MANI RINGVANGTHU HRIL SENG SENG CHU…

September 03, 2017

/ Published by VIRTHLI

MANI RINGVANGTHU HRIL SENG SENG CHU
                          (Khawvêla hin lal tamtak an hung pieng tah a)

H. Zaneisang.

Ei kum hmang mêk 2017 sûng hin Hmasâwnna Thar chanchinbu le, Social Network-haiah, a chunga hla ei târlang, “Khawvêla hin lal tamtak an hung pieng tah a” ti hi, a phuoktu le a thu fe dân kalhmang chungchâng haiah hril le ziek a hlaw hle a. Mani ngaidân hril na na na chu, a lo indik tluonsuok naw pal a ni khawma leichawina um nghâl lo ding chu, ei Chanchinbu hei ṭiel ve nâwk hrim hrim ka tih.

Kei ve bawk hi, kum 1966 (Tuiṭhaphaia College ka kai ṭan kum) hma po khan chu, Mizo (Duhlian) ṭawnga ka hriet bâk chu, ‘Khawvêla hin lal tam tak an hung pieng tah a’ ti hla hi Hmar ṭawngin a um ti ka hriet nawh a. A san chu Mizorama pieng le seilien niin, Krismas le Kum Thar lâwm hun haiah khawm Lusei ṭawng deu vawnga hla kan sak hlak lei a nih. Independent Kohran Hla Bu-a hla hai hi sak châng nei zeu zeu hlak inla khawm, tuva ei hla chai tak ruok hi chu, Hmar ṭawngin kan sak ngai nawh. Tuiṭhaphai ka lût hnung hin Hmar ṭawnga sakna hmunah vêl tam lo ṭhangtah lang khawm, Lusei ṭawnga ka thiem hmasak le hriet lâr hmasa a ni leiin, Hmar ṭawng hin chu ka lan khap thiem ṭut naw zing. Ei hla thu chai mêk ding châng khat le a thunawn Lusei ṭawng le Hmar ṭawngin hei târlang hmasa phawt ei tih.

Mizo/ Lusei ṭawng :-
Khawvêlah hian lal tam tak an lo piang ta a,
Mahse Lal Krista ang hi an la piang ngai lo;
Vân Lal Fa a lo piang Lal kraun min khumtir tûr,
Vân mi zawng zawng pawhin min lawmpui ve rawh u             I hlim ang i lâwm ang, vân Lal Fa i fak ang,
            A pianna lâwmin leilung hi zaiin khat se;
            Vân Lal Fa a lo piang Lal kraun min khumtîr tûr,
            Vân mi zawng zawng pawhin min lâwmpui ve rawh u.

Mizo/Hmar ṭawng :-                                         
Khawvêla hin Lal tamtak an hung pieng tah a,
Sienkhawm Lal Krista ang hi an la pieng ngai nawh;
Vân Lalnau a hung suok Bethlehem bâwng inah,
Vân Lalnau lâwm dingin hnuoi le vân mi an fiel.             Hlimtakin lâwm ei tiu Vân Lalnau inpâkin,
             A suok ni lâwmin leilung hi zaiin sip sien;
            Vân Lalnau a hung suok Lal kraun min khumtir ding;
             Vân mi khawmin mi hung lâwmpui ve raw hai se.
Lusei ṭawng le Hmar ṭawng version-haia bold letter-a ei ziekhai hi lo inchik b$k ei ta.

Hi hla hi tu phuok am ning a ta le ? Hmar ṭawng-a publication ka hmu phâk po, Independent Kohran Hla Bu, kum 1957-a inthawk 1992 chena publication-a khan phuoktu hming inchuon a ni nawh. Lusei ṭawng publication hluihaia khawm khan phuoktu an inchuon naw niâwm tak a nih. Mizo hlaphuoktu hmingthang Pu Rokûnga dam lai daia sut, Ṭhalai Hla Bu-a khawm,  phuoktu hriethai hming inchuon ni sienkhawm, ei hla chai tak hi chu phuoktu hming inchuon a ni ve nawh. Amiruokchu, -Kum 2005 kuma Mizoram Presbyterian Kohran le Mizoram Baptist Kohran haiin ‘Kristian Hla Bu (Tonic Solfa) an suta ruok chu, ei hla chai mêk hi R L Kamlala phuok nia inchuon a nih.

Tu kum 2017 January am, nikum kum tâwp tieng ka chieng ta nawh, hi hla hi Pastor Thangngûr phuok ni a ring thu Prof Laldena in Hmasâwnna Thara a hung ziek kha mi tam tak chun ei lo tiem ka ring a. Pu Laldena thuziek le inzawm peiin tu kum January-February lai vêl khan, a phuoktu tieng pang nêk hmana a hla thu fe an lam naw nia ka hriet chungchângah vawi thum lai zet ei chanchinbu ka ṭiel niin ka hriet. Ka sûlhnung la hei thuol nâwk met ka nuom leiin, inthlahrung tak pumin tiemtuhai hmaah ka hung inlang nâwk a ni hi.

