motorin Bihar (Cachar)-ah an tuma, chutaka inthok zanah ke a lawnin Singduar le Jalalpur (Cachar-Assam) hai ah an rieka. A zingah, Meghalaya-Assam ramri, Umkiang khawbul Kuliang-ah an rieka. Sonapur panin vadungah longa intawlin zanah tuta National Highway No. 44 hi an sat tan lai a nih. An urengin Hrangthathlei anau pahnihai leh chun chu hmuna sinthawtu (labourhai) riekbuk-ah chun an rieka, a zingah vadung zuiin kein nikhat an lawn hnungin, an pa ramsatna Khaa ramngawpui ngei a chun an lut ta a nih. Naute ruol an ni leiin, Buolmuol-a inthok Khad ram tlungna ding hin kechanglawngin, ni 4 an aw a nih. Group I-na a fehai chuh Tlangkharlien, Hmarkhawlien in khawthar Khaddum chen a hang thak a. A group 2-a a fehai chuh: Pu Pawnga le a nuhmei Pi Tuokhawl, an nauhai pahni, a naupang tieng, Hrangthantlung le Chalrosung hai an nih. Pu Pawnga’n Khaddum ram a hang satna hun hi Tuolbuol (January) thla a ni a, khuoa anhluo tak takna hun ruok chu April (Thlatun) 29, 1948 a nia hriet a nih.

A naupanglaia an kona Pawnga, a hming indiktak, Tiengzapau chu May 3, 1983 zing Dar khan kum 95 mi niin a khawsat Khaddum khuo a ngei chun fam alo chang tah a nih. Nau pasal pasari a neia, A naupasal pasari a neihai chuh an renga damin an pa khawsat a hin an khawsak an rel a Chuong Sal sarihai chuh an upat dan indotin: Hrangthathlei (Thathlei), Ngamruolhlei (Ruolhlei), Ngamdinglien (Dinga), Hmanga, Paukhawthang (Thanga), Hrangthanthlung (Thana), Chalrosung le an thlahai chun Khaddum khuo hih tuchen hin hluoin Meghalaya Jaintia Hills-a khawbul nghet delin an la khawsa a nih. Hi lekha sut ani chen hin hi khuo a hin In 45 zet an um tain, mihriem 400 lai an um tah. An khuo hluona Golden Jubilee rau an tlung tah a nih.

Pu Pawnga Hrnar hih thiemna khawvelah A, AW, B hrein Bible a tiem thei bakah a hming a ziek thei. Pu Pawnga awmkhauna le huoisenna khah hun la hung tlung dingah a thlahai tading chau nilovin a hnam chanpuihai tading chenin sorkar hriet an tling phak tah a nih. Kum 1983 lai khan hi khuo hming chawiin Sub-Post Office pek an nia, chubakah inchukna sikul L.P. le U.P. chen khom pek an hung ni ta pei a nih.

Hmar Students’ Association, Shillong Jt. Hqrs. chun Kum 2007 Census a thawna a chun Khaddum khawmi el bakah, Shillong khawpui sung a chau khom Hmar mi 2,000 chuong hiel an um tah.

Thiemna Khawvel am Litebim?
Meghalaya-a ei Hmar khuo umsun, Khaddum le Sielkan khawdeltuhai ka thlir chun an nitin nun le
changchavaihai ah thiemna hin rnitin lungrilah bu a khuor inthuk naw em em in an lang. Abikin, Khaddum lem chu an khawhluona kum 50 chuong rau ta ni siin, Thiemna khawvel a ruok chuh kum 2 mi ang chau niin an inlang. Kum 1948 anthok kum 2007 chen sung hin hi khuoa inthoka mithiem suok tah BA /MA chu hrillo, Matrict pasi 4 vel an um ta a hril a ni a, Sielkan khuo a hin Matric pass 2 vel an um ta a hril ani bok. Hitaka inthok hin thiemna hin insung le khawtlang ah a tapsakkil el khom hmun a hluo phak naw zie anlang chieng em em a nih. Inchukna boruokin khawtlang le insung boruoka hmun a chang naw nasan lientak nia inlang chuh nu-le-pahaiin an khawvel thlirna tukverah thiemna sekibusuok hi an hrnuphak naw lei niin an lang. Inchukna thu hril nekin chutieng, khatieng sahnung thar, sum hmuding a um! ti thu le chu pa, ka pan sa a kap! ti chu titi inhnikna le an hlimna khawvel ni lemin an lang bok. Chuleiin, titi na ri chun boruok tharlam a phor suok thei naw a, tharlamlo litebim a chun ei inthaikuol nisien a ang tak.

Ei khawhlun a chunga ei hrilhai el nilovin ei khawpui Shillong khom hih lekha inchukna hmuntha ani ang hrimin, kum 30 hma khan chu Shillong khawpuia hin ei tlangval lekha inchukin, rni thahnemfet el an ramsuok tah. Khang hun lai khan Shillong-a lekha inchuka fe, ei tlangval a tarnlem chuh entontlak ding umlo, zurui le nunkhawphama hun hmang a tam lem niin, chuonghai chun, Shillong thlalak an suk hmelsiet em em a. Hun iemani chen kha Shillong-a naupang inchuk dinga tir chen khom nu-le-pahai hnar a kir pha hiel hrim a nih. Sienkhorn, hun hung inher danglam peiin, kum hnaite chau ala nih; kha huna inthok khan hmundanga inthok sikul naupang hungin thiemna a tak tak inchuk nuom an hung pung peia, kum 30 hmaa Shillong thlalak thanawtak el kha inthlak danglarnin, chantha changa thiemna le vama changa Sahranglu tonsuokna kotsuoah a hung inchang tak hnung chun tienlaia ‘Shillong titiri’ kha a hung bo tah a nih. Chuonglaizing chun, vangduoithlaktakin. a tuolsungrni Shillong khawpui le ei khawlun Khaddum le Sielkan haia In-le-lo nei a inlum del zing hai ruok chu ‘thiemna pielral’ tlung thei ding khop le thiemna raa sor phak ding chu kuta thliek khop chau ni dingin an inlang. Hi thil hi hnam, khawtlang, insung le mirnal tadinga vangduoina ropuitak el a nih. Meghalaya hi sumdawngna dinga hmun tha ani leiin nauhai lekha inchukna phurrik phur nekin, sum-le-pai hnot, sapelna ding silai put hih tuk tina ei zingthopui, sun le zan hun ei ngaituona hluobittua inchangin, thiemna boruokin ei insung le tuoltlang hohlimna hai a hmun a chang tlawm em em in an lang. Sum-le-pai ei maisuok rawn le tekhi chun naupang thiemna dinga inhnelpui tak tak le invetchiltu ruok chuh tuiruong vadungpuia
ruphak tlawmte vuokrim innam dal si a ngate mitpawng tlawmte man ang lek chauin, thiemna ra sorphak ding chu kuta thliek khop chau ei ni dingin an lang tlatin kei chun ka hmuh. Ka hmudan chun, Meghalaya-a ei Hmar Society sungah, thiemna hih tapsak le lampui sir lai a tlua, keithotu ding ngaiin rawl insuo meuvin a kheka, sienkhom, nu-le-pa, nunghak tlangvalhai donsaka keitho tum tu nekin tlu sienkhom poi ti ei tlawmin an lang.

Nitin sum-le-pai lamsuoka umhai chuh naupang thiemna inchukna dinga hmang nekin nitina fakral ding, hmun inchawkna, building tha bawlna dingin afe zovin an lang. Sienkhom, thiemna, mimal, ram le hnam keidingna damna tluontlingna piengsuokna ding ruok chuh lampui sirah a tluk pangngaiin a la tlu zingin an lang.

Chuleichun, kum 6 sung Shillong-ah sorkar sinthawa ka um sung hin Meghalaya sunga Hmar nu-le-pa inbul, hmun det dela um hai kaen chun theida thua inchangnaw sien, nauhai thiemna hmasiela invetchil ka hmu tlawm em em. Meghalaya ei khuo le hmun del a sawt ngaituo chun a khawtuol le chongpu a insal ngamhai insunga inthok Central le State Sorkar Office haia nina nei, rawntlak hmu ding an umnaw ang tluk a nih. Company le Private office hai a Contractual basis-a sinthawna nei an um pheu pheu ti hai chau naw chuh. Sintha cheI, beltlak le rawntlak hai chu puotieng anthok sorkar sinthaw transfer-a hung, zinga hmundang tieng fe nawk el ding hai ti chau naw chuh. Thiemna hih building insang le inlirtheihai nekina tloin a ngir sawt lem ti hi hre a ei thanghar vat naw chun hmun, building, inlirthei ‘kata’ ei ti hai po po hih zinga Bahadur le Bakihai chang ding vong la ning an tih.

Chuleiin, ei building bawltum chuh ‘Thiemna’ ni phot sienla, kuta bawl, building le inlirthei tha hai chu a hnungah. Thiemna’n ei khawsaknading In bawl hmasa ani phot chun mimal dam a ta, sungkuo dam a ta, hnam khom dam a tih. Mimal, Sungkuo le Hnam keidingna dinga a THOMMAWL chu THIEMNA hih a nih.



Copyright: VIRTHLI.COM retains full copyright of all published content, unless an excerpt or code snippet is attributed to another website. To republish posts, the best way to do this is with a link to this web page.
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate