~ Ramthienghlim Varte
Nunhlui sui hi sahliem hnung sui leh an ang naw deu hlek a, tuta sai hla DITE KA NGAI EM CHE-1 thu le hla hih ei sui ta rau rau si chun lungdi ngaina nunhlui liemhnung dawnkhawl a, a panser bukhuorhai a thar a thar a ramtin ramtang a hung hersuok pei bakah sunzawm ding tia suktawp a ni bawk leh ka la hung bawzui pei a nih.
Aizawla ka cham sung khan ruolhai mi hrietpui lovin khawsawt-lunglengna tlanga nun kho-in-kham tak leh hun ka khawral a. Nunhlui liemhnung zil ang kova kirzai reng rel ta ngai lo, hmangaina Phunchawng par kur duom duom tlan a kumtluong runhmuna leng dinga beisei le nghak hla, duthusam tlung zo lova inchekpui tlawk tlawk theinghil thei lo nun rama chulram fang hi lung an lengin ring nekin khawsawt a lo um a, lungbawr a sun ngawi ngawi hlak.
Nunhlui sui hi sahliem hnung sui leh an ang naw deu hlek a, tuta sai hla DITE KA NGAI EM CHE-1 thu le hla hih ei sui ta rau rau si chun lungdi ngaina nunhlui liemhnung dawnkhawl a, a panser bukhuorhai a thar a thar a ramtin ramtang a hung hersuok pei bakah sunzawm ding tia suktawp a ni bawk leh ka la hung bawzui pei a nih.
BIS SAL KA PAHELE:
December 2011 khan Ofis thil le inzawmin Aizawl-ah inzinin kar hni veng vawng ka cham a. Bollywood film (Hindi film) ei en chang a an hril uor em em Bis sal ka pahele (Kum zawmhni liem tah a) an ti hlakhai ang deuvin keikhawm kum sawmhni chuong er-awr liem tah HSA thuoitu ka ni laia hi hla thu le inzawmna nei ruolhlui (Lungdi –Dite) Aizawl khawpuia khawsa ve tah hai dam kan hmupui tawl a. Hmel danglamna tlanga inzin ang elin piengphungah a hmelthatna le mawina lo chuoi deu ta sienkhawm inngainatna ala bo chuong nawh. Luahlo Lungdi lungbawra hmangaina le lungsietna’n bu a lo khuor det tlat tah chuh kum tam le hmelin umzie a nei der naw a, thisen zungzama ei in khina Phahla-a a rikna khah a la danglam chuong bawk naw leiin in chibai khawm a kum sawmhni chuong er-awr liem tah a nunhluihai a kei thova uor our leiin a khin tup bikin an lang a, lung an leng vawng vawng el. Hi nun ram hih hmangaina tuipuia sil nenga inhlieu le changtuhai chau naw chun an hrietphak ka ring nawh. Inthuk tak a nih.
Aizawla ka cham sung khan ruolhai mi hrietpui lovin khawsawt-lunglengna tlanga nun kho-in-kham tak leh hun ka khawral a. Nunhlui liemhnung zil ang kova kirzai reng rel ta ngai lo, hmangaina Phunchawng par kur duom duom tlan a kumtluong runhmuna leng dinga beisei le nghak hla, duthusam tlung zo lova inchekpui tlawk tlawk theinghil thei lo nun rama chulram fang hi lung an lengin ring nekin khawsawt a lo um a, lungbawr a sun ngawi ngawi hlak.
LUAH LO LUNGDI
Pa lungleng le khawsawt thei tak Pu H.Thangluaia AIR-a Director sinthawa Shillongah a um lai khan a tleirawl nun hai dawnkhawlin a lung an leng thei em em a. Mizo hla kungpui tia vawisun chena thangtharhai hriet lar Lalzo hlaphuok Luahlo Lungdi ti ‘Tawn mang em ni lunglem ka nei lo, ka hawi vel a ka tawng si lo, Zunleng e rawh a cham reng thin/tang lai a, Luahlo lungdi nghilni i awm lo’ ti hla khawsawt em ema a mi sakpui hlak khah ka hrietthiem puive thei tah a nih. Hi hla le inzawm Zoram khawvel -8, Bung 23na phek 234-a LUAH LO LUNGDI ti thupuia hmangin pa lungleng le khawsawtmi Pu LK khawmin hiengang hin a tupa le an chanchin a ziek nghe nghe.’Ka tupa Prof. Lal Dena, Manipur University, History Department nen tlai khat chu he hla hi 1999 khan Delhi tlangah tui takin kan sa a. Chumi tum chuan duthu ropui tak a sam a. Chu chu, kan hnukchah lai, khawvel danga kan pem dawn laiin zai thiamten he hla hi sain min awi se, chu ngaithla rengin bo ta riai riai ila’ ti a nih. A TURU BURU nih.
A phuoktu Lalzo a chanchin le thu le hla a fawmkhawm danhai hih lungsiet a umin lungril a tawk em em el a, khawsawtna chang hre manglohai khawma an hrietve reng reng dingin tlawmte hei belsa zawk ei tih.
A hmangai tak Sangzuali a ngai em leiin an chukna sunzawm thei lovin ‘Hienga khawsawt ringawta hun hmangral nekin ka chang chang changel ka ti’ tiin a thiemzirna hmun Shillong-a hung suoksan hlawl a, hla kulmut tam tak phuokin Indopui-IIna lai bawrvela a hlaphuokhai khah vawisun chen hin a la chuoi thei naw nih. Lunglenga thi em chuh an nawh. Shillonga inthawk East Pakistan ( Bangladesh ei ti) tiengpangah ke lawnga hungin zan tam lampui ah thangin sawl takin an veng a hungtlung a. In a tlung le inruolin a dam naw nghal a, khawsikpui hratpaa dam naw a lo ni zing el a. Khawmuol hre mumal lovin ‘ka ruol puonvar sil haiin an mi lo nghak’ ti khawp hiela tawng invai, nunghak-tlangval enkawl ngaiin Hospital-ah a um el tah a. Nk. Sangzuali khawm Aizawla inthawk Shillongah a hmangai tak hmu dinga fe chuh a ruolhaiin a chanchin an lo hril a, a lampui hrawna tieng chun a hung hnawtzui ve pei a. An veng a tlunga a chanchin a hei hriet chun beidawng takin Hospital tieng panin an hei inhmuh chun mihriem pangai anga biek thei ni ta lovin a lu a hung phawng a, iengkhawm hril thei ta lovin a ti ang ngeiin a ruoltha puonvar sil haiin a khawvel silfen hlipin chungtieng thuoiin a um tah a nih.
A phuoktu chanchin hrie le a hla thua chengphak khawpa hmangai nunrawngin a sawphriel hrep tah hai chuh ei sak annawleh ngaithlak rawn po leh ditna a zuol ting el. Hi nih Pathien hla, sai hla, khawtlang lungleng hla.. reng reng zun/rau thang le thanglo an ang nawna chuh. Kei, Pu LK, H. Thangluaia le Prof. LD hai hih Lalzo a hlaphuok zuna intal buoi thei khawpa khawsawt mi, inzak-inphak dawn lova lung lengna hmaikawr hlipa a tak taka phawrsuok ngam kan ni el thei a. Pawi dal raw seh; changtu tam tak an umve tho ti ka hrietchieng em. An ip tut a, an phawrsuok/hril suok nuom nawa mei mei chau a nih.
WELCOME GATE
A dang la hei belsa pei ka tih. Mizoram HSA Jt. Hqrs. hotu hmasa President term tamtak lo chel tah Pu Laltlanchhunga Hmar leh Tariki Ni 8, December 2011 khan HSA khawmpui Lien vawi 53na Sakawrdai, Sinlung Hills Development Council, Mizoram, Headquarter-ah Tarik Ni 9-11, December 2012 a thang dingin Circuit House, Aizawl a inthawk kan suok a. Darlawn le Sailutar inkarah Gate mawi le lientawk taka siem SHDC ramri char ah ‘WELCOME, SINLUNG HILLS DEVELOPMENT COUNCIL’ ti kan hei hmu chuh hmulthi an ding sur sur el a. A bula tentui inkhaw thla hieu hieu tuidawra an laksawng chuh kutin kan indaw a, kan hei dawnzo chun Mizoram-a thisen le nunna tam tak senga ei suoldawk SHDC ramri Gate banhai chuh kuo’n, bieng leh chuktuo’n thla kan lak mawlh mawlh a. Hienglai hmun hih a nih ruolhluihai le hrawlfung leh sawl em em a hi zo tui thieng dawn a kan chawl hadamna hlak khah. A ram le tlang a lan dang nawa chuh lamlienpui Motor lien fe theina dinga Sawrkarin a siem an tah leiin ka mitthlaa ka suongtuo ang khah chuh a ni thei ta naw a. Hih SHDC a pieng hnunga ka hmu vawikhatna a nih. Chun, ke’n kan hei pen lut a ‘Aw kan Hmar ram …’ ti hla sak pumin kan tlan nawk tah a. New Vervek-a inthawk Sakawrdai lam hi kum sawmhni neka tam liem tah a a suk-a tunga Di te-ruolhluihai le kan sulhnung ke lawnga vawi tam kan paltlangna, inngai em em a duthu ai-ang kan samna ram lungmawl le ngaium khah a ni leiin nunhlui liemhnung a thar a tharin a hung tho sung sung a, lung an leng vawng vawng leiin a nih lung lengna hmaikawr hlipa tak ram chulhnung chanchin ei la hei suizui pei.
Chuleiin, Luahlo Lungdi rim innam chin, lunglengmi, inchek hlawk hlawka hi hla zuna in uoi le intal buoi an um thei si chun ‘Dite ka ngai em che’ Sai hla ei sui hih a kulmut am mut nawh, an ril tam an ril naw tam, phuoktu le hiengang tukvera khaw-eng hmuphak chinhai chun a bebawmtu theinghil theilo a funkhawm rawn em leiin hlasakthiem haiin khawsawt le thiem taka an sak ngaithlak changa nunhlui liem tah hai kei thova zawi rawng rawnga a zuna intal buoi nawk el hlak chuh thil awmlo a ni der nawh. Lungleng thlarau chang an ni leiin inthiem hle el ding a nih….Hui hah.