A ni le kum ka chieng ta chie nawh; ṭum khat chu, ka nauhaiin ka laptop-a hla an mi khum pêkhai laia pakhat, “Nunna Thianghlim Siamtu An Duh Lo Ziona-ah” ti hla Bâwngkawn Pastor Bial Zaipâwl-in an sak ka ngaithlâk a. Hi hla hi Pastor Thangngûr phuok a nih ti ka hriet leiin a Mizo-Duhlian ṭawng chu kat deu ṭat dingin ngaidân ka siem hmasa a. (A san chu, mi thiem ṭhenkhatin, “Hla hi inlet thei a ni nawh. Inlet a ni khawma phuok a nina ṭawng ang taka inlet thei a ni naw leiin, a mawina an hmang vawng hlak,” tia an ziek ka lo tiem fûk ve miel lei a nih) Amiruokchu, a Mizo-Duhlian version chu, a ṭhain, a hla thu chu a ṭhain a dak thlap el leiin mak ka ti bêk bêk a. An sak tâwpa phuoktu hming an hung inchuona chun- Phuahtu Pastor Thangngûra ti’n an hung ziek thlap bawk si leiin, Pastor Thangngûrin Duhlian ṭawnga a phuok ni ngei dingin ka ring tlat leiin, a hrie âwm deu upa le kohran ṭhuoitu mi pahnih pathum kan dawnhai chun, Pastor Thangngurin Lusei ṭawnga a phuok ngei a ni zie an mi hril a, ka hmin thlap. Chu thil ka hei hrilkaina san kher chu Rev Thangngur-in ṭawng a thiem bêk bêk zie hril ka nuomna lei a nih. Hmar ṭawng nêk hmanin Lusei ṭawng a thiemlem ka ring.

Kei ruok hin chu ṭawng thiem hi ka va hei nei naw ngei aw ! Pieng t$ra inthawk insûnga Hmar ṭawng hmang sûngkuoa pieng ni lang khawm; ziek kawnga chu Lusei le Hmar ṭawng hi a ieng lem am ka thiema- ka thiemnaw lem ti hi tu chen hin ka chieng chie nawh. Thingtlâng naupang ti takah kum 17 ka ni kumin High School ka sir phâk ṭâwk a. Kan insûngah Hmar ṭawng vawng kan hmanga chu, kum 17 ka sir ṭan kum chena khan chu, ka nu le pa lekha (letter) kan thawn pha chu Lusei ṭawng vawngin ka la ziek. Khâng hun laia ka thuziekhai kha hmu thei la um sien chu, nuizat a um ngawt ka ring.

Anleh, ‘Khawvêla hin lal tam tak an hung pieng tah a’ ti hla hi tu phuok am ni tâng a ta. Hla ziek record-a um ei bêsan ding a ni chun, R L Kamlala ziek ei ti ding niâwm tak a nih. Amiruokchu, Lusei ṭawnga hla bu sut hluihaia khan a phuoktu hming inchuon si lova, kum 2005 publication-a hin iengtiziea an inchuon thut am ? An thu lâkna innghatna tlâk a ni chie ding am ? tihai hi lungrila pieng theihai chu an nih.

Anleh, mi ṭhenkhatin Rev Thangngûr phuok nia an ring hi iem an innghatna tak ? A hla phuok danghaia a hmang hlak ‘kraun’ ṭawngbau a hmang lei a ni ding ? Midang khawma an hmang thei ve tho naw ding ? tihai hi ṭhanghmuna hmang thei vawng an ni ka ring. Zêldin le mani ringvâng thu hril râla chu, ‘Nunna thianghlim siamtu an duh lo zion ah’ ti hla Lusei ṭawnga a phuok ang bawkin; ‘Khawvêl ah hian lal tam tak an lo piang ta a’ ti hla khawm hi, Rev Thangngurin Lusei ṭawnga a phuok a nih a; a hnungah midangin Hmar ṭawnga an inlet a nih, tihai sien chu pawm inhawi ti ngawt ka tih. A san chu, a Lusei ṭawng version hin originality nei lem tlata ka hriet lei a nih.

