By: Isaac Hmar
Aw le, ieng ang taka zuk á¹an di'm a ni ka hriet thiem nawh. Anâchu, thiem ang tawk hin hung suklang ka t'a, a tiem dân in mi lo thiempêk beiseiin: tu hai am ei ni a?
Entirna'n Hmar, Thadou, Paite, Vaiphei, Gangte, Simte, Zo etc. A mal malin ei târ lang sêng nawh; sienkhawm nâupang hle lang khawm ka nâupang hmû dân tlâwm te hang târ lang ka nuom a, a lo ni naw le khawm tiemtuhai hriet thiemna ka ngên nghâl. Eini hai, a bîk takin sathu changal hme hmêhai tienami iná¹Ã¢wm, hieng Chemtâttupa, Sura, Liendo hai unâu, Lalruong le Dâwikûngpu etc á¹awngbâua lo inhril sâwnghai hnam zierâng inang; fahrel tawk lâm, sailamkai, khuollâmchai etc. thaw hai; chapchar kut, mim kut, á¹hal favang kut hmang hai; pasalá¹ha le a nei zohai châwngchên hlak hai hin vawisûn hin nang chu chu nangni keini ei inti mâw! Ei pi le puhai chun lir inhnîng na deu hlek an tuok chun Manmasi nâu kan la dam ie an ti vawng; chu Manmasi nâu hai chû vawisûn hin Hmar hai annawleh Thadou hai etc. ei lo ni ta. Tuta la dam (tienlai mî, mi hlui deu pitar putar) hai chun Hmar, Thadou tî hi an nei ngâi le, Thadou hai hi khaw chung hai an ti a, Hmar hai hi khaw thlang hai an tih, a san ka'n dawn chun "Hmar, Thadou kan lo um ngai nawh, khaw chung le khaw thlang kan um a, Hmar, Thadou kan lo um nawh" an tih.
Custom dân ei dân ti inla nâu nuhmeihai man le muol neia pasal inneitir hai ei nih.
Language & dialect: Ṭawng ei á¹awnghai hi inang vawng naw sien la khawm ei la inpaw thei vawng hi ei vângneina a nih.
"Har ei hun ta naw mâw? Manmasi nâuhai hi mi hai ti inla, Naga/Nanga hai chun an á¹awng a'n ang naw leiin mi á¹awng i.e Assamese, Hindi, Bengali chawk pawlin á¹awng an siem fawm a, inbiekna'n an hmang a an á¹awng inpaw nawhai sien khawm an inrema an hnam Naga-ah an inthuruol êm êm el a nih. Anni lem chu an hnam hming hung iná¹an dân chu lâwmum naw deu a nih. Sâp sepoy hai khan an thuomhnaw phur hai Vâi coolie an á¹huoihai kawlah hienghai hi tu am an n'a, tiin an indawna, anni Naga hai saruok deu thawa lo um chu Vâi hai chun "Nanga hai" (saruok hai) tiin an hril a, Sâp hai chun "Nanga" ti thei lo hai chu, "Naga" tiin an record-a khawvêl hrieta Naga niin an inruol el a nih.
Eini Manmasi nâuhai ruok chu, Sâphai ei pi le pu haiin an lo do a, an râlkhel hmun khata inthawk hmun danga inpawna dingin an inuoktuo hlak leiin Kuki tiin an mi lo record-a, khawvêl hrietin Kuki chu ei lo nih. Anâchu,vawisûn hin Kuki chu mi ta dinga sie á¹hain Indian republic hnuoiah territorial council tak ngiel khawm nei lo hai hin a bing te tein nomenclature lain Thado, Hmar, Paite, Vaiphei, Gangte, Simte, Zo etc. tiin recognise ei lo ni tah, mi ramah, mi ro rêlna hnuoia chêng lê khawsa eini hai hin ei chunga ro rel hai awlsam le lâwmna ding "divide & rule policy" chu an mi phut á¹hak lovin ei siempek chu an' naw mâw? Tu âm Kuki hai chu le?
Ei laia ei inthuruolna tak awma inlang chu "Sinlung suok hai kan nih" ti hi a nih. Aw le, chu khawm chu a á¹ha. Ei pi le pu hai chun hnuoi mi rama inthawk lunga insîn pûk kawk tawn tlanga hung suok angin á¹awngbâu inthla sawnga a history chanchin an inhril sawnga a fiena um lo thil a nih. A san chu a zieka a fiena le sie a lo ni nawh. A tawpna dingin, keini Thadou hai, Hmar hai, Paite hai a hrang hrangin ei la ti ding a nî? Anawleh, iengtika'm eini ei ti ding? A dawnna chu nangni tiemtu hai mi mal chit chunga um raw se. Kei nâupang lung mâwl el hin hnam á¹huoitu inzaum tak tak hai ka hung indawn chêu a nih.
Tum ei ni a? Khawvêl mi hriet dân lê sawrkâr mi hriet dân ie'm? Annawleh, ei hnam bîk Hmar, Thadou, Paite etc. am? Kei le ka á¹hang thar ruolpui haiin in mi dawnna kan nghak.
(Ziek suol le hmang suol a um chun tiemtu hai chunga ngâidam ka'n hni nâwk.)
Tu am ei ni a?