~ V.K.Pangamte
Thu Hmasa: A phut chun hmangai tak anga inlangin į¹awngbau thlum ngĆ¢wi ngĆ¢wiin insĆ»ng a tuom a. Hlimna le lĆ¢wmna ruoiin ieng chen am a dai ding ti ruok chu hriet a’n tak hlak. Thil thar chu a tlĆ¢ngpuia lĆ¢wm hlak a ni a, mihriem thar lem chu thil pĆ¢ngngĆ¢i nĆŖkin lĆ¢wm a um bĆ®k. TlangvĆ¢lin nunghĆ¢k a sai lai chu inhawi a ti a, į¹awng malsĆ¢wmna dawngtu nunghĆ¢k khawm a hlim ve. Biethu į¹henkhat chu a thu ringawta liem el ding ti hrim ngaituo lovin puo tieng enna mit a lien a. Thaw fĆ»k naw laklaw chun damsĆ»ng ripa intĆ¢ng anga rinum a ni thei. Mi dang intum ding hlakin ni thei bawk lo, mĆ¢ni ditthlangna ngĆŖia kawppui nei a ni bawk si, a buoi inzing vieu leiin lung a hnuol hlak. Chuleiin, kawppui zawng hi uluk le fĆ®mkhur ding a ni hrim a nih. MĆ¢ni chantĆ¢wk hriet chieng a pawimaw a, indit narĆ¢n ringawta innei chu a sĆ¢wt a sei pha hril sep sep a um nuom. Inremna nun nei dingin mi dang fiel a rem naw ding leiin, lungrila inmilpui bawk a tlo hlak. ‘THIL DANG DANG’ ti thupuia chun hei inchĆ¢wm lĆ»t į¹an tĆ¢’ng ei tih:
1. ‘Nu,’ ‘Pa’ Ti Rin Vieu vs ‘Nu,’ ‘Pa’ Ti Lawm Lawm: Mo į¹henkhatin mĆ¢ni pasal nu le pahai ko rin an um hlak a. Hi hi thil mĆ¢wi lo le inhme lo a nih. A zuolkĆ¢i bĆ®k deu lem chun mĆ¢ni tarpi le tarpuhai an mĆ¢wl biek hiel hlak. Hieng anga inti thunei vieua pasal ina lĆ»t hrim hrim chu annia inzĆ¢umna a um naw a, mi dang ditsak an hlaw ngai nawh. Khawlaidung titina suktamtu an ni le inzawmin nuizat siemna taka hril an ni nuom vieu. Thiem thil an nei a, sum lamna hnĆ¢r an nei sun an chapopui hlak. Pathiena inthawka anni kawppui ding neitu an pasal nu le pahai hmusit taka thuneina laka phĆ®ngį¹Ć¢m chu a tluong ngai naw a, insĆ»ng inhnarum a tling ngai bawk nawh. Nuhmei į¹ha le fel nei chu a hadamthlĆ¢k a, hringnun hi a hlu sawt sawt hlak. Mo- in a tarpi le tarpuhai a ko lawm lawm a ni chun, inzĆ¢ a um hlak. Siemtu malsĆ¢wmna khawm a phur phu hlie hlie a nih. Amiruokchu, nuhmei suol nei ruok chu hringnun sukhnawktu a ni a, beidawng huna harsatna belsatu a ni hlak. KhawvĆŖl hi famkim nawna ram a ni angin, mo suol le mo į¹ha dawng thei ve ve a nih; pumpel thei lo a ni si a. Thuneina insĆ¢ng lem inchĆ» zing zing insĆ»ng chu a buoi nuoi a, ro le rĆ¢ng inchin leiin a sĆ»nga umhai khawm an nun a hlim ngai nawh. Nuhmeiin a mĆ¢wi le a mĆ¢wi naw khawm bengkhawn lova a nuom ang anga nun a hmang a ni chun, insĆ»ng ta dinga harsatna namĆŖn lo intlungtirtu a ni thei a. MĆ¢ni pasal le ro chau a thlĆ¢khla a ni lem lem chun, Pathien thu a’n leng ta naw nghĆ¢l a nih.
2. InrĆ¢wn TlĆ¢ng vs InrĆ¢wn TlĆ¢ng Lo: A hlĆ¢wk ding thil ringawt buoipuia nun hmang chu nun sĆ¢wlum ni ngĆŖi a tih. SĆ¢wl a um ding nasan chu chieng takin a’n lang thei. ChĆ¢n le hlawsam inlĆ¢u zing zinga khawsakna rĆŖl chu a hadam naw chau khawm ni lovin, taksa le lungrilin a thawhla nuom vieu khawp el. InsĆ»ng pakhata mĆ® pakhat nĆŖka tam taphawtin inrĆ¢wn tlĆ¢ng dapa sin rĆŖl a į¹ha hlak. A san chu, mi pakhat ngaituona nĆŖkin fĆ®m taka mi pahni le a chungtieng ngaituona chun umzie a nei lem. Chun, rorĆŖlna khĆ¢wl po poa rorĆŖlna pawimaw tak chu insĆ»ng rorĆŖlna niin ei hriet. InsĆ»ng rorĆŖlna khĆ¢wl a se ta chun thil a fĆ»k thei tak tak ta ngai nawh. Nu le pa kĆ¢r a fel naw chun buoina a suok nuom a, sĆ»ngkhata um ni siin thil ditum lo khawm a tlung thei. Chuleiin, nu le pahai khawmin thaw ding le hril ding an nei chĆ¢ngin insĆ»ng rorĆŖlna khĆ¢wl pawimawna hre zingin, inrĆ¢wn tlĆ¢ng dingin thutlĆ»kna an siem chun a fel fai hlakin a’n lang. Čhangruol le lungruol taka insĆ»ng sin dawm chu hlawtlingna lampui a nih. InrĆ¢wn tlĆ¢ng si lova mĆ¢ni Ć¢wm thu suok ringawta rorĆŖl amanih, thutlĆ»kna siem amani hrim hrim chu a tluong ngai meu nawh. Hi chungchĆ¢nga hin a thiem filawr le a ukĆ®l hranpa a um chuong naw a, inzĆ¢intuo le inrĆ¢wn tlĆ¢ng chu dam suok theina a n’a, mimal į¹ha ti dĆ¢na um chun thil a sukzĆ¢ngkhĆ¢i ngai nawh ti ei hriet. Kohran le khawtlĆ¢ng laia innghirnghona inlang nasan chu mipui le hotuhai lai inrĆ¢wn tlĆ¢ngna į¹ha tĆ¢wk naw lei a ni thei a. Chu ang bawkin, rambung pakhat le rambung dang kĆ¢ra inhrietthiem nawna tlung leia indo chen a suok nasan pakhat chu thu inhmu tawn naw lei le inrĆ¢wn tlĆ¢ng um naw lei a ni thei bawk. ‘InrĆ¢wn tlĆ¢ng umnaa chun hlimna a um hlak’ ti hi Pathien thu a ni si a.
3. Pasal Nun Čha vs Pasal Nun Čha Lo: Pasal ni lei ringawta mĆ¢ni kawppui chunga į¹awng insĆ¢ng hmang amanih, ruol le pai um laia inti pasal vieu leia į¹awng bĆ»l hmang dĆ¢m hi mi huoisen nina a ni dĆŖr nawh. Kawppui insiem nasan hi innei pĆ¢ngngĆ¢i ringawt a ni chun umzie a um bĆŖk naw ding a nih. A san chu, sĆ»ngkuo insiem hnunga pasalin nuhmei thaw ding deu vawnga ngaina a nei a ni chun, thil umzie a man fĆ»k naw hle tinĆ¢ nĆ®ng a tih. Čhenkhat lem chu mĆ¢ni nuhmei nu le pahai In chen kan nuom lo dĆ¢m, pasal ni leia mĆ¢ni sĆ»ngkuo chau ngaituo khawm a į¹ha kher chuong nawh. Indawmintuo a pawimaw a, thaibĆ¢wi nungchang ruok chu a um ti hriet zing a į¹Ć»l. Nupa kĆ¢ra buoina neu neu chu a um thei lai zingin, a tlĆ¢ngpuia insĆŖl le inhal tlung nasan chu inhrietthiemna tlasam lei a ni nuom vieu. Pasal nun į¹ha chun um dĆ¢n a thiem a, insĆ»ng sin rĆŖl a ngaipawimaw bawk hlak. Ruol pĆ¢wl dĆ¢n a thiem a, inzĆ¢umna a vawng tlat leiin mĆ® ngaisĆ¢ng a ni hlak. Čawngbau į¹ha hmangin mi dang entawn tlĆ¢kin nungchang į¹ha a suklang a, sĆ»ngkuo ta dinga innghatna ‘pĆ¢’ a tling a nih. Pasal nun į¹ha chu hlu tak a ni si a. Pasal nun į¹ha chun hmathlĆ®r a nei a, thil hrim hrim chu titak le uluk takin a ngaituo hlak. Thiemna tieng mĆ® angin hril le hriet insĆ¢ng ni kher naw sienla khawm, a nun į¹hatna chun mĆ® a suklĆ¢wm hlak. TlĆ¢wmngaina nun ze mĆ¢wi a kawl a, mi inhnarum a nih. Pasal nun į¹ha chun a hringnuna harsatna le rinumna a tuok leiin a tlu se el naw a, tha tha le ngaituona tharin į¹hang a lĆ¢k nĆ¢wk hlak. Pawisa le thil man tam nĆŖka hlu a nei a, mĆ¢ni sin chu lungĆ¢wi le į¹ha takin a thaw hlak. Pasala pieng seng senga khawm, nun į¹ha lo taka hril nĆŖk chun ‘pasal nun į¹ha’ tia mĆ® hriet ni chu nuom a um lem a nih. Pasal i ni am? Nun į¹ha tak neiin hringnun hmang la, nanga inthawkin mi dangin hlimna le lĆ¢wmna hmu raw hai se. Tuorsel le taima takin nun hmang a, intodel lungril put tlat chu a va į¹ha Ć¢wm de! A pahninaa chun, pasal nun į¹ha lo pawizie hrillang ei tih. Inkhatpa ni hnunga inruithei le la’n kei buoi chu thil pawi a tling a, insĆ»ng ta dinga sietna intluntu a ni thei bawk. Patling ni ve ta sia khawlaidung ngaina taluo hrim hrim chu insĆ»ng insawrkĆ¢rna a sukbuoi thei a, hnung tienga mi nuisan an dawng hlak. MĆ¢ni nun insiemį¹ha si lova nauhai inchĆ»ktir nun chu a hlawtling ngai meu naw a nih. Thil mak pakhat ve chu, nu le pa į¹henkhat inrui bawr bawra nun hmang, anachu, nauhai fel ĆŖm ĆŖm an um ve tlat. Chun, insĆ»ng į¹henkhata khawm a tam lemin nun į¹ha lo an nei laiin pakhat pahni dĆ¢m nun į¹ha tak taka an um ve tho; hi hi chu a tam tieng nĆŖkin a tlĆ¢wm tieng a nih. Pasal nun tha lo chu a ngaituona a tĆ¢wi a, ama ta ding le mi dang ta dinga į¹ha khawm a zĆ¢wm pei nawh. Mi dangin thil į¹ha an hril khawmin a ngaituo zawm naw a, mĆ¢ni ngai dĆ¢n ringawta intĆ¢ng a ni hlak. Chuleiin, pasal nun į¹ha lo chu mi dang ta ding khawmin hnawksak a kai a, a nuna inchĆ»k ding lem chu a um hran nawh. BengvĆ¢rna a tlasam a, thabona silfĆŖna inbelin thaw suok a nei meu nawh. Hril le titi pĆ¢ngngĆ¢i chu a thiem vieu khawm a ni thei a, pasal nun į¹ha lo chu a puitling tlat naw leiin entawn ding a um nawh. Pasal nun į¹ha le pasal nun į¹ha lova inthawkin inchĆ»k ding tam tak a um a, chuleiin, a į¹ha tieng chu pawm tlat ding ei nih. KhawvĆŖl nun suol le khawhlona chi dang danga inthawkin nun hmang fĆ®mkhur a va pawimaw de! Nuom dĆ¢n dĆ¢na nun hmang dingin Siemtu’n a mi ti naw a, sie le į¹ha hre thei taphawtin nun į¹ha nei chu a hlu bĆŖk bĆŖk a nih.
4. Mimal Mawphurna vs A Hawn Mawphurna: ‘Inthuruol chu hrĆ¢tna a nih’ ti thuvar hi a į¹ha tienga inthuruol a kĆ¢wk tak niin a’n lang. Sin chu a thaw pei ta dingin a um zing a, thabo ta ding ruok chun a pikin a pik ve thung. Chun, sin rĆŖl thiem a pawimaw a, tum bĆ®k nei lova mĆ¢ni hmatawk baw chu inĆ¢wkna chĆ¢ng a ni thei. A hre lem le a chinchĆ¢ng hre deu į¹huoina le enkawlna hnuoia sin thaw chu a varzĆ¢ng a, hre chieng mang lova sin thaw ruok chu sin dang thawna dinga inhnĆ»kna chi khat a nih. PĆ¢wl sĆ»nga sin inĆŖngna a um nasan pakhat chu mimal mawphurna le a hawn mawphurna thlier hran thiem naw lei a ni nuom vieu a. Hlawfa sin lungril puta sin thaw hrim hrim chu a tlo ngai naw a, hlutsak a hlaw ngai bawk nawh. InsĆ»ng sin hi hlawfa sin angin thaw el inla chu a fĆ»k naw ding a n’a, neitu chan changa mawphurna lĆ¢k ruok chu a hadamthlĆ¢k a nih. Kohrana khawm mimal mawphurna le a hawn mawphurna a la um nĆ¢wk pei a, mawphurna ei ti hin ngai dĆ¢n khawlbing nei ding tinĆ¢ ruok chu a’n nawh. Čhuoitu le hotu hril fie dĆ¢n a dang a, pĆ¢wl hmasĆ¢wnna ding chun hotu enkawlna hnuoia um nĆŖk chun į¹huoitu į¹ha rorĆŖlna hnuoia sin thaw chu a’n hawi lem. A hril mĆ¢wi ringawt thaw a, hmĆ» ding um chuong si lo sin rĆŖl tamin umzie hrim a nei nawh. Sin hrim hrim chu į¹an naw chun a ra suok phur khat khawm dawng thei a’n naw a, mi dang thaw ding vawnga ngaia hla tak tlung tum nĆ¢wk si chu beiseina kawruok mei mei a nih. Thiem le thiem naw chu thu dang a n’a, hlawsam hriet ding khawma hmĆ¢ la sin lo chu a ngaina a um naw deu ie. Naupang duot suol ti ri a va tam ta de! MĆ¢ni thaw thei ang tĆ¢wk khawm thaw pei lo, mĆ® thawsa ring le duot ringawt beisei dĆ¢m chu a zie a um naw khawp el. FĆ¢k le dĆ¢wn chungchĆ¢nga hin ennawn ding tam tak a um. Hi chungchĆ¢ng hi chu mĆ¢ni huon sĆ»nga thil chĆ®ng į¹ha le į¹ha naw thua innghat a nih, mi dang dai nĆŖr siet ei tum hran nawh. Amiruokchu, sie le į¹ha hriet ni ta si a, mĆ¢wi lo le Ć¢wm naw baksaka nun hmang chu a pawi sei thei a nih. ‘Thaw ding thaw a, thaw naw ding thaw naw’ chu mĆ¢ni mawphurna hriet chieng theina pakhat a ni ve tlat el. Hieng ang mi hi i hmu a ni chun, inzĆ¢na pe mawl rawh. Mimal tinin mĆ¢ni mawphurna hre seng inla chu a va hei į¹ha Ć¢wm de aw! Tuta ei ngĆ®rhmun nĆŖka a chung meta um theina lampui ni dingin ring a um. MĆ¢ni inthunun theina nun besanin hringnun hi fĆ®mkhur taka hmang a pawimaw a nih. InsĆŖl le indem į¹awngbau hmanga boruok inlĆŖng hĆ®p el nĆŖk chun, thil į¹ha thaw ding a tam. Mimal le a hawna inremna nun nei chu huoisenna į¹ha a tling takzet a, inremna nun nei hi mi tin mawphurnaa ngai chun thil į¹ha lo laka fihlĆ®m theina a nih.
5. Aw Čhalai, Har Mawl Rawh!: Thil iengkima hin malsĆ¢wmna tiem thiem a lo va pawimaw de! Mi dangin thil thei lo dinga an ngai che a ni thei, hnung tieng ngha lovin hma tieng fe pei rawh. Ei khawsakna hnuoia hin inpĆ¢ktu ding chau an um naw a, hlasamnaa lĆ¢wm le hlawtlingnaa lĆ¢wm lo khawm an um ve ti hriet a į¹ha. Amiruokchu, mĆ® min pĆ¢k le inpĆ¢k nawa buoi ding ni lovin, thil į¹ha thaw a ni sĆ»ng phawt chu lunghnuol ding a ni nawh. Hlawtlingna hi mi dang kuta innghat a’n naw a, mĆ¢nia innghat a ni lem. Tum neia sin thaw ni siin, mi į¹henkhat į¹awng leia buoi ding a ni chun mĆ¢ni tuma chieng naw lei a ni thei. A san chu, mi dang ‘thei naw’ į¹awngbau ngai chu thil tum a ni naw tlat a. Hlimna khawm hi mi dang kuoma um a ni naw a, mĆ¢ni kuoma um a nih. Mi dang thil į¹ha thaw entawn chu a pawi hran naw a, amiruokchu, mi dang va ni tum tlat chu sĆ¢wlna mei mei a ni ve thung. SĆ¢p į¹awng dĆ¢m hi ei ngaisĆ¢ng taluo deu chu a’n ta naw maw? A pawimaw ti chu hril tam ngai lova hriet inlĆ¢r a nih. Anachu, hmang hun le hmang naw hun hriet a va į¹ha Ć¢wm de! Mipui fe khĆ¢wm laia į¹Ć»l rak lova SĆ¢p thumal hmang phĆŖt phĆŖt tum dĆ¢m hi changkĆ¢ngna a tling zo nawh. Lo thei lo a ni ngawt naw chun, mĆ¢ni į¹awnga hril suok chu a ngai a hadam lem hlak. Hmar į¹awngin a dai naw ni si lova nu le pa um khep khup laia thu hril huna SĆ¢p į¹awng zep tam chu mi tam lem lĆ¢wmna a ni nawh. SĆ¢p į¹awng ti lo į¹awng dang dang khawm hriet le thiem a į¹ha, anachu, a hmang hun ruok chu theinghil lo ding a nih. Mi dang kuomah thu ei hril a, an hriet si naw chun a į¹angkaina a um chuong nawh. VĆ¢ntlĆ¢ng lai hun neitu į¹henkhatin mi dang inpĆ¢kna le changkĆ¢ng ti ding beisei ni Ć¢wm fahrana SĆ¢p į¹awng an hmang uor hi chu an leilĆ¢k daw hei hraw tlang el chu a’n tak met ie. InchĆ»k insĆ¢ng le thiemna intling khĆ¢wm tam ringawt chu ropuina le changkĆ¢ngna a ni nawh. Thil chu a hun le a hmun chieng taka hriet le thaw chu changkĆ¢ngna hmĆŖl mĆ¢wi inlang chu a ni lem. Aw į¹halai, har mawl rawh! I hriet tam le i thiem lei ringawtin chapo naw la, a hre nawhai hmusit bawk naw rawh. Mi dang nĆŖkin i varin i lo insĆ¢ng khawm a ni thei, Pathien malsĆ¢wmna i dawng į¹ha khawp el. Hi hi hriet zing a į¹ha, Pathienin thiemna le varna A mi pĆŖk hi mi dang hmusitna dinga A mi pĆŖk a ni si naw a. NunghĆ¢k i la ni am? NgaizĆ¢wng le lĆŖng suok zing zing chu a į¹Ć»l kherin a’n lang nawh. Khawlaidung nĆŖl luot leiin innĆŖl į¹ha lo a um thei a nih. TlangvĆ¢l i la ni am? Nanga inzĆ¢umna kha vawng tlat la, lungril puitling putin hma tieng thlĆ®r tlat lem rawh. NgaizĆ¢wng nei khawmin hrisĆŖl deuva inngaizĆ¢wng chu a į¹ha a, zinga thil tlung ding hre chieng si lovin, a hminga inhnelpui chu a tlo ngai nawh. Puo tieng mĆ¢wina le nalna ringawt chu mĆ¢wina a tling zo naw a, sĆ»ng tieng mĆ¢wina neia nungchang į¹ha bawk chu a hlu a; mĆ¢wina tak le inhnarum a ni bawk. Aw į¹halai, nungchang į¹ha ngaipawimaw la, mihriem hlĆŖm tum ringawtin nun į¹ha lo nei naw hrĆ¢m rawh. MĆ¢ni nina ang anga inlangin, thil į¹ha chu pawm tlat le vawng tlat dingin ei inditsak mawl mawl a nih. Suol theina chi dang dang a tam a, nang ruok chu inrawl ve lul naw rawh. Mihriem hmaa chun inthup theina chin a um a, Pathien hmaa chu inlang lo dinga thup sawng thei a um dĆŖr nawh. Lalpa’n a dit che, milim biekna laka inthawkin insiekieng rawh. KhawvĆŖl hi a la į¹uoi ding a ni si a!
TlĆ¢ng KĆ¢wmna: Lululna le ngaisamna a zuol pei a, hringnun hi hriet thiem intak ti ngĆ¢wi ngĆ¢wi chĆ¢ng a um hlak. DuĆ¢mna le hmasielna a’n į¹hang pei ti chu mita hmu thei khawpa fie a nih. Mimal nun a buoi a, pĆ¢wl le vĆ¢ntlĆ¢ng nun khawm a se tienga hril a ni pei bawk. MĆ¢ni nĆŖka upa lem inzĆ¢na a tlĆ¢wm tiel tiel a, chĆ¢wimĆ¢wina pĆ¢rį¹hi dawng hrim beisei lova tlĆ¢wmngaina tak a re vung vungin a’n lang ie. Thu rĆŖl pawimaw ngaituo ding a um leia inhmu khĆ¢wm chĆ¢ngin Mobile Phone thuneina hnuoia inkhĆ¢wm ang elin kut a chĆ¢wl meu ngai nawh. Bible aia Mobile Phone hmang a hluor mĆŖk a, thil ngaithana le thabona ra chu a ni ta pei a nih. HmasĆ¢wn le inį¹hanglien tum leia ‘Workshop’ le ‘Seminar’ nei chĆ¢nga Mobile Phone inlĆ¢r taluo hlak hi a taluo inthuo zo chu a’n ta naw maw? A hun laia indawn si lova, hun hmanga į¹hang ve ni si, hun khĆ¢r zova thu indawn tam dĆ¢m hi chĆ®ng lo hrĆ¢m a į¹ha. Mi thu hril laia Mobile Phone lo khel lo khel leiin hun hmangin umzie a nei ngai naw a nih. Čhenkhat lem chu Biek Ina inkhĆ¢wm sĆ»ng chenin thil dang le thu dang hrim ngaituo lovin, an rawmawl hmang į¹angkaiin duot takin kutpui an sĆ¢wizawi hlak. Mobile Phone hi duot a hlaw ang bawkin, inrim ve tak chu a nih. Kohran mipuiha’n Pathien hring ei biekna hmun vawng fai chu ei mawphurna a nih. FĆ¢k thei hĆ¢wng sukthĆ¢ng le chil sĆ¢k mei mei chĆ®ng lo a į¹ha, mĆ¢ni invawngfai chu mihai ta dinga damna a ni thei a. MĆ® thu hril laia titisep dĆ¢m chu a mĆ¢wi naw khawp el. Thil ieng khawmin mi thunun lovin, ei lungrilin a į¹ha tieng mi thunun mawl raw se. Thil dang dang hril ding a la um pei a nih. Thaw ro, insĆ»nga inthawkin inį¹an nĆ¢wk ei tiu.
Bethel, Tuiį¹haphai
Thlado 3, 2020
Thu Hmasa: A phut chun hmangai tak anga inlangin į¹awngbau thlum ngĆ¢wi ngĆ¢wiin insĆ»ng a tuom a. Hlimna le lĆ¢wmna ruoiin ieng chen am a dai ding ti ruok chu hriet a’n tak hlak. Thil thar chu a tlĆ¢ngpuia lĆ¢wm hlak a ni a, mihriem thar lem chu thil pĆ¢ngngĆ¢i nĆŖkin lĆ¢wm a um bĆ®k. TlangvĆ¢lin nunghĆ¢k a sai lai chu inhawi a ti a, į¹awng malsĆ¢wmna dawngtu nunghĆ¢k khawm a hlim ve. Biethu į¹henkhat chu a thu ringawta liem el ding ti hrim ngaituo lovin puo tieng enna mit a lien a. Thaw fĆ»k naw laklaw chun damsĆ»ng ripa intĆ¢ng anga rinum a ni thei. Mi dang intum ding hlakin ni thei bawk lo, mĆ¢ni ditthlangna ngĆŖia kawppui nei a ni bawk si, a buoi inzing vieu leiin lung a hnuol hlak. Chuleiin, kawppui zawng hi uluk le fĆ®mkhur ding a ni hrim a nih. MĆ¢ni chantĆ¢wk hriet chieng a pawimaw a, indit narĆ¢n ringawta innei chu a sĆ¢wt a sei pha hril sep sep a um nuom. Inremna nun nei dingin mi dang fiel a rem naw ding leiin, lungrila inmilpui bawk a tlo hlak. ‘THIL DANG DANG’ ti thupuia chun hei inchĆ¢wm lĆ»t į¹an tĆ¢’ng ei tih:
1. ‘Nu,’ ‘Pa’ Ti Rin Vieu vs ‘Nu,’ ‘Pa’ Ti Lawm Lawm: Mo į¹henkhatin mĆ¢ni pasal nu le pahai ko rin an um hlak a. Hi hi thil mĆ¢wi lo le inhme lo a nih. A zuolkĆ¢i bĆ®k deu lem chun mĆ¢ni tarpi le tarpuhai an mĆ¢wl biek hiel hlak. Hieng anga inti thunei vieua pasal ina lĆ»t hrim hrim chu annia inzĆ¢umna a um naw a, mi dang ditsak an hlaw ngai nawh. Khawlaidung titina suktamtu an ni le inzawmin nuizat siemna taka hril an ni nuom vieu. Thiem thil an nei a, sum lamna hnĆ¢r an nei sun an chapopui hlak. Pathiena inthawka anni kawppui ding neitu an pasal nu le pahai hmusit taka thuneina laka phĆ®ngį¹Ć¢m chu a tluong ngai naw a, insĆ»ng inhnarum a tling ngai bawk nawh. Nuhmei į¹ha le fel nei chu a hadamthlĆ¢k a, hringnun hi a hlu sawt sawt hlak. Mo- in a tarpi le tarpuhai a ko lawm lawm a ni chun, inzĆ¢ a um hlak. Siemtu malsĆ¢wmna khawm a phur phu hlie hlie a nih. Amiruokchu, nuhmei suol nei ruok chu hringnun sukhnawktu a ni a, beidawng huna harsatna belsatu a ni hlak. KhawvĆŖl hi famkim nawna ram a ni angin, mo suol le mo į¹ha dawng thei ve ve a nih; pumpel thei lo a ni si a. Thuneina insĆ¢ng lem inchĆ» zing zing insĆ»ng chu a buoi nuoi a, ro le rĆ¢ng inchin leiin a sĆ»nga umhai khawm an nun a hlim ngai nawh. Nuhmeiin a mĆ¢wi le a mĆ¢wi naw khawm bengkhawn lova a nuom ang anga nun a hmang a ni chun, insĆ»ng ta dinga harsatna namĆŖn lo intlungtirtu a ni thei a. MĆ¢ni pasal le ro chau a thlĆ¢khla a ni lem lem chun, Pathien thu a’n leng ta naw nghĆ¢l a nih.
2. InrĆ¢wn TlĆ¢ng vs InrĆ¢wn TlĆ¢ng Lo: A hlĆ¢wk ding thil ringawt buoipuia nun hmang chu nun sĆ¢wlum ni ngĆŖi a tih. SĆ¢wl a um ding nasan chu chieng takin a’n lang thei. ChĆ¢n le hlawsam inlĆ¢u zing zinga khawsakna rĆŖl chu a hadam naw chau khawm ni lovin, taksa le lungrilin a thawhla nuom vieu khawp el. InsĆ»ng pakhata mĆ® pakhat nĆŖka tam taphawtin inrĆ¢wn tlĆ¢ng dapa sin rĆŖl a į¹ha hlak. A san chu, mi pakhat ngaituona nĆŖkin fĆ®m taka mi pahni le a chungtieng ngaituona chun umzie a nei lem. Chun, rorĆŖlna khĆ¢wl po poa rorĆŖlna pawimaw tak chu insĆ»ng rorĆŖlna niin ei hriet. InsĆ»ng rorĆŖlna khĆ¢wl a se ta chun thil a fĆ»k thei tak tak ta ngai nawh. Nu le pa kĆ¢r a fel naw chun buoina a suok nuom a, sĆ»ngkhata um ni siin thil ditum lo khawm a tlung thei. Chuleiin, nu le pahai khawmin thaw ding le hril ding an nei chĆ¢ngin insĆ»ng rorĆŖlna khĆ¢wl pawimawna hre zingin, inrĆ¢wn tlĆ¢ng dingin thutlĆ»kna an siem chun a fel fai hlakin a’n lang. Čhangruol le lungruol taka insĆ»ng sin dawm chu hlawtlingna lampui a nih. InrĆ¢wn tlĆ¢ng si lova mĆ¢ni Ć¢wm thu suok ringawta rorĆŖl amanih, thutlĆ»kna siem amani hrim hrim chu a tluong ngai meu nawh. Hi chungchĆ¢nga hin a thiem filawr le a ukĆ®l hranpa a um chuong naw a, inzĆ¢intuo le inrĆ¢wn tlĆ¢ng chu dam suok theina a n’a, mimal į¹ha ti dĆ¢na um chun thil a sukzĆ¢ngkhĆ¢i ngai nawh ti ei hriet. Kohran le khawtlĆ¢ng laia innghirnghona inlang nasan chu mipui le hotuhai lai inrĆ¢wn tlĆ¢ngna į¹ha tĆ¢wk naw lei a ni thei a. Chu ang bawkin, rambung pakhat le rambung dang kĆ¢ra inhrietthiem nawna tlung leia indo chen a suok nasan pakhat chu thu inhmu tawn naw lei le inrĆ¢wn tlĆ¢ng um naw lei a ni thei bawk. ‘InrĆ¢wn tlĆ¢ng umnaa chun hlimna a um hlak’ ti hi Pathien thu a ni si a.
3. Pasal Nun Čha vs Pasal Nun Čha Lo: Pasal ni lei ringawta mĆ¢ni kawppui chunga į¹awng insĆ¢ng hmang amanih, ruol le pai um laia inti pasal vieu leia į¹awng bĆ»l hmang dĆ¢m hi mi huoisen nina a ni dĆŖr nawh. Kawppui insiem nasan hi innei pĆ¢ngngĆ¢i ringawt a ni chun umzie a um bĆŖk naw ding a nih. A san chu, sĆ»ngkuo insiem hnunga pasalin nuhmei thaw ding deu vawnga ngaina a nei a ni chun, thil umzie a man fĆ»k naw hle tinĆ¢ nĆ®ng a tih. Čhenkhat lem chu mĆ¢ni nuhmei nu le pahai In chen kan nuom lo dĆ¢m, pasal ni leia mĆ¢ni sĆ»ngkuo chau ngaituo khawm a į¹ha kher chuong nawh. Indawmintuo a pawimaw a, thaibĆ¢wi nungchang ruok chu a um ti hriet zing a į¹Ć»l. Nupa kĆ¢ra buoina neu neu chu a um thei lai zingin, a tlĆ¢ngpuia insĆŖl le inhal tlung nasan chu inhrietthiemna tlasam lei a ni nuom vieu. Pasal nun į¹ha chun um dĆ¢n a thiem a, insĆ»ng sin rĆŖl a ngaipawimaw bawk hlak. Ruol pĆ¢wl dĆ¢n a thiem a, inzĆ¢umna a vawng tlat leiin mĆ® ngaisĆ¢ng a ni hlak. Čawngbau į¹ha hmangin mi dang entawn tlĆ¢kin nungchang į¹ha a suklang a, sĆ»ngkuo ta dinga innghatna ‘pĆ¢’ a tling a nih. Pasal nun į¹ha chu hlu tak a ni si a. Pasal nun į¹ha chun hmathlĆ®r a nei a, thil hrim hrim chu titak le uluk takin a ngaituo hlak. Thiemna tieng mĆ® angin hril le hriet insĆ¢ng ni kher naw sienla khawm, a nun į¹hatna chun mĆ® a suklĆ¢wm hlak. TlĆ¢wmngaina nun ze mĆ¢wi a kawl a, mi inhnarum a nih. Pasal nun į¹ha chun a hringnuna harsatna le rinumna a tuok leiin a tlu se el naw a, tha tha le ngaituona tharin į¹hang a lĆ¢k nĆ¢wk hlak. Pawisa le thil man tam nĆŖka hlu a nei a, mĆ¢ni sin chu lungĆ¢wi le į¹ha takin a thaw hlak. Pasala pieng seng senga khawm, nun į¹ha lo taka hril nĆŖk chun ‘pasal nun į¹ha’ tia mĆ® hriet ni chu nuom a um lem a nih. Pasal i ni am? Nun į¹ha tak neiin hringnun hmang la, nanga inthawkin mi dangin hlimna le lĆ¢wmna hmu raw hai se. Tuorsel le taima takin nun hmang a, intodel lungril put tlat chu a va į¹ha Ć¢wm de! A pahninaa chun, pasal nun į¹ha lo pawizie hrillang ei tih. Inkhatpa ni hnunga inruithei le la’n kei buoi chu thil pawi a tling a, insĆ»ng ta dinga sietna intluntu a ni thei bawk. Patling ni ve ta sia khawlaidung ngaina taluo hrim hrim chu insĆ»ng insawrkĆ¢rna a sukbuoi thei a, hnung tienga mi nuisan an dawng hlak. MĆ¢ni nun insiemį¹ha si lova nauhai inchĆ»ktir nun chu a hlawtling ngai meu naw a nih. Thil mak pakhat ve chu, nu le pa į¹henkhat inrui bawr bawra nun hmang, anachu, nauhai fel ĆŖm ĆŖm an um ve tlat. Chun, insĆ»ng į¹henkhata khawm a tam lemin nun į¹ha lo an nei laiin pakhat pahni dĆ¢m nun į¹ha tak taka an um ve tho; hi hi chu a tam tieng nĆŖkin a tlĆ¢wm tieng a nih. Pasal nun tha lo chu a ngaituona a tĆ¢wi a, ama ta ding le mi dang ta dinga į¹ha khawm a zĆ¢wm pei nawh. Mi dangin thil į¹ha an hril khawmin a ngaituo zawm naw a, mĆ¢ni ngai dĆ¢n ringawta intĆ¢ng a ni hlak. Chuleiin, pasal nun į¹ha lo chu mi dang ta ding khawmin hnawksak a kai a, a nuna inchĆ»k ding lem chu a um hran nawh. BengvĆ¢rna a tlasam a, thabona silfĆŖna inbelin thaw suok a nei meu nawh. Hril le titi pĆ¢ngngĆ¢i chu a thiem vieu khawm a ni thei a, pasal nun į¹ha lo chu a puitling tlat naw leiin entawn ding a um nawh. Pasal nun į¹ha le pasal nun į¹ha lova inthawkin inchĆ»k ding tam tak a um a, chuleiin, a į¹ha tieng chu pawm tlat ding ei nih. KhawvĆŖl nun suol le khawhlona chi dang danga inthawkin nun hmang fĆ®mkhur a va pawimaw de! Nuom dĆ¢n dĆ¢na nun hmang dingin Siemtu’n a mi ti naw a, sie le į¹ha hre thei taphawtin nun į¹ha nei chu a hlu bĆŖk bĆŖk a nih.
4. Mimal Mawphurna vs A Hawn Mawphurna: ‘Inthuruol chu hrĆ¢tna a nih’ ti thuvar hi a į¹ha tienga inthuruol a kĆ¢wk tak niin a’n lang. Sin chu a thaw pei ta dingin a um zing a, thabo ta ding ruok chun a pikin a pik ve thung. Chun, sin rĆŖl thiem a pawimaw a, tum bĆ®k nei lova mĆ¢ni hmatawk baw chu inĆ¢wkna chĆ¢ng a ni thei. A hre lem le a chinchĆ¢ng hre deu į¹huoina le enkawlna hnuoia sin thaw chu a varzĆ¢ng a, hre chieng mang lova sin thaw ruok chu sin dang thawna dinga inhnĆ»kna chi khat a nih. PĆ¢wl sĆ»nga sin inĆŖngna a um nasan pakhat chu mimal mawphurna le a hawn mawphurna thlier hran thiem naw lei a ni nuom vieu a. Hlawfa sin lungril puta sin thaw hrim hrim chu a tlo ngai naw a, hlutsak a hlaw ngai bawk nawh. InsĆ»ng sin hi hlawfa sin angin thaw el inla chu a fĆ»k naw ding a n’a, neitu chan changa mawphurna lĆ¢k ruok chu a hadamthlĆ¢k a nih. Kohrana khawm mimal mawphurna le a hawn mawphurna a la um nĆ¢wk pei a, mawphurna ei ti hin ngai dĆ¢n khawlbing nei ding tinĆ¢ ruok chu a’n nawh. Čhuoitu le hotu hril fie dĆ¢n a dang a, pĆ¢wl hmasĆ¢wnna ding chun hotu enkawlna hnuoia um nĆŖk chun į¹huoitu į¹ha rorĆŖlna hnuoia sin thaw chu a’n hawi lem. A hril mĆ¢wi ringawt thaw a, hmĆ» ding um chuong si lo sin rĆŖl tamin umzie hrim a nei nawh. Sin hrim hrim chu į¹an naw chun a ra suok phur khat khawm dawng thei a’n naw a, mi dang thaw ding vawnga ngaia hla tak tlung tum nĆ¢wk si chu beiseina kawruok mei mei a nih. Thiem le thiem naw chu thu dang a n’a, hlawsam hriet ding khawma hmĆ¢ la sin lo chu a ngaina a um naw deu ie. Naupang duot suol ti ri a va tam ta de! MĆ¢ni thaw thei ang tĆ¢wk khawm thaw pei lo, mĆ® thawsa ring le duot ringawt beisei dĆ¢m chu a zie a um naw khawp el. FĆ¢k le dĆ¢wn chungchĆ¢nga hin ennawn ding tam tak a um. Hi chungchĆ¢ng hi chu mĆ¢ni huon sĆ»nga thil chĆ®ng į¹ha le į¹ha naw thua innghat a nih, mi dang dai nĆŖr siet ei tum hran nawh. Amiruokchu, sie le į¹ha hriet ni ta si a, mĆ¢wi lo le Ć¢wm naw baksaka nun hmang chu a pawi sei thei a nih. ‘Thaw ding thaw a, thaw naw ding thaw naw’ chu mĆ¢ni mawphurna hriet chieng theina pakhat a ni ve tlat el. Hieng ang mi hi i hmu a ni chun, inzĆ¢na pe mawl rawh. Mimal tinin mĆ¢ni mawphurna hre seng inla chu a va hei į¹ha Ć¢wm de aw! Tuta ei ngĆ®rhmun nĆŖka a chung meta um theina lampui ni dingin ring a um. MĆ¢ni inthunun theina nun besanin hringnun hi fĆ®mkhur taka hmang a pawimaw a nih. InsĆŖl le indem į¹awngbau hmanga boruok inlĆŖng hĆ®p el nĆŖk chun, thil į¹ha thaw ding a tam. Mimal le a hawna inremna nun nei chu huoisenna į¹ha a tling takzet a, inremna nun nei hi mi tin mawphurnaa ngai chun thil į¹ha lo laka fihlĆ®m theina a nih.
5. Aw Čhalai, Har Mawl Rawh!: Thil iengkima hin malsĆ¢wmna tiem thiem a lo va pawimaw de! Mi dangin thil thei lo dinga an ngai che a ni thei, hnung tieng ngha lovin hma tieng fe pei rawh. Ei khawsakna hnuoia hin inpĆ¢ktu ding chau an um naw a, hlasamnaa lĆ¢wm le hlawtlingnaa lĆ¢wm lo khawm an um ve ti hriet a į¹ha. Amiruokchu, mĆ® min pĆ¢k le inpĆ¢k nawa buoi ding ni lovin, thil į¹ha thaw a ni sĆ»ng phawt chu lunghnuol ding a ni nawh. Hlawtlingna hi mi dang kuta innghat a’n naw a, mĆ¢nia innghat a ni lem. Tum neia sin thaw ni siin, mi į¹henkhat į¹awng leia buoi ding a ni chun mĆ¢ni tuma chieng naw lei a ni thei. A san chu, mi dang ‘thei naw’ į¹awngbau ngai chu thil tum a ni naw tlat a. Hlimna khawm hi mi dang kuoma um a ni naw a, mĆ¢ni kuoma um a nih. Mi dang thil į¹ha thaw entawn chu a pawi hran naw a, amiruokchu, mi dang va ni tum tlat chu sĆ¢wlna mei mei a ni ve thung. SĆ¢p į¹awng dĆ¢m hi ei ngaisĆ¢ng taluo deu chu a’n ta naw maw? A pawimaw ti chu hril tam ngai lova hriet inlĆ¢r a nih. Anachu, hmang hun le hmang naw hun hriet a va į¹ha Ć¢wm de! Mipui fe khĆ¢wm laia į¹Ć»l rak lova SĆ¢p thumal hmang phĆŖt phĆŖt tum dĆ¢m hi changkĆ¢ngna a tling zo nawh. Lo thei lo a ni ngawt naw chun, mĆ¢ni į¹awnga hril suok chu a ngai a hadam lem hlak. Hmar į¹awngin a dai naw ni si lova nu le pa um khep khup laia thu hril huna SĆ¢p į¹awng zep tam chu mi tam lem lĆ¢wmna a ni nawh. SĆ¢p į¹awng ti lo į¹awng dang dang khawm hriet le thiem a į¹ha, anachu, a hmang hun ruok chu theinghil lo ding a nih. Mi dang kuomah thu ei hril a, an hriet si naw chun a į¹angkaina a um chuong nawh. VĆ¢ntlĆ¢ng lai hun neitu į¹henkhatin mi dang inpĆ¢kna le changkĆ¢ng ti ding beisei ni Ć¢wm fahrana SĆ¢p į¹awng an hmang uor hi chu an leilĆ¢k daw hei hraw tlang el chu a’n tak met ie. InchĆ»k insĆ¢ng le thiemna intling khĆ¢wm tam ringawt chu ropuina le changkĆ¢ngna a ni nawh. Thil chu a hun le a hmun chieng taka hriet le thaw chu changkĆ¢ngna hmĆŖl mĆ¢wi inlang chu a ni lem. Aw į¹halai, har mawl rawh! I hriet tam le i thiem lei ringawtin chapo naw la, a hre nawhai hmusit bawk naw rawh. Mi dang nĆŖkin i varin i lo insĆ¢ng khawm a ni thei, Pathien malsĆ¢wmna i dawng į¹ha khawp el. Hi hi hriet zing a į¹ha, Pathienin thiemna le varna A mi pĆŖk hi mi dang hmusitna dinga A mi pĆŖk a ni si naw a. NunghĆ¢k i la ni am? NgaizĆ¢wng le lĆŖng suok zing zing chu a į¹Ć»l kherin a’n lang nawh. Khawlaidung nĆŖl luot leiin innĆŖl į¹ha lo a um thei a nih. TlangvĆ¢l i la ni am? Nanga inzĆ¢umna kha vawng tlat la, lungril puitling putin hma tieng thlĆ®r tlat lem rawh. NgaizĆ¢wng nei khawmin hrisĆŖl deuva inngaizĆ¢wng chu a į¹ha a, zinga thil tlung ding hre chieng si lovin, a hminga inhnelpui chu a tlo ngai nawh. Puo tieng mĆ¢wina le nalna ringawt chu mĆ¢wina a tling zo naw a, sĆ»ng tieng mĆ¢wina neia nungchang į¹ha bawk chu a hlu a; mĆ¢wina tak le inhnarum a ni bawk. Aw į¹halai, nungchang į¹ha ngaipawimaw la, mihriem hlĆŖm tum ringawtin nun į¹ha lo nei naw hrĆ¢m rawh. MĆ¢ni nina ang anga inlangin, thil į¹ha chu pawm tlat le vawng tlat dingin ei inditsak mawl mawl a nih. Suol theina chi dang dang a tam a, nang ruok chu inrawl ve lul naw rawh. Mihriem hmaa chun inthup theina chin a um a, Pathien hmaa chu inlang lo dinga thup sawng thei a um dĆŖr nawh. Lalpa’n a dit che, milim biekna laka inthawkin insiekieng rawh. KhawvĆŖl hi a la į¹uoi ding a ni si a!
TlĆ¢ng KĆ¢wmna: Lululna le ngaisamna a zuol pei a, hringnun hi hriet thiem intak ti ngĆ¢wi ngĆ¢wi chĆ¢ng a um hlak. DuĆ¢mna le hmasielna a’n į¹hang pei ti chu mita hmu thei khawpa fie a nih. Mimal nun a buoi a, pĆ¢wl le vĆ¢ntlĆ¢ng nun khawm a se tienga hril a ni pei bawk. MĆ¢ni nĆŖka upa lem inzĆ¢na a tlĆ¢wm tiel tiel a, chĆ¢wimĆ¢wina pĆ¢rį¹hi dawng hrim beisei lova tlĆ¢wmngaina tak a re vung vungin a’n lang ie. Thu rĆŖl pawimaw ngaituo ding a um leia inhmu khĆ¢wm chĆ¢ngin Mobile Phone thuneina hnuoia inkhĆ¢wm ang elin kut a chĆ¢wl meu ngai nawh. Bible aia Mobile Phone hmang a hluor mĆŖk a, thil ngaithana le thabona ra chu a ni ta pei a nih. HmasĆ¢wn le inį¹hanglien tum leia ‘Workshop’ le ‘Seminar’ nei chĆ¢nga Mobile Phone inlĆ¢r taluo hlak hi a taluo inthuo zo chu a’n ta naw maw? A hun laia indawn si lova, hun hmanga į¹hang ve ni si, hun khĆ¢r zova thu indawn tam dĆ¢m hi chĆ®ng lo hrĆ¢m a į¹ha. Mi thu hril laia Mobile Phone lo khel lo khel leiin hun hmangin umzie a nei ngai naw a nih. Čhenkhat lem chu Biek Ina inkhĆ¢wm sĆ»ng chenin thil dang le thu dang hrim ngaituo lovin, an rawmawl hmang į¹angkaiin duot takin kutpui an sĆ¢wizawi hlak. Mobile Phone hi duot a hlaw ang bawkin, inrim ve tak chu a nih. Kohran mipuiha’n Pathien hring ei biekna hmun vawng fai chu ei mawphurna a nih. FĆ¢k thei hĆ¢wng sukthĆ¢ng le chil sĆ¢k mei mei chĆ®ng lo a į¹ha, mĆ¢ni invawngfai chu mihai ta dinga damna a ni thei a. MĆ® thu hril laia titisep dĆ¢m chu a mĆ¢wi naw khawp el. Thil ieng khawmin mi thunun lovin, ei lungrilin a į¹ha tieng mi thunun mawl raw se. Thil dang dang hril ding a la um pei a nih. Thaw ro, insĆ»nga inthawkin inį¹an nĆ¢wk ei tiu.
Bethel, Tuiį¹haphai
Thlado 3, 2020