December 20, 1943-a Rev Thangngûr thi hma khan Independent Kohran Hla Bu hi ṭum 3 sut hman a nih. Kum 1923 khan copy 300 chau sut niin, 1928 khan copy 500 sut nâwk a nih a.  Kum 1935 khan copy 2000 sut nia hriet a nih. Anleh, hieng sut hmasa ṭum thum haia hin ei hla chai mêk ‘Khawvela hin lal tam tak an hung pieng tah a’ ti hla hi a chuong am ? ti hi tulai ṭhang tharhai lai hin a hre chieng ei um ta naw el thei. Anleh, mi pakhat phuok chie a niâwm sih a, iengtiziea Lusei le Hmar version hi inangnaw tlat am ? Hi chungchânga ka ringvâng thu ka hril ding a ni chun, a phuoktu chu tukhawm ni rawseh, ei chai mêk hla hi, Lusei ṭawnga phuok, Hmar ṭawnga inlet a ni ngei kei chun ka ring.
 Ei hla hril mêk hi, a bula inthawk a tâwp zakin, ngun taka ei tiem chun, vân Lal Nau Isu hnuoia a hung pieng/insieng-na thu, Krismas hun laia sakmi hlie hlie el a nih. Khai aw lo en ei tih. A châng khatnaa hin khawvêlah lal tam tak piengtah hai sien khawm Lal Krista ang an la pieng naw thu etc a hril phawt a. A thunawnah, vân Lalnau piengna (Hmar ṭawng version a pieng-ni ni lo, a piengna) lâwm dinga fielnain a ṭan a. Châng 2-na ah, ‘Van Lal Nau pieng nia vân mipuihai hlasak thu Luka Bung 2-na besanin le vân zaipâwl ri an hriet leiin phûla beram vêngtuhaiin an berâmhai mâksana Lal chibai an bûk thu an zâwt thla nâwk a. A châng 3-na ah, khawsak mivarhai khawm a pieng zâna Lal arasi an hmu leia Ama chibai bûk dinga an hung thu a hril zovah; châng 4-na ah, lal Herod-in  vân Lal Nau pieng a hriet leia a lung inz$ng thu le; Ama that dinga a sipai ruol a tir suok thu an zâwt thla nâwk a. A châng tâwp tak, châng 6-na ah, Isu ringtuhai lungril bâwng-in tlâwmah Isu chu insieng (pieng) thar nâwk dinga a dit thu, thiem takin an zâwt a ni hih.

Hi hla thu ngun taka vawi tam ka tiem nawn hnunga ngaidân nghet tak ka siem chu, (1) ‘Khawvela hin lal tam tak an hung pieng tah a’ ti hla phuoktu hin Lusei ṭawnga a phuok, Hmar ṭawnga inlet a ni ngei ka ring. (2) Hmar ṭawng version châng khatna tlar 3-na, a thunawn tlar 2-na le tlar 3-naa ‘pieng’ ṭawngbau hmang lova ‘suok’ ṭawngbau a hmang hi, ziektu unau ṭhenkhatin, ‘poetic ward, inril tak a nih’ ti zâwngin hrihai sien khawm, kei chun an rilna nêkin, hi hla thua pieng ṭawngbau hmang lova ‘suok’ ṭawngbau vawi 3 zet a hmang hi chu, ei hla chai mêka ding hin chu, a hmang nawna ding hmuna hmang, ‘odd ward’ niin ka hriet.(3) ‘Khawvêlah hian lal tam tak an lo piang ta a’ ti hla hi, Mizo Kristian Hla Bu le Mizo Kristian Hla Thar Bu suok hmasa haiah phuoktu hming inchuon ni si lo, khawhnung e.g 2005 publication-a R L Kamlala phuok anga an inchuon hi bêlchieng a dâwl nawin ka hriet. (4) A hla thu le a ṭawngbau hmanghai en chet le suizau deu chun, Rev Thangngûrin Lusei ṭawnga a phuok, Lusei ṭawng thiem ṭha lâwm lovin Hmar ṭawnga an let, ni sien a hawi vieu.

Ka lungril suongtuona ringawt hi chu thudik (fact)-ah an nghat vawng nawh ti ka hriet zing lai, ka ringvângthu mei meia chu, ei hla chai mêk, ‘Khawvêlah hian lal tam tak an lo piang ta a’ ti hi Rev Thangngûrin Mizo-Duhlian ṭawnga a phuok, Duhlian ṭawng thiem ṭha ṭut lo, (Kâmlalin, ‘Kan lâwm lai pârte hi’ a ti khawm, Hmar ṭawngin, ‘Ei lâwmlai pârhai hi..’ ti el lova, ‘Ei lâwmlai pârtê hi ..’ tia inlet tlat tu ma) –inlet a ni ka ring tlat. (Pathien ringa ring ni lovin, ringvângthu a ni chu. He he he !)

                                                                   Dated Rengkai the 29th August 2017.
                                                                   Phone 9862065735.

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate